بورس کالا چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)

در آموزشهای پیشین از مجموعه بورس و بازار سرمایه مجله فرادرس، در مطالب «آموزش بورس رایگان | گام به گام برای همه | به زبان ساده» و «بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)» با مفاهیم بورس و همچنین مباحثی مانند تابلوخوانی، نوسانگیری و شاخص بورس آشنا شدیم. همچنین، درباره حجم مبنا و قیمت پایانی بحث کردیم. در این آموزش با بورس کالا آشنا میشویم.
فیلم آموزش رایگان بورس کالا
برای پخش و مشاهده ویدئو روی دکمه پلی یا تصویر بالا کلیک کنید.
بورس کالا چیست ؟
بورس کالا، مشابه بورس اوراق بهادار، بازاری است که در آن معامله و داد و ستد انجام میشود، با این تفاوت که در بورس کالا، همانگونه که از نامش پیداست، کالاهای خام و فرآوری نشده مانند گندم، برنج، پنبه، فلزات و... معامله میشود. وجود مشکلات و محدودیتهای بازار سنتی، شفاف نبودن کشف قیمت در آنها، و وجود نداشتن تضمینهای لازم برای معاملهگران، منجر به راهاندازی بازارهایی مانند بورس کالا شده است. از ویژگیهای بورس کالا میتوان حضور نهادهای ناظر را نام برد که با در نظر گرفتن قوانین و مقررات، از حقوق تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و بازرگانان حمایت میکنند.
فعالان بورس کالا معمولاً دو دستهاند. دسته اول کسانی مانند تولیدکنندگان کالا و مصرفکنندگان عمده هستند که میخواهند از نوسان قیمتها در امان باشند. اما گروه دوم افرادی هستند که از نوسان قیمت استقبال کرده و با استفاده از این نوسانها سود خود را حداکثر میکنند.
امروزه صدها بورس کالای مدرن در سراسر دنیا فعال است که از معروفترین آنها میتوان به بورس تجاری شیکاگو (CME)، بورس کالای نیویورک (NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای هند (MCX) و بورس کالای شانگهای (SHFE) اشاره کرد.
بورس کالا در ایران
از آنجایی که بازار ایران سابقهای سنتی دارد، همواره با مشکلات و محدودیتهایی روبهرو بوده است. علیرغم پتانسیل بالای این بازار، به دلیل عدم وجود ساختار مناسب، بازدهی قابل قبولی در آن وجود نداشته است. برخی از مهمترین مشکلات و محدودیتهای بازار کالا در ایران عبارتند از:
- عدم هماهنگی بخشهای تولید، بازار مصرف، واردات و صادرات
- عدم وجود سیستم ناظر
- نبود نظام قیمتگذاری شفاف
- نوسانهای کاذب قیمت
- نبود داده و سیستم پردازش جهت تصمیمگیری مناسب
- عدم امکان مدیریت ریسک
با توجه به موارد بالا، ایجاد بازاری ساختارمند و منسجم احساس میشد. در همین راستا، در شهریور سال ۱۳۸۲ بورس فلزات، به عنوان اولین بوس کالای ایران، فعال شد و یک سال بعد، در شهریور ۱۳۸۳ بورس کالای کشاورزی نیز فعالیت خود را شروع کرد.
پس از آن، بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار، با ادغام بورس فلزات و کشاورزی، موجبات تشکیل شرکت بورس کالای ایران در مهر سال ۱۳۸۶ فراهم شد.
مهمترین اهداف و اثرات بورس کالا به شرح زیر است:
- اطلاعرسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاها جهت افزایش سطح دانش فعالان بازار
- توسعه سرمایهگذاری و ارائه تسهیلات مالی برای خرید و فروش
- امکان مدیریت ریسک در بازار
- شفافیت قیمتها بر اساس عرضه و تقاضا
- نظارت و سازماندهی بازار
- تسهیل معامله بر اساس قانون
معاملات در بورس کالا چگونه است؟
معاملات بورس کالا در قالب قراردادهای استانداردی انجام میشود. به طور کلی، انواع قراردادهای داد و ستد به شرح زیر هستند:
- قرارداد نقدی: در قرارداد نقدی، خریدار کل قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت کرده و فروشنده نیز موظف است کالا را به خریدار تحویل دهد. در این نوع قرارداد که تحویل فوری نیز نامیده میشود، وجه و کالا باید در سه روز مبادله شوند. قراردادهای معاوضه نفتی از این دستهاند.
