فرادرسمدیریت مالی شخصی چیست؟ – از اهمیت تا اصول به زبان ساده
پول خرج کردن کاری ساده و لذت‌بخش است اما اگر نتوانیم مدیریت مالی شخصی داشته باشیم خیلی زود پول‌ها تمام می‌شوند و با معضلات گوناگونی روبه‌رو می‌شویم. اهمیت مدیریت مالی به حدی است که رشته‌ای دانشگاهی با عنوان رشته مدیریت مالی وجود دارد. در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم که مدیریت مالی شخصی چیست و راهکارهای آن را آموزش می‌دهیم. همچنین در پایان بهترین اپلیکیشن‌ها و کتاب‌های این مهارت را معرفی می‌کنیم.
مدیریت مالی شخصی چیست؟
«مدیریت مالی شخصی» (Personal Financial Management) به شکل ساده یعنی شناخت درستی از میزان درآمدهای خود به دست آورید و از آن‌ها برای گذران زندگی روزانه و برنامه‌ریزی برای آینده بیشترین بهره را ببرید.
مهم‌ترین چیزی که برنامه مالی هرکسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد محل زندگی و هزینه‌های مخصوص آن محل است. هزینه‌های زندگی مقدار پولی است که برای برطرف کردن نیازهای اولیه خود به آن نیاز دارید. این نیازهای اولیه عبارت‌اند از غذا، مسکن، رفت و آمد و هزینه‌های درمانی. با توجه به موقعیت هر خانواده برخی هزینه‌های ضروری دیگر به این لیست اضافه می‌شوند. به طور مثال افرادی که به صورت دورکاری فعالیت می‌کنند باید هزینه اینترنت را در دسته هزینه‌های ضروری خود قرار دهند.
تعریف متداول دیگر مدیریت مالی شخصی دقت به هزینه‌های انجام شده و پسانداز آن‌ها تا حد امکان است همچنین به این معنا است که با توجه به درآمدی که دارید هزینه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت خود را بپردازید. مطمئنا این روش سیاست بدی نیست اما اگر پیچیدگی‌هایی در محاسبات وجود داشته باشند این استراتژی کارایی لازم را نخواهد داشت. در ادامه توضیح می‌دهیم که بهترین روش‌های مدیریت مالی شخصی چیست.
حوزه‌های مدیریت اموال شخصی
به طور کلی ۵ حوزه برای مدیریت مالی شخصی وجود دارد که در ادامه به هرکدام از آن‌ها می‌پردازیم.
- درآمد: درآمد نقطه شروع امور مالی هر شخص است و شامل کل مبلغی است که دریافت می‌کند و با استفاده از آن به پرداخت هزینه‌ها، پسانداز، سرمایه‌گذاری و مراقبت از خود می‌پردازد. حقوق، دستمزد، پاداش و تمامی منابع مالی دیگر در دسته درآمدها قرار می‌گیرند.
- مخارج: خرج کردن خروجی پولی است که معمولا بخش عمده‌ای از درآمد را از آن خود می‌کند. در واقع مخارج تمام استفاده‌هایی است که از درآمد می‌کنید و شامل اجاره بها، خرج تحصیل، تعمیرات منزل، قبض‌ها، مالیات، سفر، تفریحات، هزینه خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها و... می‌شوند. پاسخ این سوال که مهم‌ترین بخش مدیریت مالی شخصی چیست همین مدیریت هزینه‌ها است. هرکس باید مطمئن باشد که هزینه‌هایش کمتر از درآمد اوست در غیر این صورت پول کافی برای زندگی راحت نخواهد داشت. از این رو بدهکار میشود و اگر بهره بدهی زیاد باشد اوضاع مالی شخص را به میزان زیادی به بحران می‌کشاند.
