فرادرسحشو چیست؟ – توضیح در ادبیات فارسی با مثال و تمرین
حشو در لغت به معنای آن چیزی است که میان دولایه از چیزی (لحاف، بالش، لباس، ماهی و...) قرار می‌گیرد و در ادبیات فارسی، بخشی اضافه و زاید در جمله است که یا باعث زیباتر شدن سخن می‌شود (حشو ملیح) یا تفاوتی در جمله به وجود نمی‌آورد (حشو متوسط) یا درک مفهوم جمله را مشکل می‌کند (حشو قبیح). برای مثال در عبارت «دفترچه کوچک» کلمه «کوچک» حشو است زیرا «چه»، پسوند کوچک‌ساز است و خود کلمه «دفترچه» معنای «دفتر کوچک» می‌دهد. در این مطلب از مجله فرادرس با مثال یاد می‌گیریم حشو چیست و انواع آن یعنی حشو ملیح، حشو متوسط و حشو قبیح را بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای را برای افزایش یادگیری طرح کرده‌ایم.
حشو چیست؟
حشو بخشی اضافی در یک عبارت یا جمله است که یا ملیح است و باعث زیبایی کلام می‌شود یا متوسط است و نه بر زیبایی کلام اضافه می‌کند و نه از آن می‌کاهد یا قبیح است و علاوه بر کاستن از زیبایی کلام، فهم معنای آن را نیز سخت می‌کند. در واقع هر جزء اضافه‌ای در جمله که با حذف آن، تغییر و مشکلی در معنای آن جمله پدید نیاید، حشو است اما حشوها از نظر تأثیر بر زیبایی و معنای جمله به این سه نوعِ گفته‌شده، تقسیم می‌شوند. در ادامه نمونه‌هایی از هرکدام از انواع حشو را آورده‌ایم و در بخش‌های بعدی همین مطلب، هرکدام از آن‌ها را جداگانه و با مثال‌های بیشتری بررسی می‌کنیم.
پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس، این مبحث را یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال انواع حشو
در جدول زیر مثال‌هایی برای حشو ملیح، حشو متوسط و حشو قبیح قرار داده‌ایم تا بتوانید آن‌ها را با هم مقایسه کنید.
| انواع حشو | مثال |
| حشو ملیح | «منت خدای را عزّ‌و‌جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت.» (سعدی) |
| حشو متوسط | دنیا به جُوی وفا ندارد ای دوست هرلحظه هزار مغز سرگشته اوست (ابوسعید ابوالخیر) |
| حشو قبیح | قهرمان شجاع و بی‌باک |
یادگیری حشو در ادبیات فارسی
تا اینجا یاد گرفتیم حشو چیست و چه انواعی دارد. حشو یکی از مباحث زبان‌شناسی در ادبیات فارسی است و هرکدام از انواع آن، وضعیت متفاوتی دارد. برای مثال، حشو ملیح نوعی آرایه ادبی و دارای ارزش هنری است درصورتی‌که حشو قبیح، نه‌تنها ارزش هنری ندارد بلکه استفاده از آن، نادرست است زیرا باعث ایجاد مشکل در درک معنای سخن می‌شود. پس یادگیری و تشخیص نوع حشو، بسیار مهم است. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را افزایش دهید.
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس
- فیلم آموزش رایگان آرایه‌های ادبی در فارسی فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
همچنین برای یادگیری کل مباحث ادبیات فارسی در دوره متوسطه می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.
انواع حشو
زبان‌شناسان فارسی، حشوها را بر اساس تأثیر منفی یا مثبت آن‌ها به سه نوع حشو ملیح، حشو متوسط و حشو قبیح تقسیم کرده‌اند.
- حشو ملیح
- حشو متوسط
- حشو قبیح
در ادامه مطلب، هرکدام از انواع حشو را با مثال توضیح می‌دهیم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس، نمونه‌هایی از انواع حشو را مشاهده کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
حشو ملیح چیست؟
اگر اجزایی اضافی در جمله‌ها وجود داشته باشند که باعث زیبایی سخن بشوند، در آن جمله حشو ملیح وجود دارد. حشو ملیح نوعی آرایه ادبی و از صنایع بدیعی محسوب می‌شود و برخی از زبان‌شناسان حشو ملیح را حشو نمی‌دانند. حشو ملیح می‌تواند کلمه، عبارت یا جمله باشد و با حذف آن از جمله، نه‌تنها مشکل و نقصی در معنای سخن ایجاد نمی‌شود بلکه وجودش باعث زیبایی آن می‌شود. در این بخش نمونه‌هایی از حشو ملیح را با هم بررسی می‌کنیم تا با این آرایه ادبی آشنا شوید.
