فرادرسقانون کچاپ در ترکی استانبولی — توضیح به زبان ساده + مثال و تمرین
زبان ترکی استانبولی یک زبان پسوندی است و تمامی دستورزبان‌های این زبان با اضافه شدن پسوندها در ترکی استانبولی به فعل یا اسم ساخته میشوند. در زبان‌های پسوندی از جمله ترکی استانبولی برای انتخاب پسوندهای درست، قوانینی وجود دارد که برای جمله‌سازی صحیح در این زبان، یادگیری آنها لازم است. قانون کچاپ در ترکی استانبولی یا «قانون نرم شدن حروف صامت» (Ünsüz Yumuşaması) را در این مطلب بررسی می کنیم.
زبان ترکی استانبولی را می‌توان زبانی بر اساس آواها و صداها معرفی کرد. زیرا تمامی دستور زبان و پسوندهای انتخابی با توجه به صداها و آواها انتخاب میشوند. در زبان ترکی استانبولی فقط چهار حرف صامت از الفبای زبان ترکی شامل این قانون هستند که با مثال‌های کاربردی توضیح می‌دهیم.
حروف الفبای ترکی استانبولی
زبان ترکی استانبولی از ۲۹ حرف تشکیل شده است که به دو دسته صدادار (مصوت) و بیصدا (صامت) تقسیم میشود. حروف صدادار در زبان ترکی استانبولی بسیار مهم هستند و برای یادگیری این زبان حتما باید حفظ شوند. زیرا تمامی دستورزبان‌هایی که در این زبان ساخته میشوند به این حروف وابسته هستند. از بین حروف بیصدا کافی است فقط دو گروه از حروف بیصدا که شامل قوانین خاص خود هستند را به یاد سپرد که در ادامه هر کدام را به ترتیب توضیح می‌دهیم.
قانون کچاپ در ترکی استانبولی
همان‌طور که در بخش‌های بالا توضیح داده شد، دستورزبان‌های زبان ترکی استانبولی با اضافه کردن پسوندها ساخته میشوند. قانون کچاپ یا نرم شدن حروف صامت بم که یکی از قوانینی است که حتما باید یاد گرفت در ادامه به صورت مرحله‌ای توضیح داده میشود.
- کلماتی که حرف آخر آنها یکی از حروف «p / ç / t / k» باشد. ( جزو گروه حروف صامت بم هستند.)
- پسوندی اضافه شود که اولین حرف آن، حرف صدادار باشد.
- حروف «p / ç / t / k» به تریتب به حروف «b / c / d / g - ğ» تبدیل میشوند.
| قانون کچاپ | |
| b | p |
| c | ç |
| d | t |
| g / ğ | k |
مثال‌های زیر را با دقت بررسی کنید.
Ağaç + a → ağaca
(درخت)
Çocuk ağaca bakıyor.
کودک به درخت نگاه می‌کند.
Çocuk + u → çocuğu
(کودک)
Çocuğu kucağına alıp gitti.
کودک را بغل کرد و رفت.
Senet + in → senedin
(سند، مدرک)
Senedin altına imza attın mı?
پایین سند را امضا کردی؟
Dolap + ın → dolabın
(کمد)
Mavi elbisem dolabın içinde.
لباس آبی من داخل کمد است.
Ekmek + i → ekmeği
(نان)
Ali ekmeği sokaktaki marketten aldı.
علی نان را از مغازه [داخل] کوچه خرید.
Kitap + ım → kitabım
(کتاب)
Ben ders kitabımı okulda unutmuşum.
من کتاب درسی را در مدرسه جا گذاشته‌ام.
Tüfek + i → tüfeği
(اسلحه)
Polisler tüfeği nasıl kullamaları gerektiğini polis fakültesinde öğrenirler.
پلیس‌ها در دانشکده چگونگی استفاده از اسلحه را یاد می‌گیرند.
Renk + i → rengi
(رنگ)
Odanın rengini yeşil yapalım.
رنگ اتاق را سبز کنیم.
در مثال‌های بالا، حروف صامت بم «p/ç/t/k» بین دو حرف صدادار قرار گرفته و تغییر کرده است. اما به این معنی نیست که همیشه باید بین دو حرف صدادار باشد تا دچار تغییر شود. در ادامه، کلمه‌هایی را بررسی می‌کنیم که دو حرف بیصدا کنار هم قرار گرفته‌اند اما باز هم با اضافه شدن پسوند صدادار، دچار تغییر میشوند.
Borç + um → borcum
(قرض)
Bu ayın sonuna kadar sana olan borcumu ödeyeceğim.
تا آخر این ماه قرضم را به تو پس خواهم داد.