- پس انداز: پسانداز پولی است که از تفریق درآمد بر هزینه به دست می‌آید. همه باید به دنبال پسانداز برای پوشش دادن هزینه‌های بزرگ یا اضطراری باشند. البته انجام این کار یعنی از تمام درآمد خود استفاده نکنید که این امر برای بسیاری از افراد جامعه امری سخت یا حتی نشدنی است. اما صرفه‌نظر از این موضوع تلاش کنید حتی مقدار بسیار ناچیزی از درآمدتان را پسانداز کنید تا در برابر نوسانات هزینه‌ای غافلگیر نشوید و به هدف‌های مالی خود دست پیدا کنید. البته نگه داشتن پول نقد و حفظ نقدینگی بدون دست زدن به آن ارزش پول را به مرور کاهش می‌دهد. برای این‌که شاهد رشد مالی باشید این مبالغ را در جایی معتبر سرمایه‌گذاری کنید.
- سرمایه گذاری: سرمایه‌گذاری شامل خرید سهام، اوراق، سکه، ارز دیجیتال و... میشود و هدف از این کار افزایش پول اولیه است. این احتمال وجود دارد که سرمایه‌گذار به جای سود، ضرر کند. مثلا شخص مقدار زیادی سکه می‌خرد و فردای همان روز قیمت سکه افت می‌کند. در این حالت بخش عمده‌ای از سرمایه از بین می‌رود. در کل برای سرمایه‌گذاری لازم است مطالعات خود را تکمیل کنید تا به سود قابل توجهی برسید.
- حفاظت: حفاظت به روش‌هایی گفته میشود که افراد برای مواجهه با حوادث غیرمترقبه مانند بیماری یا تصادف از خود محافظت می‌کنند. به طور مثال هزینه بیمه سلامت و آتش سوزی ازجمله نمونه‌های این حوزه از مدیریت مالی شخصی است.
بودجه‌بندی چیست؟
بودجه‌بندی یعنی برنامه‌ریزی برای درآمدها و پرداخت هزینه‌ها. برای بودجه‌بندی بی‌نقص ابتدا باید از مقدار درآمد دقیق خود آگاه باشید. در یک سمت معادله باید تمام درآمد ماهیانه خود را بگذارید. سمت دیگر شامل تمام هزینه‌هایتان میشود. این هزینه‌ها به دو بخش هزینه‌های ثابت (اجاره خانه، هزینه رفت و آمد روزانه، قبض‌ها و...) و هزینه‌های متغیر (خرید مواد غذایی، سرگرمی‌ها، خرید پوشاک، لوازم مورد نیاز و...) تقسیم می‌شوند. اگر بدهی ماهیانه دارید باید حتما آن را در لیست هزینه‌های خود قرار دهید. مهم‌ترین تلاش شما در بودجه‌بندی باید این باشد که بخشی از درآمد خود را پسانداز کنید و این قانون را تحت هر شرایطی رعایت کنید تا به هدف‌های مالی خود دست یابید.
آموزش مدیریت مالی شخصی
برای برخی افراد که می‌دانند مدیریت مالی شخصی چیست داشتن انجام این کار هیجان‌انگیز و برای برخی دیگر دلهره‌آور است. در هر صورت برنامه‌ریزی شخصی مالی که شامل بودجه‌بندی، پیگیری هزینه‌ها و پسانداز میشود به افراد کمک می‌کند بدهی‌هایشان را تسویه کنند و به هدف‌های مالی خود برسند. در ادامه موثرترین گام‌ها برای مدیریت صحیح مالی را ارائه می‌دهید تا استفاده از آن‌ها تحولی در نحوه پرداخت هزینه‌ها و پسانداز شما ایجاد کند. به خاطر داشته باشید که هرچه زودتر به مدیریت امور مالی خود بپردازید، نتایج بهتری می‌گیرید و اگر تاکنون این کار را آغاز نکرده‌اید از همین حالا شروع کنید.
۱. از حقوق خود مطلع باشید
برخی افراد مخصوصا در کسب و کارهای آفلاین و سنتی هرگز درآمد دقیق ماهیانه خود را محاسبه نمی‌کنند. در این حالت مدیریت مالی معنایی ندارد. بنابراین محاسبه درآمد را به عادت همیشگی خود تبدیل کنید و بدانید که دقیقا پس از کسر مبلغ مالیات و هزینه‌های ثابت چه مقدار پولی برایتان باقی می‌ماند.
