بدن انسان ، آناتومی و عملکرد | به زبان ساده

بدن انسان ساختاری فیزیکی است که از مجموعه‌ای از عناصر شیمیایی، الکترون‌‌های متحرک و میدان‌‌های الکترومغناطیسی موجود در مواد خارج سلول و اجزای سلولی تشکیل شده است که به صورت سلسله مراتبی در قالب سلول‌‌ها، بافت‌‌ها، اندام‌‌ها و سیستم‌‌های سازمان یافته درون بدن قرار دارند. بدن انسان به عنوان یک سیستم یکپارچه، بسیار پویا است و قادر است، حتی وقتی سلول‌‌های جداگانه به طور معمول از بین می‌روند و با سلول‌های تازه ساخته شده جایگزین می‌شوند، شکل و عملکرد خود را حفظ ‌کند.

مطالعات در زمینه بدن انسان به صورت گسترده در چندین رشته قرار می‌گیرد. آناتومی ‌با توصیف انواع مختلف ارگان‌‌ها و سیستم‌‌های اندامی، بر ساختار و شکل بدن انسان تمرکز دارد. فیزیولوژی انسان، یک زمینه تخصصی در زمینه فیزیک و عملکرد بدن انسان، از جمله سیستم‌‌ها، بافت‌‌ها و سلول‌‌های آن را مورد مطالعه قرار می‌دهد. مطالعه بافت‌ها محور علم بافت‌شناسی است و مطالعه سلول‌ها بخشی از سیتولوژی را تشکیل می‌دهد.

فیلم آموزش آناتومی عمومی بدن انسان در فرادرس

کلیک کنید

بدن انسان یک ارگانیسم پیچیده است که در آن سلول‌‌ها، بافت‌‌ها، اندام‌‌ها و سیستم‌‌هایی با هم هماهنگی چشمگیر دارند. در طب شرقی معنای اصطلاح بدن انسان به شبکه‌‌هایی از مسیر‌های ذهنی پرانرژی غیرمادی گسترش یافته است. این دیدگاه منجر به درک کاملی از رابطه ذهن و بدن در انسان می‌شود. در این مطلب از مجله فرادرس در مورد بدن انسان، آناتومی و عملکرد آن صحبت می‌کنیم.

عناصر شیمیایی بدن انسان

رایج‌ترین عناصر شیمیایی در بدن انسان عبارتند از:

• اکسیژن (65 درصد جرم)
• کربن (18 درصد)
• هیدروژن (10 درصد)
• نیتروژن (3 درصد)
• کلسیم (1.5 درصد)
• فسفر (1 درصد)

این شش عنصر، 99 درصد از جرم بدن انسان را به خود اختصاص می‌دهند. علاوه بر این عنصرها، ۴ عنصر دیگری که در بدن به فراوانی یافته می‌شوند، شامل پتاسیم (0٫35 درصد)، گوگرد (0٫25 درصد)، سدیم (۰٫۱۵درصد) و منیزیم (0٫05 درصد) هستند. ده عنصر دیگر فقط حدود 0٫7 درصد از جرم بدن انسان را تشکیل می‌دهند که این عناصر شامل آهن، مس، روی، سلنیوم، مولیبدن، فلوئور، کلر، ید، منگنز و کبالت هستند. علاوه بر موارد فوق عناصر کمیابی که تاکنون در بدن مورد شناسایی قرار گرفته‌اند، شامل لیتیوم، استرانسیوم، آلومینیوم، سیلیکون، سرب، وانادیوم، آرسنیک و برم هستند.

شایع‌ترین ترکیب شیمیایی بدن انسان، آب است که مولکول‌‌های آن بین 65 تا 90 درصد وزن بدن را تشکیل داده‌اند. چهار ترکیب مشترک دیگر در بدن انسان، عبارتند از: کربوهیدرات‌‌ها یا قندها (مانند گلوکز یا نشاسته)، لیپید‌ها (چربی‌‌ها)، اسید‌های نوکلئیک (DNA و RNA) که از واحدهای نوکلئوتیدی ساخته شده‌اند و پروتئین‌‌ها که متشکل از اسیدهای آمینه هستند. در ساختمان تمام این چهار ترکیب، عنصر اصلی کربن است.

سلول‌‌های بدن انسان

براساس مطالعات انجام شده، تخمین زده می‌شود، به طور متوسط ​​بدن انسان بالغ دارای ده تریلیون تا یک صد هزار میلیارد سلول باشد. سلول‌های بدن انسان دارای گستره متفاوتی از اندازه نیز هستند که از سلول اسپرم که کوچکترین سلول بدن به شمار می‌آید تا سلول تخمک که بزرگترین آن‌ها است، را در بر می‌گیرد.

