برنامه نویسی موبایل یا وب کدام بهتر است؟ – راهنمای جامع و سریع

۹۷۷ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۴ تیر ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۲۱ دقیقه
برنامه نویسی موبایل یا وب کدام بهتر است؟ – راهنمای جامع و سریع

انتخاب مسیر شغلی و حوزه کاری یکی از مهم‌ترین و در عین حال پر چالش‌ترین انتخاب‌هایی است که یک فرد در طول زندگی باید انجام دهد. در سال‌های اخیر به دلیل افزایش ضریب نفوذ فناوری در زندگی انسان‌ها، حوزه‌های مرتبط با برنامه نویسی از اقبال بسیار خوبی برخوردار شده‌اند. در این بین، انتخاب بین دو حوزه برنامه نویسی موبایل یا وب به دلیل دارا بودن فرصت‌های شغلی متعدد، درآمد مناسب و تقاضای زیاد بازار کار، تبدیل به دغدغه بسیاری از افراد شده است. برای انتخاب بهترین گزینه بین برنامه نویسی موبایل یا وب باید آشنایی کاملی از این دو حوزه کاری داشت.

فهرست مطالب این نوشته

بر همین اساس، در این نوشته سعی شده است تا مفاهیم برنامه نویسی موبایل و وب از زبان‌ها و فریم ورک‌های مورد استفاده گرفته تا فرصت‌های شغلی و زمینه‌های کاری به صورت کامل مورد بررسی قرار گیرند. همچنین، مهارت‌های مورد نیاز، سطح درآمد، وظایف و انتظارات این دو حوزه نیز مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. در ادامه نیز ضمن بررسی مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل و وب به تعدادی از سوالات متداول در بحث انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب پاسخ داده شده است.

برنامه نویسی وب چیست؟

برنامه نویسی وب عبارت است از مجموعه کارهایی که به ایجاد، ساخت و نگهداری وب‌سایت‌ها و وب اپلیکیشن‌های کاربردی منتهی می‌شوند. این فرایند شامل مراحلی همچون «طراحی وب» (Web Design)، «برنامه نویسی وب» (Web Programming) و «مدیریت پایگاه داده» (Database Management) است.

برای تعریف دقیق‌تر برنامه نویسی وب می‌توان از اصطلاح «توسعه وب» (Web Development) استفاده کرد. اصطلاح «توسعه» (Development) به فرایند ساخت یک محصول یا نرم‌افزار از ابتدا تا انتها اطلاق می‌شود. اصلی‌ترین ابزارها در فرایند توسعه وب عبارتند از زبان نشانه‌گذاری CSS ،HTML و جاوا اسکریپت که به کمک همین ۳ مورد می‌توان وب‌سایت مورد نظر را طراحی کرد. علاوه بر این، برنامه‌های دیگری نیز برای مدیریت یا تسهیل فرایند ساخت وب‌سایت‌ها وجود دارند که عموماً تحت عنوان «سیستم‌های مدیریت محتوا» (Content Management Systems) شناخته می‌شوند. از جمله مهم‌ترین سیستم‌های مدیریت محتوا می‌توان به «وردپرس» (WordPress)، جوملا (Joomla) و دروپال (Drupal) اشاره کرد.

برنامه نویسی وب چیست ؟

شاخه های برنامه نویسی وب کدامند؟

دنیای برنامه نویسی وب دارای شاخه‌های مختلفی است که افراد با توجه به علاقه‌مندی، استعداد و بازار کار هر حوزه می‌توانند مناسب‌ترین گزینه را برای دنبال کردن انتخاب کنند. با توجه به وجود تکنولوژی‌ها و ابزارهای مختلف در برنامه نویسی وب مطمئناً عناوین شغلی زیادی را در سایت‌های کاریابی مرتبط با توسعه وب دیده‌اید.

در یک دسته‌بندی کلی، برنامه نویسی وب را می‌توان در دو شاخه اصلی زیر دسته‌بندی کرد.

شاخه های برنامه نویسی وب چیست؟

زبان های مورد استفاده در توسعه وب کدامند؟

توسعه‌دهندگان وب با توجه به نوع پروژه‌ از زبان‌های برنامه نویسی مختلفی استفاده می‌کنند. زبان‌های مورد استفاده در توسعه وب را با توجه به شاخه‌های موجود در برنامه نویسی وب می‌توان در دو دسته زیر تقسیم‌بندی کرد.

  • برخی از زبان‌های برنامه نویسی برای طراحی رابط کاربری وب سایت یا همان فرانت اند مورد استفاده قرار می‌گیرند. برنامه نویسی Front End شامل طراحی رابط کاربری و تصاویری است که کاربر آن‌ها را می‌بیند. زبان‌هایی همچون جاوا اسکریپت، HTML و CSS برای برنامه نویسی فرانت اند مورد استفاده قرار می‌گیرند.
  • سایر زبان‌های برنامه نویسی همچون «پایتون» (Python«جاوا» (Java) و PHP برای توسعه بک اند وب‌سایت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به این زبان‌های برنامه نویسی در اصطلاح زبان‌های سمت سرور نیز گفته می‌شود که ارتباط بین رابط کاربری، پایگاه‌ داده و سرور‌ها را مدیریت می‌کنند.

برای تبدیل شدن به توسعه دهنده فول‌استک (Full Stack Developer) باید علاوه بر تسلط به زبان‌های فرانت اند به زبان‌های بک اند نیز مسلط بود. همچنین، مجموعه‌ای دیگر از مهارت‌ها نیز در این مسیر مورد نیاز است. اکثر توسعه‌دهندگان وب با یادگیری زبان‌های برنامه نویسی فرانت اند کار را شروع می‌کنند و سپس، به سراغ یادگیری سایر زبان‌ها می‌روند.

فریم ورک های مورد استفاده در برنامه نویسی وب چه هستند؟

در توسعه و طراحی وب نیز همانند سایر حوزه‌های برنامه نویسی می‌توان از فریمورک‌های موجود استفاده کرد. استفاده از فریمورک‌ها در برنامه نویسی وب فرایند توسعه را منظم و ساختار یافته می‌کند. در مجموع، دلایل بسیاری برای استفاده از فریمورک در توسعه وب وجود دارد.