- قرارداد سَلَف: نوعی قرارداد است که در زمان معامله، خریدار مبلغ را پرداختی میکند، ولی فروشنده آن را در آینده تحویل خواهد داد.
- قرارداد نسیه: در قرارداد نسیه، پرداخت به صورت نقد و نسیه مورد توافق قرار میگیرد، ولی تحول کالا باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله انجام شود. این قرارداد برعکس قرارداد سلف است.
- قرارداد آتی: در قرارداد آتی، فروشنده و خریدار متعهد میشوند که یک دارایی پایه را در زمان آینده با قیمت مشخصی داد و ستد کنند. در زمان مورد توافق، خریدار باید هزینه مشخص شده در قرارداد را پرداخت کرده و فروشنده باید کالا را تحویل دهد.
- قرارداد اختیار معامله: این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش. در قرارداد اختیار خرید، به خریدار اختیار (و نه اجبار) داده میشود که یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا زمان مشخصی بخرد. فروشنده این قرارداد نیز اجبار دارد تا قبل از اتمام مهلت، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد، دارایی معین را در قیمت مشخص معامله کند. برعکس، در قرارداد اختیار فروش، فروشنده ملزم به فروش کالا نیست.
- قراردادهای صلح: نوعی قرارداد است که در آن، دو طرف بر امری توافق میکنند که عنوان آن قراردادهای معروف از قبیل خرید، رهن، اجاره و... نباشد. قرارداد صلح گاهی برای رفع اختلافات موجود یا برای جلوگیری از تنازع احتمالی آینده صورت میگیرد یا به جای یکی از قراردادهای معاملاتی به کار میرود.
- قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: ماده 10 قانون مدنی به عنوان اصل آزادی قراردادها مورد قبول قانونگذار است. شرکت بورس کالای ایران در نظر دارد این قراردادها را پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی، بر اساس ماده 10 قانون مدنی اجرایی کند.
- قراردادهای معاوضه: در قرارداد معاوضه، یک دارایی یا تعهد در مقابل یک دارایی یا تعهد دیگر، به منظور تمدید یا کاهش سررسید معامله میشود.
در بورسهای دنیا، داد و ستدها به صورت قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. در نتیجه، کالا به طور فیزیکی معامله نمیشود و تنها ۳ درصد از معاملات به تحویل فیزیکی کالا میانجامد.
فرایند معامله در بورس کالا در چهار مرحله انجام میشود:
- درخواست خرید یا فروش مشتری به کارگزار و ارائه این سفارش از طرف کارگزاری در تالار معاملات
- اجرای سفارش به روش حراج حضوری و ثبت معامله در سیستم توسط ناظر معاملات
- آغاز داد و ستد، پردازش اطلاعات و تهیه گزارش نهایی (شامل وضعیت سپردههای مورد نیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات) توسط اتاق پایاپای و ارسال آن به دفاتر کارگزاران
- تسویه حساب اتاق پایاپای با کارگزاران، تسویه حساب کارگزار با مشتری و ارسال آگهی انجام معامله برای مشتری
برای آشنایی بیشتر با این موضوعات، میتوانید به فیلم آموزش آشنایی با بازارهای مالی مراجعه کنید. در این آموزشِ ۲ ساعت و ۸ دقیقهای، انواع بازارهای مالی، بازار سهام، مفاهیم کاربردی بورس، بازارهای آتی و بازارهای ارز به طور کامل توضیح داده شده است. لینک این آموزش را در ادامه مشاهده میکنید.
برای مشاهده فیلم آموزش آشنایی با بازارهای مالی + اینجا کلیک کنید.
مزایای بورس کالا چیست؟
مهمترین مزایای بورس کالا عبارتند از:
- ایجاد اطمینان در نزد خریدار و فروشنده: اصالت کالاهایی که در این بورس عرضه میشوند، تأیید شده است. علاوه بر این، اصالت فروشنده و خریدار نیز مورد تأیید قرار میگیرد. همچنین، پرداخت وجه و تسویه نیز ریسکی نخواهد داشت و از طریق اتاق پایاپای انجام میشود.
