فرادرسبدل در زبان فارسی چیست؟ — انواع و کاربرد به زبان ساده
در آموزش‌های پیشین مجله فرادرس، به معرفی برخی از مباحث دستور زبان فارسی از قبیل نهاد و گزاره، ضمیر، فاعل، مفعول، قید، مسند و مسندالیه، شبه‌جمله و مضاف و مضاف الیه پرداختیم. همچنین، با مصدر و انواع آن آشنا شدیم. در این آموزش با بدل در دستور زبان آشنا می‌شویم.
بدل چیست ؟
«بدل» اسم یا گروهی اسمی یا کلمهای است که با مکث پس از هسته گروه اسمی میآید و توضیحی به آن اضافه میکند و آن را بیشتر معرفی میکند. بدل معمولاً اسم، عنوان، شهرت، شغل، و موقعیت اجتماعی یا نام دیگر یا توضیحی برای اسم قبل از خود است. به اسمی که بدل وابسته آن است و برای توضیح آن بیان می‌شود، «مُبْدَلٌ منه» می‌گوییم.
بدل را می‌توان از جمله حذف کرد. این نوع حذف در ساخت جمله مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مثلاً در جمله زیر، نجار بدل است:
- دیروز احمد نجار اینجا بود.
همان‌طور که می‌بینیم، در جمله بالا نجار شغل احمد را نشان می‌دهد و برای توضیح بیشتر آمده است. در این جمله احمد نهاد جمله است.
یا در جمله زیر، حامد بدل است:
- فردا نزد دوستم، حامد، می‌روم.
در این جمله، حامد نام دوست است که برای توضیح بیشتر آمده است.
گروه بدلی چیست؟
به جمله‌های زیر دقت کنید:
- با محمد، همکار خوش‌اخلاق حسین، به مسافرت رفتیم.
- سعدی، شاعر بزرگ ایران، از سردمداران فرهنگ و ادب فارسی است.
در جمله ۱، محمد متمم فعل است و همکار با واژه‌های «خوش‌اخلاق حسین» آمده است که خود وابسته‌های محمد هستند. در واقع، خوش‌اخلاق صفت است و حسین مضاف‌الیه. «همکار خوش‌اخلاق حسین»، نسبت محمد با حسین را نشان می‌دهد و در واقع یک گروه بدلی است.
در جمله ۲، سعدی نهاد جمله است و «شاعر بزرگ ایران» لقب و مقام او را بیان میکند.
چون این بدل‌ها خود با وابستههایی همراه هستند، در واقع یک گروه بدلی را تشکیل میدهند.
ضمیر و صفت در نقش بدل
گاهی ضمیر و صفت نیز می‌توانند در نقش بدل ظاهر شوند. برای مثال، دو جمله زیر را در نظر بگیرید:
- من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می‌رود
- قانون جاذبه را نیوتن، دانشمند مشهور انگلیسی کشف کرد.
در جمله ۱، خود که یک ضمیر است نقش بدل دارد.
در جمله ۲ نیز دانشمند خود یک صفت است و نقش بدلی پیدا کرده است.
تفاوت بدل با صفت و مضاف الیه چیست؟
تفاوت بدل با صفت در این است که موصوف با کسره همراه صفت میآید، اما مبدل منه بدون کسره به بدل اضافه می‌شود. در مثال‌های زیر، در جمله اول صفت داریم و در جمله دوم بدل:
- دانشجوی کوشا آمد.
- احمد، دانشجوی کوشای کلاس آمد.
اما برای تفاوت بدل و مضاف‌الیه می‌توان دو مورد را بیان کرد. اول اینکه اصولاً مضاف و مضاف‌الیه دو موجود مستقل هستند، اما بدل و مبدل منه از یک جنس هستند. دوم اینکه بین مضاف و مضاف‌الیه کسره میآید، اما برای بدل و مبدل منه چنین چیزی صادق نیست.
- کیفِ احمد را آوردم.
- خیام، شاعر بزرگ ایرانی در دوره سلجوقی می‌زیست.
در جمله ۱، کیف با کسره به احمد اضافه شده، اما در جمله ۲، خیام به شاعر اصافه نشده و مقصود از خیام هان شاعر است.
معرفی فیلم آموزش علوم و فنون ادبی (1) - پایه دهم
یکی دیگر از آموزش‌های ادبیات فرادرس، فیلم آموزش علوم و فنون ادبی (1) - پایه دهم است که در ۸ ساعت و ۲۵ دقیقه و در قالب ۱۲ درس تهیه شده است. در درس یکم این آموزش به مبانی تحلیل متن پرداخته شده است. موضوع درس دوم سازه‌ها و عوامل تاثیرگذار در شعر فارسی است. در درس سوم به واج‌آرایی، واژه‌آرایی پرداخته شده است. در درس چهارم تاریخ ادبیات پیش از اسلام و قرن‌های اولیه هجری مورد بررسی قرار گرفته است.
موضوع درس پنجم هماهنگی پاره‌های کلام است. در درس ششم به سجع و انواع آن پرداخته شده است. درس هفتم درباره سبک و سبک‌شناسی (سبک خراسانی) است. وزن شعر فارسی موضوع درس هشتم این فیلم آموزشی است. در درس نهم موازنه و آرایه ترصیع معرفی شده است. در درس دهم زبان و ادبیات فارسی در سده‌های پنجم و ششم و ویژگی‌های سبکی آن معرفی شده است. در درس یازدهم به قافیه پرداخته شده است. در نهایت، در درس دوازدهم جناس و انواع آن مورد بررسی قرار گرفته است.
- برای مشاهده فیلم آموزش علوم و فنون ادبی (1) - پایه دهم + اینجا کلیک کنید.
معرفی فیلم آموزش علوم و فنون ادبی (۲) - پایه یازدهم
یکی از آموزش‌های مرتبط با فنون ادبی فرادرس، آموزش علوم و فنون ادبی (۲) - پایه یازدهم است که در ۷ ساعت و ۱۵ دقیقه و در قالب ۱۲ درس ارائه شده است. در درس یکم این آموزش تاریخ ادبیات فارسی در قرن‌های هفتم، هشتم و نهم بیان شده است. موضوع درس دوم پایه‌های آوایی است. در درس سوم به تشبیه پرداخته شده است. موضوع درس چهارم سبک‌شناسی قرن‌های هفتم، هشتم و نهم (سبک عراقی) است. در درس پنجم بخش یکم پایه‌های آوایی همسان ارائه شده است. موضوع درس ششم مجاز است.
در درس هفتم تاریخ ادبیات فارسی در قرن‌های دهم و یازدهم ارائه شده است. در درس هشتم بخش دوم پایه‌های آوایی همسان معرفی شده است. موضوع درس نهم استعاره است. در درس دهم به سبک‌شناسی قرن‌های دهم و یازدهم (سبک هندی) پرداخته شده است. درس یازدهم پایه‌های آوایی همسان دولختی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در نهایت، در درس دوازدهم به موضوع کنایه پرداخته شده است.
- برای مشاهده فیلم آموزش علوم و فنون ادبی (۲) - پایه یازدهم + اینجا کلیک کنید.
سوالات متداول درباره بدل در فارسی
در این بخش به برخی از سوالات پر تکرار درباره بدل در زبان فارسی به اختصار پاسخ می‌دهیم.
بدل چیست؟
«بدل» اسم یا گروه اسمی یا کلمهای است که با مکث پس از هسته گروه اسمی میآید و توضیحی به آن اضافه میکند و آن را بیشتر معرفی میکند.
گروه بدلی چیست؟
بدلهایی که خود با وابستههایی همراه هستند، در واقع یک گروه بدلی را تشکیل میدهند.
تمرین مربوط به بدل در فارسی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «بدل در زبان فارسی چیست؟»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۵ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
۱. در این عبارت بدل کدام است؟ «خون با خون بهایت حقیقت در یک تراز ایستاد.»
حقیقت
تراز
خون‌بها
خون
۲. در کدام گزینه بدل آمده است؟
از ساحل دریا می‌شد خورشید را چراغ گونه دید.
وقتی می‌گویم چراغ، منظورم خورشید است.
خورشید آسمان چراغ عالم‌آرای کرۀ زمین است.
خورشید، این چراغ آسمانی، به سرخ‌رنگی می‌گراید.
۳. در کدام گزینه نقش تبعی «بدل/تکرار/ معطوف» وجود ندارد؟
سلطان ولد، فرزند مولانا، هر دم بی‌تابانه به بالین پدر می‌آمد.
گویند در شب آخر خویشان و پیوستگان، بسیار نگران و بیقرار بودند.
پدر جلال‌الدین، محمد بن حسین خطیبی، از دانشمندان روزگار بود.
شمس خواهش مولانا را پذیرفت و بار دیگر به قونیه بازگشت.
۴. در کدام گزینه نقش تبعی بدل وجود دارد؟
مولانا مردی زرد چهره بود و چشمانی سخت جذاب داشت.
فخرالدین عراقی هر روزگار مولانا بود.
سلطان ولد، فرزند مولانا، به بالین پدر می‌آمد.
مولانا پس از جست و جو با خبر شد که شمس در دمشق است.
۵. در این بیت کدام نقش تبعی وجود ندارد؟ «مشو در پیچ و تاب رنج و غم گم / به هر حالت تبسم کن تبسم»
معطوف
بدل
تکرار
جمع‌بندی
در این مطلب از مجله فرادرس درباره بدل در زبان فارسی مطالبی آموختیم. فهمیدیم که بدل معمولاً اسم، عنوان، شهرت، شغل، و موقعیت اجتماعی یا نام دیگر یا توضیحی برای اسم قبل از خود است. همچنین یاد گرفتیم که بدل را می‌توان از جمله حذف کرد و حذف آن در ساخت جمله مشکلی ایجاد نمی‌کند.
شاید من طور دیگه ای متوجه شدم فکر کنم اینجوریه که عوض را دادینم وبدل را گرفتیم در واقع عوض بدل کردیم
سلام خسته نباشید.
آیا یک جمله میتواند بدل باشد؟
مثل: بازیکن فوتبال مورد علاقه ام، همانی که درباره اش بهت گفته بودم، قرار است فردا بیاید.
و یا اینکه فقط ” همان” بدل است؟
خوب بود ولی عالی نبود
سلام احمدعلی گرامی.
از همراهی‌تان با مجله فرادرس سپاسگزاریم.
سالم و سربلند باشید.