مثال ۱
در بیت زیر، دومین استفاده از کلمه «مسلمانان» حشو است اما این حشو به آهنگین‌کردن این بیت و زیبایی هنری آن افزوده است.
مسلمانان مسلمانان به کوی او سپاریدم
بر آن خاکم بخسپانید زان خاک است بینایی
(مولانا)
مثال ۲
در شعر زیر، همه واژه‌ها از «تهمتن» تا «رستم دستان» بدلی برای گروه اسمی «شیر ایران‌شهر» هستند و شاعر با استفاده از این حشوهای ملیح، صفت‌های گوناگونی از «رستم» را برای مخاطب خود بیان کرده است. نقش بدل یکی از نقش‌های دستوری در زبان فارسی است که توضیحی اضافه درباره یکی از اجزای جمله می‌دهد و معمولاً بین دو ویرگول قرار می‌گیرد.
آری اکنون شیر ایران‌شهر،
تهمتن، گرد سجستانی،
کوه کوهان، مردِ مردستان،
رستم دستان،
در تگ تاریک ژرف چاه پهناور
کشته هر سو بر کف و دیوارهایش نیزه و خنجر
(مهدی اخوان ثالث)
مثال ۳
حشو موجود در بیت زیر، جمله‌ای معترضه است. جمله معترضه یعنی جمله‌ای که در میان جمله اصلی آمده و توضیح یا دعایی راجع به یکی از اجزای آن می‌دهد. جمله‌های معترضه نوعی از حشو ملیح محسوب می‌شوند. شیوه عادی یا غیربلاغی این بیت را در جدول زیر آورده‌ایم.
شکرفروش که عمرش دراز باد چرا
تفقدی نکند طوطی شکرخا را
(حافظ)
| جمله | حشو موجود در جمله |
| چرا شکرفروش- که عمرش دراز باد -تنفدی به طوطی شکرخا نمی‌کند؟ | که عمرش دراز باد. (جمله معترضه) |
کاربرد حشو ملیح
همانطور که گفتیم، حشو ملیح تأثیر مثبتی بر ظاهر یا معنای جمله می‌گذارد یعنی کاربردهای آن برای زیبایی سخن، مفید هستند. در این بخش، مهم‌ترین کاربردهای آن را بررسی می‌کنیم.
- ایجاد آهنگ در کلام
- ساخت آرایه تکرار
- بیان تأکید
در ادامه، هر سه مورد بالا را با مثال بررسی می‌کنیم.
ایجاد آهنگ در کلام
حشو ملیح به خصوص در شعر، برای ایجاد آهنگ در کلام استفاده می‌شود. یعنی گاهی اوقات ممکن است جزئی اضافه در یک جمله وجود داشته باشد که آن جمله از نظر معنایی به آن احتیاجی ندارد اما با وجود آن جزء، نوعی آهنگ و موسیقی در آن کلام ایجاد می‌شود. برای نمونه به بیت زیر توجه کنید که شاعر در پایان هر دو مصرع آن با جمله‌های معترضه، حشو ساخته و وزن و قافیه شعر خود را با آن‌ها ایجاد کرده است.
شنیدم مصرعی شیوا که شیرین بود مضمونش
منم مجنون آن لیلا که صد لیلاست مجنونش
(فریدون مشیری)
ساخت آرایه تکرار
ممکن است نویسنده یا شاعر برای ساخت آرایه تکرار و زیباتر کردن شکل ظاهری و آهنگ سخن خود از حشو استفاده کند زیرا تکرار یا به کار بردن واژه‌های کاملاً یکسان با معنای یکسان در شعر یا نثر، نوعی آرایه ادبی محسوب می‌شود که به زیبایی جمله‌ها اضافه می‌کند و به آن‌ها ارزش ادبی می‌بخشد. برای مثال در سطرهای زیر از شعر «سهراب سپهری»، شاعر با ایجاد حشو در شعر، آرایه تکرار را نیر به وجود آورده است.
و نترسیم از مرگ
مرگ پایان کبوتر نیست
مرگ وارونه یک زنجره نیست
مرگ در ذهن اقاقی جاریست
مرگ در آب و هوای خوش اندیشه نشیمن دارد
(سهراب سپهری)
مثال‌های زیادی از آرایه تکرار را در مطلب زیر از مجله فرادرس بررسی کرده‌ایم.
بیان تأکید
گاهی از حشو ملیح استفاده می‌کنیم تا تأکید خود بر موضوعی را نشان بدهیم. یعنی یکی از کاربردهای حشو ملیح این است که با آوردن یک جزء اضافه و غیرضروری در جمله، تأکید خود بر آن جزء را به مخاطب سخن نشان بدهیم. در شعر زیر، دو فعل «می‌دانم» که در انتهای سطر دوم تکرار شده‌اند، حشوی ملیح هستند که برای تأکید به کار رفته‌اند. یعنی شاعر با استفاده از حشو، قطعی بودن فکر خود را بیان می‌کند و بر اندیشه خود تأکید می‌کند.
دست‌هایم را در باغچه می‌کارم
سبز خواهم شد، می‌دانم، می‌دانم، می‌دانم.
(فروغ)
تا اینجا یاد گرفتیم حشو چیست و حشو ملیح و کاربردهای آن را با مثال بررسی کردیم، در ادامه مطلب به بررسی حشو متوسط و حشو قبیح و انواع آن می‌پردازیم.
حشو متوسط چیست؟
اگر اجزای اضافه در جمله، تأثیر مثبت یا منفی نداشته باشند، حشو متوسط وجود دارد. یعنی حشو متوسط نه بر زیبایی سخن اضافه می‌کند و نه چیزی از ارزش هنری یا معنای آن را از بین می‌برد. در این بخش نمونه‌هایی از حشو متوسط را مشاهده می‌کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری حشو و انواع آن از مجموعه فیلم‌های آموزشی ادبیات و نگارش دوره متوسطه فرادرس استفاده کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال
در مصرع دوم بیت زیر، منادای «ای دوست» جزئی اضافه است زیرا این جمله، جمله‌ای خبری است و جمله امری نیست که در آن، نیازی به مخاطب قرار دادن کسی باشد. پس این حشو، نه زیبایی و ارزش هنر خاصی به شعر اضافه کرده و نه از فصاحت و زیبایی آن کاسته است و به همین دلیل آن را حشو متوسط می‌دانیم.
گویند که آن تخت ورا باد ببردی
وین نزد من ای دوست نه فخر است و نه عار است
(منوچهری)
| جمله | حشو موجود در جمله |
| ای دوست! این نزد من نه فخر است و نه عار است. | ای دوست |
حشو قبیح چیست؟
اگر اجزای غیرضروری جمله، نه‌تنها باعث زیباتر شدن کلام نشوند، بلکه از زیبایی ادبی سخن کم کنند یا فهم معنای آن را مشکل بسازند، حشو قبیح هستند. این نوع حشو معمولاً وقتی رخ می‌دهد که کلمه‌هایی با معنای کاملاً مشابه در کنار هم استفاده شوند یا در ترجمه از زبان‌های خارجی به زبان فارسی، کلمه‌ها یا عبارت‌هایی زائد به کار بروند. باید دقت کنیم که استفاده از حشو قبیح برخلاف حشو ملیح و حشو متوسط، نادرست است و نباید این نوع حشو را در نوشته‌های خود به کار ببریم. در این بخش نمونه‌هایی از انواع حشو قبیح را با هم بررسی می‌کنیم.
انواع حشو قبیح
تا اینجا یاد گرفتیم حشو چیست، چه انواعی دارد و حشو ملیح و متوسط چه هستند. در این بخش دسته‌بندی‌هایی از حشو قبیح را همراه با مثال‌هایی برای هرکدام از آن‌ها آورده‌ایم تا انواع حشو قبیح را بشناسید و آن‌ها را به کارنبرید.
- کلمه‌های هم‌معنا از یک زبان
- کلمه‌های هم‌معنا از دو زبان
- کلمه‌های هم‌معنا بافاصله
- درازنویسی
- ترجمه‌های نادرست
- تکرار و استفاده نادرست از حروف اضافه
- صفت‌های ذاتی موصوف
- کلمه‌های انحصاری
در ادامه، هرکدام از این انواع را با مثال‌هایی توضیح می‌دهیم. پیش از آن می‌توانید فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست‌نویسی فرادرس را مشاهده کنید تا انواع حشو قبیح را بشناسید و آن‌ها را به کار نبرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
کلمه‌های هم‌معنا از یک زبان
اگر دو یا چند کلمه هم‌معنا را در کنار هم به کارببریم، نوعی حشو قبیح ساخته‌ایم زیرا کلمه دوم چیزی به معنا و مفهوم جمله یا عبارت اضافه نمی‌کند اما از زیبایی و روانی آن جمله کم می‌کند. در جدول زیر، نمونه‌هایی از این نوع حشو قبیح را مشاهده کنید.
| مثال | حشو |
| رستم پهلوانی بی‌باک و نترس بوده است. | کلمه‌های «بی‌باک» و «نترس» فارسی و هم‌معنی هستند. |
| غم و غصه به دلت راه مده. | کلمه‌های «غم» و «غصه» عربی و هم‌معنی هستند. |
| قوانین و ضابطه‌های این کار را رعایت کنید. | کلمه‌های «قوانین» و «ضابطه‌ها»، عربی و هم‌معنی هستند. |
کلمه‌های هم‌معنا از دو زبان
اگر دو کلمه هم‌معنا از دو زبان مختلف را نیز در کنار هم استفاده کنیم، حشو قبیح ایجاد کرده‌ایم زیرا با وجود تفاوت در ریشه زبانی، معنای آن واژه‌ها یکی است و استفاده از چنین واژه‌هایی در کنار هم، فقط از زیبایی و فصاحت کلام می‌کاهد. در جدول زیر، نمونه‌هایی از این نوع حشو قبیح را بررسی کرده‌ایم.
| مثال | حشو |
| تو این روزها استرس و اضطراب زیادی داری. | کلمه «استرس» انگلیسی و کلمه «اضطراب» عربی است اما هر دو معنای «نگرانی» می‌دهند. |
| دانش‌آموزان در کلاس‌های آنلاینِ برخط شرکت کردند. | کلمه «برخط» ترجمه فارسی کلمه انگلیسی «آنلاین» است. |
| دانشمندان ایرانی نوآفرینیِ بدیعی انجام داده‌اند. | کلمه «نوآفرینی» معادل فارسی کلمه عربی «بدیع» است. |
کلمه‌های هم‌معنا با فاصله
اگر دو کلمه هم‌معنا باهم را با فاصله از یک‌دیگر استفاده کنیم نیز حشو قبیح ساخته‌ایم. برای درک بهتر این مورد به مثال‌های جدول زیر توجه کنید.
| مثال | حشو |
| ما همچنین به بررسی داستان‌های فارسی نیز می‌پردازیم. | به کار بردن یکی از این دو واژه (همچنین و نیز) کافی است. |
| خواهرزاده‌ام در سن پنج سالگی به مهد کودک می‌رفت. | با وجود کلمه «سالگی» به کلمه «سن» نیازی نیست. |
درازنویسی
گاهی با به کار بردن کلمات، عبارات و جمله‌های اضافی در یک متن، اضافه‌گویی می‌کنیم و کلام خود را بیهوده طولانی می‌سازیم. این کار باعث دشواریِ درکِ مفهوم کلام برای مخاطب آن می‌شود زیرا تمرکز خواننده از معنای اصلی دور می‌شود. پس درازنویسی نیز نوعی از حشو قبیح و استفاده از آن، نادرست است. در جدول زیر نمونه‌هایی از درازنویسی را آورده‌ایم.
| مثال | حالت بدون حشو جمله |
| دانش‌آموزان توانستند آزمون‌های نهایی را با کسب نمره‌های عالی پشت سر بگذارند. | دانش‌آموزان در آزمون‌های نهایی نمره‌های عالی گرفتند. |
| او پس از بررسی و تحلیل مشکل راه‌حل آن مشکل را با ما در میان گذاشت. | او پس از بررسی مشکل، راه‌حل آن را به ما گفت. |
| تنها راه موفقیت در زندگی این است که در مقابل سختی‌ها بایستیم. | تنها راه موفقیت در زندگی، ایستادن در مقابل سختی‌ها است. |
ترجمه‌های نادرست
گاهی در ترجمه از زبان‌های دیگر به زبان فارسی، اجزایی زائد را به سخن اضافه می‌کنیم که نه‌تنها در انتقال معنا تأثیر مثبتی ندارند بلکه جمله را پیچیده و فهم مفهوم آن را دشوار می‌سازند. در جدول زیر، مثال‌هایی از حشوهای قبیح ناشی از ترجمه را آورده‌ایم.
| مثال | حالت بدون حشو جمله |
| او می‌تواند به‌عنوان کارآموز شرکت باشد. | او می‌تواند کارآموز شرکت باشد. |
| آزادی امری محدود است. | آزادی محدود است. |
تا اینجا یاد گرفتیم حشو چیست و حشو ملیح و حشو متوسط را نیز با مثال بررسی کردیم. در این بخش نیز چند نوع حشو قبیح را معرفی کردیم و در ادامه دیگر انواع آن را توضیح می‌دهیم.
تکرار و استفاده نادرست از حروف اضافه
اگر چند حرف اضافه با معنای یکسان را با هم استفاده کنیم یا حروف اضافه را در جایی به کار ببریم که وجود آن‌ها لازم نیست، دچار اشتباهِ استفاده از حشو قبیح شده‌ایم که نمونه‌هایی از آن را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| مثال | حشو |
| آنچه را که می‌خواهی، به دست بیاور. | حرف اضافه «که» در این جمله اضافی است. |
| اندر درون دل دیوانه ما خبری نیست. | این جمله با داشتن کلمه «درون» به حرف اضافه «اندر» نیاز ندارد. |
| این کتاب برای من است. | حرف اضافه «برای» به‌جای کسره میان «کتاب» و «من» آمده و اضافی است. |
صفت‌های ذاتی موصوف
برخی از صفت‌ها آنچنان در ذات یک موصوف نهادینه شده‌اند که اگر آن صفت را همراهِ آن موصوف بیاوریم، حشو قبیح می‌سازیم. برای مثال، «شیرین بودن» صفت ذاتی و جدانشدنی «قند» است و اگر ترکیب وصفی «قند شیرین» را در کلام خود استفاده کنیم، صفت «شیرین» حشو قبیح است زیرا کلمه «قند» این صفت را درون خودش دارد. در جدول زیر، نمونه‌های بیشتری از این نوع حشو قبیح را آورده‌ایم.
| مثال | حشو |
| او زهر تلخ جدایی را چشیده است. | صفت «تلخ» در خود کلمه «زهر» وجود دارد. |
| حتماً آن عسل شیرین را بخور. | صفت «شیرین» در خود کلمه «عسل» وجود دارد. |
| از زمستان سرد نیز می‌گذریم. | صفت «سرد» صفتی ذاتی برای «زمستان» است. |
کلمه‌های انحصاری
برخی از کلمه‌ها منحصر به یک دسته، گروه، جایگاه و... هستند و نمی‌توانیم آن‌ها را در گروه یا جایگاه دیگری تصور کنیم. برای مثال بعضی واژه‌ها، جزئی از یک کل خاص هستند که فقط به آن کل تعلق دارند و به هیچ کلمه دیگری مرتبط نیستند، در این صورت نیازی نیست که آن «کل» را در کنار آن «جزء» بیاوریم و اگر چنین کاری انجام دهیم، حشو قبیح به وجود آورده‌ایم. برای مثال هر کسی می‌داند که «اسب» نوعی از دسته «حیوانات» است پس اگر از عبارت «حیوان اسب» استفاده کنیم، حشو قبیح ساخته‌ایم. در جدول زیر، نمونه‌های دیگری از این نوع حشو قبیح را بررسی می‌کنیم.
| مثال | حشو |
| بیا شام شب را کنار هم بخوریم. | کلمه «شام» به‌معنای «غذای شب» است. |
| پیانو سازی گران است. | کلمه «پیانو» فقط نام نوعی از ساز است. |
| خلخال پایت را ببینم. | «خلخال» زیوری مخصوص و منحصر به «پا» است. |
بایدها و نبایدهای حشو چیست؟
تا اینجا یاد گرفتیم حشو چیست، حشو ملیح و متوسط چه هستند و انواع حشو قبیح را نیز توضیح دادیم. در این بخش، اصول استفاده یا عدم استفاده از حشو را یاد می‌گیریم. استفاده از حشو در زبان فارسی دارای دو وجه است. اگر حشو باعث زیباتر شدن سخن شود، نه تنها نادرست نیست بلکه آنچنان دارای ارزش هنری است که آن را آرایه ادبی محسوب می‌کنیم اما اگر از حشو قبیح استفاده کنیم، نه‌تنها از ارزش هنری سخن خود کم می‌کنیم بلکه بر خوانایی و فهم آن نیز تأثیر منفی می‌گذاریم. نباید حشو را به‌طورکلی نادرست یا درست بدانیم و باید همیشه به هر دو تأثیر مثبت و منفی آن توجه کنیم و هیچ‌کدام را نادیده نگیریم. در جدول زیر، نکته‌های مربوط به استفاده درست و نادرست از حشو را آورده‌ایم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری استفاده یا عدم استفاده از حشو از فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست‌نویسی فرادرس استفاده کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین قرار داده‌ایم.
| حشو درست | حشو نادرست |
| حشو ملیح | حشو قبیح |
| گسترش معنای کلام به شیوه‌ای زیبا | کلمه‌های هم‌معنی و تکراری |
| اجزای اضافیِ دارای ارزش ادبی | اجزای اضافیِ دشوارکننده درک معنی |
| آرایه ادبی | اشتباه دستوری و ویراستی |
حشوهای پرکاربرد در زبان فارسی
در جدول زیر، نمونه‌هایی از حشوهای پرکاربرد در زبان فارسی را آورده‌ایم تا آن‌ها را بشناسید و بتوانید آن‌ها را در جمله‌ها به‌راحتی شناسایی کنید.
برای یادگیری بهتر حشو از فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس که لینک آن را در کادر زیر آورده‌ایم، استفاده کنید.
| حشو | علت اضافه بودن |
| درخت نخل | «نخل» فقط نام نوعی از درخت است. |
| فینال آخر | خود کلمه «فینال» به معنای «رقابت نهایی (آخرین رقابت)» است. |
| شب لیلة القدر | خود کلمه «لیلة» به‌معنای «شب» است |
| برعلیه | خود کلمه «علیه» از «علی (بر) + ه (او / آن)» ساخته شده است. |
| صعود به بالا | خود کلمه «صعود» به معنای «بالا رفتن» است. |
| قند شیرین | صفت «شیرین» صفتی ذاتی و همیشگی کلمه «قند» است. |
| اتحاد با هم | خود کلمه «اتحاد» معنای «با هم بودن» را در خود دارد. |
| تخم مرغ پرنده | خود کلمه «مرغ» نوعی پرنده است. |
| بزاق دهان | کلمه «بزاق» فقط مخصوص به دهان است. |
| واگن قطار | کلمه «واگن» فقط برای «قطار» استفاده می‌شود. |
| سنگ حجرالاسود | خود کلمه «حجر» به معنای «سنگ» است. |
| دوطفلان مسلم | «ان» در کلمه «طفلان» نشانه دو نفر (جمع مثنی عربی) است. |
| تخته وایتبرد | کلمه انگلیسی «بُرد» به معنای «تخته» است. |
| ارکستر موسیقی | خود کلمه «ارکستر» به معنای گروه هم‌نواز موسیقی است. |
| یقین حتمی | کلمه «یقین» معنای «حتمی» را در خود دارد. |
| پای پیاده | کلمه «پیاده» فقط مخصوص به «پا» است. |
| پلک چشم | فقط «چشم» دارای پلک است. |
| ناهار ظهر | خود کلمه «ناهار» معنای «وعده ظهرگاهی» می‌دهد. |
| کندوی زنبور | «کندو» فقط محل زندگی «زنبور» است. |
| از برای | حرف اضافه «برای» به حرف اضافه دیگری نیاز ندارد. |
نمونه سؤال حشو
حالا که یاد گرفتیم حشو چیست و با انواع آن نیز آشنا شدیم، می‌توانید با انجام تمرین زیر، میزان یادگیری خود را ارزیابی کنید. این تمرین، شامل ده پرسش چهارگزینه‌ای است که برای پاسخ دادن به آن‌ها کافی است روی گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال کلیک کنید و سپس گزینه «مشاهده جواب» را بزنید تا پاسخ درست را مشاهده کنید. با ثبت هر پاسخ درست، یک امتیاز می‌گیرید و امتیاز نهایی خود را بعد از پاسخ دادن به همه سؤال‌ها و با زدن گزینه «دریافت جواب آزمون» خواهید دید.
۱. منظور از حشو چیست؟
آوردن متمم و مسند در جمله‌ها
آوردن اجزای اضافه در جمله‌ها
آوردن دو نهاد برای یک گزاره
آوردن دو مفعول برای یک فعل گذرا به مفعول
۲. کدام‌یک از گزینه‌های زیر از انواع حشو نیست؟
حشو ملیح
حشو قبیح
حشو ادبی
حشو متوسط
۳. کدام گزینه درست است؟
حشو جزئی جدانشدنی از زبان است و در تمام جمله‌ها وجود دارد.
هر نوعی از حشو آسیبی را به زیبایی یا معنای کلام می‌زند.
حشوها از نظر تأثیر مثبت و منفی بر جمله‌ها با هم متفاوت هستند.
حشو از هرنوعی که باشد، زیبایی و ارزش ادبی سخن را افزایش می‌دهد.
۴. کدام‌یک از انواع حشو، از صنایع علم بدیع و نوعی آرایه ادبی است؟
حشو متوسط
حشو متوسط
حشو متوسط و حشو ملیح
حشو ملیح
۵. حشو موجود در مصرع اول بیت زیر و نوع آن در کدام گزینه است؟
حرف شب وصال که عمرش دراز باد
کوته‌تر است زان که ز دل بر زبان رسد
(کلیم)
حشو قبیح: حرف شب وصال
حشو متوسط: شب وصال
حشو ملیح: که عمرش دراز باد
حشو قبیح: شب وصال که عمرش دراز باد
۶. آیا در جمله زیر حشو وجود دارد؟ نقش دستوری آن چیست؟
حافظ، شاعر عشق و عرفان، از بزرگ‌ترین غزل‌سرایان فارسی است.
در این عبارت حشوی وجود ندارد.
آری: «از بزرگ‌ترین» و نقش دستوری آن متمم است.
آری: «شاعر عشق و عرفان» و نقش دستوری آن بدل است.
آری: «غزل‌سرایان فارسی» و نقش دستوری آن متمم اسم است.
۷. در کدام گزینه حشو قبیح وجود ندارد؟
در اوج قله ایستاده بودیم و به معنای زندگی فکر می‌کردیم.
آوازه فردوسی- سراینده شاهنامه- در همه جای جهان است.
مسلمانان در شب لیلة‌الرغائب آرزوهای خود را به خدای خود می‌گویند.
کودکان ما از سن هفت‌سالگی به مدرسه می‌روند.
۸. در چند عدد از عبارت‌های زیر، حشو قبیح وجود دارد؟
«انگشتر دست، صدای خوش، لب دهان، دوات جوهر، دست آلوده»
۳ عبارت: «انگشتر دست»، «لب دهان» و «دوات جوهر»
۲ عبارت: «انگشتر دست» و «لب دهان»
۱ عبارت: «انگشتر دست»
۴ عبارت: «انگشتر دست»، «لب دهان»، «دوات جوهر» و «دست آلوده»
۹. کدام گزینه نادرست است؟
حشو دارای سه نوع است که از نظر تأثیر بر ظاهر و معنای جمله متفاوت هستند.
به هیچ‌وجه نباید از هیچ نوعی از حشو در نوشتار و گفتار خود استفاده کنیم.
استفاده از حشو قبیح، نادرست است.
حشو متوسط، فاقد تأثیر مثبت و منفی است.
۱۰. چرا در جمله زیر، حشو وجود دارد؟
بعضی خوانندگان برای کنسرت موسیقی خود به کشورهای مختلفی سفر می‌کنند.
کلمه «بعضی» در گروه اسمی «بعضی خوانندگان» اضافه است.
کلمه «موسیقی» در گروه اسمی «کنسرت موسیقی» اضافه است.
کلمه «مختلفی» در گروه اسمی «کشورهای مختلفی» اضافه است.
حرف اضافه «برای» در این جمله اضافه است.
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم حشو چیست و انواع آن یعنی حشو ملیح، حشو متوسط و حشو قبیح را با مثال بررسی کردیم. در ادامه، پرکاربردترین حشوهای رایج در زبان فارسی را معرفی کردیم و در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کردیم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید و در این موضوع تمرین کنید.