Kalp + i → kalbi
(قلب)
Kalbindeki rahatsızlıktan dolayı fazla heyecanlanmaması ve koşmaması gerekiyor.
به دلیل ناراحتی قلبی که دارد، نباید زیاد هیجان‌زده شود یا بدود.
Kurt + un → kurdun
(گرگ)
Ormanda yalnız kurdu gören avcılar, onu tüfekle vurdular.
شکارچیان وقتی گرگ تنها را در جنگل دیدند، به آن شلیک کردند.
Denk + im → dengim
(مساوی، برابر، مناسب)
O benim degim değil, onunla evlenemem.
او مناسب من نیست، نمی‌توانم با او ازدواج کنم.
Kepenk + i → kepengi
(کرکره)
Ahmet her gün sabah erkenden mağazanın kepengini kaldırıp işe başlıyordu.
احمد هر روز صبح زود کرکره مغازه را باز می‌کرد و کارش را شروع می‌کرد.
استثناهای قانون کچاپ در ترکی استانبولی
قانون کچاپ را نمی‌توان برای کلمات وارد شده از زبان دیگر، استفاده کرد و حروف آنها تغیر نمی‌کنند. بنابراین حروف آنها دچار تغییر نمی‌شود. این کلمه‌ها فهرست کاملی ندارند، بنابراین به مرور زمان و با آشنایی بیشتر با زبان ترکی استانبولی قابل تشخیص میشوند. در جدول زیر، تعدادی از این کلمه‌ها نوشته شده است.
| ترجمه فارسی | ترجمه ترکی | ترجمه فارسی | ترجمه ترکی |
| حقوق | Hukuk | هنر | Sanat |
| سبد | Sepet | ملت | Millet |
| حقیقت | Hakikat | دولت | Devlet |
| نظرسنجی | Anket | اصول اخلاقی | Ahlak |
| سرعت | Sürat | جمهوریت | Cumhuriyet |
| کنجکاوی | Merak | سند | Evrak |
مثال‌های زیر را بررسی کنید.
millet + imiz
(ملت)
Milletimizi her zaman korumalıyız.
همیشه باید مراقب ملت خود باشیم.
Devlet + i
(دولت)
Rusya devleti milletine saygı duyuyor.
دولت روسیه به ملتش احترام می‌گذارد.
Hakikat + i
(حقیقت)
Hakikati öğrenince ağlamaya başladı.
وقتی‌که حقیقت را فهمید شروع به گریه کرد.
اگر در جمله اسم خاص وجود داشته باشد - یعنی اسم شخص، شهر، مغازه و غیره - با یکی از حروف «p/ç/t/k» تمام شده باشد، حروف دچار تغییر نمی‌شوند. اما در تلفظ با حروف تغییر کرده آنها تلفظ میشود. به مثال‌های زیر دقت کنید.
| شکل صحیح نوشتاری | به هنگام خواندن | نوشتاری |
| Mehmet´e | Mehmede | Mehmet + e |
| Ahmet´i | Ahmedi | Ahmet + i |
| Zonguladak´a | Zonguldağa | Zonguldak + a |
به مثال‌های زیر، دقت کنید.
Mehmet´e herşeyi söylemelisin.
همه چیز را باید به محمد بگویی.
Ahmet´i sokakta gördüm.
احمد را در کوچه دیدم.
Zonguladak´a tatile gidiyoruz.
به «زنگولداک» (نام شهری در ترکیه) برای مسافرت می‌رویم.
در بیشتر کلمه‌های تک‌هجایی تغییر حروف «p/ç/t/k» به حروف «b/c/d/g - ğ» نداریم. به مثال‌های زیر توجه کنید.
ip + i → ipi
(طناب)
ipi aşağıya doğru attı.
طناب را به سمت پایین پرتاب کرد.
Suç + u → suçu
(جرم)
Ali´nin suçu yoktu ama annesi ona da kızdı.
علی مقصر نبود اما مادرش از دست او هم عصبانی بود.
et + e → ete
(گوشت)
Kedi ete bakıyordu ve yemek istiyordu.
گربه به گوشت نگاه می‌کرد و غذا می‌خواست.
حال به چند کلمه تک‌هجایی توجه کنید که با اضافه شدن پسوند حرف آخر آنها مطابق قانون کچاپ در ترکی استانبولی تغییر می‌کند.
Yurt + u → yurdu
(سرزمین، خوابگاه)
Yurdumu çok seviyorum.
سرزمینم را خیلی دوست دارم.
Cep + im → cebim
(جیب)
Cebimde param yoktu ve çok açtım.
داخل جیبم پولی نداشتم و خیلی گرسنه بودم.
خوب ومفید بود اگر صوت هم در کنارش باشه عالیه