فرادرس
متمم چیست؟ — به زبان ساده
در آموزشهای پیشین مجله فرادرس، به معرفی برخی از مباحث دستور زبان فارسی از قبیل نهاد و گزاره، ضمیر، فاعل، مفعول و مضاف و مضاف الیه پرداختیم. در این آموزش با متمم و انوع آن آشنا میشویم.
متمم چیست ؟
«متمم» واژهای عربی و در فرهنگ لغت به معنی «آنچه باعث تکمیل و تمام شدن چیز دیگر باشد؛ تمامکننده؛ کاملکننده» است. همین معنی در شناسایی متمم در جمله به ما کمک خواهد کرد.
معمولاً منظور از آنچه که به عنوان متمم به تنهایی در متون دستور زبان یاد میشود، متمم فعل است که به آن متمم اجباری نیز میگویند. در ادامه، این موضوع را بیشتر توضیح خواهیم داد.
در دستور زبان، با یک تعریف ساده میتوان چنین گفت که متمم اسم یا گروه اسمی است که پس از حرف اضافه میآید. با این تعریف کلی، متمم را میتوان در چند نوع دستهبندی کرد:
- متمم فعل
- متمم اسم
- متمم صفت
- متمم قید
- متمم شبهجمله
متمم فعل
همانطور که میدانیم، بعضی فعلها گذرا به مفعول هستند و برای تکمیل معنی آنها باید مفعلول در جمله وجود داشته باشد. فعلهایی نیز وجود دارند که به آنها گذرا به متمم میگوییم و برای کامل شدن معنای جمله به آنها نیاز است. در واقع، متمم فعل در جملههایی وجود دارد که در آنها علاوه بر نهاد، برای تکمیل معنای فعل به متمم نیز نیاز است و به همین دلیل به آن متمم اجباری نیز میگویند.
نکته دیگری که دانستن آن خالی از لطف نیست، این است که متممهای اجباری حرف اضافه مختص به خود را دارند. برای مثال، «از» حرف اضافه اختصاصی فعل «ترسیدن» است. متمم فعل معمولاً با یکی از پنج حرف اضافه «به»، «از»، «با»، «در»، و «بر» میآید.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم، تفاوت متمم قیدی و متمم فعل است. همانطور که میدانیم، متمم قیدی (متممی که قید است) نیز با حرف اضافه میآید و توضیحی را به جمله اضافه میکند. پس چرا به آنها قید میگوییم، نه متمم؟
ظاهر متمم فعل با متمم قیدی یا همان گروه قیدی یکسان است و هر دو با حرف اضافه میآیند. تفاوت مهم متمم قیدی با متمم فعل این است که معنای بعضی از فعلها فقط با متمم کامل میشود و در واقع این فعلها به متمم نیاز دارند. اما متمم قیدی را بدون اینکه معنای آن ناقص شود، میتوان از جمله حذف کرد. دو جمله زیر را در نظر بگیرید:
- احمد با تاکسی از مدرسه آمد.
- احمد به دوستش مینازد.
همانطور که میبینیم در جمله اول، «با حذف متممهای قیدی، به «احمد آمد» میرسیم که معنای کاملی دارد. اما در جمله دوم، متمم برای کامل شدن معنای فعل لازم است.
همانطور که گفتیم، متمم فعل دارای حرف اضافه اختصاصی است. برای مثال، در جمله اول بالا میتوانیم بگوییم «احمد با تاکسی به مدرسه آمد»، اما در جمله دوم نمیتوانیم از حرف اضافه دیگری جز «به» استفاده کنیم.
بنابراین، متمم فعل دارای این دو ویژگی است: وجود آن در جمله برای توضیح فعل ضروری است و حرف اضافه اختصاصی دارد.
برای آشنایی با دستور زبان فارسی، پیشنهاد میکنیم به «مجموعه آموزشهای دروس دبیرستان و پیش دانشگاهی» و «مجموعه آموزشهای علوم انسانی» فرادرس مراجعه کنید که لینک آنها در ادامه آورده شده است.
متمم اسم
گاهی اسم نیاز به متمم دارد و این نوع اسمها در هر نقش و کاربردی (مانند نهاد، متمم، مفعول، مضافالیه و...) این متمم را لازم دارند. در واقع، این نوع متمم در کنار اسم یک گروه اسمی را تشکیل میدهد. مثالهای زیر نمونههایی از متمم اسم هستند:
- پس از پایان صحبتهایمان، اشارهای به «احمد» کردم.
- سرنوشت بسیاری از «پرندگان» همین است.
- انتقاد از «دیگران» باید بر اساس اصول خاصی باشد.
به عنوان مثالی دیگر، همانطور که در آموزش «مسند و مسند الیه چیست ؟ | به زبان ساده و با مثال» دیدیم، مسند خود از اجزای اصلی جمله است و گاهی همراه با متمم میآید. برای مثال در جمله «گلدان پر از گل است»، کلمه «پر» مسند است و بعد از حرف اضافه «از» کلمه «گل» آمده که همان متمم مسند است.
متمم صفت
در آموزش «صفت چیست | موصوف چیست و انواع آن کدامند؟ — به زبان ساده» با صفتهای تفضیلی آشنا شدیم. همه این صفتها و بعضی از انواع دیگر صفتها به متمم نیاز دارند.
برای مثال، در جمله «انسانی مهربانتر از او وجود ندارد» میبینیم که برای کامل شدن معنی جمله، بعد از حرف اضافه «از»، متممِ «او» آمده است. یا در جمله «گاری پر از میوه را هُل میدادیم»، کلمه «پُر» صفتی برای «گاری» است که برای تکمیل معنی آن متمم «میوه» آورده شده است.
متمم قید
متمم قید متممی است که برای تکمیل معنای قیدهای تفضیلی و برخی قیدهای دیگر میآید. مثلاً در جمله «احمد سریعتر از حسن به خانه آمد»، کلمه «سریعتر» قید است که به متمم «حسن» بعد از حرف اضافه «از» نیاز دارد.
متمم شبه جمله
بیشترِ شبهجملهها به متمم نیاز دارند. مثلاً وقتی میگوییم «آفرین!»، منظورمان این است: «آفرین بر تو!» یا در «آه!» شاید منظورمان این باشد: «آه از درد!».
معرفی فیلم آموزش فارسی پایه هشتم فرادرس
یکی از آموزشهای دوره متوسطه فرادرس، فیلم آموزش فارسی پایه هشتم است که همه ۱۷ درس را پوشش میدهد و در ۷ ساعت و ۱۰ دقیقه تدوین شده است. در این آموزش، با آرایه های ادبی از قبیل تشبیه، واجآرایی، کنایه، جناس، قالبهای شعر فارسی، ادبیات تعلیمی و... با مثالهای متنوع آشنا میشوید. همچنین در بخش دانشهای زبانی، نکات فراوانی را درباره اجزای جمله، گروههای اسمی و انواع وابستههای پیشین و پسین یاد میگیرید. علاوه بر این، با داستانهایی از زندگی شاعران و نویسندگان آشنا میشوید و ابیات و اصطلاحات مهم شعرها را به سادگی فرا میگیرید.
- برای مشاهده فیلم آموزش فارسی پایه هشتم + اینجا کلیک کنید.
معرفی فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس
این آموزش در ۶ درس تدوین شده و مدت زمان آن ۸ ساعت و ۲۳ دقیقه است. در این آموزش سعی شده که کتاب فارسی پایه نهم را از سه دیدگاه واژهشناسی، آرایه های ادبی و دستور زبان فارسی بررسی شود. یکی از ویژگیهای این آموزش، این است که با سطحی ساده آغاز شده و به مرور، سطح آن پیشرفته میشود، به گونهای که دانشآموز با همراهی درس به آسانی میتواند با واژهشناسی، آرایه های ادبی و دستور زبان فارسی ارتباط برقرار کرده و مفاهیم آنها را درک کند.
- برای مشاهده فیلم آموزش فارسی پایه نهم + اینجا کلیک کنید.
سوالات متداول متمم در فارسی
در این بخش به برخی از سوالات رایج و پر تکرار مربوط به مبحث متمم در زبان فارسی به اختصار پاسخ میدهیم.
متمم چیست؟
متمم اسم یا گروه اسمی است که پس از حرف اضافه میآید.
در زبان فارسی چند نوع متمم وجود دارد؟
متمم را میتوان در چند نوع دستهبندی کرد: متمم فعل، متمم اسم، متمم صفت، متمم قید، متمم شبهجمله
تمرین مربوط به متمم در فارسی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «متمم چیست ؟ — به زبان ساده»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۵ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسشها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، میتوانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جوابهای درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
۱. نوع متمم در همه گزینهها به جز گزینه .... یکسان است.
ناصرخسرو سال ۴۷۱ در تنهايی و فراموشی در يمگان جان سپرد،
رستم پس از شكار رخش را رها كرد و به خواب رفت.
وقتي خبر حمله سهراب به كاووس رسيد، بزرگان را فرا خواند.
كاووس از اين گستاخی برآشفت و به گيو فرمان قتل رستم را داد.
۲. نوع فعل این عبارت در کدام گزینه مشخص شده است؟ «حسن کتابی را به دوستش بخشید.»
فعل گذرا به متمم
فعل گذرا به مفعول
فعل دو وجهی
فعل گذرا به مفعول و متمم
۳. الگوی «نهاد + مفعول + متمم + فعل» در کدام گزینه وجود دارد؟
بهمن ماه آغاز رهایی و آزادی مردم ایران است
ادبیات، بیان حال یک جامعه است.
انقلاب اسلامی، درهای تازه ای به روی ادبیات گشود.
یک اثر ادبی، منش اجتماعی اشخاص آن جامعه را نشان می دهد.
۴. در این عبارت نوع کدام متمم با بقیه فرق دارد؟ «عيّاران با سرعتی برق آسا رفتند و به صف مبارزان پيوستند و فاصلههای بين شهرها را به تندی و چالاكی طي كردند و راههای ناهموار را به خوبی شناختند .»
با سرعتی برقآسا
به صف مبارزان
به تندی و چالاکی
به خوبی
۵. کدام گزینه علاوه بر نهاد به مفعول و متمم نیازی ندارد؟
خوراندن
پوشاندن
پرسیدن
نوشتن
جمعبندی
در این نوشته درباره متمم و نقش آن در زبان و ادبیات فارسی مطالبی آموختیم. فهمیدیم که به کلمه یا گروهی از کلماتی که بعد از حرف اضافه میآیند، متمم میگویند. وظیفه متمم این است که معنا را کامل کند. بر همین اساس انواع مختلفی از متمم وجود دارد که میتوان آنها را در دستههای متمم فعل، متمم اسم، متمم صفت، متمم قید و متمم شبهجمله قرار داد.
خوب بود،ممنون میشم جمله سرنوشت بسیاری از پرندگان همین است را نقش هر کلمه اش رو مشخص کنید
سلام ممنون از شما ،در جمله شما به من کمک میکنید , من متمم هست یا مفعول و اگر مفعول هست چرا میگیم به من ،ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام برای امتحان ها سایتتون خیلی بهم کمک کرد واقعا ممنون از سازندش?
سلام.
بسیار خوشحالیم که این آموزش برایتان مفید بوده است.
شاد و پیروز باشد.
عالی
ممنونم واقعا