در ادامه، مهم‌ترین فواید استفاده از فریمورک در برنامه نویسی وب ارائه شده است.

  • سرعت توسعه افزایش می‌یابد.
  • تست و دیباگ کدها آسان‌تر می‌شود.
  • خوانایی کد افزایش می‌یابد.
  • به افزایش ایمنی کدها منجر می‌شود.
  • توابع آماده فرایند پیاده‌سازی را آسان‌تر می‌کنند.
  • موجب تسهیل کارهای تیمی و پروژه‌ای می‌شود.

همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد، در دنیای برنامه نویسی وب از زبان‌ها و تکنولوژی‌های متعددی استفاده می‌شود. در نتیجه، با توجه به تعدد بالای زبان‌های برنامه نویسی مورد استفاده در توسعه وب، فریمورک‌های مختلفی برای هر حوزه توسعه یافته‌‌اند. به عنوان مثال، برای زبان برنامه نویسی PHP فریمورک‌هایی همچون «لاراول» (Laravel)، «سیمفونی» (Symfony)، CodeIgniter و CakePHP توسعه داده شده‌اند. همین‌طور برای زبان جاوا اسکریپت نیز فریمورک‌هایی همچون «انگولار» (Angular)، React ،Vue و Ember وجود دارد. در بحث کاربرد برنامه نویسی پایتون در توسعه وب نیز برنامه‌نویسان می‌توانند از فریمورک‌های «جنگو» (Django) و «فلسک» (Flask) استفاده کنند.

برنامه نویسی موبایل چیست؟

برنامه نویسی موبایل شامل مجموعه فرایندهایی می‌شود که به منظور ساخت نرم‌افزار برای گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و دستگاه‌های کوچکی همچون ساعت‌های هوشمند انجام می‌گیرد. فرایند کلی شامل کد نویسی و طراحی رابط کاربری برای ایجاد نرم‌افزار مورد نظر است.

در سال‌های اخیر با توجه به رشد تعداد دستگاه‌های موبایل و گسترش استفاده از آن‌ها در امور مختلف روزمره، تقاضا برای توسعه اپلیکیشن موبایل به شدت افزایش یافته است. امروزه بیش از ۷۸ درصد مردم در سراسر جهان از گوشی‌های هوشمند برای امور مختلف از جمله خرید، آموزش، ارتباط، کارهای بانکی، سرگرمی و سایر موارد استفاده می‌کنند.

برنامه نویسی موبایل چیست؟

در نتیجه، اپلیکیشن‌های موبایلی به جزیی جدانشدنی از زندگی روزمره بسیاری از افراد جامعه تبدیل شده‌اند و این مورد به تنهایی کافی است تا تقاضا برای ساخت و توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی در زمینه‌های مختلف بالا باشد. بسیاری از افراد با توجه به فرصت‌های شغلی موجود در زمینه برنامه نویسی موبایل به دنبال یادگیری و حضور در این حوزه از دنیای برنامه نویسی هستند.

توسعه اپلیکیشن موبایل بسیار مشابه توسعه نرم‌افزارهای کاربردی دیگر (مثلاً برنامه‌های دسکتاپ) است و تنها توانایی استفاده از قابلیت‌های بومی دستگاه، بزرگترین وجه تمایز توسعه اپلیکیشن موبایل محسوب می‌شود. به عنوان مثال، اپلیکیشن‌ها می‌توانند از ویژگی‌های تلفن همراه همچون بلوتوث، GPS، دوربین، میکروفون و سایر عملکردها استفاده کنند.

شاخه های برنامه نویسی موبایل چیست؟

با توجه به سیستم‌عامل‌های ارائه شده بر روی گوشی‌های هوشمند برنامه نویسی موبایل نیز دارای شاخه‌های متنوعی است. در این بین، دو سیستم عامل محبوب اندروید و iOS بیشترین سهم را از بازار گوشی‌های هوشمند دارند و در نتیجه، اپلیکیشن‌های اندروید و iOS بیشترین تقاضا را دارا هستند.

در یک دسته‌بندی کلی، حوزه‌های برنامه نویسی موبایل را می‌توان به ۳ دسته زیر تقسیم کرد.

  • برنامه نویسی اندروید: ساخت برنامه‌های بومی قابل اجرا بر روی دستگاه‌های اندرویدی
  • برنامه نویسی iOS: توسعه اپلیکیشن‌های قابل اجرا در سیستم‌عامل iOS
  • توسعه موبایل چند پلتفرمی: توسعه اپلیکیشن‌ قابل اجرای بر روی هر دو سیستم‌عامل اندروید و iOS

از بین موارد بالا، برنامه نویسی اندروید و iOS از ابتدای پیدایش سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS وجود داشته‌اند و در واقع، همان فرایند بومی توسعه اپلیکیشن‌ برای این دو سیستم‌عامل هستند. در سال‌های اخیر اما اصطلاح «توسعه چند پلتفرمی» (Cross-Platform Development) نیز زیاد به گوش می‌رسد. منظور از این سبک از توسعه در واقع پیاده‌سازی اپلیکیشن برای چندین پلتفرم مختلف تنها با استفاده از یک پایگاه کد مشترک است. توسعه چند پلتفرمی موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها، افزایش سرعت توسعه و بهینه‌سازی کد می‌شود.

زبان های برنامه نویسی موبایل چیست؟

دنیای برنامه نویسی موبایل مختص پلتفرم است. بنابراین، تکنولوژی‌ها، زبان‌های برنامه نویسی و فریمورک‌‌ها با توجه به پلتفرم‌های مورد استفاده در گوشی‌های هوشمند توسعه یافته شده‌اند. سیستم‌‌عامل‌های اندروید و iOS اصلی‌ترین پلتفرم‌های مورد استفاده در گوشی‌های هوشمند هستند، به گونه‌ای که بازار این گوشی‌ها به فضای دو قطبی بین گوشی‌های اندروید و iOS تقسیم شده است.