فیلم آموزش زیست شناسی سلولی Cell Biology در فرادرس

کلیک کنید

سر اسپرم دارای حدود 2٫5 تا 3٫5 میکرون عرض و 5 تا 7 میکرون طول است و یک دم با طولی در حدود 50 تا 80 میکرون دارد. قطر سلول تخمک نیز حدود 60 میکرون است. برخی از سلول‌های ماهیچه‌ای اندازه‌ای بزرگتر از ۶۰ میکرون دارند، اگرچه ممکن است در نگاه اول این سلول‌ها، بزرگترین سلول‌های بدن در نظر گرفته شوند، اما این سلول‌های ماهیچه‌ای چند هسته‌ای بوده و نمایانگر همجوشی بسیاری از سلول‌های منفرد هستند. سلول‌‌های عصبی به دلیل داشتن آکسون‌‌های طویل، بسیار بزرگ دیده می‌شوند، اما جسم سلولی این نورون‌ها بسیار کوچک‌تر از سلول تخمک است.

انواع مختلفی از اشکال متنوع سلولی در بدن انسان وجود دارد و از نظر اندازه، شکل و عملکرد بین آن‌ها تفاوت‌های بسیاری مشاهده شده است. از جمله انواع سلول‌ها می‌توان به سلول‌های استخوانی، سلول‌های خونی، سلول‌های عصبی، سلول‌های ماهیچه‌ای، سلول‌های معده، سلول‌های روده و غیره اشاره کرد.

سلول‌‌های قرمز خون یا گلبول‌های قرمز، اکسیژن را حمل می‌کنند، سلول‌‌های استخوانی اسکلت بدن را تشکیل می‌دهند، سلول‌‌های عصبی سیگنال‌‌های الکتریکی را برای انتقال پیام حمل می‌کنند و سلول‌‌های ماهیچه‌ای استخوان‌‌ها را حرکت می‌دهند. سلول‌‌های معده، اسید‌های گوارش غذا را برای هضم غذا ترشح کرده، در حالی که سلول‌‌های موجود در روده مواد مغذی را جذب می‌کنند.

بافت

بافت‌‌ها مجموعه‌‌هایی از سلول‌های مشابه هستند که عملکردی تخصصی دارند. بدن انسان از چهار نوع بافت اولیه ساخته شده است:

بافت عضلانی

در مطلب «ماهیچه چیست؟ — به زبان ساده» از مجله فرادرس در مورد ماهیچه صحبت کردیم. بافت عضلانی (Muscle Tissue) یا ماهیچه‌ای که از انواع سلول‌‌های ماهیچه تشکیل شده و توانایی انقباض و انبساط دارند، عضلات بدن را به وجود آورده‌اند. تقریباً 650 ماهیچه اسکلتی در بدن انسان وجود دارد. این عضلات از سه نوع کلی برخوردار هستند:

فیلم آموزش بافت شناسی عمومی – جامع و کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

• عضله صاف : این گروه از ماهیچه‌ها مانند آنچه در روده و گلو یافت می‌شود به صورت غیرارادی منقبض و منبسط می‌شوند.
• عضله قلبی: این عضلات نیز گروه دیگری از ماهیچه‌های غیرارادی به شمار می‌آیند که فقط در قلب یافت می‌شوند.
• عضله اسکلتی: عضلات اسکلتی از انواع ماهیچه‌های ارادی بدن هستند که توسط تاندون‌‌ها به استخوان‌‌ها متصل شده و برای به حرکت در آوردن اسکلت‌های بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.

هر سه نوع ماهیچه از اکتین و میوزین برای ایجاد انقباض و انبساط و در نتیجه حرکت ماهیچه‌ها استفاده می‌کنند. ورزش باعث افزایش میزان عضلات نمی‌شود، بلکه اندازه و حجم سلول‌‌های ماهیچه‌ای را افزایش می‌دهد.

بافت عصبی

بافت عصبی (Nerve Tissue) از دو نوع سلول تشکیل شده است، این سلول‌ها شامل سلول‌های عصبی و سلول‌های گلیال هستند. نورون‌ها دارای غشای قابل تحریک هستند که به آن‌ها امکان تولید و انتقال سیگنال‌های الکتریکی را می‌دهد. آن‌ها در سیستم عصبی محیطی، نخاع و مغز یافت می‌شوند. سلول‌های گلیال سلول‌های غیرعصبی هستند که میلین را تشکیل می‌دهند، پشتیبانی و تغذیه نورون‌ها را بر عهده دارند و در انتقال سیگنال به سلول‌های عصبی کمک می‌کنند. براساس یافته‌های فیزیولوژیکی، تخمین زده می‌شود که در مغز انسان تعداد سلول‌های گلیال ۵۰ برابر سلول‌های عصبی یا نورون‌ها است.

بافت پوششی

بافت پوششی (Epithelial Tissue) یا اپیتلیال از سلول‌های چندضلعی و سازمان یافته‌ای تشکیل شده‌ است که به صورت محکم در کنار هم قرار گرفته‌اند. سلول‌های این بافت به صورت ورقه‌ای و لایه‌ای هستند و به عنوان پوششی برای قسمت‌های مختلف بدن مانند پوست و دیواره رگ‌های خونی عمل می‌کنند. بافت‌‌های اپیتلیال اندام‌ها را ترسیم می‌کنند و به محافظت و جداسازی آن‌ها کمک می‌کنند. خطوط بافت اپیتلیال هم در خارج از بدن (پوست) و هم در داخل بدن (د‌هان، معده، روده، ریه‌‌ها، دستگاه تناسلی و مجاری ادراری، غدد درون‌ ریز، غددبرون‌ ریز و غیره) وجود دارند.

بافت همبند

بافت همبند (Connective Tissue) یا بافت پیوندی از انواع مختلفی از سلول‌‌ها تشکیل شده و به طور کلی پشتیبانی، محافظت و ساختار کلی بدن را ایجاد می‌کند. نمونه‌‌هایی از بافت همبند شامل غضروف، تاندون‌‌ها، لایه‌‌های داخلی پوست، استخوان، رباط‌‌ها، لنف و بافت چربی هستند. خون نیز به عنوان یک بافت پیوندی در نظر گرفته می‌شود. بافت‌های همبند با یک ماتریس احاطه شده یا درون یک ماتریس تعبیه شده‌اند که این ماتریس می‌تواند جامد، نیمه جامد یا حتی مایع باشد. به عنوان مثال، خون توسط یک ماتریس مایع و سلول‌های چربی توسط یک ماتریس نیمه جامد احاطه شده‌اند. استخوان‌ها یا بافت‌های استخوانی حاوی سلول‌‌های تخصصی (استئوسیت‌‌ها) در یک ماتریس خارج سلول هستند که به عملکرد استخوان به عنوان بافت همبند کمک می‌کنند. رشته‌‌های فیبری پروتئین کلاژن اغلب وظیفه تامین استحکام بافت همبند را بر عهده دارد.

اندام‌ها

اندام‌ها گروهی از دو یا چند نوع مختلف از بافت‌ها در کنار هم هستند که برای انجام یک کارکرد خاص یا گروهی از عملکردها با یکدیگر به صورت هماهنگ همکاری می‌کنند. نمونه‌‌هایی از اندام‌‌های بدن شامل قلب، ریه‌‌ها، مغز، چشم، معده، طحال، لوزالمعده، کلیه‌‌ها، کبد، روده‌‌ها، رحم، مثانه و غیره هستند.

کبد بزرگترین عضو داخلی بدن انسان است و از طرف دیگر، در حالت کلی پوست به عنوان بزرگترین اندام بدن شناخته می‌شود. همان طور که گفته شد، بزرگترین عضو بدن انسان پوست است. پوست با پوشاندن کل بدن (حتی چشم‌‌ها که لایه‌ای شفاف از پوست به نام لایه ملتحمه بر روی آن وجود دارد)، بدن را از آب، هوا، نور خورشید، آسیب دیدگی، آلودگی‌های محیطی مانند گرد و خاک، مواد شیمیایی و میکروارگانیسم‌‌ها محافظت می‌کند.

پوست همچنین به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند. این اندام دارای اعصاب برای ادراک حواس لامسه و حرارتی است. پوست قادر است مایعات مختلف را در بدن نگه ‌دارد. این اندام توسط سه لایه بافتی به نام های اپیدرم فوقانی، درم داخلی و عمیق‌ترین لایه از بافت چربی زیر جلدی ساخته شده است. پوست یک فرد بالغ به طور متوسط ​​حدود ۲ مترمربع را در بر می‌گیرد و بر حسب بخش‌های مختلف بدن که آن‌‌ها را می‌پوشاند، ضخامت پوست متفاوت است. ناخن‌های دست و ناخن‌های پا از سلول‌های مرده لایه اپیدرم تشکیل شده‌اند و مو‌ها نیز از اپیدرم اصلاح شده ساخته می‌شوند.

بزرگترین عضو داخلی بدن کبد است. کبد در یک انسان بزرگسال به طور معمول بین 1 و 2٫5 کیلوگرم وزن دارد. کبد نقش مهمی ‌در متابولیسم بدن بر عهده دارد و عملکرد‌های زیادی را در بدن انجام می‌دهد که از جمله این عملکردها می‌توان به سم زدایی داروها، ذخیره گلیکوژن و سنتز پروتئین پلاسما اشاره کرد. کبد همچنین صفرا تولید می‌کند که یکی از مهم‌ترین ترشحات گوارشی به شمار می‌آید و در هضم مواد غذایی بسیار موثر است.

سیستم‌‌های اصلی بدن انسان

گروهی از اندام‌‌ها كه به عنوان یک واحد عمل می‌كنند، سیستم یا سیستم اندام نامیده می‌شوند. به عنوان مثال معده، روده کوچک، کبد و لوزالمعده بخشی از دستگاه گوارش هستند و کلیه‌‌ها، مثانه و لوله‌‌های اتصال دهنده  و مجاری ادراری در کنار هم دستگاه ادراری را تشکیل می‌دهند.

فیلم آموزش آناتومی عمومی بدن انسان در فرادرس

کلیک کنید