تب کریمه کنگو چیست؟ – علائم، درمان و پراکندگی جغرافیایی

تب خونریزی‌دهنده ویروسی، سندرومی شدید است که با تب بالا و خونریزی داخلی مشخص می‌شود. بسیاری از ویروس‌ها عامل ایجاد این سندروم هستند که یکی از آن‌ها ویروس «تب کریمه کنگو» (Crimean-Congo Haemorrhagic Fever | CCHF) است. این بیماری مشترک بین انسان و حیوانات از نیش کنه منتقل می‌شود و در موارد حاد ابتلا، منجر به مرگ بیمار خواهد شد. این مطلب در مورد علائم بیماری، راه‌های انتقال و درمان آن توضیح می‌دهد و همچنین مناطقی را معرفی می‌کند که بیشتر درگیر این بیماری هستند.

تب کریمه کنگو چیست ؟

تب کریمه کنگو، تبی ویروسی است که منجر به خونریزی داخلی و افزایش دمای بدن بیمار می‌شود. ناقل این بیماری حشره کنه است که انسان و حیوانات را درگیر می کند. از هر ۱۰۰ انسان مبتلا ۱۰ تا ۴۰ نفر آن‌ها می‌میرند.

راه های انتقال تب کریمه کنگو چیست ؟

این بیماری از راه‌های زیر به انسان منتقل می‌شود.

• به‌وسیله نیش «کنه» (Tick)
• در اثر تماس با بافت یا خون آلوده به ویروس حیوانات بلافاصله پس از ذبح
• تماس با خون یا مایعات بدن انسان مبتلا
• استفاده از سوزن آلوده یا وسایل کامل استریل‌نشده در مراکز درمانی

ناقل ویروس تب کنگو

کنه، حامل اصلی ویروس تب کنگو و انگلی بسیار کوچک با اندازه ۳ تا ۵ میلی‌متر است که از خون پستانداران، پرندگان و بعضی خزندگان و دوزیستان تغذیه می‌کند. این انگل در بسیاری از نقاط جهان به‌خصوص مناطق گرم و مرطوب فراوان است.

هشدار: مشاهده این عکس ممکن است آزاردهنده باشد.

فهمیدم، می‌خواهم ببینم

ویروس تب کریمه چیست ؟

عامل تب کنگو، ویروسی پوشش‌دار با RNA تک‌رشته‌ای از خانواده «Bunyavirales» است. این ویروس‌ها ساختاری کروی‌شکل، با قطر ۲۰ تا ۱۲۰ نانومتر دارند و سطح آن‌ها را گلیکوپروتئین‌هایی (Gn و Gs) با طول ۵ تا ۱۰ نانومتر می‌پوشاند.

ژنوم ویروس تب کنگو

ژنوم این ویروس تک‌رشته منفی RNA است که به سه قطعه تقسیم می‌شود.

• قطعه بزرگ (L): پروتئین‌های L و RNA پلیمراز ویروسی را بیان می‌کند.
• قطعه متوسط (M): این قطعه گلیکوپروتئين‌های Gn و Gs را بیان می‌کند.
• قطعه کوچک (S): فقط پروتئین هسته‌ای را بیان می‌کند.

همانندسازی ژنوم ویروس تب کنگو

همانندسازی این ویروس در ۶ مرحله انجام می‌شود.

1. ویروس به‌وسیله گلیکوپروتئین‌های سطحی به رسپتور خود در غشای سلول میزبان می‌چسبد و با اندوسیتوز وارد سیتوپلاسم میزبان می‌شود.
2. جوش‌خوردن غشای سلولی ویروس با غشای وزیکول اندوسیتوزی سبب آزاد شدن کپسید ریبونوکلوئیدی و ورود آن به سیتوپلاسم می‌شود.
3. RNA پلیمراز ویروسی با اتصال به توالی رهبر در انتهای $$3^{'}$$ رونویسی را شروع می‌کند و پروتئین‌های کلاهک در سیتوپلاسم، mRNA ویروسی را می‌پوشاند.
4. در همانندسازی، مجموعه RNA پلیمراز وابسته به RNA به توالی رهبر متصل می‌شود و همانندسازی را شروع می‌کند.
5. همزمان رشته مکمل ژنوم، در طول همانندسازی کپسوله و برای تشکیل ژنوم بیشتر همانندسازی می‌شود.
6.  نوکلئوکپسید سر هم شده، تشکیل خمیدگی در غشای سلول میزبان را القا می‌کند و با جوانه زدن دستگاه گلژی میزبان، ویروس به‌وسیله اگزوسیتوز از سلول میزبان خارج می‌شود.

میزبان ویروس

تب کنگو یک بیماری مشترک بین انسان و حیوانات است و ویروس آن ۴ میزبان مختلف دارد.

• کنه
• حیوانات اهلی
• حیوانات وحشی
• انسان

کنه و حیوانات ازجمله بز، گوسفند و گوساله تنها ناقلین ویروس هستند و پس از ابتلا علائمی بروز نمی‌دهند. ویروس مستقیم و بدون نیاز به واسط از حیوانات به انسان منتقل می‌شود و ورود آن به بدن حیوان از دو راه زیر است.

• نیش کنه آلوده به ویروس
• ورود لارو آلوده با ویروس به بدن حیوان

تب کریمه کنگو چه علائمی دارد ؟

دوره «نهفتگی» (کمون) این بیماری براساس نوع ابتلا متفاوت است. علائم کنگو در اثر نیش کنه آلوده ۱ تا ۳ و در نهایت ۹ روز بعد و در اثر تماس با بافت یا خون آلوده ۵ تا ۶ و در نهایت ۱۳ روز بعد، نمایان می‌شود. بروز علائم، ناگهانی است و با مشکلات زیر همراه است.

• تب
• درد ماهیچه‌ها
• سرگیجه
• گردن‌درد
• کمردرد
• سردرد
• قرمزی چشم
• «حساسیت زیاد به نور» (Photophobia)

همچنین، ممکن است بیمار علائم دیگری ازجمله احساس تهوع، استفراغ،‌ اسهال، درد ناحیه شکمی و سوزش گلو را تجربه کند. پس از گذشت چند روز، بیماری با بی‌خوابی، افسردگی، رخوت و «بزرگ شدن محسوس کبد» (Hepatomegaly) همراه خواهد بود. دیگر علائم بالینی شامل موارد زیر است.

• «افزایش ضربان قلب» (Tachycardia)
• «بزرگ شدن گره‌های لنفاوی» (Lymphadenopathy)
• «ایجاد کهیر در بافت مخاطی داخلی» (Petechial Rash)
• ابتلا به هپاتیت در برخی بیماران
• مشکلات تنفسی و ازکارافتادگی کلیه و کبد در بعضی بیماران

آیا تب کریمه کنگو واگیر دارد ؟

تب کریمه کنگو بیماری واگیردار است که به‌وسیله تماس با مایعات بدن یا خون فرد مبتلا از انسان به انسان منتقل می‌شود.

آسیب‌شناسی تب کنگو در بدن

ویروس ابتدا وارد معده کنه می‌شود و پس از چند روز به غدد بزاقی او می‌رسد. با نیش زدن،‌ ویروس به مویرگ‌های خونی یا رگ‌های لنفاوی انسان یا سایر مهره‌داران وارد می‌شود. ایمنی هورمورال به‌کمک آنتی‌بادی‌های G علائم را متوقف می‌کند و معمولا فرد بهبود می‌یابد، مگر در مواردی که کبد یا اندوتلیال رگ‌های خونی درگیر بیماری شده باشند.

درگیر شدن کبد یا رگ‌های خونی با تحریک تجمع پلاکت‌ها و به دنبال آن فعال‌کردن واکنش‌های آبشاری لخته شدن خون، هومئوستازی بدن را بهم می‌زند. فاکتورهای حیاتی دخیل در مرگ‌آوری و آسیب‌زایی این بیماری سیتوکین‌ها هستند و غلظت خونی اینترلوکین ۶ و فاکتور نکروزه‌کننده تومور $$\alpha$$ در بیماران حاد افزایش می‌یابد.