۲. مهم‌ترین هدف مالی خود را تعیین کنید
شناسایی برنامه استراتژیک مالی امری کلیدی است. انجام این مرحله به شما در درک بهتر مراحل بعدی کمک می‌کند و می‌توانید جهت درستی برای مصرف پول خود در نظر بگیرید. ممکن است مهم‌ترین هدف مالی امسال شما رفتن به تعطیلاتی خانوادگی در تابستان باشد. همچنین احتمال دارد هدف اصلی خود را پرداخت تمامی بدهی‌ها و افزایش پیش‌پرداخت خانه بدانید یا این‌که تمرکز اصلی خود را روی جمع‌آوری سرمایه و شروع کاری جدید در ایام بازنشستگی بگذارید.
این‌ها مثال‌هایی از هدف‌های مالی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و طولانی مدت بودند. سعی کنید برای هرکدام از این بازه‌های زمانی یک هدف مالی برای خود مشخص کنید. اگر هدف بلندمدت شما در حال حاضر به نظرتان دست نیافتنی می‌آید از این بابت ناراحت نباشید. در این مواقع لازم است هدف‌های بزرگ را به هدف‌های کوچک‌تری تقسیم کنید تا با رسیدن به هرکدام از آن‌ها انگیزه کافی برای ادامه‌دادن داشته باشید. به طور مثال اگر هدف اصلی شما خرید مسکن است و در حال حاضر این کار نشدنی است روی افزایش پول پیش خانه اجاره‌ای خود متمرکز شوید تا به‌مرور و با افزایش سرمایه اولیه، خود را به خرید خانه نزدیک‌تر کنید.
با رسیدن به این هدف‌های امکان‌پذیر انگیزه شما برای پسانداز و ماندن در مسیر مد نظرتان افزایش می‌یابد. پس از رسیدن به آن‌ها راحت‌تر به هدف‌های بزرگ می‌رسید و مبالغ سرمایه‌گذاری خود را افزایش می‌دهید.
۳. از هوشمندانه بودن هدف‌ها مطمئن شوید
برنامه‌ریز مالی خودتان باشید و هدف‌های هوشمندانه‌ای تعیین کنید. در واقع این هدف‌ها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- خاص
- قابل اندازه‌گیری
- قابل دسترسی
- واقع‌بینانه
- به موقع
بخش مهمی از سرمایه‌گذاری تهیه فهرستی از موانع احتمالی و راه‌های غلبه بر آن‌ها است. می‌توانید با استفاده از چک لیست مالی این موانع را در نظر بگیرید. با در نظر گرفتن برنامه‌های اضطراری دیگر در برابر اتفاقات غیرمنتظره غافلگیر نمی‌شوید و برنامه‌‌ریزی‌هایتان از بین نمی‌روند.
به طور مثال هر سال با توجه به تورم، میزان اجاره خانه یا هزینه واحدهای دانشگاه افزایش می‌یابد. در این حالت باید خود را برای مواجهه با این افزایش قیمت‌ها آماده کنید. نحوه ایجاد آمادگی برای هر شخص متفاوت است. برخی افراد ساعت‌های کاری خودشان را افزایش می‌دهند و برخی درخواست افزایش حقوق می‌کنند. همچنین بعضی افراد به شغل دومی به صورت ثابت یا موقت مشغول می‌شوند تا خود را برای هزینه‌های اضافی آتی آماده کنند.
۴. به بودجه‌بندی عادت کنید
تمام افراد موفق در مدیریت مالی شخصی یک ویژگی مشترک دارند و آن بودجه‌بندی درآمدها است. آن‌ها این کار را به صورت مداوم و با پشتکار زیاد انجام می‌دهند. پیش از این گفتیم که این بودجه شما است که توانایی مالی لازم را برای پرداخت هزینه‌های ماهیانه نشان می‌دهد.
هنگامی که به برنامه بودجه خود پایبند هستید پولی به اندازه رفع نیازهای خود خواهید داشت و درگیر وسوسه خرج کردن‌های اضافه نمی‌شوید. بنابراین برای این‌که بدانید مدیریت مالی شخصی چیست باید نحوه بودجه‌بندی درآمد خود را بیاموزید. یکی از روش‌های کارآمد در بودجه‌بندی تکنیک ۵۰/۳۰/۲۰ است که چارچوب خوبی را در اختیارتان قرار می‌دهد و به شکل زیر بخش‌بندی میشود:
- ۵۰ درصد از درآمد شما صرف هزینه‌های ضروری زندگی نظیر اجاره‌بها، هزینه‌های خورد و خوراک و رفت و آمد میشود.
