روش های تندخوانی با درک بالا – ۱۴ تکنیک کلیدی و کاربردی


کتابها و مقالههای زیادی وجود دارند که میتوانیم با استفاده از روش های درس خواندن سریع مطالعه کنیم. اما یکی از بهترین مهارتها برای مطالعه سریع استفاده از روش های تندخوانی است. در این مطلب بهترین روش های تندخوانی با درک بالا را میآموزیم تا با استفاده از این مهارت در مدتی کوتاه مطالب زیادی را یاد بگیرید و در آزمونهای مدرسه و دانشگاه و کنکور و... به موفقیتهای بیشتری برسید.
تندخوانی چیست؟
«تندخوانی» (Spread Reading) یعنی با نگاهی کوتاه کلمات و جملههای مهم یک صفحه را بیابید و به خاطر بسپارید. افرادی که تندخوانی را میآموزند به طور متوسط ۳ برابر سریعتر از بقیه مطالعه میکنند.
با آموختن روش های تندخوانی مهارت مدیریت زمان خود را پرورش میدهید زیرا در هر دقیقه کلمات بیشتری را مطالعه میکنید و سطح دانش خود را افزایش میدهید. در این مطلب از فرادرس بهترین روس های تندخوانی را با هم مرور میکنیم.
روش های تندخوانی با درک بالا
در تندخوانی هدف یافتن اطلاعات اصلی در کل متن است. به طور متوسط شما در یک دقیقه حدد ۲۵۰ کلمه را مطالعه میکنید اما افراد مسلط به مهارت و روش های تندخوانی همین میزان کلمات را در نصف این زمان میخوانند. بنابراین مطالعه به این روش باعث افزایش بهره وری شما میشود.
البته برای خواندن کتابهای متفرقه نیازی نیست که لذت مطالعه آرام را از خود بگیرید. این روش های تندخوانی بیش از هر چیز در دوران تحصیل یا مطالعه متنهای تخصصی حوزه کاری شما کاربرد دارد. در ادامه بهترین روش های تندخوانی را به شما آموزش میدهیم تا با استفاه از آنها مطالب را سریعتر از همیشه بیاموزید.
- مغز خود را آموزش دهید.
- تمرکز خود را افزایش دهید.
- چشمهای خود را آموزش دهید.
در ادامه هرکدام از این گامها را توضیح میدهیم.
۱. آموزش مغز
کتابی را بردارید و شروع به مطالعه کنید. نباید پیش از این، آن را خوانده باشید وگرنه این تمرین تاثیرش را از دست میدهد. با شروع درس خواندن مغز شما تک تک کلمات را تلفظ میکند. در این مرحله از تلفظ و بیان آنها در ذهن جلوگیری کنید.

طرز فکر خود را بهگونهای تغییر دهید که انگار درون یک معدن به دنبال طلا میگردید. به این ترتیب در حین مطالعه از کلمات کماهمیت عبور کنید و فقط کلمات مهم را از میان آنها استخراج کنید. مسلما کلمات زیادی وجود دارند که توجه مغز به آنها جلب میشود اما باید در این راستا ذهن را آماده کنید زیرا مطالب اصلی توسط کلمات غیرضروری احاطه شدهاند. بنابراین ذهن خود را آموزش دهید که بدون حس منفی از کنار این کلمات بگذرد. هرچه در این زمینه بیشتر تمرین کنید توانایی شما برای عبور از این کلمات اضافه بیشتر میشود.
۲. افزایش تمرکز
واقعیت این است که اگر مسیر مطالعه را درست در پیش بگیرید در هنگام مطالعه، مغز با خواندن هر عبارت شروع به تصویر سازی ذهنی میکند. بنابراین باید به صورت فعالانه متن را مطالعه کنید تا این اتفاق به بهترین نحو رخ دهد و مطالب در ذهن شما ذخیره شوند. به طور مثال اگر درباره مباحث سلولی در کتاب زیست میخوانید تمامی آنها را در ذهن تجسم کنید تا با مرورشان تصویر ثبت شده در ذهن را به یاد بیاورید.
اگر تمرکز کافی نداشته باشید در حین مطالعه، مفهوم مطلب را درک نمیکنید و خیلی زود از انجام این کار خسته میشوید. در این حالت ممکن است بارها و بارها به ابتدای خط یا متن رجوع کنید که این کار زمان زیادی را از شما میگیرد و دیگر نمیتوانید تندخوانی کنید.
۳. اهمیت چشمها
چشمهای خود را برای مطالعه سریع ورزش دهید و نور کافی در محیط داشته باشید تا روش های تندخوانی به بهترین نحو اجرا شوند.

این سه مورد پایه و اساس مهارت تندخوانی هستند و رعایت آنها شما را برای تمرینهای تخصصیتر آماده میکند. در ادامه روش های تندخوانی بیشتری را برای یادگیری درسهای مدرسه و دانشگاه و دیگر محیطهای رقابتی آموزش میدهیم.
روش های تندخوانی درس
یادگیری سریع درسهای مدرسه و دانشگاه برای دانشآموزان و دانشجویان اهمیت زیادی دارد و اگر روش های تندخوانی را یاد بگیرند مطالب زیادی را در مدتی کوتاهتر میآموزند و نتایج بهتری میگیرند. در ادامه به برخی نکات برای تندخوانی بهتر اشاره میکنیم تا نصف زمان همیشگی برای مطالعات خود وقت بگذارید.
۱. کوتاه کردن سطرها
کتابها به صورت استاندارد صحافی میشوند و اندازه سطرها عددی مشخص است. برای تندخوانی لازم است شما در ذهن خود اندازه سطرها را از دو طرف کمی کوتاهتر در نظر بگیرید. خیالتان راحت باشد با این روش چیزی را از دست نمیدهید. برای اثبات این موضوع فرض کنید شخصی روبهروی شما نشسته است. در این حالت به بینی او نگاه کنید حال اگر انگشت دست راستش را بالا بیاورید با اینکه نگاه شما روی بینی اوست باز هم انگشتش را میبینید. همچنین اگر این کار را با دست چب انجام دهد باز هم نتیجه یکسان است.
بنابراین چشم شما این قابلیت را دارد که در حین تماشای مرکز اجسام، دو طرف را نیز ببیند. از این توانایی چشم میتوانید این طور استفاده کنید که فقط بخش میانی سطر را بخوانید و از خواندن دو سمت چپ و راست آن را صرف نظر کنید. مطمئن باشید که چشم شما آن بخشها را از قلم نمیاندازد اما این روش سرعت مطالعه شما را افزایش میدهد.
۲. خط کشیدن با انگشتان
برای درک بهتر این روش تندخوانی ابتدا یکی از چشمان خود را ببندید و با دیگری عرض اتاق را نگاه کنید. با کمی دقت درمییابید که چشم شما بهصورت تکهتکه از بخشی به بخش دیگر میپرد و این طور نیست که به صورت روان کل عرض را بپیماید. در مطالعه نیز همین نکته وجود دارد. وقتی کتاب را جلوی چشمها میگیرید حرکت چشم، عرضی نیست و بارها و بارها از بخشی به بخش دیگر میپرد و همین امر سرعت مطالعه شما را پایین میآورد. یکی از علتهای خستگی چشم نیز همین موضوع است و در این حالت گاهی یک جمله ساده را از فرط خستگی چشم ۵ الی ۶ بار مطالعه میکنید. برای جلوگیری از این موضوع انگشتان خود را (یا نشانگر یا خودکار یا مداد و...) زیر سطر موردنظرتان قرار دهید تا چشم شما انگشت را دنبال کند و دیگر به بخشهای مختلف نپرد. در این حالت که سطرها کوتاه شدهاند و انگشت نیز زیر هر سطر قرار دارد در مقایسه با گذشته تندخوانتر خواهید بود.
۳. تعیین زمان مطالعه
بهطور عادی برحسب تجربه با مشاهده صفحههای کتاب تخمین میزنید که چقدر زمان برای مطالعه آنها نیاز دارید. فرض کنید که تخمین شما ۱۰ دقیقه بوده است. در این حالت برای مطالعه به خود فقط ۵ دقیقه فرصت دهید. این زمان بیش از حد انتظار شما کوتاه شده است اما باور کنید که احتمال عدم موفقیتتان در این امر ۱۰ درصد است. در این روش شما در حال تعیین زمان جدیدی برای مطالعه هستید و مغز شما به این قانون جدید عادت میکند. با ترکیب این سه روش تندخوانی در مطالعه پس از مدتی درمییابید که سرعت مطالعه شما بین ۲ تا ۳ برابر افزایش یافته است زیرا نحوه کار چشمهایتان را میشناسید و با تعیین محدوده زمانی دیگر فرصتی برای اهمالکاری و عدم تمرکز نخواهید داشت.

اگر سردرگم میشوید جمله اول هر پاراگراف را مطالعه کنید
اگر در حین تندخوانی نتوانستید موضوع اصلی را درک کنید به سراغ جملات اول هر متن بروید. معمولا مفهوم اصلی هر پاراگراف در جمله اول آن وجود ارد. با این کار علاوه بر مطالعه سریع درمییابید که کل آن پاراگراف ارزش مطالعه را دارند یا خیر.
اگر نیاز به درک اولیه دارید مطالب را به طور گذرا مطالعه کنید
یکی از مهمترین مهارتها برای یادگیری تندخوانی این است که بدانید از کدام بخشها باید بگذرید و کدام را باید مرور کنید. گاهی با مرور مطالب بهای ساده کردن آنها درک موضوعت را دشوارتر میکنید.
به طور مثال در حین خواندن متنی عادی این روش کارآمد است اما اگر مشغول مطالعه کتابی هستید که قرار است از دل آن مقالهای بیرون بیاورید جزئیات متن برایتان اهمیت ویژهای خواهد داشت.
روش های تندخوانی برای کنکور
در کنکور برای مرور مطالب درسی یا مطالعه اولیه آنها میتوانید از روش های تندخوانی استفاده کنید اما برای درک عمیق مطالب بهتر است از روش های مطالعه صحیح استفاده کنید تا بهطور کامل در ذهن شما بنشینند. تندخوانی در مرحله اولیه و مرور به شما کمک میکند که با سرعت بیشتری مطالب را بیاموزید و زمانی برای مطالعه بیشتر ذخیره کنید.
پیش از این گفتیم که حجم بالای درسها شما را مجبور به یادگیری تندخوانی میکند. در کنکور نیز تعداد منابع بسیار زیاد است و اغلب کمتر از یک سال برای مطالعه آنها فرصت دارید. در این حالت لازم است که از جدول مدیریت زمان و روشهای گوناگونی برای کنترل زمان استفاده کنید. همچنین با تندخوانی میتوانید مدت زمان در دسترس خود را مفیدتر صرف کنید.
بنابراین در میان روشهایی که در ادامه به آنها اشاره میکنیم تمرین دوری از زمزمه کلمات، خلاصهنویسی و پررنگ کردن عبارتها اثربخشی زیادی دارد. همچنین خوب است که روشهای مختلف مطالعه را بیازمایید تا با ترکیبی از آنها به نتایج بهتری برسید.
روش های تندخوانی برای امتحان
حجم مطالب امتحانات مدرسه و دانشگاه و... معمولا زیاد است و یادگیری آنها نیاز به وقت و انرژی زیادی دارد. برای موفقیت بیشتر در امتحانات خوب است که از برخی روش های تندخوانی بهره بگیرید.
در کنار روشهای بالا در ادامه شیوه مفید دیگری را معرفی میکنیم که در مواجهه با امتحانات حجیم بسیار کارآمد است. این روش، همان حذف مطالب برای یادگیری سریعتر است که در ادامه مراحل اجرای آن را آموزش میدهیم.
۱. به تیترها و عنوانها نگاه کنید
نگاه کردن به مطلب، اولین گام این متد است که در آن با دیدن عنوانها و تیترها به مفهوم کلی آن متن یا درس پی میبرید. در این مرحله نگاهی گذرا به متن بیندازید و کلمات درشتتر و بخشهای خط کشیده شده را با دقت بیشتری نگاه کنید.
۲. بخش ابتدا و انتهای متن را بخوانید
در مقالهها و مباحث درسی معمولا یک متن به بخشهای کوچکتری تقسیم میشود. یکی از این بخشها را انتخاب کنید و روی بخش اول آن متمرکز شوید. سپس شروع به مطالعه پاراگراف اولیه و بخش انتهایی یا همان نتیجهگیری کنید. با این کار به درک بهتری از مطالب میرسید و اگر موضوع پیچیدگی بیشتری داشت نگاهی به کل متن بیندازید.
به طور مثال فرض کنید که درباره نحوه بازیافت بطریهای پلاستیک در طبیعت تحقیق میکنید. در این حالت مطالبی با تیتر بازیافت و جمعآوری را بیابید. سپس پاراگراف ابتدایی و انتهایی متن این تیترها را بخوانید و ببینید که اطلاعات مد نظر شما در این بخشها وجود دارند یا خیر.

۳. دور کلمات مهم خط بکشید
مطالعات خود را هر بار به یک بخش محدود کنید. سپس کلمات کلیدی و مهم را با نگاهی به آن بخش شناسایی کنید. سپس با استفاده از ماژیک هایلایت، آن عبارتها را پررنگ کنید یا دورشان خط بکشید. برای انجام بهتر این کار به کلمههایی با ویژگیهای زیر بیشتر توجه کنید.
-
- کلماتی که به دفعات در متن تکرار میشوند.
- اسامی خاص
- کلمات پررنگ یا ایرانیک و همچنین آنهایی که زیرشان خط کشیده شده است.
- کلمات اصلی که معمولا در تیترها و عنوانها هم دیده میشوند.
- کلماتی که نمیتوانید درکشان کنید.
- عکسها و نمودارها

در روش های تندخوانی گفتیم که باید مطالب را با سرعت زیاد مطالعه کنید اما در این مواقع هرگز سریع از کنار عکسها و نمودارهای مهم نگذرید زیرا لازم است در حین مطالعه آنها قوه تصویر سازی ذهنی و تحلیل خود را بالا ببرید. عکسها، نمودارها و جدولها همگی اطلاعات بسیار خوبی دارند که در حین مطالعه باید به آنها توجه کنید. همچنین در این نمودارها بسیاری از اطلاعات داخل متن به صورت خلاصه و کامل عنوان شدهاند و گاهی خواندن مطالب داخل جدول کفایت میکند و دیگر لازم نیست وقت زیادی را صرف مطالعه سریع متن اصلی کنید.
۴. خلاصه نویسی کنید
یکی از روش های تندخوانی این است که پس از مطالعه، مطالب خوانده شده را خلاصهنویسی کنید. این کار به ذهن شما میآموزد که کلمات و مفهوم اصلی خیلی کوتاهتر از کل متن هستند. با این کار ذهن شما نیز عبارتهای مهم را بهتر پیدا میکند و سرعت مطالعه با این روش افزایش مییابد. همچنین در نهایت آموختههایتان را مرور میکنید و متوجه میشوید که چه نکاتی از آن درس یا صفحه آموختهاید.
برای خلاصهنویسی میتوانید از کاغذ و خودکار یا نرمافزارهای مناسبی نظیر نوشن (Notion) استفاده کنید. در حال حاضر که بیشتر کتابها و جزوهها الکترونیکی هستند و کلاسها نیز در فضای آنلاین برگزار میشوند استفاده از نوشن میتواند به شما در ثبت مطالب خلاصه و نگهداری منظم آنها کمک کند.

روش های تندخوانی کتاب درسی
برخی از عادتهای غلط باعث میشوند که سرعت شما در مطالعه پایین بیاید و نتوانید مطالب را طبق زمان تعیین شده خود بخوانید و یاد بگیرید. در ادامه برخی از روشهای تقویت مهارت تندخوانی را آموزش میدهیم.
۱. از خواندن متن با صدای بلند اجتناب کنید
ممکن است ازجمله افرادی باشید که در حین مطالعه، کلمات را با صدای بلند یا زمزمهوار میخوانید. در این حالت مغز تکتک کلمات را تلفظ میکند و این امر سرعت شما را کم میکند. خواندن این کلمات ممکن است به شما در درک بهتر آنها کمک کند اما این روش هرگز باعث تندخوانی شما نمیشود. البته در نظر داشته باشید که تلفظ تمام کلمات کمکی به یادگیری بهترتان نمیکند زیرا مهمترین نکته درک عمیق کلمات کلیدی است. در ادامه چند تکنیک برای جلوگیری از این کار را معرفی میکنیم.
- در حین مطالعه با خود عبارت «هوم» را زمزمه کنید یا آدامس بجوید.
- انگشت خود را روی لب بگذارید تا از خروج کلمات جلوگیری کنید. جالب است که بدانید در علم زبان بدن دست ها این روش نماد جلوگیری از افشای حقایق است.
- به پا یا دست خود ضربه بزنید.
البته در نظر داشته باشید که برخی متنها پیچیده و سخت هستند و باید برای درک آنها کلمات را در ذهن مرور کنید و حتی با صدای بلند آنها را بخوانید تا بهتر درکشان کنید. یکی از روشهای مطالعه صحیحی این است که متن خوانده شده را یک بار با صدای بلند بگویید که این دقیقا برخلاف روش های تندخوانی است. اما برای درسهای پیچیده لازم است که از آن استفاده کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.

گفتنی است که تندخوانی به معنای مطالعه سطحی نیست. اگر تمرین کافی داشته باشید با مطالعه سریع اتفاقا با همان سرعت بالا، مفاهیم را درک میکنید اما بهتر است برای درسهایی که به طور کلی در آنها ضعیف هستید از روشهای دیگر استفاده کنید زیرا ضعف شما یعنی درک مطلب برایتان دشوار است. با تندخوانی این ضعف بیشتر میشود زیرا یک متن را بارها به اتمام میرسانید اما در هنگام امتحان نتیجه خوبی نمیگیرید. بنابراین با توجه به این نکته برای تمرین تندخوانی از میان درسهایتان برخی از آنها را انتخاب کنید.
۲. مطالب خوانده شده را بپوشانید
گاهی هنگام خواندن مطلب، چشمهایتان دوباره روی بخشهای خوانده شده حرکت میکند و تمرکز و سرعت کافی برای خواندن بقیه مطلب را ندارید. برای جلوگیری از این موضوع با یک تکه کاغذ بدون نوشته، مطالب پیشین را بپوشانید تا متمرکز باقی بمانید.
اگر چشمهایتان مدام به دنبال مطالب قبلی بود این احتمال وجود دارد که آنها را بهدرستی درک نکرده باشید و باید دوباره بخوانید تا متوجه شوید.

۳. سرعت بالایی برای مطالعه در نظر بگیرید
افراد ماهر در تندخوانی، عقیده دارند که سرعت خوانش مطالب به نوع حرکت چشم مرتبط است و تاثیری در میزان درک مطلب ندارد. البته اسناد زیادی برای اثبات این عقیده آنها وجود ندارد اما میتوانید این فرضیه را بیازمایید. مراحل زیر را طی کنید تا سرعت مطالعه شما بالا برود. طی انجام این کار مهم نیست که تا چه حد موضوع مطالعه را درک کرده باشید.
- یک مداد را در انتهای متن قرار دهید و تا وقتی که به آن مداد برسید با خود یک عبارت ثابت مثل یک عدد را مدام تکرار کنید. مثلا در حین مطالعه پشت سر هم بگویید: «۴۰۰، ۵۰۰».
- ۲ دقیقه را صرف مطالعه کنید و هربار که به مداد میرسید به خط بعد بروید. اگر احساس کردید که چیزی متوجه نمیشوید به صورت متمرکز متن را با چشم دنبال کنید.
- برای ۱ دقیقه استراحت کنید.
- ۳ دقیقه دیگر به مطالعه همراه با تکرار اعداد ادامه دهید.
این روشها یکروزه نتیجه نمیدهند و باید برای افزایش اثربخشی آنها مدت زیادی تمرین کنید.

۴. تعداد کلمات خوانده شده در دقیقه (WPM) را محاسبه کنید
روزانه روند مطالعه خود را ارزیابی کنید. در این ارزیابی بشمارید که در هر دقیقه چند کلمه را میخوانید. این کار علاوه بر افزایش سرعت مطالعه، به شما انگیزه کافی برای هدف گذاری در درس خواندن نیز میدهد. در ادامه نحوه محاسبه میانگین WPM را آموزش میدهیم.
- تعداد کلمات داخل صفحه را بشمارید. برای این کار میتوانید تعداد کلمات یک خط را شمارش کنید و به طور تقریبی با ضرب در تعداد خطوط عدد نهایی را به دست بیاورید.
- تایمر را روی ۱۰ دقیقه تنظیم کنید و دریابید که در این متن چند کلمه خواندهاید.
- تعداد صفحهها را در تعداد کلماتی که میخوانید ضرب کنید.
به این ترتیب بهمرور مهارت تندخوانی در مطالعه را میآموزید.
۵. اهداف ملموسی را برای بهبود تندخوانی خود تعیین کنید
همواره تمرین کردن به شما در کسب مهارت کمک میکند و این موضوع در تندخوانی نیز ثابت است. از این رو خوب است که روزانه زمانی را صرف تمرین مطالعه سریع کنید تا روش تندخوانی را بهتر بیاموزید. از سرعتهای متوسطی که در ادامه آمدهاند برای هدفگذاری خود در روش های تندخوانی استفاده کنید.
- ۲۰۰ تا ۲۵۰ کلمه در دقیقه: مطالعه این میزان کلمات از افراد ۱۲ سال به بالا انتظار میرود.
- ۳۰۰ کلمه در دقیقه: میانگین مطالعاتی دانشجویان در این حدود قرار دارد.
- بیش از ۴۵۰ کلمه در دقیقه: در این حالت مانند یک دانشجو، مطالب را سریع مطالعه میکنید. تقریبا میتوانید این کار را همراه با درک کامل مطالب انجام دهید.
- از ۶۰۰ تا ۷۰۰ کلمه در دقیقه: حالا در حد یک دانشجوی تند خوان هستید و حداقل ۷۵ درصد مطالب را در حین خوانش درک میکنید.
- بیش از ۱۰۰۰ کلمه در دقیقه: در این حالت بهطور کامل به مهارت تندخوانی در مطالعه رسیدهاید. بیشتر افراد با مطالعه در این حجم مقدار زیادی از مطالب را از خاطر میبرند و برای جلوگیری از بروز این مشکل بهتر است که از تکنیکهای مطالعه صحیح بهرهمند شوید.
البته در نظر داشته باشید که برخی متنها پیچیده و سخت هستند و باید برای درک آنها کلمات را در ذهن مرور کنید و حتی با صدای بلند آنها را بخوانید تا بهتر درکشان کنید. یکی از روشهای مطالعه صحیحی این است که متن خوانده شده را یک بار با صدای بلند بگویید که این دقیقا برخلاف روش های تندخوانی است اما برای درسهای پیچیده لازم است که از آن استفاده کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.
همچنین در نظر داشته باشید که تندخوانی به معنای مطالعه سطحی نیست. اگر تمرین کافی داشته باشید با مطالعه سریع اتفاقا به همان سرعت مفاهیم را درک میکنید اما بهر است برای درسهایی که به طور کلی در آنها ضعیف هستید از روشهای دیگر استفاده کنید زیرا ضعف شما یعنی درک مطلب برایتان دشوار است. با تندخوانی این ضعف بیشتر میشود زیرا یک متن را بارها به اتمام میرسانید اما در هنگام امتحان نتیجه خوبی نمیگیرید. بنابراین با توجه به این نکته درسهای خود را برای تمرین تندخوانی از میان یکدیگر انتخات کنید.
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس به معرفی روش های تندخوانی پرداختیم. افرادی که این مهارت را در خود پرورش میدهند اغلب توانایی یادگیری سریعتری دارند و از رقبای خود در زمینههای مطالعاتی جلوتر هستند. برای یادگیری تندخوانی لازم است روشهای گفته شده را مطالعه و تمرین کنید. پس از ۲ الی ۴ هفته یاد میگیرید که مطالب مختلف را چه برای کنکور و چه برای آزمونهای مدرسه و دانشگاه در کوتاهترین زمان ممکن بخوانید و بیاموزید.
سوالات متداول
در ادامه به برخی از سوالات متداول درباره روش های تندخوانی میپردازیم.
آیا در حالت تندخوانی مطالب را یادمیگیریم؟
بله. میتوانید با روشهای تندخوانی در زمانی کوتاه مطالب زیادی را یاد بگیرید زیرا کندی یا تندی مطالعه به نوع حرکت چشمها وابسته است و مغز شما توانایی یادگیری سریع را دارد.
مانع اصلی تندخوانی چیست؟
زمزمه کلمات و خواندن آنها با صدای بلند سرعت شما را میگیرد و دیگر نمیتوانید مطالب را سریع بیاموزید.