زبان های برنامه نویسی موبایل چیست؟

زبان‌های برنامه نویسی موبایل نیز به زبان‌های برنامه نویسی اندروید و iOS تقسیم‌بندی شده‌اند. علاوه بر این، با توجه به ظهور فناوری‌های توسعه چند پلتفرمی نظیر «فلاتر» (Flutter)، React-Native و زامارین (Xamarin)، زبان‌های مورد استفاده در این ابزارها نیز به صف زبان‌های برنامه نویسی موبایل اضافه شده‌اند. در ادامه، زبان‌های برنامه نویسی موبایل مورد استفاده در هر پلتفرم به تفکیک ارائه شده‌ است.

فریم ورک های مورد استفاده در برنامه نویسی موبایل چیست؟

فریمورک توسعه اپلیکیشن موبایل به عنوان پلتفرمی برای ساخت نرم‌افزار شناخته می‌شود که شامل مجموعه‌ای از ابزارها، نرم‌افزارها، کامپایلرها، ابزارهای اشکال‌زدایی، رابط‌های برنامه نویسی و سایر موارد است.

فریمورک های مورد استفاده در برنامه نویسی موبایل چیست؟

امروزه فریمورک‌های توسعه اپلیکیشن موبایل موجب افزایش سرعت و اثربخشی فرایند توسعه می‌شوند و همچنین، نیاز به اشکال‌زدایی را نیز کاهش می‌دهند. فریمورک‌های برنامه نویسی موبایل بیشتر با تمرکز بر محوریت توسعه چند پلتفرمی ارائه شده‌اند.

در ادامه، تعدادی از محبوب‌ترین فریمورک‌های برنامه نویسی موبایل فهرست شده است.

برنامه نویس موبایل یا وب چه انتظاراتی را باید برآورده کنند؟

مسلماً برنامه نویس موبایل یا وب با توجه به نوع پروژه، انتظارات کارفرما، تکنولوژی مورد استفاده، زمان توسعه و بودجه مالی باید وظایف و کارهای محوله را به نحو احسن انجام دهد.

در این بین، وظایف و کارهایی وجود دارند که فارغ از نوع پروژه و موارد فوق، بین تمام پروژه‌های برنامه نویسی موبایل یا وب مشترک هستند. برای هر برنامه نویس موبایل یا وب وظایف مشخصی وجود دارد که باید در فرایند توسعه اپلیکیشن یا وب سایت انجام شوند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین وظایف برنامه نویسان موبایل و وب پرداخته‌ایم.

مهم‌ترین وظایف برنامه نویس موبایل چیست؟

برنامه نویس موبایل فارغ از حوزه فعالیت اعم از اندروید، iOS یا توسعه چندپلتفرمی، مسئولیت عملکرد فنی و پایداری اپلیکیشن تولید شده را نیز برعهده دارد. علاوه بر این، برنامه نویس موبایل ضمن تسلط به فناوری‌های مورد نیاز برای توسعه اپلیکیشن باید در زمینه کار تیمی نیز با سایر اعضا هماهنگ باشد.

در ادامه، برخی از وظایف توسعه‌دهنده موبایل فهرست شده است.

  • ایجاد تعامل و همکاری با طراحان رابط کاربری و طراحی تجربه کاربری و همچنین سایر برنامه‌نویسان تیم
  • یکپارچه‌سازی APIها برای پشتیبانی از عملکرد اپلیکیشن
  • اطمینان برقرار کردن از ارتباط بین Front End و Back End
  • اطلاع داشتن از آخرین مفاهیم، اصطلاحات و تکنولوژی‌های مورد استفاده در توسعه اپلیکیشن موبایل
  • توسعه اپلیکیشن متناسب با نیازهای مشتری

موارد بالا از جمله مهم‌ترین و اساسی‌ترین وظایف توسعه‌دهندگان اپلیکیشن موبایل هستند. هر چند که در فرایند توسعه، برنامه‌نویس موبایل با چالش‌های مختلفی روبرو است و باید بتواند آن‌ها را به خوبی مدیریت کند.

مهم‌ترین وظایف برنامه نویس موبایل چیست؟

مهم‌ترین وظایف برنامه نویس وب چیست؟

وظایف توسعه‌دهنده وب با توجه به وجود پارامترهای متغیر فراوان در برنامه نویسی وب از پروژه‌ای به پروژه‌ای دیگر کاملاً متفاوت است، اما می‌توان این وظایف را به طور کلی در دسته‌بندی زیر قرار داد.

  • نوشتن و بررسی کدهای CSS ،HTML و جاوا اسکریپت برای وب‌سایت‌ها
  • یکپارچه‌سازی محتوای رسانه‌ای در وب‌سایت
  • تست و بررسی وب‌سایت‌ها و وب اپلیکیشن‌ها به منظور جلوگیری از بروز باگ و اشکالات متداول قبل از راه‌اندازی
  • عیب‌یابی مشکلات موجود در وب‌سایت از نظر تجربه کاربری
  • ایجاد تعامل و همکاری با طراحان رابط کاربری برای داشتن خروجی مطلوب‌تر
مهم‌ترین وظایف برنامه نویس وب چیست؟

مهارت های مورد نیاز برای برنامه نویسی موبایل یا وب چیست؟

برنامه نویس موبایل یا وب عموماً وظایف و نقش‌های یکسانی را بر عهده دارند و این مورد ممکن است کمی گیج کننده به نظر برسد. نکته‌ای که وجود دارد این است که برای تبدیل شدن به یک برنامه نویس موبایل یا وب موفق باید مهارت‌های مشخصی را در خود پرورش داد.

همچنین، برای این که بتوان فرایند توسعه را مطابق با الزامات مورد نیاز دنبال کرد، باید آشنایی کاملی در خصوص استراتژی‌های برنامه نویسی موبایل یا وب داشت. در ادامه، مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز برای تبدیل شدن به برنامه نویس موبایل یا وب موفق آورده شده است.

۵ مهارت کلیدی برای تبدیل شدن به برنامه نویس موبایل موفق

صرفاً ایجاد اپلیکیشن‌های موبایل نمی‌تواند معیاری برای انتخاب یک برنامه‌نویس باشد. اگر به برنامه نویسی موبایل به دید شغل اصلی نگاه می‌کنید و به دنبال این هستید که در این حوزه از درآمد خوبی برخوردار شوید، باید این ۵ مهارت اصلی را در خود پرورش دهید.

