ستون فقرات چیست؟ — آناتومی ستون فقرات انسان — به زبان ساده

ستون فقرات که به آن ستون مهره‌ای نیز گفته می‌شود، ستونی انعطاف‌پذیر بوده که در مهره‌داران از گردن تا دم گسترش یافته و از یک سری استخوان‌ها و مهره‌ها ساخته شده است. ستون فقرات از بدن انسان پشتیبانی کرده و به فرد در راه رفتن، پیچ خوردن و حرکت کمک می‌کند اما عملکرد اصلی ستون فقرات محافظت از نخاع است. در آناتومی بدن انسان، این قسمت در معرض آسیب، روماتیسم، فتق دیسک، اختلالات اعصاب و سایر مشکلات قرار دارد.

ستون فقرات چیست؟

«ستون فقرات» (Vertebral Column) در انسان ساختار پیچیده‌ای تشکیل شده از استخوان‌های کوچک (مهره‌ها)، دیسک‌های بالشتکی، اعصاب، مفاصل، رباط‌ها و عضلات است. ستون فقرات (یا ستون مهره‌ها) از جمجمه تا لگن امتداد دارد و از 33 استخوان تشکیل شده که به صورت سری قرار گرفته‌اند و توسط رباط‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای به هم متصل می‌شوند، اما با این حال، تعداد کامل استخوان‌های ستون فقرات می‌توانند بین 32 تا 35 متغیر باشند.

فیلم آموزش زیست‌ شناسی ۲ – زیست پایه یازدهم

اینجا کلیک کنید

ستون فقرات اتصال به بافت ماهیچه‌ای را فراهم کرده و پشتیبانی از تنه را انجام می‌دهد، به علاوه از نخاع و ریشه‌های عصبی محافظت کرده و به عنوان محلی برای خون‌سازی عمل می‌کند.

تعداد مهره‌ها در بزرگسالان شامل 24 عدد مهره به اضافه استخوان خاجی و استخوان دنبالچه هستند معمولاً 7 مهره گردنی، 12 مهره سینه‌ای، 5 مهره کمری، 5 خاجی و 4 مهره دمی (استخوان دنبالچه) در ستون مهره‌ای وجود دارند، طول ستون فقرات در انسان به طور میانگین 71 سانتی‌متر است. در جدول زیر اسامی مهره‌های ستون فقرات و اطلاعات لازم در مورد آن‌ها داده شده است.

آناتومی ستون فقرات

ستون فقرات، ساختار پشتیبانی اصلی بدن انسان بوده و قسمت‌های مختلف سیستم اسکلتی - عضلانی را بهم متصل کرده که با هم به فرد در فعالیت‌های روزمره و انجام حرکات مختلف کمک می‌کنند. آسیب‌های کمری، عارضه‌های نخاعی و سایر اختلالات می‌توانند به ستون فقرات آسیب برسانند و باعث بروز مشکلاتی مانند کمردرد شوند.

فیلم آموزش آناتومی تنه – قفسه سینه

اینجا کلیک کنید

ستون فقرات سالم دارای سه انحنای طبیعی است که آن را به شکل S در می‌آورند. این منحنی‌ها شوک‌های وارد شده به بدن را جذب کرده و از ستون فقرات در برابر آسیب محافظت می‌کنند. موارد زیر که در ادامه توضیح داده شده‌اند قسمت‌های مختلف ستون فقرات را تشکیل می‌دهند.

بافت‌های نرم

رباط‌ها رشته‌هایی از بافت پیوندی بوده که مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند تا ستون فقرات را در موقعیت خود نگه دارند. انواع ماهیچه‌ها در اطراف و امتداد ستون فقرات از پشت حمایت کرده و باعث کمک به فرد در حرکت دادن بالاتنه می‌شوند تاندون‌ها نیز رشته‌هایی از بافت همبند بوده که عضلات را به استخوان متصل و به تسهیل حرکت ماهیچه‌ها و ایجاد هماهنگی در سیستم اسکلتی - عضلانی بالاتنه کمک می‌کنند.

مفاصل وجهی

این مفاصل در ستون فقرات دو یا چند استخوان را به هم متصل کرده و عملکرد فرد را تقویت می‌کنند. نام‌های دیگر این ساختار، مفاصل زیگاپوفیزی یا آپوفیزی هستند. مانند هر مفصل دیگر در بدن، کار این مفاصل تقویت حرکات نرمال و ایجاد ثبات برای هر بخش حرکتی همراه با دیسک بین مهره‌ای است. این دیسک به عنوان فاصله‌دهنده عمل کرده و از حرکت بین اجسام مهره‌ای پشتیبانی می‌کند.

این حالت یک رابطه سه پایه‌ای بین دیسک بین مهره‌ای و مفاصل وجهی ایجاد می‌کند. اتصالات وجهی به بدن امکان پیچش و چرخش داده و انعطاف پذیری و ثبات را ایجاد می‌کنند، باید توجه داشت که تخریب یا آسیب‌دیدن یکی از مفاصل وجهی بر عملکرد دیگری تأثیر می‌گذارد. اثرات پیری یا صدمات می‌توانند به این مفاصل آسیب برسانند که به عنوان سندرم مفصل وجهی (علت اصلی کمردرد) شناخته شده‌اند.

دیسک‌های بین مهره‌ای

این بالشتک‌های تخت و گرد بین مهره‌ها قرار گرفته، به عنوان کمک فنر و جاذب تنش‌های وارده بر ستون فقرات عمل می‌کنند. هر دیسک دارای یک مرکز نرم و ژل مانند به نام هسته پالپوزوس (Nucleus Pulposus) است که توسط یک حلقه بیرونی انعطاف پذیر به نام آنولوس (Annulus) احاطه شده است. دیسک‌های بین مهره‌ای تحت فشار مداوم قرار دارند، فتق دیسک می‌تواند منجر به پاره شدن دیسک شده که در این شرایط مقداری از ماده هسته‌ای ژل مانند به بیرون نشت پیدا می‌کند.

نخاع و اعصاب

نخاع ستونی یک‌پارچه متشکل از اعصاب است که از طریق کانال نخاعی عبور می‌کند، طناب عصبی نخاع از جمجمه تا پایین کمر امتداد دارد. سی و یک جفت عصب از طریق دهانه مهره‌ها از حفره عصبی منشعب شده و پیام‌هایی را بین مغز و عضلات حمل می‌کنند. رشته‌های عصبی از طریق دیسک‌های بین مهره‌ای از ستون فقرات خارج شده و به اندام‌ها می‌روند.

مهره‌ها

ستون فقرات دارای 33 مهره (استخوان‌های کوچک) پشت سر هم است که کانال نخاعی را تشکیل می‌دهند. کانال نخاعی تونلی است که نخاع و اعصاب را در خود جای داده و از آن‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند، اغلب مهره‌ها دارای تحرک هستند تا دامنه حرکتی را فراهم کنند. تعداد کمی از مهره‌ها مانند استخوان خاجی و استخوان دنبالچه با هم ترکیب شده و بدون حرکت هستند. مهره‌های ستون فقرات به صورت پشت سر هم قرار گرفته و در چهار منطقه اصلی گردنی، سینه‌ای، کمر و ناحیه خاجی و دنبالچه جای می‌گیرند که در ادامه بیشتر درباره آن‌ها توضیح داده شده است.

