شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
نسبت سیگنال به نویز (Signal to Noise Ratio) برابر با نسبت توان سیگنال به توان نویز موجود در آن سیگنال است که به اختصار به آن SNR میگویند. نسبت سیگنال به نویز معیاری برای بیان عملکرد بهینه سیستم پردازش سیگنال محسوب میشود، البته به شرط اینکه نویز یک تابع گاوسی (Gaussian) باشد. در این مطلب ابتدا به بیان ریاضی نسبت سیگنال به نویز و محاسبه مقدار آن در سیستمهای مختلف میپردازیم. سپس نسبت سیگنال به نویز را در یک سیگنال فرضی توسط برنامهنویسی در متلب به دست میآوریم.
نسبت سیگنال به نویز، سطح توان سیگنال را با سطح توان نویز مقایسه میکند و معمولا بر حسب دسیبل بیان میشود. هرچه مقدار نسبت سیگنال به نویز بیشتر باشد، برای یک سیستم مشخصه بهتری محسوب میشود؛ زیرا اطلاعات مفید بیشتری در قالب سیگنال، نسبت به اطلاعات ناخواسته یا نویز دریافت میشود.
به عنوان مثال، زمانی که یک سیگنال صوتی نسبت سیگنال به نویز برابر با ۱۰۰ دسیبل داشته باشد، به این معنی است که سطح سیگنال صوتی ۱۰۰ مرتبه از سطح سیگنال نویز در آن سیستم بالاتر است. به همین دلیل است که نسبت سیگنال به نویز ۱۰۰ نسبت به SNR برابر با ۷۰ مشخصه بهتری به حساب میآید.
در یک سیستم، سیگنال s(t) ممکن است دارای توصیف آماری یا فاقد توصیف آماری باشد، در حالی که نویز همواره توسط یک توزیع آماری توصیف میشود. زمانی که سیگنال، قطعی (Deterministic) باشد، توان آن را میتوان توسط فرمول زیر محاسبه کرد:
Ps=T1∫0Ts2(t)dt
که در این فرمول T برابر با طول بازه مشاهده (Observation) است که میتواند بینهایت نیز باشد. در حالتی که طول بازه مشاهده بینهایت باشد، باید از رابطه حد گرفته شود. برای سیگنالهای متناوب از عبارات مخصوصی استفاده میشود. در این حالت طول بازه T برابر با دوره تناوب سیگنال است و مقدار مجذور میانگین مربعات (Root Mean Squared) یا rms سیگنال برابر با جذر توان آن خواهد بود. به عنوان مثال، سیگنال سینوسیAsin2πf0t دارای مقدار rms برابر با A/2 و توان برابر با $$ A^2/2\ $$
زمانی که سیگنال متعلق به یک فرایند تصادفی ایستا (Stationary Stochastic Process) باشد، توان آن سیگنال برابر با مقدار تابع همبستگی Rs(τ) در مبدا خواهد بود. بنابراین میتوان نوشت:
Rs(τ)≡E[s(t)s(t+τ)];Ps=Rs(0)
در این فرمول، E[⋅] برابر با مقدار امید ریاضی سیگنال است. توان نویز PN به تابع همبستگی (Correlation) سیگنال وابسته است و بر اساس فرمول زیر به دست میآید:
$$ P_N=R_N(0)\ $$
نسبت سیگنال به نویز یا SNR را در حالت کلی به صورت زیر محاسبه میکنند.
$$ \mathrm{SNR}=\frac{P_s}{P_N}\ $$
نسبت سیگنال به نویز را برای یک متغیر تصادفی میتوان به یکی از دو روش زیر تعریف کرد:
$$ X = s+N\ $$ در این متغیر تصادفی، S سیگنال مورد نظر و ثابت است و N یک متغیر تصادفی با مقدار امید ریاضی صفر در نظر گرفته میشود. در این حالت، نسبت سیگنال به نویز از رابطه $$ s^2/\sigma ^2_N\ $$
$$ X = S+N\ $$ در این متغیر ریاضی، S و N هر دو متغیرهای تصادفی هستند. توان یک متغیر تصادفی برابر با مقدار میانگین مربعات آن است. بنابراین توان سیگنال از رابطه $$ \mathsf{E}[S^2]\ $$
$$ \mathsf{E}[S^2]/\sigma^2_N\ $$
نویز سفید
زمانی که در سیستم نویز سفید وجود داشته باشد، تابع همبستگی به صورت $$ N_0/2\cdot\delta(\tau)\ $$
زمانی که فرض کنیم در سیستم نویز سفید وجود داشته باشد، سیستمهای پردازش سیگنال بهینه میتوانند آن را به حساب آورند و در نتیجه عملکرد آنها به یک تعریف اصلاح شده از نسبت سیگنال به نویز بستگی خواهد داشت. هنگامی که سیگنال قطعی باشد، نسبت سیگنال به نویز به صورت زیر محاسبه میشود:
در سیستمهای پردازش تصویر (Image Processing) نسبت سیگنال به نویز تعریف متفاوتی دارد. در این حالت، صورت کسر برابر با مربع مقدار پیک سیگنال است و در مخرج کسر، توان نویز یا واریانس آن قرار میگیرد. به عنوان مثال، یک تصویر ۸ بیتی دارای مقادیر در بازه ۰ تا ۲۵۵ است. در نتیجه برای محاسبه پیک نسبت سیگنال به نویز یا PSNR، صورت در تمام موارد برابر با 2552 است.