۵ مهارت کلیدی برای تبدیل شدن به برنامه نویس موبایل موفق

مهارت استفاده از زبان های برنامه نویسی مختلف

یک برنامه نویس موبایل علاقه‌مند باید دانش خوبی در خصوص زبان‌های برنامه نویسی مختلف مورد استفاده در توسعه اپلیکیشن موبایل داشته باشد. آشنایی با زبان‌های برنامه نویسی پایه همچون ++C، کاتلین، جاوا، دارت، جاوا اسکریپت و سوئیفت یک توسعه‌دهنده را به گزینه‌ای مطلوب برای ساخت اپلیکیشن موبایل تبدیل می‌کند.

درک مناسب از طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری

مهم‌ترین جنبه توسعه اپلیکیشن موبایل طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری است، زیرا این مورد در نهایت به بهبود تعامل کاربران با کسب و کار کمک می‌کند. برای این منظور ابزارهای طراحی قدرتمندی همچون فیگما (Figma)، Wix ،Adobe Dreamweaver و Squarespace نیز وجود دارند که به ایجاد طرح‌های جذاب کمک می‌کنند.

در واقع، توسعه‌دهندگان اندروید Mockup یا همان قالب‌های گرافیکی تهیه شده توسط این نرم‌افزارها را به کمک کد نویسی و ابزارهای برنامه نویسی موجود به رابط کاربری اپلیکیشن تبدیل می‌کنند. تنها نکته‌ای که برنامه نویس در خصوص طراحی رابط کاربری باید به آن توجه کند، این است که زمان بارگذاری کوتاه و عملکرد آن نیز بدون مشکل باشد. توسعه‌دهندگانی که اطلاعات کاملی در خصوص برنامه نویسی بک اند (Back-end) و فرانت اند (Front-end) دارند، به عنوان «برنامه نویس فول استک» (Full Stack Developer) شناخته می‌شوند.

 

آشنایی با ابزارهای توسعه چند پلتفرمی برای توسعه سریع تر برنامه‌ها

آشنایی با ابزارها و پلتفرم‌های مختلف توسعه اپلیکیشن موبایل یکی دیگر از مهارت‌هایی است که برای هر برنامه نویس موبایلی ضروری است.

پلتفرم‌های توسعه اپلیکیشن موبایل را می‌توان در ۳ دسته کلی تقسیم‌بندی کرد.

  • اپلیکیشن‌های اندروید
  • برنامه‌های کاربردی iOS
  • اپلیکیشن‌های هیبرید (Hybrid)

اگر به دنبال این هستید که در حوزه برنامه نویسی موبایل موفقیت‌های چشمگیری داشته باشید و خیل عظیمی از پروژه‌های مختلف به سوی شما سرازیر شوند، باید با ابزارهای توسعه چند پلتفرمی نظیر «فلاتر» (Flutter)، React-Native و «زامارین» (Xamarin) و همچنین زبان‌های مورد استفاده در آن‌ها یعنی دارت، جاوا اسکریپت و «سی شارپ» (#C) کاملاً آشنا باشید. داشتن مهارت توسعه چند پلتفرمی به عنوان برگ برنده یک برنامه نویس موبایل در مقایسه با سایرین محسوب می‌شود.

آشنایی با مفاهیم برنامه نویسی بک اند

داشتن دانش در زمینه برنامه نویسی بک اند به برنامه نویس موبایل کمک می‌کند تا بتواند مشکلات سیستم را قبل از استقرار تشخیص دهد. در ادامه، مهم‌ترین مفاهیم برنامه نویسی بک اند آورده شده است.

  • مدیریت پایگاه داده: آشنایی با مفاهیم پایگاه داده برای ذخیره‌سازی اطلاعات کاربران ضروری است. یک توسعه‌دهنده موبایل موفق باید با پایگاه داده‌های معروفی همچون Oracle ،PostgreSQL و MySQL آشنا باشد و بتواند از آن‌ها در پروژه‌های خود استفاده کند.
  • فریمورک‌های توسعه اپلیکیشن: آشنایی با فریمورک‌های توسعه اپلیکیشن همچون فلاتر، آیونیک، ری‌اکت نیتیو، زامارین و سایر موارد می‌تواند به عنوان برگ برنده‌ای برای برنامه نویس موبایل در مقایسه با سایرین در نظر گرفته شود، زیرا به کمک این فریمورک‌ها می‌توان در مدت زمان کمی اپلیکیشن مورد نظر را توسعه داد.
  • یکپارچه‌سازی سخت‌افزار: آشنایی با نحوه تعامل سخت‌افزار و نرم‌افزار به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا اشکالات و خطاهای احتمالی را تشخیص داده و برطرف کنند.

آشنایی با مباحث امنیتی در اپلیکیشن‌های موبایل

آشنایی داشتن با مباحث تامین امنیت اپلیکیشن به برنامه نویس کمک می‌کند تا ضمن شناسایی بهتر نقاط ضعف و خطرات موجود بتواند برنامه را در برابر این تهدیدات امنیتی ایمن سازد. برنامه نویس موبایل باید تسلط خوبی به ابزارهای تست امنیت اپلیکیشن داشته باشد تا بتواند خطاها و حفره‌های امنیتی موجود در کد را شناسایی کرده و نصب به رفع آن‌ها اقدام کند.

آشنایی با مباحث امنیتی در اپلیکیشن‌های موبایل

۵ مهارت کلیدی برای تبدیل شدن به برنامه نویس وب موفق

مسلماً هر کدام از دو عنوان شغلی برنامه نویس موبایل یا وب نیازمند داشتن مهارت‌های منحصر بفردی هستند. بعد از معرفی مهارت‌های مورد نیاز برای برنامه نویس موبایل در ادامه به بررسی مهم‌ترین مهارت‎‌ها به منظور تبدیل شدن به برنامه نویس وب موفق خواهیم پرداخت.

۵ مهارت کلیدی برای تبدیل شدن به برنامه نویس وب موفق

اطلاعات کافی در خصوص زبان های برنامه نویسی

مطمئناً داشتن اطلاعات کافی در خصوص زبان‌های برنامه نویسی مورد نیاز برای طراحی وب‌سایت اولین چیزی است که برنامه نویس وب برای ساخت وب‌سایت به آن نیاز دارد. به عنوان مثال باید بتواند از HTML برای ساخت صفحات و از CSS برای دادن استایل و طرح‌بندی مناسب به صفحات بهره گیرد.