فیلم آموزش آناتومی تنه – قفسه سینه

اینجا کلیک کنید

• مهره‌های گردنی (Cervical): قسمت فوقانی ستون فقرات دارای هفت مهره (C1 تا C7) است. این مهره‌های گردن به شما امکان می‌دهند سر خود را بچرخانید، کج کرده یا تکان دهید. ستون فقرات گردنی به شکل C رو به داخل شکل گرفته که منحنی لوردوتیک (Lordotic Curve) نامیده می‌شود.
• مهره‌های قفسه سینه‌ای (Thoracic): ناحیه قفسه سینه یا قسمت سینه‌ای ستون فقرات دارای 12 مهره (T1 تا T12) است. دنده‌های شما در ناحیه میانی پشت، به ستون فقرات قفسه سینه متصل می‌شوند. این قسمت از ستون فقرات کمی خم شده و به صورت شکل C رو به عقب شکل گرفته که منحنی کیفوز یا کیفوتیک نامیده می‌شود.
• مهره‌های کمری (Lumbar): پنج مهره (L1 تا L5) قسمت تحتانی ستون فقرات را تشکیل می‌دهند که در بخش پایینی پشت جای گرفته‌اند. نقش ستون فقرات کمری حمایت از قسمت‌های فوقانی ستون فقرات بوده، به لگن متصل می‌شوند و بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کنند، همچنین استرس ناشی از بلند کردن و حمل وسایل را تحمل می‌کنند. بسیاری از مشکلات کمر در ستون فقرات کمری اتفاق می‌افتد، ستون فقرات کمر به سمت داخل خم شده و یک منحنی C شکل لوردوتیک ایجاد می‌کند.
• استخوان خاجی (Sacrum): این استخوان مثلثی شکل به ناحیه باسن متصل می‌شود، پنج مهره خاجی (S1 تا S5) در حالی که جنین در رحم مادر رشد می‌کند، جوش می‌خورند و تحرک خود را از دست می‌دهند. استخوان‌های خاجی و مفصل ران حلقه‌ای به نام کمربند لگن (Pelvic Girdle) تشکیل می‌دهند.
• استخوان دنبالچه (Coccyx): چهار مهره ذوب شده و این قطعه کوچک استخوانی که در پایین ستون فقرات یافت می‌شود را تشکیل می‌دهند. عضلات و رباط‌های کف لگن به استخوان دنبالچه متصل می‌شوند.

آناتومی ستون فقرات نوزادان

آگاهی از رشد جنین و آناتومی طبیعی نخاع و ستون فقرات پیش‌شرط تشخیص بیماری‌های مادرزادی و اکتسابی این ساختار است. از روز هفدهم بارداری، صفحه عصبی به صورت دو‌طرفه ضخیم شده و چین‌ها و گره‌های عصبی ایجاد می‌شوند. از نظر جنین‌شناسی، آبشاری از مراحل دقیق باید رخ دهد تا منجر به تشکیل مناسب عناصر اسکلتی - عضلانی و عصبی ستون فقرات شود. تغییرات در مراحل جنینی می‌توانند منجر به یک یا چند ناهنجاری مادرزادی در این ساختار شوند. سایر سیستم‌های بدن که در دوران جنینی تشکیل می‌شوند نیز می‌توانند تحت تأثیر قرار بگیرند و در نتیجه نقص‌هایی در سیستم قلبی - ریوی، دستگاه گوارش و ادراری - تناسلی ممکن است ایجاد شوند.

مراحل تشکیل ستون فقرات

رگه‌های ابتدایی، لایه‌های جوانه‌ای و نوتوکورد در هنگام بارداری معمولاً در هفته سوم حاملگی ایجاد می‌شوند. نوتوکورد و سامیت‌ها مهم‌ترین ساختارهای مسئول توسعه ستون مهره‌ها هستند. سلول‌های اپی‌بلاستیک از سطح عمیق رگه اولیه بدست آمده و آندودرم جنینی را تشکیل می‌دهند.

فیلم آموزش جنین شناسی Embryology

اینجا کلیک کنید

متعاقباً، سلول‌ها از رگه اولیه شروع به مهاجرت کرده و مزودرم جنینی را ایجاد می‌کنند. سلول‌هایی که در قسمت اپی‌بلاستیک دیسک جنینی باقی می‌مانند، اکتودرم جنینی را تشکیل می‌دهند. تصور می‌شود چندین فاکتور رشد جنینی باعث مهاجرت این سلول‌ها از رگه اولیه شوند.

گروهی از سلول‌های تخصصی که از طریق گره ابتدایی منتقل می‌شوند، در بخش انتهایی رگه اولیه، صفحه پری‌کوردال و نوتوکوردال را ایجاد می‌کنند، این سلول‌ها از تمام مناطق گره ابتدایی در حال مهاجرت هستند. با این حال، سلول‌هایی که بیشتر به سمت قدامی مهاجرت می‌کنند صفحه پری‌کوردال و سلول‌هایی که بیشتر به سمت خلفی مهاجرت می‌کنند صفحه نوتوکوردال را تشکیل می‌دهند.

در طی هفته ششم بارداری، پس از مهاجرت سلول‌ها، ساختارهای مهره‌ای شروع به جوش خوردن می‌کنند، سیگنال‌های موجود در نوتوکورد و لوله عصبی باعث انباشت ساختارهای مربوطه می‌شوند. پس از غلیظ و بزرگ شدن ساختارهای لازم، استخوان‌سازی شروع شده و پس از آن نوتوکورد تجزیه می‌شود.

در مجموع، 38 یا 39 جفت سامیت ایجاد می‌شوند که چهار مورد از آن‌ها به استخوان پس سری و 34 - 35 در تشکیل ستون مهره‌ها و دنده‌های استاندارد نقش دارند. اسکلروتوم‌ها (سلول‌های سازنده غضروف و استخوان) از طریق تغییر شکل مزانشیمی اپیتلیال از سامیت‌های اپیتلیال پدیدار می‌شوند، اما سازوکار اساسی این تحول مزانشیمی هنوز تعریف نشده است. جداشدگی زودرس بافت اکتودرم اعصاب از اکتودرم پوستی در ایجاد دیس‌رافیسم ستون فقرات نقش دارد. انواع دیس‌رافیسم حالات غیرطبیعی مادرزادی هستند که بدلیل جوش خوردن ناکامل عناصر مزانشیمال، استخوانی و یا عصبیِ خط میانیِ ستون فقرات در دوران جنینی ایجاد می‌شوند.

