مهندس شبکه کیست و چطور می‌توان مهندس شبکه شد؟

مهندس شبکه کیست؟ برای مهندس شبکه شدن از کجا باید شروع کرد؟ چطور می‌توان مهندس شبکه شد؟ برای شغل مهندسی شبکه به چه مهارت‌هایی نیاز است؟ مسیر شغلی مهندس شبکه چگونه است؟ مهارت‌های لازم برای شغل مهندسی شبکه چه هستند؟‌ در این مطلب به این سوالات پاسخ داده شده است. مهندسین شبکه مسئولیت طراحی، پیاده‌سازی، مانیتورینگ و مدیریت شبکه‌های محلی و حتی WAN‌ را در سازمان‌ها بر عهده دارند. در ادامه این مطلب به این سوالات مطرح شده پاسخ داده‌ایم و همچنین، برخی منابع و دوره‌های آموزشی برای شروع و ادامه مسیر شغلی مهندسی شبکه معرفی شده است.

خبر خوب برای افرادی که می‌خواهند مهندس شبکه شوند این است که این شغل بازار کار مناسبی دارد. شرکت‌ها در حال سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های جدیدتر و سریع‌تر در حوزه شبکه هستند. این مسئله باعث افزایش نیاز به مهندسین حرفه‌ای شبکه شده است. در خصوص بازار کار و درآمد مهندس شبکه در ادامه توضیحات بیش‌تری داده شده و همچنین در این مطلب به مسیر شغلی و بسیاری از مباحث کاربردی دیگر پیرامون مهندسی شبکه پرداخته شده است. اما در ابتدا باید تعریفی از یک مهندس شبکه ارائه و حیطه وظایف او مشخص شود.

مهندس شبکه کیست ؟

«مهندس شبکه» که «معمار شبکه» هم خطاب می‌شود، برنامه‌ریزی، ساخت و مدیریت شبکه‌ها را برعهده دارد و باید از بهینگی و کارکرد صحیح این شبکه‌ها اطمینان حاصل کند. یک فرد به عنوان مهندس شبکه مسئولیت سیستم فناوری اطلاعات (IT)‌ یک سازمان را برعهده دارد.

به طور پیش‌فرض این مسئولیت، بازه کل سازمان را دربر می‌گیرد. در حالی که تکنسین‌های شبکه یا مدیران IT به وظایف مربوط به فناوری اطلاعات و رفع مشکلات IT کاربران و کارمندان سازمان می‌پردازند، مهندس شبکه چالش‌های سطح بالای طراحی و بهبود شبکه‌ها را بر عهده دارد.

وظایف یک مهندس شبکه چیست ؟

حیطه وظایف یک مهندس شبکه ممکن است در شرکت‌های مختلف متفاوت باشد. برخی از وظایف یک مهندس شبکه می‌تواند شامل پیاده‌سازی شبکه‌های فیزیکی و وایرلس، رفع مشکلات شبکه و انجام تحقیقات علمی در حوزه فناوری‌های جدید باشد. همچنین، یک مهندس شبکه باید فناوری‌های جدید را در ساختار شبکه سازمان ادغام کند. در ادامه، برخی از سوالات رایج حرفه شبکه پاسخ داده شده است.

سوالات رایج پیرامون شغل مهندس شبکه

در این بخش به برخی از سوالات رایج پیرامون شغل مهندس شبکه پاسخ داده شده است تا علاقه‌مندان بتوانند اطلاعات کافی را نسبت به این حرفه کسب کنند و ابهامات آن‌ها در این خصوص برطرف شود.

آیا مهندس شبکه یک شغل محسوب می‌شود؟

مهندسی شبکه یک شغل به سرعت در حال رشد است. بر اساس تخمین‌ها، پیش‌بینی شده است که بین سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴، شغل مهندس شبکه تا ۱۰ درصد فراتر از حد میانگین رشد داشته و خواهد داشت.

درآمد مهندس شبکه چقدر است؟

شغل مهندس شبکه یک شغل حرفه‌ای محسوب شده، نیاز به سطح دانش و مهارت بالایی دارد و همچنین حیطه اختیارات و مسئولیت‌های این شغل گسترده است. بنابراین، می‌توان گفت که میانگین حقوق دریافتی شغل مهندس شبکه نسبت به سایر مشاغل مشابه این حوزه بالاتر است.

سابقه کاری برای شغل مهندس شبکه باید چقدر باشد؟

اکثر مهندسین شبکه بین پنج تا ده سال سابقه کاری دارند. بنابراین، داشتن تجربه و سابقه کاری مرتبط برای کار به عنوان یک مهندس شبکه امر مهمی به حساب می‌آید. در ادامه، درباره اینکه چطور می‌توان مهندس شبکه شد بحث شده است.

بازار کار مهندسی شبکه چطور است؟

طبق اعلام وب‌سایت BurningGlass که داده‌های رشد مشاغل و بازار کار در کشور آمریکا را تحلیل و ردیابی می‌کند، مهندسی شبکه با نزدیک به ۱۵۰ هزار آگهی شغلی دارای میزان تقاضای بسیار زیادی در سال ۱۴۰۰ است. علاوه بر این، در دهه اول سال ۱۴۰۰ رشد هفت درصدی نرخ استخدام در جایگاه شغلی مهندس شبکه پیش‌بینی شده است.

به طور کلی، افزایش تقاضا برای مهندس شبکه از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در فناوری‌های جدید، سریع و با کارایی بهتر در حوزه شبکه‌های کامپیوتری ناشی می‌شود. رشد به‌کارگیری آن در صنایعی که در گذشته استفاده چندانی از شبکه‌های کامپیوتری نداشتند، مثل حوزه سلامت، نیز می‌تواند یکی دیگر از دلایل افزایش تقاضا برای نیروی متخصص در زمینه مهندسی شبکه به شمار آید.

از جمله یکی دیگر از عوامل مؤثر در بهبود جایگاه مشاغل مرتبط با مهندسی شبکه می‌توان به رشد فناوری‌های رایانش ابری اشاره کرد. در این راستا، ارتقا دانش و دریافت گواهینامه‌های مرتبط با پردازش ابری، می‌تواند در عرصه رقابت برای کسب عنوان شغلی مهندس شبکه بسیار مؤثر واقع شود. در کشور ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان با توجه به رشد و توسعه صنایع و افزایش به کارگیری شبکه‌های کامپیوتری در راستای بهبود عملکرد، به طور قطع می‌توان گفت که مهندسی شبکه از میزان تقاضای بالایی در بازار کار برخوردار است. در ادامه بررسی بازار کار مهندسی شبکه پیرامون میزان درآمد مهندس شبکه بحث شده است.

درآمد مهندس شبکه

مهندسین شبکه می‌توانند انتظار درآمد مناسبی را داشته باشند. به عنوان مثال میزان درآمد متوسط برای شغل مهندس شبکه در کشور آمریکا از وضعیت مطلوبی نسبت به سایر مشاغل حوزه IT برخوردار است. میزان حقوق دریافتی یک مهندس شبکه بستگی دارد به میزان تحصیلات و همچنین صنعتی که فرد در آن مشغول می‌شود.

همچنین، تجربه کاری چندین ساله در حوزه مهندسی شبکه نیز منجر به رشد میزان حقوق دریافتی نسبت به نرخ میانگین خواهد شد. اداره آمار نیروی کار در کشور آمریکا، موارد زیر را به عنوان پردرآمدترین صنایع برای مهندسی شبکه معرفی کرده است:

• اقتصاد و بیمه
• فناوری اطلاعات
• مدیریت بازرگانی
• سیستم‌های کامپیوتری
• خدمات آموزشی

اکنون با توجه به اینکه وضعیت بازار کار شغل مهندسی شبکه در شرایط مطلوبی قرار دارد، باید به این سوال پاسخ داده شود که چطور می‌توان در حوزه مهندسی شبکه شروع به فعالیت کرد و تبدیل به یک مهندس شبکه شد؟ در ادامه به این سوال پاسخ داده شده است.