بیان نسبت سیگنال به نویز بر حسب دسیبل
معمولا مهندسان نسبت سیگنال به نویز را بر حسب دسیبل و به صورت زیر بیان میکنند:
در سیستمهای مختلف، معمولا نسبت سیگنال به نویز در حدود ۲ (۳ دسیبل) را برابر با مرز بین SNR پایین و SNR بالا در نظر میگیرند. در کاربردهای پردازش تصویر، پیک نسبت سیگنال به نویز باید از ۲۰ دسیبل بزرگتر باشد، تا به عنوان یک تصویر با کیفیت محسوب شود.
تداخل
تمام تعاریف بالا چنین فرض میکنند که سیگنال و نویز به لحاظ آماری از یکدیگر مستقل هستند و از منابع جداگانه تولید میشوند. اما در بسیاری از کاربردها، بخشی از نویز از منابع انسانی ناشی میشود و به لحاظ آماری به سیگنال وابسته است. به عنوان مثال، یک سیگنال تلفن میتواند توسط سایر تلفنها و نویزهای دیگر دچار انحراف شود. در این حالت به سایر سیگنالها، تداخل میگویند و به جای SNR از نسبت سیگنال به تداخل یا SIR استفاده میشود. زمانی که هم نویز و هم تداخل در سیستم وجود داشته باشند، باید هر دو مشخصه نسبت سیگنال به نویز و نسبت سیگنال به تداخل برای توصیف عملکرد سیستم پردازش سیگنال مورد استفاده قرار گیرند.
نسبت سیگنال به نویز و معیار شایستگی
همان طور که گفتیم، نسبت سیگنال به نویز برابر با نسبت توان سیگنال به توان نویز در نظر گرفته میشود. این مشخصه را میتوان در نقاط مختلف سیستم به صورت زیر محاسبه کرد.
مشخصه SNR ورودی برابر با نسبت میانگین توان سیگنال مدولاسیون به میانگین توان نویز در ورودی در نظر گرفته میشود:
حال اگر نسبت سیگنال به نویز در ورودی را به نسبت سیگنال به نویز در خروجی تقسیم کنیم، معیار شایستگی (Figure of Merit) یا FOM یک سیستم به دست میآید. این معیار را با F نشان میدهند. این معیار میتواند عملکرد یک المان را توصیف کند.
F=(SNR)I(SNR)O
در یک گیرنده، کانال، ورودی در نظر گرفته میشود. معیار شایستگی یک گیرنده را میتوان به صورت زیر محاسبه کرد:
در رابطه بالا، P برابر با توان سیگنال پیام است که از 2Am2 به دست میآید. همچنین، W برابر با پهنای باند سیگنال پیام در نظر گرفته میشود.
معیار شایستگی در گیرنده AM
حال فرض کنید نویز میان گذر (Band Pass) مانند شکل بالا با سیگنال مدولاسیون دامنه در کانال ترکیب شود. این ترکیب در ورودی دمدولاتور AM اعمال میشود. به همین دلیل، ورودی دمدولاتور AM به صورت زیر به دست میآید:
فرض کنید که نویز میان گذر مطابق تصویر فوق با سیگنال مدوله شده DSBSC در کانال ترکیب شود. این سیگنال ترکیبشده به عنوان یکی از ورودیها به مدولاتور ضربکننده اعمال میشود. به همین دلیل، ورودی مدولاتور ضربکننده به صورت زیر به دست میآید:
نوسانگر محلی (Local Oscillator)، سیگنال حامل c(t)=cos(2πfct) را تولید میکند. این سیگنال به عنوان یک ورودی دیگر به سیستم اعمال میشود. بنابراین مدولاتور ضربکننده یک خروجی تولید میکند که حاصل ضرب v1(t) و c(t) است.
v2(t)=v1(t)c(t)
حال مقادیر v1(t) و c(t) را در معادله بالا جایگزین میکنیم.
نوسانگر محلی سیگنال حامل c(t)=cos(2πfct) را تولید میکند. این سیگنال به عنوان یکی دیگر از ورودیها به مدولاتور ضربکننده اعمال میشود. بنابراین، مدولاتور ضربکننده یک خروجی را تولید میکند که حاصل ضرب v1(t) و c(t) است.
v2(t)=v1(t)c(t)
با جایگذاری v1(t) و c(t) در معادله بالا به رابطه زیر میرسیم:
بنابراین، معیار شایستگی گیرنده SSBSC برابر با یک است.
نسبت سیگنال به نویز در متلب
در این قسمت میخواهیم نحوه محاسبه نسبت سیگنال به نویز در متلب را بررسی کنیم. ابتدا دادههای خود را در فرمت mat و با نام file ذخیره و سپس با استفاده از دستور زیر آنها را بارگذاری میکنیم.
«مرضیه آقایی» دانشآموخته مهندسی برق است. فعالیتهای کاری و پژوهشی او در زمینه کنترل پیشبین موتورهای الکتریکی بوده و در حال حاضر، آموزشهای مهندسی برق مجله فرادرس را مینویسد.
شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
عالی بود.
با تشکر از خانم مهندس