فرادرسفعل توانستن در ترکی استانبولی — به زبان ساده + مثال
فعل توانستن در ترکی استانبولی شبیه به زبان انگلیسی نیست. در زبان انگلیسی، کلمه‌های منحصربه‌فردی مثل «Could / Can / Be able to» وجود دارد. درحالی‌که در ترکی فقط دو پسوند داریم. این دستور زبان به صورت اضافه شدن پسوندهای «abil / ebil» ساخته می‌شود. اما نکته اینجاست که در زبان ترکی می‌توانیم فعل توانستن را در زمان‌های مختلف مثل زمان گسترده در ترکی استانبولی (حال ساده)، حال استمراری، زمان گذشته در ترکی استانبولی و آینده ساده بکار ببریم. برای این کار ابتدا فعل «توانستن» را در ساختار تعریف شده ایجاد می‌کنیم، سپس آن را در زمان مورد نظر خود صرف می‌کنیم. در ادامه تمامی نکات و مثال‌های مربوطه را توضیح خواهیم داد.
ساختار فعل توانستن در ترکی استانبولی
ساختن فعل توانستن در ترکی استانبولی بسیار آسان است که به صورت مرحله‌ای در قسمت پایین توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را بدست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- یکی از دو پسوند مخصوص وجه توانستن «abil / ebil» را متناسب با آخرین حرف صدادار (قانون هماهنگی حروف صدادار در ترکی استانبولی) ریشه فعل انتخاب و به آن اضافه می‌کنیم.
| پسوند توانستن | آخرین حرف صدادار ریشه فعل |
| abil | a / ı / o / u |
| ebil | e / i / ö / ü |
- صرف فعل در زمان مورد نظر. به عنوان مثال اگر بخواهیم جمله خود را در زمان حال (گسترده) بسازیم، باید بعد از پسوندهای «abil / ebil»، پسوندهای مربوط به زمان گسترده را متناسب با آخرین حرف صدادار انتخاب کنیم.
- در مرحله آخر پسوندهای شخصی را متناسب با ضمیر مربوطه و آخرین حرف صدادار اضافه می‌کنیم.
در جدول زیر فرمول ساخت فعل توانستن به همراه سایر اجزای جمله آورده شده است.
| پسوند شخصی | پسوند زمان مورد نظر | abil / ebil | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
نکته: اگر ریشه فعل با حرف صدادار تمام شده باشد، قبل از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» از حرف میانجی «y» استفاده می‌کنیم.
Sen kitap okumayı sevdiğin için bu makaleyi okuyabiliyorsun.
بخاطر این‌که کتاب خواندن را دوست داری می‌توانی این مقاله را بخوانی.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان حال استمراری
در جدول بالا، نحوه ساخت فعل توانستن و ترتیب قرارگیری اجزای جمله در ساختار انواع زمان‌ها به صورت کلی و عمومی نوشته شده است. برای سهولت یادگیری و دقت بیشتر، مثال‌هایی از این نوع جملات را برای زمان‌های مختلف بررسی می‌کنیم. در این بخش ساخت فعل توانستن در زمان حال استمراری در ترکی استانبولی را بررسی می‌کنیم. دقت کنید که در این زمان، بعد از پسوندهای «abil / ebil»، ابتدا یک حرف صدادار مناسب انتخاب می‌کنیم و سپس پسوند «yor» را می‌آوریم. برای انتخاب حرف صدادار متناسب با قانون هماهنگی حروف مصوت، از یکی از حروف «ı / i / u / ü» بهره می‌گیریم.
برای درک بهتر فعل توانستن در زمان حال استمراری به مثال‌های زیر توجه کنید.
Ben piyano çalabiliyorum.
من می‌توانم پیانو بنوازم.
Biz bu kitabı okuyabiliyoruz.
ما می‌توانیم این کتاب را بخوانیم.
Sen lezzetli yemek yapabiliyorsun.
تو می‌توانی غذای لذیذ درست کنی.
O ütü yapabiliyor.
او می‌تواند اتو کند.
Siz şu tür perdeleri nasıl temizleyebiliyorsunuz?
شما چطور می‌توانید این نوع از پرده‌ها را تمیز کنید؟
Onlar bu bilgisayarı kullanabiliyorlar.
آن‌ها می‌توانند از این کامپیوتر استفاده کنند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان آینده
نحوه ساخت جمله‌های توانستن در زمان آینده در ترکی استانبولی تفاوت زیادی با بخش قبل ندارد. فقط در این زمان، بعد از پسوندهای «abil / ebil»، پسوندهای زمان آینده «acak / ecek» استفاده می‌شوند. در این بخش نیز دقت داشته باشید اگر ریشه فعل با حرف صدادار تمام شود حتما «y» میانجی اضافه کنید.