- ۳۰ درصد به هزینه‌های اختیاری نظیر خرید پوشاک یا تفریح اختصاص می‌یابد. کمک به خیریه نیز در همین دسته‌بندی قرار دارد.
- ۲۰ درصد به آینده تعلق دارد. سرمایه‌گذاری و پسانداز در این دسته قرار می‌گیرند.
گاهی هزینه‌های غیرمنتظره‌ای به وجود می‌آیند که آن‌ها را از قبل در بودجه خود ذکر نکرده‌اید. در این حالت باید به طریقی هنرمندانه از دیگر هزینه‌ها اجتناب کنید تا در روزهای پایان ماه به مشکل برنخورید.
۵. مخارج را پیگیری کنید
پیگیری خرج‌ها ارتباط تنگاتنگی با بودجه‌بندی شما دارد. اگر نتوانید رد هزینه‌های خود را پیدا کنید دیگر نمی‌توانید به بودجه‌بندی پایبند باشید. بسیاری از مردم از میزان هزینه‌های موردنیاز خود برای خرید مواد غذایی و دیگر وسایل ضروری در هر ماه آگاه نیستند. پیگیری این هزینه‌ها به طرز قابل‌توجهی چشم شما را باز کند و درمی‌یابید که کدام قسمت‌ها را باید تغییر دهید. به طور مثال در نظر بگیرید که در ماه، مبلغ مشخصی را برای وعده ناهار خود در نظر می‌گیرید. حال اگر هزینه‌های واقعی شما از بودجه تعیین شده بیشتر بود برای پایبندی به آن لازم است چند غذای ساده و آماده در روزهای هفته تهیه کنید.
۶. از بدهکاری رهایی یابید و به آن نزدیک نشوید
برخی بر این باور هستند که وجود بدهکاری، آن‌ها را از مدیریت مالی شخصی دور می‌کند. در حالی که طرز تفکر اشتباه است. با نگاهی به زندگی افراد سرمایه‌دار می‌بینیم که بسیاری از آن‌ها درگیر بدهی‌های سنگین بودند که از آن رها شدند یا حتی اکنون نیز در حال پرداخت اقساط هستند. اما دیدگاه همه آن‌ها این است که باید تا حد امکان از بدهی‌ها دور شد و در صورت لزوم از وام‌های کم‌بهره استفاده کرد.
البته گاهی استثنا نیز به وجود می‌آید. به طور مثال اگر نرخ بهره وام از نرخ تورم کشور پایین‌تر باشد اتفاقا دریافت وام می‌تواند به شما در سرمایه‌گذاری بهتر کمک کند زیرا در این حالت با پولی که به دست می‌آورید به خواسته‌های خود می‌رسید و بعدها قسط آن را پرداخت می‌کنید. این در حالی است که اگر از دریافت وام اجتناب کنید کمی دیرتر برای خرید یا انجام عملی هزینه‌بر بودجه کافی نخواهید داشت.
۷. به دنبال فرصت‌های پنهان برای کاهش هزینه یا افزایش جریان مالی بگردید
بسیاری از هزینه‌ها را می‌توانید با استفاده از کدهای تخفیف کاهش دهید. به طور مثال لباس‌های زمستانی در اواخر این فصل با قیمت‌های بسیار پایین‌تر به فروش می‌رسند. می‌توانید تمامی لباس‌های مورد نیاز خود را در پایان فصل سال برای سال بعد با تخفیفی مناسب تهیه کنید. این در حالی است که اگر سال دیگر همان لباس را نیاز داشته باشید حتی ممکن است که مجبور شوید با دو برابر قیمت امسال و بدون هیچ تخفیفی آن لباس را خریداری کنید. همچنین بسیاری از فروشگاه‌ها در صورت خرید آنلاین کد تخفیف یا امتیاز می‌دهند که می‌توانید از آن‌ها برای خرید ارزان‌تر استفاده کنید و با بودجه ثابت هزینه‌ها را کاهش دهید.
