فرادرسجملات مجهول در ترکی استانبولی — فرمول ساخت + مثال
جمله مجهول، جملهای است که در آن انجامدهنده کار مشخص نباشد. برای ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی باید از پسوندهای مخصوص این قاعده استفاده کرد. جملات مجهول را می‌توان در زمان‌های مختلف مثل حال ساده در ترکی استانبولی، حال استمراری، گذشته و آینده صرف کرد. در این مطلب، نحوه ساخت جملات مجهول در زمان‌های ذکر شده و در حالت‌های مختلف خبری و سوالی بررسی می‌شوند.
جمله مجهول در ترکی استانبولی چیست؟
جمله مجهول، جملهای است که در آن فاعل یا انجامدهنده کار مشخص نیست. به طور معمول، زمانی که از فاعل جمله اطلاع نداشته باشیم یا اینکه فاعل، اهمیتی نداشته باشد از جمله مجهول استفاده میکنیم. در این مطلب، ابتدا فرمول کلی نحوه ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی را شرح می‌دهیم و سپس به بررسی ساختار جملات مجهول در زمان‌های مختلف می‌پردازیم.
فرمول جمله مجهول در ترکی استانبولی
برای ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی از دو پسوند «l» و «n» استفاده میکنیم. نحوه اضافه کردن این پسوندها به فعل‌ها در ادامه به صورت گام‌به‌گام توضیح داده میشود.
- ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- سپس متناسب با ریشه فعل یکی از پسوندهای مخصوص جملات مجهول «l» و «n» را به آن اضافه میکنیم.
پسوند مجهول + ریشه فعل
نحوه انتخاب پسوندهای مجهول در ترکی استانبولی
برای انتخاب پسوندهای مناسب هر فعل، باید متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی و ریشه فعل مورد نظر، عمل کرد.
- اگر ریشه فعل، به یک حرف صدادار ختم شده باشد از حرف «n» استفاده کرده و فعل را مجهول میکنیم.
- اگر ریشه فعل، به یک حرف بی‌صدا ختم شده باشد با کمک پسوندهای «ıl / il / ul / ül» فعل را به حالت مجهول تبدیل میکنیم. به‌هنگام انتخاب این پسوندها به آخرین حرف صدادار ریشه فعل هم توجه کنید که پسوند مناسبی را انتخاب کنید.
- اگر ریشه فعل، به حرف «L» ختم شده باشد، آنگاه با کمک پسوندهای «ın / in / un / ün» فعل را مجهول میکنیم.
برای درک بهتر این موضوع به مثال‌های زیر توجه کنید.
Okumak → Oku + n → Okunmak
خوانده شدن → خواندن
∗∗∗
Başlamak → başla + n → başlanmak
شروع شدن → شروع کردن
در دو مثال بالا، ریشه فعل با حرف صدادار تمام شده است، بنابراین از حرف «n» برای مجهول کردن آن‌ها استفاده میکنیم.
Görmek → Gör + ıl / il / ul / ül → Görülmek
دیده شدن → دیدن
∗∗∗
Kırmak → Kır + ıl / il / ul / ül → Kırılmak
شکسته شدن → شکستن
در مثال‌های بالا، ریشه فعل‌ها با حرف بی‌صدا تمام شده‌اند. بنابراین یکی از پسوندهای «ıl / il / ul / ül» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه فعل انتخاب و به آن‌ها اضافه میکنیم.
Silmek → Sil + ın / in / un / ün → Silinmek
پاک شدن → پاک کردن
∗∗∗
Bulmak → Bul + ın / in / un / ün → Bulunmak
پیدا شدن → پیدا کردن
در مثال‌های «Silmek» و «Bulmak»، ریشه هر دو فعل به حرف «l» ختم شده است. بنابراین برای مجهول کردن از پسوندهای «ın / in / un / ün» استفاده میکنیم. به‌هنگام انتخاب پسوندها به آخرین حرف صدادار ریشه فعل توجه کنید.
جملات مجهول در ترکی استانبولی برای زمان حال ساده
برای ساخت جمله مجهول در زمان حال ساده در ترکی استانبولی یا گسترده، ابتدا باید فعل را مجهول کنیم و سپس آن را در زمان حال ساده صرف کنیم. از جملات مجهول در زمان حال ساده برای بیان یک دستور، قانون کلی، کاری که از طرف همه به یک شکل انجام میشود و غیره استفاده میکنیم. در ادامه، نحوه ساخت این جمله‌ها را به صورت مرحله‌ای توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- سپس متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندها به نکته‌های گفته شده توجه کنید تا پسوند مناسبی انتخاب شود.
- در آخر، یکی از پسوندهای مخصوص زمان حال ساده متناسب با عبارت به‌دست آمده از مرحله قبل اضافه میشود. در این قسمت، متناسب با مثبت یا منفی بودن جمله پسوندهای منفی‌ساز یا پسوندهای مثبت زمان حال ساده انتخاب می‌شوند.
به مثال‌های زیر دقت کنید.
