شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
بردار یکه دقیقاٌ در جواب سوال «میدان هفتتیر کجاست؟» نهفته است. اگر در جواب بشنوید که «۵۰۰ متر برو»، به طور یقین با خود تصور میکنید که یا فرد پاسخدهنده سوال شما را متوجه نشده است یا علاقهای به دادن پاسخ صحیح به سوال شما ندارد. چه چیز در این جواب برای شما عجیب است؟ جهت! در سوالی که شما پرسیدهاید، باید بدانید نیاز است در کدام جهت حرکت کنید. این همان چیزی است که در فرمولنویسی ریاضیات و فیزیک برای تعریف کمیتهای برداری استفاده میشود و توسط بردار یکه مشخص میشود. در این مطلب بردارهای یکه و ویژگی آنها را مطالعه میکنیم.
بردار یکه، برداری با طول ۱ است و میتواند در هر راستایی باشد. به طور معمول i^ (معمولاٌ آی هت (کلاه) خوانده میشود) بردار یکه در راستای x، j^ بردار یکه در راستای y و k^ بردار یکه در راستای z است.
گاهی بردارها به طول یکه خودشان نرمالیزه میشوند، ولی در هدف بردار یکه که مشخص کردن جهت بردار است، تغییری ایجاد نمیشود. برای بردار دلخواه V بردار یکه برابر است با:
V^=VV
طول این بردار برابر با ۱ و هم جهت با بردار V است.
مثال: شکل زیر را در نظر بگیرید:
بردار یکه OA در شکل (۱) را محاسبه کنید.
حل: نمایش OA توسط سه بردار یکه مرسوم به صورت زیر است:
OA=3i^+3j^
برای محاسبه طول بردار از مبحث محاسبات مربوط به بردار استفاده میکنیم و داریم:
رابطه بالا بیان میکند که طول r در راستای xها ۲ متر، در راستای yهای منفی ۴ متر و در راستای zها ۳ متر است. در بعضی کتابهای مرجع به جای (i^,j^,k^) از (x^,y^,z^) یا (ex,ey,ez) استفاده میشود. در حقیقت در رابطه بالا بردار r توسط سه بردار یکه معرفی شده است.
جمع و ضرب بردارهای یکه
بردارهای یکه دستگاه مختصات بر یکدیگر عمود هستند، در نتیجه ضرب داخلی یا ضرب نقطهای (.) بردارهای یکه همنام برابر با ۱ و برای بردارهای یکه غیر همنام صفر است، یعنی داریم:
ضرب خارجی برای بردارهای یکه عکس ضرب داخلی عمل میکند، بدین معنا که ضرب خارجی بردارهای یکه همنام برابر با صفر و مقدار ضرب خارجی بردارهای یکه غیرهمنام ۱ است، همچنین جهت بردار حاصل با توجه به رابطه حاکم بر ضرب خارجی بردارها مشخص میشود. در حقیقت داریم:
i^×i^=j^×j^=k^×k^=0
i^j^k^×j^×k^×i^=k^=i^=j^
در مورد جمع دو بردار که توسط بردارهای یکه خود نمایش داده میشوند، باید گفت که تنها مقدار بردارهای یکه همنام با یکدیگر جمع میشوند و بردارهای یکه غیرهمنام اثری روی یکدیگر ندارند. بدین ترتیب برای دو بردار V و W داریم:
نمایش برداری مکان بر حسب بردارهای یکه به صورت زیر خواهد بود:
a=2i^+2j^+22k^
بردارهای یکه در دستگاه مختصات قطبی، کروی و استوانهای
آنچه تا اینجا گفته شد، بردارهای یکه در دستگاه مختصات کارتزین بود. سوالی که مطرح میشود این است که این بردارها در دستگاههای مختصات دیگر چگونه هستند و چه شکلی دارند.
دستگاه مختصات قطبی از دو مولفه r و θ تشکیل شده است. بردارهای یکه این دستگاه مختصات با r^ و ϕ^ نمایش داده میشوند. رابطه بردارهای یکه بین دستگاه کارتزین و مختصات قطبی به صورت زیر نوشته میشود:
r^=cosϕx^+sinϕy^
ϕ^=−sinϕx^+cosϕy^
دستگاه مختصات کروی
همان طور که از تجزیه بردارهای سه بعدی نیز دیدیم، هندسه دستگاههای مختصات سهبعدی کمی پیچیدهتر است. البته اگر شما تجسم فضایی خوبی داشته باشید این موضوع به راحتی قابل بررسی است.
در شکل (۶) بردارهای یکه برای مختصات کروی نشان داده شده است. به این ترتیب برای مثال بردار a در مختصات کروی به صورت زیر نوشته میشود:
a=arr^+aθθ^+aϕϕ^
(r^,θ^,ϕ^) در معادله بالا، در شکل به صورت (er,eθ,eϕ) نمایش داده شدهاند. مانند مختصات قطبی، برای تبدیل بردارهای یکه از مختصات کروی به کارتزین از ماتریس زیر استفاده می کنیم:
یک بردار در مختصات استوانهای دارای سه مولفه (ρ,ϕ,z) است، که در شکل زیر نمایش داده شده است.
بردارهای یکه در مختصات استوانهای به صورت (ρ^,ϕ^,z^) یا (eρ,eϕ,ez) نمایش داده میشوند. برای تبدیل بردارهای یکه از دستگاه مختصات استوانهای به کارتزین از ماتریس زیر استفاده میکنیم:
x^y^z^=cosϕsinϕ0−sinϕcosϕ0001ρ^ϕ^z^
حاصلضرب داخلی بردارهای یکه در دو دستگاه مختصات مختلف را میتوان توسط دو جدول زیر محاسبه کرد:
جدول ۱: بردارهای یکه دستگاه مختصات کروی بر حسب دستگاه مختصات کارتزین.
جدول ۲: بردارهای یکه دستگاه مختصات استوانهای بر حسب بردارهای یکه دستگاه مختصات کارتزین.
به راحتی میتوان دید که برای مثال از جدول اول x^.r^=x2+y2+z2x است و یا از جدول دوم ϕ^.y^=x2+y2x است. این روابط نشان میدهند که میتوان به راحتی بین دستگاههای مختصات جابهجا شد.
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزشها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد میشوند:
شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
تشخیص جهت بردار نرمال چجوریه؟؟
کاربرد بردار یکه در مهندسی عمران چیست؟؟
سلام چرا بردار های یکه در دستگاه مختصات بر هم عمودند
سلام لطفا فیلم هم تهیه کنید…