Bu kitabı okuduktan sonra Rusça konuşabileceksin.
بعد از خواندن این کتاب خواهی توانست (می‌توانی) به روسی صحبت کنی.
Sence, ben de bir gün güzel resimler çizebilecek miyim?
به‌نظر تو، آیا من هم یک روز خواهم توانست (می‌توانم) نقاشی‌های زیبا بکشم؟
O çalışırsa üniversite ücretlerini ödeyebilecek.
او اگر کار کند، خواهد توانست (می‌تواند) شهریه دانشگاه را پرداخت کند.
İyileştikten sonra bizde bu yemekleri yiyebileceğiz.
بعد از این‌که حالمان خوب شد خواهیم توانست (می‌توانیم) از این غذاها بخوریم.
Siz devamlı spor yaptığınızda hızlı koşabileceksiniz.
شما زمانی که به صورت مداوم ورزش کنید خواهید توانست (می‌توانید) سریع بدویید.
Onlar pasaport aldığı zaman başka ülkeye gidebilecekler.
آن‌ها زمانی که پاسپورت بگیرند خواهند توانست (می‌توانند) به کشور دیگری بروند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گذشته معین
برای بیان کاری که در گذشته قادر به انجام آن بوده‌ایم، از گذشته معین استفاده می‌کنیم. نحوه ساخت این جمله‌ها همانند بخش‌های قبل است با این تفاوت که بعد از پسوندهای نشان‌دهنده فعل «توانستن» باید پسوند زمان گذشته «di» را اضافه کنیم. دلیل این‌که فقط از یک پسوند زمان گذشته استفاده می‌کنیم، پسوندهای «abil / ebil» هستند که آخرین حرف صدادارشان «i» است. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، از حرف میانجی «y» بهره می‌گیریم.
Siz sınavı başarıyla geçebildiniz.
شما توانستید امتحان را با موفقیت پشت سر بگذارید.
Spor yaptığım için yarışmada koşabildim.
بخاطر این‌که ورزش می‌کنم توانستم در مسابقه بدوم.
Çok kitap okuduğun için konuşabildin.
بخاطر این‌که زیاد کتاب می‌خوانی توانستی صحبت کنی.
Parasıyla yeni bilgisayar alabildi.
با پولش توانست کامپیوتر جدید بخرد.
Biz geçen sene fazla çalıştık ve bu arabayı alabildik.
ما سال قبل زیاد کار کردیم بخاطر همین توانستیم این ماشین را بخریم.
Onlar eve gittikleri zaman ödevlerini bitirebildiler.
آن‌ها وقتی به خانه رفتند توانستند تکالیفشان را تمام کنند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گذشته نامعین
فعل توانستن در ترکی استانبولی برای زمان گذشته، علاوه‌بر گذشته معین با گذشته نامعین در ترکی استانبولی (ماضی نقلی) نیز ساخته می‌شود. هر وقت بخواهیم خبری یا اتفاقی را نقل قول کنیم از گذشته نامعین استفاده می‌کنیم. برای ساختن جمله‌های شامل «توانستن» در گذشته نامعین به شکل زیر عمل می‌کنیم:
- ریشه فعل را بدست می‌آوریم.
- بعد از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» به ریشه فعل، پسوند «miş» اضافه می‌کنیم.
- در مرحله آخر، پسوندهای ضمیر متصل را اضافه می‌کنیم.
Annem söyledi Zeynep yarışmayı kazanabilmiş.
مامانم گفت زینب توانسته در مسابقه برنده شود.
İstediğimiz sonuçları elde edebilmişiz.
توانسته‌ایم به نتایجی که می‌خواستیم برسیم.
Ağır yaralanmama rağmen onu sırtımda taşıyabilmişim.
علی رغم زخم‌ها و جراحات زیاد توانسته‌ام او را در پشتم حمل کنم.
Kandan korkmana rağmen ameliyat yapabilmişsin.
با وجود این‌که از خون می‌ترسی، توانسته‌ای جراحی انجام بدهی.
Onlar sinema bileti bulup filmi izleyebilmişler.
آن‌ها توانسته‌اند بلیط سینما پیدا کنند و فیلم را تماشا کنند.
Duydumki hocanızın verdiği soruları çözebilmişsiniz.
شنیدم که توانسته‌اید سوالات استادتان را حل کنید.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گسترده
برای ساخت جمله‌ها در زمان گسترده، بعد از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» به ریشه فعل، پسوند «ir» را می‌آوریم و سپس متناسب با ضمیر مورد نظر، پسوندهای شخصی را قرار می‌دهیم. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Onlar bu filmleri izleyebilirler.
آن‌ها می‌توانند این فیلم‌ها را تماشا کنند.