مراکز استخوان‌سازی را می‌توان در سه ناحیه اصلی در ستون فقرات یافت: یکی در مرکز و دیگری در هر طرف کمان مهره‌ای. اجسام مهره‌ای در بدو تولد در مفاصل مرکزی به صورت قوس مهره‌ای مفصل‌سازی می‌کنند، در حالی که همجوشی مهره‌ها در سنین 5 تا 8 سالگی رخ می‌دهد. دو بخش قوسی ستون فقرات در طی سال اول زندگی شروع به همجوشی کرده و تا سن شش سالگی کامل می‌شوند. سیستم عصبی جنین از سطح اکتودرم دیسک تری‌لامینار گرفته شده و در طول هفته سوم شروع به رشد می‌کند. چندین ژن و سیگنال‌های مولکولی خاص از نوتوکورد و مزودرم قادر به تشکیل شیار عصبی هستند.

در طی رشد طبیعی، چین‌های عصبی به سمت خط میانی نزدیک شده و لوله عصبی را تشکیل می‌دهند. ستون فقرات در ابتدا به صورت یک مجموعه 33 مهره‌ای توسعه یافته اما این تعداد در نهایت به 24 مهره، به علاوه استخوان خاجی و استخوان دنبالچه کاهش می‌یابند. ستون مهره‌ها و دنده‌ها از سامیت‌ها (حلقه‌های جنینی) تشکیل می‌شوند. در جنین‌های انسان، سامیت‌ها ابتدا در مرحله کارنگی نهم (۹ CS) ظاهر می‌شوند و تعداد آن‌ها تا مرحله کارنگی 14 افزایش می‌یابد. مراحل کارنگی در جنین‌شناسی بیان‌گر مراحل مختلف رشد جنین هستند.

ویژگی‌های آناتومیکی فردی از هنگام شکل‌گیری آن‌ها در مراحل جنینی بدون تغییر می‌مانند زیرا تغییرات بعدی که در مهره‌ها و مفصل‌ها ایجاد می‌شوند، ساختاری بوده و به رشد و نمو کودک مربوط می‌شوند. بنابراین، اگرچه آناتومی بدن بدون تغییر است، اما به دلیل استخوان‌بندی ناقص اجسام مهره‌ها و قوس‌های آن‌ها و همچنین خاصیت الاستیسیته رباط‌ها در نوزاد تازه متولد شده تغییراتی رخ می‌دهند. در بزرگسالان، ثبات ستون فقرات عمدتاً به اجسام مهره‌ای و فرایندهای مفصلی بستگی دارند در حالی که در کودک ساختارهای اضافی استخوانی مانند لامیناها و فرایندهای نخاعی نیز درگیر هستند که اتصال با عضلات کناری ستون فقرات را فراهم می‌کنند.

بر این اساس، تغییرات ساختاری ستون فقرات، مانند مواردی که در نوزاد با از دست دادن پشتیبانی قوس خلفی ستون فقرات ناشی می‌شوند، ممکن است منجر به فشار بی‌مورد در ساختارهای پشتیبانی قدامی، فشرده سازی پیشرونده قسمت قدامی اجسام مهره‌ای و شل شدن بیش از حد فضاهای بین مهره‌ای شوند. نتایج نهایی غالباً کیفوز غیر طبیعی، ساب لوکساسیون (اختلالات مفصلی بین مهره‌ها) قدامی و بی‌ثباتی ستون فقرات هستند.

عملکرد ستون فقرات

اگرچه اندازه مهره‌ها محدود بوده و مهره‌های گردنی کوچک‌ترین و مهره‌های کمری بزرگ‌ترین اجسام مهره‌ای هستند که تحمل وزن بدن را بر عهده دارند. وزن بالای بدن از طریق ستون فقرات بین ناحیه خاجی و لگن توزیع می‌شود. منحنی‌های طبیعی در ستون فقرات شامل کیفوتیک و لوردوتیک هستند که مقاومت و کشش در توزیع وزن بدن و بارهای محوری پایدار در حین حرکت را ایجاد می‌کنند. ستون مهره‌ها دارای عملکردهای مختلفی هستند که در ادامه درباره آن‌ها صحبت کرده‌ایم. همچنین جهت درک بهتر انواع ساختارهای مرتبط با ستون فقرات بدن و یادگیری آناتومی بدن انسان می‌توانید به فرادرس زیر مراجعه کنید.

• برای مشاهده فیلم آموزش آناتومی عمومی بدن انسان + اینجا کلیک کنید.

حفاظت از اعصاب

ستون فقرات در محصور کردن نخاع و ریشه‌های عصبی که پیام‌های سیستم عصبی به نواحی بالایی و پایینی بدن را منتقل می‌کنند، نقش دارند. هرگونه آسیب در ستون مهره‌ها و در نتیجه عدم موفقیت در انتقال پیام رفت و برگشتی به مغز انسان می‌تواند سلامتی افراد را به خطر بیندازد، لذا این ساختار محکم با حمایت خود از بافت‌های نرم و اعصاب نقش مهمی در زندگی و انجام حرکات انسان دارد.

انعطاف پذیری و تحرک

دامنه حرکتی ما توسط ستون فقرات مشخص می‌شود، انجام حرکات خم شدن (خم شدن به جلو)، کشش (خم شدن به عقب)، خم شدن به طرفین (چپ و راست) و چرخش به چپ و راست، همگی به کمک ستون فقراتِ انسان میسر هستند. این ساختارها همچنین انواع مختلف و ترکیبی از حرکات گفته شده را انجام می‌دهند که به ما کمک می‌کنند فعالیت‌هایی مانند سرعت بخشیدن به انجام کارها، غلتیدن در رختخواب تا بلند شدن هنگام صبح، پایین رفتن از پله‌ها و دویدن به سمت اتوبوس را انجام دهیم.

استحکام بدن

بدون ستون فقرات نمی توانستیم بنشینیم، بایستیم، راه برویم یا بدویم، این مجموعه محکم، پشتیبانی ساختاری از سر، شانه‌ها و سینه را انجام داده و اتصال بین بالاتنه و پایین‌تنه را از طریق محصور کردن نخاع و ریشه‌های عصبی داخل آن برقرار می‌کند. همچنین آناتومیِ خاص ستون فقرات به عنوان متصل‌کننده قسمت فوقانی و تحتانی می‌تواند به تعادل فرد و توزیع وزن بدن کمک کند. به علاوه ستون فقرات به عنوان یک وسیله اتصالی و تکیه‌گاه برای بافت‌های نرم بدن مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و ماهیچه‌ها عمل کرده که بدون وجود آن، حرکات این بافت‌‌ها مکان‌پذیر نخواهد بود. در جدول زیر خلاصه عملکردهای مختلف ستون فقرات در همکاری با سایر بخش‌های بدن نشان داده شده است.

ستون فقرات گردن چیست؟

ستون فقرات گردنی، یک ساختار پیچیده است که اولین ناحیه ستون فقرات را بلافاصله از زیر جمجمه شروع می‌کند تا به اولین مهره قفسه سینه ختم می‌شود. گردن از این نظر که از وزن سر شما (۴ تا ۵ کیلوگرم) پشتیبانی می‌کند، بی‌نظیر است و ستون فقرات گردنی همچنین انواع حرکات سر و گردن مانند چرخاندن سر از یک طرف به طرف دیگر، سر تکان دادن و بالا و پایین نگاه کردن را موجب می‌شود. ستون فقرات گردنی اغلب به دو قسمت تقسیم می‌شوند، ناحیه گردنی فوقانی (C1 و C2) و ناحیه گردنی تحتانی (C3 تا C7).

آناتومی ناحیه گردنی فوقانی

ستون فقرات گردنی فوقانی مانند هیچ قسمت دیگری از ستون مهره‌ها نیست، مهره‌های C1 «اطلس» (Atlas) و C2 «محور» (Axis) نامیده می‌شوند و بخشی از «محل اتصال مهره‌ای ستون فقرات» (CVJ) هستند، این جایی است که بخشی از ستون فقرات شما پایه مغزی محسوب می‌شود. این بخش از ستون فقرات انسان متحرک است و با هم کار کردن اطلس و محور، حرکاتی مانند چرخش ستون فقرات، خم شدن (خم شدن به جلو) و کشش (خم شدن به عقب) را به دنبال خواهند داشت، تقریباً نصف حرکات خم شدن و کشیدن گردن، شبیه تکان دادن سر و نصف حرکات چرخشی نیز در اینجا اتفاق می‌افتند. C1 و C2 محدوده‌های حرکتی زیادی در گردن ایجاد می‌کنند اما با این وجود آن‌ها از سر شما نیز پشتیبانی می‌کنند.

آناتومی ناحیه گردنی تحتانی

اگر مهره‌های قفسه سینه (اواسط پشت) و کمری (در قسمت کمر) را با گردن مقایسه کنید، خواهید دید که استخوان های C3 تا C7 کوچک‌تر بوده و این اجسام مهره‌ای به شکل گرد هستند. در پشت بدنه مهره‌ها قوس‌های استخوانی وجود دارند که به سمت خارج بیرون زدگی داشته و مفاصل وجهی و فرایندهای چرخشی را تشکیل می‌دهند. مهره‌ها به طور طبیعی یک دهانه توخالی در مرکز ستون مهره گردنی ایجاد می‌کنند و این در واقع یک کانال است که نخاع را در خود جای داده و محافظت می‌کند. شباهت دیگر قسمت‌های مختلف ستون مهره‌ها، وجود دیسک‌های بین مهره‌ای گردن بوده که از زیر C2 شروع و بین هر سطح وجود دارند.

رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات، بافت‌های نرم اما محکمی هستند که با محدود کردن حرکت بیش از حد به حمایت از ستون مهره گردنی و همچنین کل ستون فقرات کمک می‌کنند. دیسک‌ها بافت‌های انعطاف‌پذیر قوی از «غضروف رشته‌ای» (فیبروکارتیلاژ) هستند، در وسط هر دیسک یک هسته «پالپوزوس» (Pulposus) قرار دارد که ساختاری ژل مانند است و توسط یک لایه بیرونی محافظ لاستیکی به نام «حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس» (Annulus Fibrosus) احاطه شده است.

در سطح مهره‌های ستون فقرات، هر دیسک عملکرد حفظ و نگه داشتن مهره‌های فوقانی و تحتانی را انجام داده شوک را جذب می‌کند و به مهره‌ها اجازه حرکت می‌دهد. ارتفاع دیسک فضاهایی ایجاد می‌کند که «مجاری عصبی یا نوروفرامن» (‌‌Neuroforamen) نامیده می‌شوند، ریشه‌های عصب نخاعی به صورت جفت از نخاع منشعب شده و از طریق نوروفورامن از ستون فقراتِ بدن خارج می‌شوند.

ستون فقرات گردن و اعصاب آن

اعصاب نخاعی گردنی، که گاهی اوقات ریشه‌های عصبی نامیده می‌شوند، از طریق ریشه‌های ستون فقرات به صورت جفت از کانال نخاع خارج می‌شوند، یک عصب در سمت چپ و یک عصب در سمت راست وجود دارند. این ساختارهای عصبی برای ارتباط با سطح ستون فقرات گردنی به صورت C1 تا C8 شماره گذاری می‌شوند. هر شاخه عصب گردنی به دو طرف ستون مهره عصب‌رسانی کرده و حس‌های مختلف را از طرف بالاتنه انتقال داده و اعمال حرکتی بدن را هماهنگ می‌کند. به طور کلی، اعصاب نخاعی گردنی این عملکردها را انجام می دهند از جمله:

• اعصاب C۲ ، C۱ و C3 عملکرد حرکتی سر و گردن و همچنین حس‌های مختلف از بالای پوست سر تا کناره‌های صورت را فراهم می‌کنند.
• عصب C4 شما را قادر می‌سازد شانه‌های خود را جمع کنید و به طور خودکار باعث انقباض دیافراگم هنگام تنفس می‌شود. عصب نخاعی شماره 4 گردنی همچنین حس‌های مربوط به گردن، شانه‌ها و قسمت‌های بالای بازوها را انتقال می‌دهد.
• C5 حرکات مختلف بالاتنه مانند بلند کردن شانه‌ها و خم شدن عضلات دو سر را امکان پذیر کرده و حس‌های مرتبط با قسمت نوک شانه‌ها را نیز امکان پذیر می‌کند.
• C6 به شما امکان می‌دهد مچ دستان خود را حرکت داده و بازوهای خود را خم کنید و همچنین حس‌های قسمت داخلی بازوها (جلو بازو) و دست‌ها را انتقال می‌دهد.
• C7 عضله سه سر را در پشت بازوها عصب‌رسانی کرده و حس‌های مختلف را از پشت بازوها به پایین تا قسمت انگشت میانی انتقال می‌دهد.
• C8 به شما امکان می‌دهد دست‌های خود را باز و بسته کنید (گرفتن دست‌ها) و همچنین امکان حس کردن قسمت بیرونی دست‌ها و بازوها را فراهم می‌کند.

اختلالات ستون فقرات گردن

اختلالات شایع دیسک شامل بیماری دژنراتیو دیسک و فتق (بیرون‌زدگی) دیسک هستند که می‌توانند باعث اختلال عصب نخاعی شده که گاهی اوقات «عصب گیر افتاده» (Pinched Nerve) نامیده می‌شود. این اختلال ممکن است هنگامی رخ دهد که دیسک فشرده شود (کم شدن ارتفاع دیسک) یا تغییر شکل دهد، در نتیجه فضای عبور عصب نخاعی از طریق نوروفورامن محدود می‌شود. فشرده‌سازی عصب ممکن است باعث دردی شود که از گردن به قسمت فوقانی پشت و بازو متمایل شده که به این شرایط رادیکولوپاتی گردنی گفته می‌شود.

تنگی کانال نخاع گردنی، باریک شدن قسمت میانی کانال نخاعی است و می‌تواند منجر به فشرده شدن نخاع شود. ضربه به گردن جدی‌ترین آسیب گردن است که فرد ممکن است تجربه کند. صدمه در هر جایی که ستون فقرات گردنی را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند ارتباط عصبی را در پایین نخاع مختل کرده و حتی منجر به فلج یا مرگ شود. آسیب یا حتی کوفتگی عصب C4، که به دیافراگم کمک می‌کند تا تنفس را ممکن کند، می‌تواند باعث از بین رفتن توانایی تنفس شود. هر یک از این اختلالات شایع گردن می‌تواند باعث فشرده‌سازی نخاع و در نتیجه میلوپاتی گردنی (ایجاد علائم عصبی به دلیل فشرده شدن نخاع) شود. گردن محتمل‌ترین بخش ستون فقرات برای ایجاد میلوپاتی است.

گردن‌ درد یک علامت شایع است که می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. از حرکات کششی نامناسب گرفته تا نشستن‌های طولانی مدت پشت میز کامپیوتر، بیماری روماتیسمی آرتروز نیز یکی دیگر از دلایل گردن‌درد است اگرچه همه بیماران در برخی از این شرایط درد زیاد ندارند. در صورتی که درد شما با بی‌حسی یا ناتوانی در بازوها همراه بود بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک خود مراجعه کنید.

محافظت از ستون فقرات گردنی

درک آناتومی ستون مهره گردنی و اعصاب حیاتی موجود در آن، می‌تواند انگیزه لازم برای اتخاذ رفتارهایی باشد که به جلوگیری از آسیب گردن و رشد آهسته‌تر اختلالات دژنراتیو (مثلا فتق دیسک گردن) کمک می‌کند. در ادامه راه‌هایی که به حمایت و جلوگیری از آسیب‌های گردن کمک می‌کند را بیان کرده‌ایم.

• همیشه هنگام رانندگی یا فعالیت‌های مشابه کمربند ایمنی ببندید.
• هنگام دوچرخه سواری با پوشیدن کلاه ایمنی از سر و ناحیه بالایی گردن محافظت کنید.
• نمایش‌گر یا صفحه نمایش رایانه خود را هماهنگ با سطح چشم تنظیم کنید تا به این ترتیب از افتادن گردن به سمت پایین جلوگیری کنید.
• تلفن خود را بین گوش و شانه خود قرار ندهید.
• برای خوابیدن از بالشی که از گردن شما پشتیبانی می‌کند استفاده کنید.
• حرکات و تمرینات کششی دوره‌ای گردن می‌تواند به رفع تنش و جلوگیری از سفتی گردن کمک کنند.
• با پزشک خود در مورد سلامت استخوان‌ها صحبت کنید تا در صورت نیاز برای شما مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D تجویز کند.
• سیگار و قلیان کشیدن را ترک کنید.

ستون فقرات سینه

بخشی از ستون مهره به نام ستون فقراتِ قفسه سینه در زیر مهره‌های گردنی (C7 گردن)، تقریباً در سطح شانه شروع می‌شود و به سمت پایین ادامه یافته تا زمانی که به سطح اول کمر (L1، ستون فقرات کمری) برسد. دوازده مهره، از بالا به پایین به شماره‌های T1 تا T12، ستون فقرات قفسه سینه را تشکیل می‌دهند و زمانی که از پهلو مشاهده می‌شوند، یک انحنای طبیعی به جلو به نام کیفوز (یا منحنی کیفوتیک) در این بخش دیده می‌شود.

فیلم آموزش آناتومی تنه – قفسه سینه

اینجا کلیک کنید

از آنجا که دنده‌ها به مهره‌های ستون فقراتِ قفسه سینه متصل می‌شوند، این قسمت از ستون فقرات قوی و تثبیت‌کننده بوده و دامنه حرکتی آن‌ها کمتر از مهره‌های ناحیه گردن است. شناخت آناتومی ستون فقرات قفسه سینه می‌تواند به شما کمک کند تا علل احتمالی درد قسمت فوقانی کمر و نواحی میانی را بهتر شناسایی کرده و تشخیص پزشک را بهتر درک کنید تا با یک تغییر سبک زندگی ساده به سلامت ستون فقرات پشت و کمر خود کمک کنید.

آناتومی ستون فقرات سینه

ستون فقراتِ سینه‌ای به حمایت از تنه بدن و نواحی قفسه سینه کمک کرده و یک نقطه اتصال رباط‌ها برای هر یک از استخوان‌های دنده به جز دو رباط در پایین قفسه سینه را فراهم می‌کند. مانند اکثر مهره‌های ستون فقرات، اجسام مهره‌های قفسه سینه نیز گرد هستند و قوس‌های استخوانی پشتی هر مهره باعث تشکیل یک فضای توخالی محافظت کننده از نخاع می‌شوند. مفاصل مهره‌های قفسه سینه در پشت هر مهره جفت شده و حرکت محدود ستون فقرات را امکان پذیر می‌کنند.

دیسک‌های چند منظوره ستون فقرات سینه

بالشتک‌های تشکیل‌شده از الیاف رشته‌ای به نام دیسک بین مهره‌ای، توسط یک پیوند انتهایی قوی بین مهره بالایی و پایینی در محل خود نگه داشته می‌شوند. هر دیسک به عنوان فاصله‌دهنده بین بدن عمل می‌کند و باعث ایجاد ارتفاع بین دیسک‌ها یا فاصله بین مهره‌های فوقانی و تحتانی می‌شود. این فضاها معابر عصبی باز به نام روزن یا نوروفرامن در هر دو طرف ستون مهره را ایجاد می‌کنند که ریشه‌های عصبی منشعب شده نخاع، از طریق نوروفورامن و کانال نخاعی خارج می‌شوند.

ساختارهای نرم ستون فقرات سینه

رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات در کل ستونِ فقرات مشترک هستند، این بافت‌های نرم به استخوان‌ها و دیسک‌ها متصل شده و با هم کار می‌کنند تا در حالت استراحت و در حین حرکت به ایجاد ثبات در خط میانی بدن کمک کنند. دوازده جفتِ ریشه‌های اعصابِ قفسه سینه از نخاع و از طریق نوروفورامن منشعب می‌شوند تا انتقالات عصبی مربوط به عملکردهای حسی و حرکتی را در مناطق خاصی از بدن انجام دهند. این اعصاب، قسمت‌های میانی بدن و نواحی قفسه سینه را عصب‌رسانی کرده و سیگنال‌هایی را بین مغز و اندام‌های اصلی از جمله ریه‌ها، قلب، کبد و روده کوچک منتقل می‌کنند. انواع بافت‌های نرم موجود در این ساختار شامل موارد زیر هستند:

• رباط‌ها که نوارهای محکمی از بافت فیبری هستند و مهره‌ها و دیسک‌ها را به هم متصل و از آن‌ها محافظت می‌کنند، همچنین باعث ایجاد ثبات در ستون فقرات شده و به جلوگیری از حرکت بیش از حد آن‌ها کمک می‌کنند.
• ماهیچه‌ها به حالت قائم نگه داشتن بدن کمک می‌کنند و اجازه خم‌شدن ستون فقرات (خم شدن به جلو)، کشش (خم شدن به عقب) و چرخش (چرخش از یک طرف به طرف دیگر) را به بدن می‌دهند.
• تاندون‌ها یک بافت فیبری قوی هستند که عضله را به استخوان متصل می‌کنند.

اختلالات ستون فقرات سینه

ستون فقراتِ قفسه سینه نسبت به سایر بخش‌های ستون مهره، کمتر مستعد آسیب بوده اما شایع‌ترین محل شکستگی مهره به علت پوکی استخوان هستند. اسکولیوز و کیفوز غیرطبیعی به عنوان دیگر اختلالات ستون فقراتِ قفسه سینه شناخته شده‌اند. در حالی که عارضه‌های فتق دیسک گردن یا کمر شایع هستند، فتق دیسک در مهره‌های قفسه سینه چنین نیست. این به دلیل استحکام و ثبات ستون فقراتِ قفسه سینه بوده که در اثر اتصال مهره‌ها به دنده‌ها ایجاد می‌شود. در ادامه انواع اختلالات ستون فقراتِ سینه‌ای بررسی شده‌اند.

• پوکی استخوان خطر شکستگی ستون فقرات توراسیک (سینه‌ای) را افزایش می‌دهد. یک نوع معمول شکستگی در این ساختار، «شکستن مهره بر اثر فشرده شدن» (VCF) است که می‌تواند باعث صاف شدنِ یک یا چند جسم استخوانی یا ایجاد شکاف و شکل زاویه‌دار مهره شده که منجر به فشرده‌سازی نخاع و یا عصب می‌شود. کمردرد ناگهانی و حاد با VCF در ارتباط است.
• انواع مختلف اسکولیوز، به عنوان انحناهای غیرطبیعی ستون فقرات به سمت طرفین شناخته شده‌اند که در ستون فقرات قفسه سینه ایجاد می‌شوند و ممکن است باعث تغییر شکل ستون فقرات شوند.
• کیفوز غیرطبیعی، یک نوع اختلال در ستون فقرات سینه‌ای است که شامل انحنای شدید ستون فقرات توراسیک به سمت جلو است. اصطلاح گوژپشت اگرچه صفت مناسبی برای افراد نیست اما به خوبی حالت کلی  تغییر کیفوز را توصیف می‌کند.
• سرطان متاستاتیک (انتقال سلول‌های سرطانی ناشی از سرطان‌های نواحی دیگر بدن مانند پستان و ریه از طریق گردش خون) اصلی‌ترین دلیل تومورها و سرطان ستون فقرات است که می‌تواند در ستون مهره قفسه سینه به طور بالقوه منجر به از ببین رفتن این ساختار شود.

مراقبت از ستون فقرات سینه

برای محافظت از این ساختارهای مهم بهتر است از پزشک خود بخواهید کشش و تمرینات مناسب شما را به شما ارائه دهد تا عضلات اصلی و میانی شما را قوی نگه داشته و از آسیب‌دیدگی هنگام حرکات خم شدن، کشش و چرخش جلوگیری کند. مراقب وضعیت قرارگیری بدن خودن (نشستن و ایستادن های اشتباه) باشید و از مکانیک بدن خود به درستی استفاده کنید. از احتمالات و خطرات پوکی استخوان آگاه باشید و با کمک ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود یک برنامه غذایی بهبود تراکم استخوان را تنظیم کنید.

ستون فقرات کمر چگونه است؟

ستون فقرات کمری بخش قرار گرفته در ناحیه کمر است که از زیر آخرین مهره قفسه سینه (T12) شروع شده و به بالای ستون فقرات خاجی یا استخوان خاجی (S1) ختم می‌شود. اکثر افراد 5 عدد مهره کمری (L1 - L5) دارند، اگرچه داشتن 6 مورد غیر معمول نیست. هر سطح ستون فقراتِ کمری از بالا به پایین به صورت L1 تا L5 یا L6 شماره گذاری می‌شوند. اجسام مهره‌ای کمر ساختارهای بزرگ‌تر و ضخیم‌تری مانند استخوان متراکم دارند که باعث می‌شود از جلو (یا بخش قدامی) بدن، مهره‌ها گرد به نظر برسند. با این حال، ساختار استخوانی خلفی متفاوت است، لایه‌ها، پدیکول‌ها و زائده‌‌های استخوانی از پشت اجسام مهره‌ای بیرون می‌آیند.

این زائده‌ها (فرایند‌های استخوانی) و قوس‌های مهره‌ای، فضای توخالی کانال نخاعی را برای ساختارهای اعصاب کمری و «طناب دم اسبی» (Cauda Equine) ایجاد می‌کنند. لامینا، یک صفحه استخوانی نازک است که از نخاع حافظت کرده و از نفوذ و دسترسی به کانال نخاعی جلوگیری می‌کند. برخی از افرادی که دچار تنگی کانال ستون فقرات کمری هستند ممکن است تحت یک عمل جراحی به نام «لامینوتومیِ رفع فشار یا لامینِکتومی» (‌Decompressive Laminotomy, Laminectomy)  قرار بگیرند. این روش شامل برداشتن بخشی از تمام لایه‌ها در سطح آسیب‌دیده و در نتیجه بزرگ شدن فضای اطراف اعصاب فشرده‌شده است.

آناتومی ستون فقرات کمر

یک دیسک مهره‌ای منفرد دو جسم مهره‌ای را از هم جدا می‌کند و همراه با مفاصل کناری یک مفصل قوی ایجاد می‌کنند که به خم کردن ستون فقرات و پیچیدن آن کمک می‌کنند. یک جفت مفصل وجهی از قسمت بالایی جسم مهره به جفت مفصل کناری پایینی متصل می‌شوند. مفاصل وجهی مفاصل سینوویال واقعی هستند، به این معنی که آن‌ها با غضروف پوشانده شده‌اند و کپسول مفصل مایع مفصلی را محصور می‌کند که خود این ساختار باعث می‌شود مفاصل در هنگام حرکت سر بخورند.

سیستم‌های نواری - رشته‌ای قوی تشکیل‌شده از رباط‌ها، به نگه داشتن مهره‌ها و دیسک‌ها کنار هم و جلوگیری از حرکات بیش از حد ستون فقرات، باعث ایجاد ثبات در این ساختار می‌شوند. سه رباط اصلی ستون فقرات شامل رباط طولی قدامی، رباط طولی خلفی و رباط لیگامنتوم هستند. تاندون‌های نخاعی، عضلات را به مهره‌ها متصل کرده و با هم همکاری کرده تا حرکات بیش از حد را محدود کنند. ساختار نخاع بین مهره‌های کمری اول و دوم (L1 - L2) به پایان می‌رسد، در زیر این سطح، اعصاب باقیمانده کودا اکوینا به صورت بسته‌ای از اعصاب شبیه دم اسب قرار گرفته‌اند. این اعصاب کوچک پیام‌هایی را بین مغز و ساختارهای پایینی بدن از جمله روده بزرگ، مثانه، عضلات شکمی، نواحی تناسلی، ران‌ها و پاها منتقل می‌کنند.