روش‌ تشخیصی تب کنگو

برای تشخیص این بیماری ویروسی چند آزمایش وجود دارد اما باید با رعایت حداکثری موارد ایمنی انجام شود.

• روش ELISA
• شناسایی آنتی‌ژن‌ها
• خنثی کردن سرم
• RT-PCR
• جداسازی ویروس با کشت سلولی

فیلم آموزش ایمونولوژی Immunology – جامع و با مفاهیم کلیدی

کلیک کنید

روش درمان تب کریمه کنگو چیست ؟

برای درمان تب کنگو ابتدا باید تعادل آب و الکترولیت‌های بدن کنترل شود. داروی ضدویروسی «ریباویرین» (Ribavirin) یکی از داروهایی است که برای درمان این بیماری به دو روش خوراکی و تزریقی استفاده می‌شود. ریباویرین آنالوگ نوکلئوتید گوانوزین است و به‌وسیله مکانسیم‌های زیر ویروس را مهار می‌کند.

• مهار اینوزین مونوفسفات دهیدروژناز
• مهار پوشش‌دهی mRNA با پروتئین‌ها
• اختلال در بیان ژن سلول میزبان
• اختلال در مکانیسم‌های التهاب و ایمنی‌زایی سلول میزبان
• مهار RNA پلیمراز ویروسی
• افزایش جهش ویروسی

نحوه پیشگیری از تب کریمه کنگو

واکسن تایید شده‌ای برای جلوگیری ابتلای انسان یا حیوانات وجود ندارد. به همین دلیل بهترین راه پیشگیری از ابتلا، افزایش آگاهی در مورد بیماری و آموزش راه‌های آلوده نشدن است. پیشگیری از مبتلا شدن حیوانات به این بیماری بسیار سخت و تنها راه شناخته شده آن استفاده از سموم ضدکنه است. توصیه‌های زیر به کاهش خطر انتقال تب کنگو کمک می‌کنند.

• کاهش خطر انتقال از کنه به انسان
  • در مناطقی که احتمال وجود حشره هست با شلوار و لباس‌های آستین بلند از خود محافظت کنید.
  • برای تشخیص بهتر حشره از لباس‌های روشن استفاده کنید.
  • پس از خروج از مناطقی که احتمال حضور حشره وجود دارد، ازجمله کشتارگاه‌ها و دامداری‌ها از موادشیمیایی ضدکنه استفاده کنید.
  •  لباس و پوست خود را برای اطمینان از عدم حضور کنه، مرتب چک کنید.
  • حیوانات موجود در دامداری‌ها و کشتارگاه‌ها را به‌طور منظم برای عدم وجود کنه بررسی کنید.
• کاهش خطر انتقال از حیوان به انسان
  • در مناطق بومی ابتلا به تب کنگو، در مواقع کار با حیوانات یا تماس با گوشت و خون آن‌ها از وسایل محافظتی مناسب استفاده کنید.
  • حیوانات را قبل از ورود به کشتارگاه قرنطینه و محیط آن‌ها را مرتب سم‌پاشی کنید.
• کاهش خطر انتقال بیماری از انسان به انسان
  • از تماس نزدیک با بیماران مبتلا خودداری کنید.
  • در طول مراقبت از بیمار مبتلا از دستکش و وسایل محافظتی استفاده کنید.
  • در طول مراقبت از بیمار یا پس از ملاقات او دست‌های خود را بشویید.

پراکندگی جغرافیایی تب کنگو

بیماری تب کریمه کنگو برای اولین بار در شهر «کریمن» (Crimean) در جنوب اوکراین دیده شد. این بیماری در کشورهای زیر به صورت «همه‌گیری بومی» (Endemic) بروز می‌کند.

• آفریقا
• آسیا
• اروپای غربی
• اروپای شرقی

این بیماری در ایران سال ۱۳۴۵ در شهر سراب، آذربایجان شرقی برای اولین بار گزارش شد. در سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ موارد جدیدی از این بیماری در کشور گزارش شد که بیشتر آن‌ها (۲۴ مورد) به استان سیستان و بلوچستان مربوط بود.