Bu sıcak havada uyunmaz.
در این هوای گرم نمی‌شود خوابید.
Bizim köyde bayramda büyüklerin elleri öpülür.
در روستای ما، دستان بزرگ‌ترها در عید بوسیده میشود.
Kış mevsiminde sokak hayvanları için köşelere su ve yiyecek bırakılır.
در فصل زمستان برای حیوانات در گوشه‌های خیابان آب و غذا گذاشته میشود.
Birisinin evine haber vermeden gidilmez.
سرزده به خانه کسی نمی‌روند.
Derste gürültü yapılmaz.
سر کلاس سروصدا نمی‌کنند.
مثال زیر دستور پخت یک غذا است و برای یادگیری بهتر این موضوع نوشته شده است.
İlk biberler ve domatesler doğranır.
ابتدا فلفل‌ها و گوجه‌ها خرد می‌شوند.
∗∗∗
Tavada sıvı yağ kızdırılır.
روغن در تابه گرم میشود.
∗∗∗
Önce biberler atılır ve pişirilir.
قبل از هر چیز، فلفل‌ها ریخته و پخته می‌شوند.
∗∗∗
Sonra domatesler de eklenir ve pişirilir.
سپس گوجه‌ها هم اضافه می‌شوند و پخته می‌شوند.
∗∗∗
Bir kasede yumurtalar tuzla birlikte çırpılır.
در یک کاسه تخم‌مرغ‌ها به همراه نمک، هم زده می‌شوند.
∗∗∗
Tavanın kapağı kapatılır ve kısık ateşte birkaç dakika pişirilir.
در تابه گذاشته میشود و در حرارت پایین چند دقیقه پخته میشود.
جملات مجهول برای زمان حال استمراری
از جملات مجهول در ترکی استانبولی برای زمان حال استمراری در ترکی استانبولی نیز می‌توان استفاده کرد که تفاوت زیادی با حال ساده ندارد. در واقع هر دو قاعده را می‌توان جای هم استفاده کرد. نحوه ساخت این نوع از جمله‌ها به صورت گام‌به‌گام توضیح داده شده است.
- ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- سپس متناسب با حرفی که ریشه به آن ختم شده است و آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندهای مخصوص مجهول، دقت کنید تا پسوند اشتباه را جایگزین نکنید.
- متناسب با ریشه فعل، یک حرف صدادار «ı / i / u / o» به عبارت قبل، اضافه میکنیم.
- در نهایت، پسوند «yor» را به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل میکنیم. برای ساخت جمله مجهول منفی در زمان حال استمراری، باید قبل از پسوند «yor»، به عبارت یکی از پسوندهای منفی‌ساز «mı / mi / mu / mü» را اضافه کنیم.
مثال‌های زیر، برای تمرین بیشتر و درک بهتر این موضوع نوشته شده‌اند.
Düğün yemekleri pişiriliyor.
غذاهای عروسی پخته می‌شوند.
Bugünler şirketteki her iş zammanında yapılıyor.
این‌روزها تمامی کارهای شرکت سر وقت انجام میشود.
Bizim köyde hastaların ziyaretine çiçekle gidiliyor.
در روستای ما با گل به عیادت بیماران می‌روند.
Kış mevsiminde sokak hayvanları için köşelere su ve yiyecek bırakılıyor.
در فصل زمستان برای حیوانات در گوشه‌های خیابان آب و غذا گذاشته میشود.
Savaşta evlerini kaybeden ailelere yeni ev veriliyor.
به خانواده‌هایی که در جنگ خانه خود را از دست داده‌اند، خانه جدید داده میشود.
Dün kaybolan çocuklar bugün ailelerine teslim ediliyor.
کودکانی که دیروز گم شده بودند، امروز به خانواده‌هایشان تحویل داده می‌شوند.
Kilitlenmiş tüm kapılar açılıyor.
همه درهای قفل شده، باز می‌شوند.
Cumhur başkanının konuşacağı konular, önceden yazılıyor.
موضوعات سخنرانی رئیس جمهور، از قبل نوشته می‌شوند.
Kraliçenin yediği tüm yiyecekler Avusturya´dan getiriliyor.
همه غذاهایی که ملکه می‌خورد از اتریش می‌آید.
جملات مجهول برای زمان گذشته ساده
جملات مجهول برای زمان گذشته در ترکی استانبولی نیز صرف می شوند که برای بیان اتفاق یا حادثه‌ای در گذشته است که فاعل و انجامدهنده آن مشخص نیست. در ادامه، نحوه صرف این جمله‌ها را به‌صورت گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم.
- با حذف پسوندهای «mak / mek» از انتهای فعل، ریشه را می‌یابیم.
- سپس متناسب با حرفی که ریشه به آن ختم شده است و آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندهای مخصوص مجهول، دقت کنید تا پسوند اشتباه را جایگزین نکنید.
- متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مرحله قبل، یکی از پسوندهای «dı / di / du / dü» را به آن اضافه میکنیم.
عالی بود