چطور می‌توان مهندس شبکه شد؟

برای فعالیت به عنوان یک مهندس شبکه،‌ نیاز به گذراندن دوره‌های آموزشی و یادگیری مهارت‌های عملی خاصی وجود دارد. در این بخش، پیرامون نحوه آماده‌سازی و مسیر شغلی مهندس شبکه توضیحاتی ارائه شده است.

گرفتن مدرک کارشناسی

معمولاً یکی از شرایط شرکت‌ها برای جذب کارجویان به عنوان مهندس شبکه، داشتن مدرک کارشناسی در رشته علوم کامپیوتر، مهندسی کامپیوتر یا مهندسی فناوری اطلاعات است. علاوه بر آن، بسته به سِمت شغلی مورد نیاز، برخی از سازمان‌ها، پیش از جذب، داوطلبین را ملزم به گرفتن مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی (MBA) نیز می‌کنند.

اگرچه داشتن مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد یک مزیت محسوب می‌شود، اما نداشتن مدرک دانشگاهی در حوزه کامپیوتر و IT نمی‌تواند به معنی عدم امکان کار به عنوان مهندس شبکه باشد. امروزه بسیاری از شرکت‌ها در حال حذف شرط مدرک دانشگاهی از آگهی‌های شغلی خود هستند و صرفاً گذراندن دوره‌های آموزشی در زمینه مهارت‌های مورد نیاز می‌تواند کافی باشد. به ویژه، داشتن مهارت‌های عملی در حوزه شبکه و IT از اهمیت بیش‌تری برخوردار است که در ادامه به این مسئله پرداخته شده است.

کسب تجربه مرتبط با حوزه IT

تنها کسب مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد برای پذیرفته شدن و کار در سازمان‌ها به عنوان یک مهندس شبکه کافی نیست. یادگیری عملی مهارت‌های مورد نیاز برای شغل مهندس شبکه امری بسیار مهم و حیاتی به شمار می‌رود. ابتدا فرد باید زیربنایی از مهارت‌های شبکه برای خود بسازد. یک راه عالی که می‌تواند در توسعه مهارت‌های بنیادی و عملی IT‌ مفید باشد، فعالیت در جایگاه شغلی کارآموز پشتیبانی IT یا Help Desk است. در ادامه، فهرستی از مهارت‌های شبکه‌ که باید روی آن‌ها تمرکز شود، ارائه شده است.

مهارت‌های ابتدایی مورد نیاز برای شغل مهندس شبکه

در اینجا مهارت‌های پایه و مقدماتی مورد نیاز در حوزه شبکه برای شغل مهندس شبکه فهرست شده است.

• مدل کلاینت-سرور: ایمیل‌ها، وب‌سایت‌ها و صفحات چگونه با استفاده از شبکه به هم متصل می‌شوند؟
• آدرس IP: کدهای شناسایی منحصربه‌فرد برای دستگاه‌های شبکه که جریان داده را کنترل می‌کنند.
• هاب، کابل و سوئیچ‌ها: اجزاء بنیادی سخت‌افزاری در هر شبکه هستند.
• فایروال‌ها و روترها: ابزارهایی که جریان ترافیک شبکه را سازمان‌دهی و کنترل می‌کنند.

کسب تجربه و کارآموزی

باید برای پذیرش در کسب‌وکارها جهت کسب تجربه خلاقیت به خرج داد. می‌توان از کسب‌وکارهای کوچک یا دوستان و آشنایان شروع کرد. کارآموزی در ابتدای کار بسیار اهمیت دارد. حتی می‌توان به عنوان تمرین یک پروژه کامل شبکه را پیاده‌سازی کرد. با این کار مهارت‌های مورد نیاز شبکه را کسب کرده، سابقه پروژه‌های انجام شده را افزایش داده و همچنین در مصاحبه‌های شغلی چیزی برای ارائه وجود خواهد داشت.

انجام کار عملی

پس از کسب مهارت‌های مقدماتی شبکه، باید به دنبال فرصت‌های شغلی بود که با حوزه شبکه ارتباط بیش‌تری دارند. فعالیت به عنوان یک مهندس شبکه مبتدی یا یک تحلیل‌گر شبکه می‌تواند به افزایش سطح تجربه در زمینه شبکه‌های کامپیوتری کمک کند. در این صورت، فرصت دستیاری مهندسین ارشد و انجام وظایف مربوط به شبکه وجود خواهد داشت که می‌تواند راه بسیار خوبی برای تکمیل مجموعه مهارت‌های مورد نیاز باشد.

افزایش تجربه کاری

باید تجربه کاری را در موقعیت‌های شغلی مرتبط به حداکثر رساند و تا جایی که امکان دارد پروژه‌های متعددی را انجام داد. برای این کار می‌توان جهت انجام دادن وظایف جدید داوطلب شد. همچنین می‌توان با مهندسین همکار یا فعالین بازار ارتباط گرفت. به این وسیله، گستره کسب مهارت‌ها بیش‌تر می‌شود و کمک می‌کند تا فرد تخصص خود را متمرکزتر سازد.

اما پس از کسب مهارت و تجربه کافی در شروع کار، بحث انتخاب مسیر شغلی در حوزه مهندسی شبکه به میان می‌آید که در ادامه به آن پرداخته شده است.

انتخاب مسیر شغلی مهندسی شبکه

پس از کسب تجربه IT در سطح ورودی و مقدماتی، باید مسیر شغلی را تعیین کرد. زیرا مشاغل مهندسی شبکه بسته به صنعت، سازمان و فناوری متفاوت هستند.

فهرستی از مشاغلی که در حیطه مهندسی شبکه قرار می‌گیرند به شرح زیر است:

• متخصص شبکه (Network Specialist)
• مدیر شبکه (Network Administrator)
• کاردان شبکه (Network Technician)
• تحلیل‌گر شبکه (Network Analyst)
• مهندس شبکه (Network Engineer)
• معمار راهکارهای شبکه (Network Engineer)

در ادامه، برخی از مشاغل و سطوح مرتبط با مهندسی شبکه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

مشاغل تخصصی در مهندسی شبکه

می‌توان در طول مسیر شغلی مهندس شبکه تخصص بیش‌تری کسب کرد. از جمله مشاغل تخصصی می‌توان به «متخصص امنیت شبکه» و «معمار شبکه‌های ابری» اشاره کرد. علاوه بر آن، در حوزه‌های متمرکز بر وایرلس و VoIP می‌توان به عنوان «مهندس VoIP» یا «تضمین کیفیت شبکه‌های وایرلس» فعالیت کرد.

همچنین، موقعیت شغلی به نام مهندس شبکه فول‌استک وجود دارد که در ادامه توضیحات بیش‌تری درباره آن ارائه شده است.

مهندس شبکه فول استک

می‌توان به واسطه کسب آشنایی نسبی با همه حوزه‌های شبکه، در موقعیت شغلی مهندس شبکه فول‌استک (FSNE) نیز مشغول به کار شد. شبکه‌ها پیچیده هستند و بنابراین، به جای استخدام چند نفر برای هر یک از وظایف مرتبط با حوزه‌های مختلف IT، شرکت‌ها نسبت به گذشته، بیش‌تر به دنبال متخصصینی با مهارت‌های چندگانه هستند. مهندسین شبکه فول‌استک در همه زمینه‌های شبکه و IT، از جمله مسیریابی، وایرلس، امنیت، مرکز داده، اتوماسیون، فناوری‌های ابری و VoIP آموزش دیده‌اند.

قطعاً کسب این میزان زیاد از مهارت‌ها برای به دست آموردن عنوان شغلی مهندس شبکه فول‌استک بسیار دشوار است و هیچ گواهینامه یا مسیر شغلی واضحی هم برای آن وجود ندارد. به جای صرف زمان برای کسب تخصص در یک حوزه خاص، می‌توان موقعیت‌های شغلی و انجام پروژه‌های مختلفی را امتحان کرد تا مجموعه مهارت‌های بیش‌تری به دست آید. با معرفی این تعداد زیاد از عناوین و مسیرهای شغلی، ممکن است تا حدودی سردرگمی ایجاد شده باشد، بنابراین در ادامه راهکارهایی برای افرادی که مطمئن نیستند باید در کدام مسیر گام بردارند،‌ ارائه شده است.

کدام مسیر شغلی در مهندسی شبکه بهتر است؟

ممکن است افراد برای انتخاب مسیر شغلی در حوزه مهندسی شبکه دچار تردید شوند. به همین دلیل، در ادامه نکاتی راهبردی برای انتخاب بهتر مسیر شغلی مناسب ارائه شده است.

• می‌توان برای مشورت به مهندسین شبکه با تجربه مراجعه کرد و از توصیه‌های آنان بهره جست. همچنین، می‌توان پیرامون بلندپروازی‌های شغلی خود با مدیر یا یک مشاور صحبت کرد. آن‌ها می‌توانند نقش مؤثری در تغییر مسیر شغلی و قرار گرفتن فرد در مسیر درست داشته باشند.
• بهتر است در خصوص مشاغل مهندس شبکه در سطح ارشد تحقیق کرد. باید موقعیت‌های شغلی مورد علاقه را بررسی کرد. همچنین، باید تحقیق کرد که شرکت‌ها به دنبال چه نیازمندی‌ها و مهارت‌هایی هستند؟ آیا گواهینامه‌‌ها یا دوره‌های آموزشی پیرامون این مهارت‌ها وجود دارد؟‌ «مشاغل تحقیقاتی» می‌توانند در شناسایی علایق، کاستی مهارت‌ها و تقویت آن‌ها مفید واقع شوند.

تقویت مهارت‌های شبکه با گذراندن دوره‌های آموزشی

گذراندن دوره‌های آموزشی و دریافت مدارک IT روش بسیار خوبی برای تقویت مهارت‌های شغلی محسوب می‌شود. با گذراندن دوره‌های آموزشی شبکه، افراد مباحث پیرامون سیستم‌عامل‌ها، امنیت اطلاعات، مدیریت شبکه و ملزومات برنامه‌نویسی را فرا خواهند گرفت. بسته به سازمانی که افراد در آن شاغل هستند، ممکن است نیاز به گواهینامه‌ها یا دوره‌های آموزشی خاصی وجود داشته باشد.

شرکت‌هایی از جمله مایکروسافت، سیسکو، VMware ،CompTIA ،Citrix و Red Hat، همگی دوره‌های آموزش شبکه برگزار و گواهینامه اعطا می‌کنند. ممکن است شرکت در آزمون و دریافت مدارک این شرکت‌ها برای افراد ساکن ایران دشوار یا غیرممکن باشد، اما بسیاری از این دوره‌های آموزشی به صورت آنلاین و ویدئویی در اینترنت قابل دسترسی هستند. در ادامه، برخی از دوره‌های مهم و کلیدی در خصوص آموزش شبکه و‌ آماده‌سازی برای شغل مهندسی شبکه ارائه شده است.

معرفی دوره های مهم آموزش شبکه

در این بخش، برخی از دوره‌های آموزشی مفید برای آن دسته از افرادی معرفی شده است که قصد تقویت مهارت‌ها و ارتقای شغلی در زمینه شبکه‌های کامپیوتری و فعالیت به عنوان مهندس شبکه را دارند.

فهرستی از این دوره‌ها در ادامه ارائه شده است.

• گواهینامه CompTIA A+‎
• گواهینامه ‎CompTIA Network+‎
• گواهینامه کاردان راهکارهای مایکروسافت: ویندوز سرور ۲۰۱۶ (Microsoft Certified Solutions Associate | MCSA :Windows Server 2016)
• گواهینامه متخصص راهکارهای مایکروسافت: زیرساخت‌های محوری (Microsoft Certified Solutions Expert | MCSE : Core Infrastructure)
• گواهینامه‌ کارشناس VMware — مجازی‌سازی شبکه
• گواهینامه سیسکو تکنسین تازه وارد شبکه (Cisco Certified Entry Networking Technician | CCENT)
• گواهی کاردانی شبکه سیسکو (Cisco Certified Network Associate : CCNA) — مسیریابی و سوئیچینگ
• گواهی سیسکو در سطح کارشناسی (حرفه‌ای) شبکه (Cisco Certified Network Professional Level | CCNP) — مسیریابی و سوئیچینگ

شرکت سیسکو نسبت به سایر شرکت‌ها انتخاب محبوب‌تری در خصوص دوره‌های آموزشی به حساب می‌آید. دوره‌های سیسکو شامل مباحث نظری شبکه‌های کامپیوتری، سنجش دانش و آگاهی مهارت‌های عملی و آموزش نحوه اجرای وظایف شبکه است.

در اینجا لازم به توضیح است که مطلب جامع و کاربردی در خصوص مدرک CCNA در مجله فرادرس منتشر شده است که علاوه بر پوشش همه مسائل پیرامون دوره و مدرک CCNA، نکات کاربردی و مهمی درباره مدارک و دوره‌های مختلف شرکت سیسکو به همراه آخرین به‌روزرسانی‌ها و تغییرات آن‌ها ارائه شده است. بنابراین، مطالعه مطلب «CCNA چیست ؟ — آزمون، مدرک، گرایش‌ها، بازار کار و درآمد» به علاقه‌مندان و فعالین حوزه شبکه‌های کامپیوتری توصیه می‌شود.

سایر مهارت‌های مورد نیاز مهندس شبکه

داشتن مهارت فنی و تکنیکی برای یک مسیر شغلی موفق به تنهایی کافی نیست. کسب مهارت‌های نرم از جمله داشتن روابط عمومی قوی، تفکر انتقادی و کار گروهی بسیار ضروری و حیاتی است. یک مطالعه تحقیقاتی نشان می‌دهد که بیش از نیمی از کارفرمایان در خصوص گزینش افراد، مهارت‌های ارتباطی و کار تیمی را نسبت به عملکرد و دانش علمی در اولویت قرار داده‌اند.

فقدان مهارت‌های ارتباطی می‌تواند موجب شکست یک پروژه بزرگ IT شود. یک مهندس شبکه نمی‌تواند بدون داشتن مهارت‌های رهبری تیم‌ها را مدیریت کند. ساخت و ایجاد شبکه‌های بهینه بدون داشتن مهارت‌های خلاقانه حل مسئله غیر ممکن است.

خوشبختانه، مهارت‌های نرم قابل یادگیری و آموزش هستند. تحقیقات اخیر در کالج بوستون، دانشگاه هاروارد و دانشگاه میشیگان نشان می‌دهد که آموزش مهارت‌های نرم، بهره‌وری و ابقای کارکنان را تا ۱۲ درصد افزایش می‌دهد و می‌تواند از محل بهبود کارایی تا ۲۵۰ درصد بازگشت سرمایه به همراه داشته باشد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

با توجه به اینکه شبکه‌های کامپیوتری در عصر ارتباطات شریان حیاتی برای سازمان‌ها و کسب و کارها به حساب می‌آید، مهندسی شبکه شغلی پرتقاضا است و بازار کار بسیار خوبی دارد. یک مهندس شبکه فردی متخصص است که وظیفه راه‌اندازی، نگه‌داری، عیب‌یابی و ارتقای شبکه فیزیکی و وایرلس کل یک سازمان را برعهده دارد.

البته، حوزه مهندسی شبکه دارای مسیرها و عناوین شغلی متفاوتی است که به آن‌ها اشاره شد. برای گام برداشتن در حوزه مهندسی شبکه باید علاوه بر کسب دانش و مهارت‌های تئوری زیربنایی، تجربه عملی در این حوزه کسب کرد و به ارتقای مهارت‌های تجربی پرداخت. استفاده از منابع آموزشی آنلاین می‌تواند روش خوبی برای شروع یادگیری مهارت‌های مرتبط با حوزه مهندسی شبکه باشد.