همچنین، با استفاده از جاوا اسکریپت بتواند صفحات ساخته شده را تعاملی‌تر کند. علاوه بر این موارد، برنامه نویس وب موفق باید با زبان‌های برنامه نویسی سمت سرور نظیر PHP و پایتون نیز آشنا باشد.

توانایی استفاده از ابزارهای کنترل نسخه

توسعه‌دهندگان وب باید بتوانند تغییرات ایجاد شده در کدها را کنترل و مدیریت کنند. برای این منظور می‌توان از «سیستم‌های کنترل نسخه» (Version Control Systems) نظیر Git استفاده کرد. استفاده از ابزارهای کنترل نسخه نرم‌افزار ضروری است، به این دلیل که به ردیابی تغییرات و رفع خطاها کمک می‌کنند.

یکی از مزیت‌های استفاده از ابزارهای کنترل نسخه این است که می‌توان به جای یافتن خطا به آخرین نسخه قابل اجرای برنامه بازگشت و مجدداً فرایند کد نویسی را دنبال کرد. به بیانی دیگر در صورتی که بعد از اعمال تغییراتی در کدها، برنامه با مشکل مواجه شد، می‌توان به آخرین نسخه قابل اجرای برنامه رجوع کرد و مجدداً به پیاده‌سازی برنامه پرداخت.

آشنایی با کتابخانه‌ها و فریمورک‌های برنامه نویسی وب

یک برنامه نویس وب ماهر باید اطلاعات جامعی در خصوص کتابخانه‌ها، فریم ورک‌ها و آخرین تکنولوژی‌های مورد استفاده در طراحی وب داشته باشد. استفاده از ابزارهای مختلف در طراحی وب منجر به ساده‌سازی و سرعت بخشیدن به فرایند توسعه می‌شود. با توجه به گستردگی و تنوع بالای ابزارها و فریمورک‌های مورد استفاده در طراحی وب، ذکر این نکته ضروری است که نیازی به یادگیری تمام این موارد نیست. برای این منظور، برنامه‌نویسان وب می‌توانند تنها به فراگیری ابزارهایی اکتفا کنند که در حوزه کاری آن‌ها مورد نیاز است.

به عنوان مثال، توسعه‌دهنده فرانت اندمی‌تواند به سراغ یادگیری کتابخانه‌های محبوب React و «جی کوئری» (jQuery) برود یا به فریمورک‌های Vue و Angular مسلط شود که به صورت گسترده توسط توسعه‌دهندگان وب مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، در بخش برنامه نویسی بک اند نیز فریمورک‌های محبوبی همچون جنگو (Django)، Express و NET. نیز وجود دارند که تسلط به آن‌ها برای برنامه‌نویسان این حوزه توصیه می‌شود.

آشنایی با کتابخانه‌ها و فریمورک‌های برنامه نویسی وب

آشنایی با ابزارهای تست برای جلوگیری از بروز خطا

برنامه نویس وب باید با ابزارهای تست کد و شیوه‌های انجام آن آشنایی کامل داشته باشد تا وب‌سایت توسعه داده شده بدون خطا و مشکل کار کند. تست فرایندی زمان‌بر است، اما از این جهت ارزش دارد که موجب می‌شود تا کاربران، با وب‌سایتی بدون مشکل برای استفاده تعامل داشته باشند.

آشنایی با مفاهیم طراحی واکنش گرا یا ریسپانسیو

همواره ظاهر و رابط کاربری وب‌سایت اولین موردی است که توجه کاربران را به خود جلب می‌کند. داشتن مهارت «طراحی واکنش گرا» (Responsive Design) برای توسعه وب‌سایت از این جهت حائز اهمیت است که به بهبود تجربه کاربری کمک می‌کند.

کاربران برای ورود به وب‌سایت از دستگاه‌هایی با ابعاد صفحه نمایش متفاوت استفاده می‌کنند و ضروری است که وب‌سایت توسعه داده شده با این صفحات سازگاری کامل داشته باشد. اگر وب‌سایت واکنش‌گرا نباشد، بر روی موبایل یا تبلت به درستی نمایش داده نمی‌شود. بنابراین، این مورد سبب کاهش تعداد بازدیدکنندگان وب‌سایت خواهد شد.

برنامه نویسی موبایل یا وب کدامیک پردرآمدتر است؟

از منظر درآمدی و تقاضای شغلی، برنامه نویسی موبایل یا وب شرایط بسیار خوبی را در بین سایر مشاغل حوزه برنامه نویسی دارند. در پاسخ به این سوال که از بین برنامه نویسی موبایل یا وب کدامیک پردرآمدتر است، باید گفت که این دو حوزه به مهارت‌های متفاوتی نیاز دارند و هر کدام بازار کاری مربوط به خود را دارند. برنامه نویسی موبایل در واقع شامل فرایندهایی می‌شود که برای طراحی اپلیکیشن موبایل طی می‌کنیم. به عنوان مثال، برنامه‌نویس اندروید به منظور ساخت اپلیکیشن‌های کاربردی اندروید فعالیت می‌کند. در سال‌های اخیر، رشد فزاینده کاربران گوشی‌های هوشمند از یک سو و افزایش ضریب نفوذ اینترنت از سوی دیگر نیاز به توسعه‌دهندگان موبایل را برای پاسخگویی به این تقاضای فزاینده ضروری کرده است. اخیراً، آمار به دست آمده از فروش گوشی‌های هوشمند اندرویدی رشد بسیار چشمگیری را نشان می‌دهد.

یکی از دلایل این رشد، ظهور شرکت‌های جدیدی است که به دنبال به دست آوردن سهم بازار گوشی‌های اندرویدی هستند و قصد دارند تا غول‌های این صنعت را به چالش بکشند. ظهور شرکت‌های جدید در صنعت گوشی‌های اندروید موجب شده است تا تقاضا برای اپلیکیشن‌های اندرویدی افزایش یابد و در نتیجه، فرصت‌های شغلی جدیدی برای برنامه‌نویسان اندروید پدید آید.