عملکرد ستون فقرات کمر

دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقراتِ کمر توسط صفحات انتهاییِ اجسام مهره‌ای فوقانی و تحتانی در جای خود محکم می‌شوند. مرکز ژل مانند هر دیسک به نام «نوکلوئوس پالپوزوس» (Nucleus Pulposus) محصور شده یا توسط «حلقه فیبری» (Annulus Fibrosus) که یک لایه سخت از غضروف رشته‌ای بوده و شبیه یک لاستیک محوری است احاطه شده است. دیسک‌ها به صورت یکپارچه در کمپلکس مفصلی قرار گرفته‌اند و عملکرد آن‌ها این است که:

• مهره‌های فوقانی و تحتانی را در کنار هم نگه دارند.
• وزن بدن را تحمل کنند.
• جذب و توزیع شوک و نیروهای وارده بر ستون مهره‌ها را در حین حرکت انجام دهند.
• کانال‌های عصبی باز به نام روزن یا نوروفورامن را ایجاد کنند که این فضاهای نوروفورامینال در دو طرف سطح دیسک باعث می‌شوند که ریشه‌های عصبی از کانال نخاع خارج شده و ستون مهره‌ها را ترک کنند.

سندرم مفاصل فاسِت (وجهی) ممکن است در نتیجه افزایش سن و تغییرات تخریبی ستون فقرات ایجاد شده و باعث کمردرد شود. فتق دیسک کمر یکی از دلایل عمده کمردرد است که می‌تواند به یک یا هر دو پا متمایل شود، این عارضه رادیکولوپاتی کمر نامیده می‌شود. این حالت می‌تواند در هنگام فشرده شدن اعصاب کمری ایجاد شود.

مراقبت از ستون فقرات کمر

با توجه به اینکه بیش از 80 درصد بزرگسالان در برخی از مراحل زندگی خود به دلیل کمردرد به پزشک مراجعه می‌کنند، مراقبت از ستون فقرات کمری برای جلوگیری از ساییدگی‌های غیرضروری و دردناک در این ناحیه آسیب‌پذیر از ستون فقرات، ضروری است. با استفاده از موارد زیر می‌توانید خطر ابتلا به مشکلات کمر را به حداقل برسانید.

• وزن کم کنید. لاغر شدن حتی از دست دادن ۴ کیلوگرم نیز می‌تواند به کاهش کمردرد کمک کند.
• عضلات اصلی شکمی را تقویت و حفظ کنید. عضلات شکم و کمر با هم کار می‌کنند و یک کمربند حمایتی در اطراف کمر و ناحیه پایینی پشت ایجاد می‌کنند. عضلات قوی‌تر می‌توانند به ثبات مهره‌های کمر کمک کنند و همچنین خطر آسیب را کاهش دهند.
• سیگار کشیدن را ترک کنید. نیکوتین جریان خون را در ساختارهای ستون فقرات، از جمله دیسک‌های کمری کاهش می‌دهد و باعث تسریع در تغییرات تخریبی مربوط به سن شود.
• حالت درست قرارگیری بدن را رعایت کنید. ستون فقرات را به حالت ایستاده نگه دارید و اشیا را با پاها بلند کنید. برای حمل اشیا سنگین همیشه از دیگران کمک بخواهید. اگرچه ستون فقرات کمری شما قابلیت خم شدن و پیچیدن همزمان را دارد، اما بهتر است از انجام این کار خودداری کنید.

استخوان خاجی و دنبالچه

استخوان خاجی و دنبالچه شبیه استخوان‌های دیگر در ستون فقرات مهره‌ای نیستند و ممکن است در علت کمردرد شما نقش داشته باشند. استخوان خاجی، که گاهی اوقات آن را مهره خاجی یا ستون فقرات خاجی (S1) می‌نامند، یک استخوان بزرگ و صاف به شکل مثلث بوده که در بین استخوان‌های ران و زیر آخرین مهره کمر (L5) قرار دارد. استخوان دنبالچه، که معمولاً به عنوان استخوان دُمی شناخته می‌شود، در زیر استخوان خاجی قرار دارد.

فیلم آموزش آناتومی اندام تحتانی

اینجا کلیک کنید

به طور جداگانه، استخوان خاجی و استخوان دنبالچه از استخوان‌های کوچکتری تشکیل شده‌اند که تا سن 30 سالگی با هم جوش می‌خورند (به یک توده استخوان جامد تبدیل می‌شوند). استخوان خاجی از 5 مهره ذوب شده (S1 - S5) تشکیل شده و 3 تا 5 استخوان کوچک با هم استخوان دنبالچه را ایجاد می‌کنند. هر دو این ساختارها در تحمل وزن و انجام صحیح عملکردهایی مانند راه رفتن، ایستادن و نشستن نقش دارند.

آناتومی ستون فقرات استخوان خاجی و دنبالچه

استخوان خاجی در بین استخوان‌های ایلیاک راست و چپ (استخوان‌های لگنی) واقع شده و ناحیه پشتی لگن را تشکیل می‌دهد. استخوان خاجی، همراه با استخوان دنبالچه و دو مفصل ساکروایلیاک، کمربند لگن را تشکیل می‌دهند. قسمت بالای استخوان خاجی (S1) به آخرین مهره کمری (L5) می‌پیوندد و با هم ستون فقرات لومبوساکرال را ایجاد می‌کنند. جایی که S1 به L5 می‌پیوندد به شکل‌گیری منحنی‌های لومبوساکرال مانند «لوردوز کمر» (Lumbar Lordosis) و «کیفوز کمر» (Lumbar Kyphosis) کمک می‌کند. انحناهای لوردوتیک و کیفوتیک برای حمایت از بالاتنه، تحمل و توزیع وزن نیروها با هم کار همکاری و در حفظ تعادل ستون فقرات و انعطاف‌پذیری آن کمک می‌کنند. در ادامه حالات مختلف منحنی‌ها را بررسی کرده‌ایم.

• لوردوز منحنی داخلی ستون فقرات است، لوردوزیس بیش از حد می‌تواند باعث برگشت خوردن ستون مهره‌ای شود که گاهی اوقات با «اسپوندیلولیستز» (Spondylolisthesis) همراه است.
• از بین رفتن لوردوز می‌تواند باعث عدم تعادل ستون فقرات شده و منجر به «سندرم فلت بک» (Flatback Syndrome) شود.
• اصطلاح کیفوز به یک منحنی رو به بیرون طبیعی اشاره دارد.

قرارگیری استخوان خاجی، در محل تلاقی ستون فقرات و لگن، به این معنی است که نقش مهمی در کمر و لگن شما دارد. مفاصل استخوان خاجی (ساکروم) تحمل وزن را دارند و به ایجاد ثبات در این ناحیه از ستون فقرات کمک می‌کنند. مانند سایر سطوح ستون فقرات، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات به حمایت و تثبیت حرکات مفصلی کمک می‌کنند. در ادامه انواع مفاصل ناحیه انتهایی ستون فقرات را بررسی می‌کنیم.

• مفصل لومبوساکرال: این مفصل بین L5 و S1 وجود دارد و در اصل ستون فقرات کمر را به استخوان خاجی متصل می‌کند. فشار زیادی در این نقطه تلاقی وجود دارد زیرا منحنی ستون فقرات شما در L5 - S1 از لوردوتیک (لوردوز کمر، منحنی رو به جلو) به کیفوز (کیفوز خاجی، منحنی عقب) تغییر می‌کند. سطح L5 - S1 تحمل وزن بدن را دارد و وزن بالاتنه را در حالت استراحت و حرکت جذب و توزیع می‌کند. این یکی از دلایل شیوع فتق دیسک و اسپوندیلولیستیز در L5 - S1 است.
• مفاصل ساکروایلیاک (SI): مفاصل SI استخوان خاجی را به دو طرف چپ و راست لگن متصل می‌کنند. برخلاف سایر مفاصل بدن (به عنوان مثال، زانوها)، دامنه حرکت هر دو مفصل SI کم است، این مفاصل برای راه رفتن، ایستادن و پایداری مفصل ران ضروری هستند.

«ساکروایلیتیس» (Sacroiliitis) و اختلال عملکرد مفصل SI دو اختلال ستون فقرات مربوط به مفاصل ساکروایلیاک هستند. سایر اختلالات ستون فقرات مربوط به ستون فقرات خاجی عبارتند از: سیاتیک، «کیست‌های تارلوف» (Tarlov Cysts) و «ورم نخاعی» (Spinal Chordoma) نوع متداول سرطان استخوان نخاع.

اعصاب استخوان خاجی و دنبالچه

نخاع به L1 - L2 ختم می‌شود و باعث ایجاد طناب عصبی کودا اکوینا یا اعصاب دم اسبی می‌شود که دسته‌ای از اعصاب نخاعی شبیه دم اسب هستند. در استخوان خاجی، اعصاب خاجی وجود دارندکه «شبکه خاجی» (Sacral Plexus) نامیده می‌شوند، اصطلاح Plexus به معنای شبکه‌ای از ساختارهای عصبی است. استخوان خاجی همراه با شبکه کمر باعث ایجاد شبکه کمری - ساکروم می‌شود. عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب در شبکه خاجی است. فشار بر عصب سیاتیک باعث ایجاد گروهی از علائم به نام «سیاتیکا» (Sciatica)  می‌شود که با درد کمر و پا شناخته شده هستند. عصب دنبالچه، عصبی است که به استخوان دمی (استخوان دنبالچه) عصب‌رسانی می‌کند.

پنج عصب خاجی (بخشی از نخاع) به شماره‌های S1 تا S5 وجود دارند، اولین عصب نخاعی خاجی به نواحی کشاله ران و لگن شما عصب‌رسانی می‌کند. S2 پشت ران هم‌جهت با خود، S3 وسط ناحیه باسن و S4 و S5 نواحی مقعد و واژن را عصب‌رسانی می‌کنند. آسیب یا ضربه به ستون فقرات خاجی ممکن است باعث کوفتگی یا شکستگی جدی استخوان شود. این شکستگی‌ها دردناک هستند و ممکن است باعث فشرده‌سازی عصب ساکروم شوند. علائم ممکن است شامل کمردرد، درد پا، اختلال در عملکرد روده یا مثانه یا احساسات غیرمعمول در باسن‌ها یا کشاله ران‌ها باشند. پوکی استخوان یا آرتروز التهابی نخاعی ممکن است خطر شکستگی استخوان خاجی را افزایش دهد.

عملکرد استخوان دنبالچه

دنبالچه، یا استخوان دُمی، درست در زیر استخوان خاجی قرار دارد. اگرچه این ساختار بسیار کوچکتر از استخوان خاجی است، اما نقش مهمی در تحمل وزن دارد. دنبالچه به شما کمک می‌کند وزن شما هنگام نشستن تحمل شود. اگر هنگام نشستن به پشت خم شوید، مانند دراز کشیدن روی صندلی، فشار وارده بر استخوان دنبالچه شما افزایش می‌یابد. آسیب‌دیدگی در ناحیه استخوان دنبالچه می‌تواند باعث ایجاد درد در این استخوان شود که به عنوان «کوکسی دینیا» (Coccydynia) شناخته می‌شود. این غالباً با التهاب بافت همبند دنبالچه ایجاد شده و بدتر شدن درد استخوان دنبالچه هنگام نشستن از علائم تشخیصی آن است. شکستگی استخوان دنبالچه که ممکن است در اثر حادثه‌ای آسیب‌زا مانند سقوط رخ دهد نیز می‌تواند باعث بروز این درد شود.

جلوگیری از آسیب استخوان خاجی و دنبالچه

پزشک یا فیزیوتراپیست منابع بسیار خوبی برای کسب اطلاعات برای کمک به شما در جلوگیری از بروز مشکل مرتبط با استخوان خاجی یا درد استخوان دنبالچه هستند. این متخصصان سابقه پزشکی شما را دارند و برای توصیه تغییر سبک زندگی و اقدامات پیشگیری کننده دارای بهترین تجهیزات هستند. بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و توصیه‌های بالینی زیر را برای جلوگیری از آسیب به این نواحی حساس ستون فقرات دنبال کنید.

فیلم آموزش حرکات اصلاحی در تربیت بدنی

اینجا کلیک کنید

• اگر در معرض خطر پوکی استخوان هستید بهتر است آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان را انجام دهید.
• از انجام فعالیت‌های ورزشی که به قسمت تحتانی ستون فقرات فشار وارد می‌کنند خودداری کنید. در بعضی از ورزش‌ها مانند ژیمناستیک که به انعطاف‌پذیری شدید کمر و ساکروم نیاز دارند ممکن است در برخی افراد باعث درد کمر و پا، بی‌حسی و ضعف شوند.
• به طور منظم ورزش کنید. ورزش‌های ملایم ​​مانند پیاده‌روی، دویدن، یوگا و تمرینات قدرتی همگی به شما در تقویت، انعطاف‌پذیری و سلامت ستونِ فقرات کمک می‌کنند.
• عضلات هسته‌ای (شکمی و پشتی) را تقویت کنید. قدرت خوب عضلات هسته‌ای می‌تواند به تثبیت استخوان خاجی کمک کند.
• وضعیت بدنی مناسب را حفظ کنید. از شل و افتاده بودن در حالت نشسته خودداری کنید، زیرا این امر فشار مضاعفی را به ستون فقرات کمری و مفاصل SI وارد می‌کند.
• کمربند ایمنی را ببند. تصادفات رانندگی دلیل اصلی آسیب کمر در ستون فقرات هستند. همیشه هنگام رانندگی یا سوار شدن بر هر وسیله نقلیه (حتی یک ارابه) از وسایل نگهداری حفاظتی استفاده کنید.
• قبل از بلند کردن هر جسمی، به وضعیت مناسب بدن خوب فکر کنید. همیشه ستونِ فقرات را صاف نگه دارید و از قدرت پاها برای بلند کردن اجسام استفاده کنید. هنگام بلند کردن یا نگه داشتن هر چیز سنگین از پیچ خوردن بدن خودداری کنید، زیرا این امر می‌تواند به ستونِ فقرات پایین‌تنه شما آسیب برساند.