- کشف نرخ واقعی: کشف نرخ در بازار کالا مبتنی بر عرضه و تقاضا است. در بورس کالا، کشف نرخ بر اساس رقابت بین عرضهکنندگان و خریداران انجام میشود و همه عوامل، تأثیر خود را مستقیماً روی قیمت خواهند داشت.
- شفافیت: در بورس کالا، خریدار، فروشنده و معاملات آنها به طور شفاف در معرض دید همه قرار دارد و به این ترتیب، امکان معاملات صوری و دستکاری قیمتها وجود ندارد.
- جبران خسارت: به توجه به تضامین طرفین معامله در بورس کالا، جبران خسارت در تسویه یا تحویل کالا از طریق اتاق پایاپای انجام شده و نیازی به اقامه دعوی در مراجع قضایی و صرف وقت نیست.
- تأمین مالی: از آنجایی که دو طرف معامله در بورس کالا میتوانند داد و ستد را به صورت تسویه یا خرید سلف انجام دهند و با توجه به اینکه بانکها میتوانند بر اساس اسناد معتبر به خریدار وام اعطا کنند، تأمین مالی به سهولت انجام میپذیرد.
- معاملات ساختارمند و مکانیزه: در بورس کلا، برخلاف بازارهای سنتی، معاملات به صورت مکانیزه و در بستری منظم انجام میشوند.
- عدم نیاز به تبلیغات گسترده: در بورس کالا عرضه کننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی معرفی میشود. بدیهی است که این کار در حالت عادی، مستلزم تبلیغات و هزینه زیادی است.
- جمعآوری اطلاعات: با استفاده از اطلاعات خرید و فروش در بورس کالا میتوان تحلیلهای اقتصادی را به درستی انجام داد.
- بخشودگی مالیاتی: طبق قانون توسعه ابزارهای جدید، ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس کالا معامله میشوند، بخشوده خواهد شد.
البته در بورس کالا محدودیتهایی نیز وجود دارد. برای مثال، حجم خرید در بورس کالا باید از حد معینی، مثلاً ۲۰ یا ۱۱۰ یا ۲۲۰ تن در رینگهای مختلف کمتر نباشد. یا اینکه برخی کالاها به صورت سبد ارائه میشوند و خریدار نمیتواند انتخاب کند.
سخن پایانی
در این مطلب به صورت خلاصه به ماهیت کلی بازار بورس کالا در ایران پرداختیم، همچنین انواع و فرآیند معاملات در آن را مرور کردیم و در نهایت مزایای سرمایهگذاری در این بازار را بر شمردیم. دیدگاه شما در رابطه با بازار بورس کالا چیست؟ از شما دعوت به عمل میآوریم، اگر تجربهای از حضور در این بازار دارید، آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و سایر خوانندگان مجله فرادرس در میان بگذارید.
مطلبی که در بالا مطالعه کردید بخشی از مجموعه مطالب «آموزش بورس رایگان به زبان ساده» است. در ادامه، میتوانید فهرست این مطالب را ببینید:
- بورس چیست — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان بورس)
- آموزش بورس رایگان — از شروع تا کسب درآمد | به زبان ساده
- بازار سرمایه چیست؟ | تعریف، ویژگی ها، قوانین و انواع بازار سرمایه — به زبان ساده
- شرکت سهامی خاص چیست؟ — قوانین، ساختار، مزایا و معایب — به زبان ساده
- شرکت سهامی عام چیست؟ | قوانین، ساختار، مزایا و معایب — به زبان ساده
- بورس انرژی چیست؟ | به زبان ساده — راهنمای کامل و رایگان
- بورس کالا چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)(همین مطلب)
- فرابورس چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- بازار پایه چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- فارکس چیست؟ — آنچه باید برای ورود به فارکس بدانید | به زبان ساده
- بورس نزدک (NASDAQ) چیست؟ | آنچه باید بدانید به زبان ساده
- اوراق بهادار چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- سهام چیست و سهامدار کیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- بازار سهام و آشنایی با پنج شاخص مهم آن
- کد بورسی چیست و چگونه آن را دریافت کنیم؟ — گام به گام و تصویری
- سامانه سجام چیست؟ | راهنمای گام به گام تصویری و ساده
- آموزش تصویری ثبت نام در بورس و ورود به بازار سرمایه — راهنمای گام به گام
- ثبت نام در بورس و سامانه سجام — راهنمای گام به گام (+ فیلم آموزش رایگان)
- بهترین کارگزاری بورس | بررسی جامع کارگزاری ها
- فارابیکسو — آموزش فارابیکسو کارگزاری فارابی | گام به گام
- صندوق سرمایه گذاری چیست؟ — به زبان ساده
- انواع صندوق های سرمایه گذاری و مزایا و معایب آن ها — به زبان ساده
- ETF چیست؟ (صندوق قابل معامله) | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- روانشناسی در بورس | راهنمای کاربردی (+ فیلم آموزش رایگان)
- خرید سهام در بورس — آموزش خرید سهام بورس — گام به گام
- ترید چیست و چگونه آن را یاد بگیریم؟ — بهترین راهنمای شروع
- شاخص بورس چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- عرضه اولیه چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- نمودار بورس و کاربردهای آن — از صفر تا صد (+ فیلم آموزش رایگان)
- کدال چیست؟ — کاربرد، امکانات و سایر دانستنی ها — به زبان ساده
- کدال ۳۶۰ چیست؟ — آموزش جامع سایت کدال و کدال ۳۶۰
- افزایش سرمایه چیست و چه تاثیری بر قیمت سهام دارد؟ — به زبان ساده
- حق تقدم سهام در بورس چیست؟ — استفاده، خرید و فروش به زبان ساده
- پرتفوی چیست؟ | سبد سهام به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- سیگنال بورس چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- سبدگردانی چیست ، چه شرایطی دارد و چگونه انجام می شود؟ — به زبان ساده
- افزایش سرمایه در بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- تعدیل در بورس چیست؟ | به زبان ساده
- نقدینگی چیست؟ — به زبان ساده
- تحلیل بنیادی چیست؟ | به زبان ساده
- تحلیل فاندامنتال چیست؟ | به زبان ساده — از صفر تا صد
- آموزش تابلو خوانی بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- نوسان گیری در بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- سهام شناور چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- حجم مبنا چیست | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- نسبت P/E چیست؟ — به زبان ساده
- DPS در بورس چیست؟ | مفهوم DPS به زبان ساده
- EPS چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟ | به زبان ساده
- پول هوشمند در بورس چیست؟ — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- آموزش تحلیل تکنیکال بورس رایگان (+ فیلم آموزش رایگان)
- تحلیل تکنیکال بورس ایران | راهنمای کاربردی
- امواج الیوت در تحلیل تکنیکال | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- قیمت پایانی در بورس چیست و چطور محاسبه می شود؟ — به زبان ساده
- آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- ایچیموکو چیست؟ — آموزش اندیکاتور ایچیموکو به زبان ساده
- الگوهای هارمونیک در تحلیل تکنیکال بورس — آموزش کاربردی
- آموزش اندیکاتور های تحلیل تکنیکال بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- اندیکاتور EMA در بورس چیست؟ — میانگین متحرک نمایی به زبان ساده
- اندیکاتور CCI چیست؟ — به زبان ساده
- اندیکاتور ATR — آموزش به زبان ساده و گام به گام
- اندیکاتور MACD چیست؟ — آموزش تصویری و به زبان ساده
- آموزش اندیکاتور RSI — نحوه استفاده به زبان ساده
- اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic) — آموزش کاربردی و به زبان ساده
- بهترین اندیکاتور تشخیص روند چیست؟ — معرفی ۶ اندیکاتور کاربردی
- پرایس اکشن (Price Action) چیست؟ | به زبان ساده و گام به گام
- پولبک در بورس (Pull Back) چیست؟ — انواع و کاربرد به زبان ساده
- الگوی پرچم چیست؟ — از صفر تا صد و به زبان ساده
- کندل شناسی — آموزش خواندن کندل و الگوی متداول کندل — تصویری و به زبان ساده
- معاملات الگوریتمی چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
- آزمون اصول بازار سرمایه ایران — راهنمای رایگان و گام به گام