برنامه نویسی موبایل یا وب کدامیک پردرآمدتر است؟

در یک بررسی کلی، برنامه‌نویسان موبایل به دلیل داشتن بازار کاری بزرگتر و پویاتر از فرصت‌های شغلی بهتری نسبت به برنامه‌نویسان وب برخوردار هستند. علاوه بر این، فرصت‌های شغلی دورکار بیشتری نیز در انتظار برنامه‌نویسان موبایل است.

در بین توسعه‌دهندگان موبایل نیز برنامه‌نویسان اندروید به دلیل داشتن بازار کار وسیع‌تر از سطح درآمدی بالاتری نسبت به سایرین برخوردار هستند. البته جمیع نکات گفته شده به فرصت‌های شغلی موجود در این حوزه‌ها مربوط است و درآمد توسعه‌دهنده به پارامتر‌های مختلفی از جمله تجربه، پروژه‌های تکمیل شده قبلی و توانایی‌های فنی و ارتباطی او بستگی دارد.

مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل یا وب چیست؟

تا این قسمت از نوشته، مفاهیم اصلی موجود در حوزه برنامه نویسی موبایل یا وب از جمله تعریف شغل، بررسی حیطه وظایف و مهارت‌های مورد نیاز مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، ضمن بررسی چالش‌های موجود در این دو حوزه به این سوال پاسخ داده خواهد شد که مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل یا وب چیست.

مزایا و معایب برنامه نویسی وب

در این بخش به شرح برخی از مزایا و معایب برنامه نویسی وب به عنوان یکی از شاخه‌های پرطرفدار برنامه نویسی پرداخته شده است. ابتدا بهتر است به مزایای برنامه نویسی وب بپردازیم.

مزایا و معایب برنامه نویسی وب

مزایای برنامه نویسی وب

بارزترین مزایای برنامه نویسی وب در ادامه فهرست شده‌اند.

  • بازار کار برنامه نویسی وب پیوسته در حال رشد است و فرصت‌های شغلی جدیدی برای توسعه‌دهندگان وب در حال پدید آمدن است.
  • پلتفرم‌های برنامه نویسی وب عموماً به صورت «متن‌باز» (Open-Source) ارائه شده‌اند. این مورد برای توسعه‌دهندگان امکان تعامل سازنده را فراهم می‌کند.
  • توسعه وب در مقایسه با برنامه نویسی موبایل بسیار کم‌هزینه‌تر و آسان‌تر است.
  • وجود شاخه‌های مختلف در برنامه نویسی وب این حوزه را بسیار انعطاف‌پذیر کرده است و توسعه‌دهندگان می‌توانند با توجه به علایق خود زمینه کاری مورد نظر را انتخاب کنند.

معایب برنامه نویسی وب

مهم‌ترین معایب برنامه نویس و توسعه وب در ادامه آمده است.

  • همانند سایر مشاغل کارمندی ساعت کاری مشخصی را نمی‌توان برای این کار در نظر گرفت. به این دلیل که در این شغل خروجی نهایی توسعه داده شده مورد بررسی قرار می‌گیرد و ممکن است برنامه‌نویس برای انجام یک پروژه ساعت‌های زیادی مشغول کار کردن باشد.
  • با توجه به سرعت رشد و ظهور تکنولوژی‌های جدید در این حوزه، برنامه‌نویس باید پیوسته در حال یادگیری مهارت‌ها و فریمورک‎‌های جدید باشد.
  • کار کردن با مشتریان و کارفرماهایی که اطلاع چندانی از فرایند توسعه وب ندارند، دشوار است.
  •  با توجه به تعداد بالای برنامه‌نویسان وب می‌توان گفت که رقابت زیادی برای به دست آوردن ردیف‌های شغلی این حوزه به وجود آمده است.

مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل

فارغ از این که کدام یک از دو حوزه برنامه نویسی موبایل یا وب انتخاب شوند باید به این نکته توجه داشت که هر حوزه‌ای از چالش‌های مخصوص به خود برخوردار است. در ادامه، مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل مورد بررسی قرار گرفته است.

مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل

مزایای برنامه نویسی موبایل

  • با توجه به رشد و گسترش گوشی‌های هوشمند امروزه هر کسب و کاری نیازمند اپلیکیشن موبایلی مخصوص به خود است. در نتیجه، فرصت‌های شغلی متعددی برای برنامه‌نویسان موبایل پدید آمده است.
  • سرعت رشد و توسعه برنامه نویسی موبایل بسیار بیشتر از برنامه نویسی وب است.
  • برنامه‌نویسان موبایل دستمزدهای بسیار خوبی دریافت می‌کنند، به این دلیل که باید در چندین پلتفرم تخصص داشته باشند.

معایب برنامه نویسی موبایل

  • با توجه به وجود پلتفرم‌های مختلف در توسعه موبایل فرایند توسعه اپلیکیشن زمان‌بر و پر هزینه است، زیرا توسعه اپلیکیشن در هر پلتفرم به ابزارها و تخصصی جداگانه نیاز دارد.
  • با توجه به انتظارات کارفرما سطح دشواری پروژه نیز افزایش می‌یابد.
  • طراحی رابط کاربری اپلیکیشن به دلیل تنوع موجود در سایز صفحه نمایش گوشی‌های هوشمند یکی دیگر از چالش‌های برنامه نویسی موبایل است.
  •  توسعه‌دهندگان موبایل همانند برنامه‌نویسان وب باید زمان زیادی را برای توسعه اپلیکیشن صرف کنند.

بین برنامه نویسی موبایل یا وب کدام را انتخاب کنیم؟

انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب یکی از چالش‌هایی است که بسیاری از علاقه‌مندان به برنامه نویسی در شروع مسیر شغلی خود با آن روبرو هستند. تا این قسمت از نوشته به مسائل مهمی از جمله شاخه‌های موجود در این دو حوزه، تکنولوژی‌های مورد استفاده، فرصت‌های شغلی و مزایا و معایب موجود در هر دو حوزه برنامه نویسی موبایل و وب پرداخته شد.

اصلی‌ترین نکته‌ای که برای انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب وجود دارد این است که به ویژگی‌های شخصیتی نظیر علاقه‌مندی، روحیات، انتظارات شخصی و تجربیات قبلی باید توجه ویژه‌ای کرد. در نتیجه، می‌توان مناسب‌ترین حوزه را برای شروع مسیر شغلی انتخاب کرد. در ادامه، برای به دست آوردن درکی بهتر در زمینه انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب به بررسی اصلی‌ترین فاکتور‌های موجود برای تصمیم‌گیری بین این دو حوزه پرداخته‌ایم.

تعریف هر کدام

برنامه نویسی موبایل به فرایند توسعه اپلیکیشن موبایل با استفاده از زبان‌های برنامه نویسی اپلیکیشن همچون جاوا، کاتلین و سوئیفت اشاره دارد. این حوزه در بخش‌های زیر دسته‌بندی می‌شود.

  • برنامه نویسی اندروید
  • برنامه نویسی iOS
  • توسعه اپلیکیشن چند پلتفرمی

در نقطه مقابل، برنامه نویسی وب به فرایند توسعه وب‌سایت‌ها با استفاده از زبان‌های برنامه نویسی همچون PHP و پایتون اشاره دارد. توسعه وب در بخش‌های زیر دسته‌بندی می‌شود.

  • برنامه نویسی فرانت اند (Front-End)
  • برنامه نویسی بک اند (Back-End)

وظایف و انتظارات در برنامه نویسی موبایل و وب

برنامه‌نویس موبایل باید توانایی توسعه اپلیکیشن‌های کاربردی تلفن همراه را در پلتفرم‌های مختلف از جمله اندروید و iOS داشته باشد. علاوه بر این، با استفاده از فریمورک‌های توسعه چند پلتفرمی همچون فلاتر و ری‌اکت نیتیو نیز می‌تواند برای هر دو پلتفرم به صورت همزمان خروجی مورد نظر را تولید کند.

از سوی دیگر، برنامه نویس وب بودن به معنای داشتن توانایی توسعه وب‌سایت‌های کاربردی، واکنش‌گرا و کاربر پسند است. توسعه‌دهنده وب می‌تواند از فریمورک‌هایی همچون لاراول و آنگولار نیز برای توسعه بهتر و سریع‌تر استفاده کند.

وظایف و انتظارات در برنامه نویسی موبایل و وب

ابزارهای توسعه مورد استفاده در برنامه نویسی موبایل یا وب

برای توسعه اپلیکیشن موبایل به ابزارهایی همچون اندروید استودیو (Android Studio)، ویژوال استودیو (Visual Studio)، Xcode و سایر موارد نیاز است. از طرفی دیگر، برای توسعه وب‌سایت‌ها از کامپایلرها و محیط‌های توسعه مختلفی همچون اکلیپس، Atom Sublime ،PhpStorm و سایر موارد می‌توان استفاده کرد.

فناوری های مورد استفاده در برنامه نویسی موبایل یا وب

فناوری‌ها و زبان‌های برنامه نویسی مورد استفاده برای توسعه اپلیکیشن موبایل بر اساس پلتفرم توسعه به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند.

  • اندروید: جاوا و کاتلین
  • iOS: سوئیفت و Objective C
  • توسعه چند پلتفرمی: فلاتر، زامارین و ری‌اکت نیتیو
  • بک اند: PHP ،MySQL و Node.js

در نقطه مقابل، تکنولوژی‌ها و زبان‌های مورد استفاده در توسعه وب با توجه به دسته‌بندی‌های موجود در آن به شرح زیر هستند.

  • برنامه نویسی فرانت اند: HTML ،CSS، جاوا اسکریپت، Vue و آنگولار (Angular)
  • برنامه نویسی بک اند: PHP، جاوا، Express و پایتون

تطبیق پذیری

انعطاف‌پذیری توسعه موبایل بسیار کم‌تر از برنامه نویسی وب است. به عنوان مثال، توسعه‌دهنده در برنامه نویسی موبایل ممکن است تنها بر روی توسعه اپلیکیشن‌های اندرویدی کار کند و در نتیجه، خروجی نهایی بر روی سیستم‌عامل iOS قابل اجرا نباشند. در حالی که برنامه نویسی وب دامنه گسترده‌تری را در برمی‌گیرد و انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.

البته ابزارهای چندپلتفرمی توسعه موبایل در حال گسترش و بهتر شدن هستند و با فلاتر، ری‌اکت نیتیو و زامارین می‌توان اپلیکیشن‌هایی را هم برای اندروید و هم iOS توسعه داد که البته در هر صورت فعلاً همچنان چالش‌هایی برای اجرا روی هر دو پلتفرم وجود دارد و نیاز به اضافه‌کاری هنوز به طور کامل از بین نرفته است. برنامه‌نویسان وب این امکان را دارند تا از تخصص خود در بخش‌های مختلفی استفاده کنند. به عنوان مثال، با دانستن زبان C علاوه بر توسعه بازی می‌توان یک وب‌سایت را نیز توسعه داد.

برنامه نویسی موبایل یا وب درآمد کدامیک بیشتر است؟

در حوزه‌های مرتبط با برنامه نویسی امکان انجام همزمان پروژه‌‌های مختلف وجود دارد و برنامه‌نویس با توجه سطح پروژه‌ها و تعداد آن‌ها درآمد خوبی خواهد داشت. علاوه بر این، فرصت‌های متعدد دورکاری و کسب درآمد دلاری نیز برای برنامه‌نویسان فراهم است.

به طور کلی بر اساس آمارهای موجود، برنامه‌نویسان موبایل در آمریکا به طور میانگین سالانه ۹۳ هزار دلار دریافتی دارند. در نقطه مقابل نیز برنامه‌نویسان وب به طور متوسط سالانه ۶۷ هزار دلار دریافتی داشته‌اند.

 

منحنی یادگیری

یادگیری برنامه‌ نویسی موبایل با چالش‌های مختلفی همراه است، زیرا باید با توجه به پلتفرم‌های مورد نیاز با ابزارها و فناوری‌های مختلفی کار کرد. برای تبدیل شدن به یک برنامه‌نویس موبایل باید به هر دو سیستم‌عامل اندروید و iOS مسلط شد.

در نقطه مقابل، یادگیری برنامه نویسی وب به نسبت آسان‌تر است، زیرا برای طراحی اولیه صفحات وب، داشتن دانش مقدماتی در خصوص HTML و CSS کفایت می‌کند. علاوه بر این، می‌توان از سیستم‌های مدیریت محتوا نظیر وردپرس و جوملا برای راحت‌تر شدن فرایند طراحی وب‌سایت استفاده کرد.

برنامه نویسی وب بهتر است یا موبایل

آخرین روندها

با توجه به روند رشد و تکامل گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های کاربردی توسعه‌دهندگان باید از آخرین روند‌های موجود در دنیای برنامه نویسی موبایل اطلاع داشته باشند.

در ادامه، آخرین روندهای موجود در دنیای برنامه نویسی موبایل آورده شده است.

وب‌سایت‌های تجاری نیز روز به روز در حال افزایش هستند. در نتیجه، توسعه‌دهندگان وب نیز باید با آخرین تکنولوژی‌های مورد استفاده در طراحی وب آشنا باشند.

در ادامه، آخرین روندهای موجود در دنیای برنامه نویسی وب آورده شده است.

سوالات متداول در انتخاب برنامه نویسی موبایل یا وب

تا این قسمت از نوشته با بررسی اصلی‌ترین مسائل موجود در برنامه نویسی موبایل یا وب نظیر مهارت‌های مورد نیاز، وظایف، مزایا و معایب دید بسیار خوبی در خصوص این دو حوزه از دنیای برنامه نویسی ایجاد شد. در ادامه، متداول‌ترین سوالات موجود در دو حوزه برنامه نویسی موبایل یا وب مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

برنامه نویسی موبایل یا وب کدامیک دشوارتر است؟

برنامه نویسی موبایل برخلاف توسعه وب مختص پلتفرم است. با توجه به همین موضوع باید گفت که سطح دشواری برنامه نویسی موبایل در مقایسه با برنامه نویسی وب بالاتر است ولی در صورت وجود علاقه می‌توان این دشواری را در نظر نگرفت. اگر فردی خلاقی هستید و قصد دارید اپلیکیشن موبایل خود را توسعه دهید، برنامه نویسی موبایل گزینه خوبی است.

آیا یک طراح وب می‌تواند اپلیکیشن موبایل توسعه دهد؟

خیر، طراحان وب نمی‌توانند اپلیکیشن موبایل توسعه دهند. طراحی وب و توسعه اپلیکیشن موبایل دو حوزه جدا از هم هستند و طراحان وب و برنامه‌نویسان موبایل نقش‌ها، مسئولیت‌ها و مهارت‌های کاملاً متفاوتی دارند.

توسعه وب یا موبایل

آیا می‌توان هر دو زمینه برنامه نویسی موبایل و وب را دنبال کرد؟

بعد از کسب مهارت در زمینه برنامه نویسی وب می‌توان به سراغ توسعه وب اپلیکیشن‌ها رفت. اگر چه امروزه به کمک جاوا اسکریپت و کتابخانه‌های موجود در آن نظیر React می‌توان اپلیکیشن‌های موبایل چند پلتفرمی (Cross-Platform) نیز توسعه داد. در نهایت، با داشتن مهارت در هر دو زمینه برنامه نویسی موبایل و وب می‌توان به یک توسعه‌دهنده فول استک (Full-Stack) تبدیل شد.

اپلیکیشن‌های موبایل و وب اپلیکیشن‌ها چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

اپلیکیشن‌های موبایل باید از طریق فروشگاه‌های اپلیکیشن دریافت و بر روی گوشی کاربر نصب شوند، در حالی که وب اپلیکیشن‌ها نیازی به نصب ندارند و به آسانی از طریق هر مرورگری قابل دسترسی هستند. برنامه‌های موبایل به صورت آفلاین قابل دسترسی هستند، در حالی که وب اپلیکیشن‌ها بدون ارتباط اینترنتی نیز کارایی ندارند.

جمع‌بندی

در سال‌های اخیر انتخاب بین دو حوزه برنامه نویسی موبایل یا وب به دلیل دارا بودن فرصت‌های شغلی متعدد، تقاضا زیاد بازار کار و درآمد مناسب تبدیل به دغدغه بسیاری از افراد شده است. این دو حوزه شغلی در عین داشتن زمینه‌‌های مشترک بسیار با یکدیگر در بحث مهارت‌های مورد نیاز، وظایف و انتظارات دارای تفاوت‌هایی هستند. برای داشتن انتخابی درست بین برنامه نویسی موبایل یا وب باید اطلاعات کاملی در خصوص تکنولوژی‌های مورد استفاده، میزان درآمد، وظایف و انتظارات، سطح دشواری و چالش‌های اصلی موجود در این دو حوزه برنامه نویسی داشت. علاوه بر این، داشتن علاقه نیز یکی دیگر از مواردی است که در انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب باید در نظر گرفت.

بر همین اساس، در این نوشته سعی شد تا مفاهیم برنامه نویسی موبایل و وب از زبان‌ها و فریمورک‌های مورد استفاده گرفته تا فرصت‌های شغلی و زمینه‌های کاری به صورت کامل مورد بررسی قرار گیرند. علاوه بر این، برای انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب به مقایسه این دو حوزه در زمینه‌هایی همچون مهارت‌های مورد نیاز، وظایف و انتظارات پرداخته شد.

در ادامه، ضمن بررسی مزایا و معایب برنامه نویسی موبایل و وب به تعدادی از سوالات متداول در بحث انتخاب بین برنامه نویسی موبایل یا وب پاسخ داده شد. در انتها نیز ذکر این نکته ضروری است که در بحث انتخاب مسیر شغلی عوامل متعددی تاثیرگذار هستند و باید با دیدی باز و مشورت با صاحب نظران و افراد فعال در این حوزه‌ها بهترین تصمیم را گرفت.

بر اساس رای ۸ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
SPACE O TECHNOLOGIESCodemotionBrainStation
۱ دیدگاه برای «برنامه نویسی موبایل یا وب کدام بهتر است؟ – راهنمای جامع و سریع»
نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *