نرخ تغییرات در ریاضی – به زبان ساده

۲۶۵۷ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۲۲ دقیقه
دانلود PDF مقاله
نرخ تغییرات در ریاضی – به زبان ساده

در این قسمت قصد داریم تا در مورد یکی‌ از مهم‌ترین کاربرد‌های مشتق صحبت کنیم. در حقیقت این کاربرد در محاسبه نرخ تغییرات یک کمیت است. کمیت متغیر می‌تواند نیرو، جرم سوخت در معادله موشک یا هر پارامتر دیگری باشد. به منظور درک بهتر پیشنهاد می‌شود مطالب مفاهیم تابع و ماکزیمم و مینیمم تابع را مطالعه فرمایید.

فهرست مطالب این نوشته
997696

نرخ تغییرات

همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد، f(x) نشان دهنده نرخ تغییرات تابع f(x) است. بنابراین اگر این تابع نشان دهنده مقدار حجم آب در یک مخزن باشد، مشتق زمانی آن می‌تواند به ما دبی آب وارد شده به مخزن را نشان دهند. یا ممکن است این تابع نشان دهنده ارتفاع یک فضاپیما باشد، بنابراین مشتق آن به ما سرعت عمودی این فضاپیما را نشان می‌دهد.

این مطلب چیزی نیست جز مثال‌هایی از محاسبه نرخ تغییرات. از این رو در ادامه مثال‌هایی ارائه شده که در آن‌ها نحوه بدست آوردن نرخ تغییرات تابع توضیح داده شده است.

مثال ۱

تابع زیر در چه نقاطی تغییر نمی‌کند؟

g(x)=56x10cos(2x)

در اولین گام باید مشتق تابع فوق را محاسبه کنیم.

g(x)=6+20sin(2x)

تغییر نکردن تابع به معنای یافتن نقطه‌ای است که در آن نرخ تغییرات برابر با صفر باشد. در نتیجه با صفر قرار دادن مشتق تابع داریم:

6+20sin(2x)=0sin(2x)=620=0.3

در مطلب حل معادلات مثلثاتی، نحوه حل این گونه از معادلات را توضیح دادیم. بنابراین پاسخ معادله فوق برابر است با:

2x=0.3047+2πnOR2x=2.8369+2πnn=0,±1,±2,x=0.1524+πnORx=1.4185+πnn=0,±1,±2,

مثال ۲

تابع زیر در کدام نواحی، نزولی و در کجاها صعودی است.

A(t)=27t545t4130t3+150

همان‌طور که در مثال اول نیز بیان شد، در ابتدا باید از تابع فوق مشتق‌ گرفته شود.

A(t)=135t4180t3390t2=15t2(9t212t26)

در گام بعد باید محلی را بیابیم که در آن تابع تغییراتی ندارد. شکل عبارت فوق نشان می‌دهد که یکی از پاسخ‌ها برابر با t=0 است. نهایتا سه پاسخِ معادله فوق برابرند با:

t=0,t=12±1444(9)(26)18=12±108018=12±63018=2±303=1.159,2.492

بنابراین مشتقِ تابع در سه نقطه تغییراتی ندارد. با تعیین علامت عبارتِ مشتق به صورت زیر، محل‌های صعودی و نزولیِ تابع اصلی بدست خواهند آمد.

rate-of-change

بنابراین نواحی افزایشی و کاهشی به صورت زیر بدست می‌آیند.

rate-of-change

مثال ۳

دو خودرو که در فاصله 500 مایل از یکدیگر قرار گرفته‌اند ناگهان شروع به حرکت می‌کنند. خودروی A در سمت غرب خودروی B قرار گرفته و با سرعت 35 مایل بر ساعت به سمت آن حرکت می‌کند. این در حالی است که به طور همزمان خودروی B با سرعت 50 مایل بر ساعت به سمت جنوب در حال حرکت است. پس از گذشت ۳ ساعت، فاصله بین دو خودرو با چه سرعتی تغییر می‌کند؟

rate-of-change

همان‌طور که در شکل فوق نیز نشان داده شده، y نشان دهنده فاصله عمودی دو خودرو و x نشان دهنده فاصله افقی آن‌ها است. از طرفی فاصله کلی آن‌ها با z نشان داده شده. پس از گذشت مدت زمان 3 ساعت، فاصله افقی و عمودی دو خودرو برابر است با:

x=50035(3)=395,    y=50(3)=150

از طرفی با استفاده از قانون فیثاغورس، فاصله z پس از ۳ ساعت برابر خواهد بود با:

z2=3952+1502=178525z=178525=422.5222

حال باید مشتق تابع z را نسبت به دو متغیر x و y بیابیم. بدین منظور از مفهوم مشتق ضمنی به صورت زیر استفاده می‌کنیم.

z2=x2+y22zz=2xx+2yy

توجه داشته باشید که در رابطه فوق دو ترمِ x و y به معنای سرعت‌های افقی و عمودی دو خودرو هستند. بنابراین x=35 و y=50 را در رابطه فوق جایگذاری می‌کنیم.

z(422.5222)=(395)(35)+(150)(50)z=6325422.5222=14.9696

بنابراین دو خودرو با سرعت 14.9696 مایل بر ساعت به سمت هم نزدیک می‌شود.

در صورت علاقه‌مندی به مباحث مرتبط در زمینه ریاضی، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

^^

بر اساس رای ۰ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
Pauls Online Notes
دانلود PDF مقاله
نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *