اسم مفعول در عربی چیست؟ – تشخیص و نحوه ساخت + مثال
اسم مفعول در عربی اسمی است که معنای انجام شدن فعل یا حالتی روی خود را میدهد و با وزنهای «مَفعول» یا «مُفعَل» ساخته میشود. برای مثال، «معبود» یک اسم مفعول است و معنای «کسی / چیزی که مورد عبادت واقع شده» را بیان میکند. اسم مفعول را معمولاً بر وزن «مَفعول» میسازیم. البته در برخی از فعلها با ریشههای استثنائی، روش ساخت اسم مفعول نیز متفاوت است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد میگیریم اسم مفعول در عربی چیست و بر چه وزنی و چگونه ساخته میشود. یعنی وزن کلی اسم مفعول و روش ساخت آن از هریک از انواع فعلهای عربی را یاد میگیریم. در انتهای مطلب نیز پرسشهایی تشریحی قرار دادهایم تا یادگیری خود را در این زمینه تثبیت کنید.
- با معنا و کاربرد اسم مفعول در عربی آشنا میشوید.
- معادل اسم مفعول عربی در زبان فارسی را خواهید شناخت.
- نحوه ساخت اسم مفعول از ثلاثی مجرد را یاد خواهید گرفت.
- نحوه ساخت اسم مفعول از فعلهایی همچون مهموز و مضاعف را یاد میگیرید.
- با شیوه ساخت اسم مفعول از انواع فعل معتل مثل فعل اجوف و ناقص آشنا میشوید.
- نحوه ساخت اسم مفعول از فعلهای ثلاثی مزید را یاد خواهید گرفت.
اسم مفعول در عربی چیست؟
اسم مفعول در زبان عربی همان صفت مفعولی فارسی است که دلالت بر کاری دارد که روی آن انجام شده است. در آموزش «صفت چیست | موصوف چیست و انواع آن کدامند؟ — به زبان ساده» دیدیم که صفت مفعولی کلمهای است که برای بیان آنچه فعل روی آن انجام شده یا بر آن دلالت دارد به کار میرود. برای مثال، پوشیده و خورده و نوشته صفتهای مفعولی فارسی و مصنوع، معبود، مخلوق و... اسم مفعول عربی هستند. در ادامه، به روش ساخت اسم مفعول در عربی از فعلهای مختلف میپردازیم.
نحوه ساخت اسم مفعول ثلاثی مجرد در عربی
اسم مفعول در عربی برای فعلهای ثلاثی مجرد با افزودن «مَـ» به ابتدای فعل و «ـو» به بعد از حرف دوم ریشه فعل «فَعَلَ» تشکیل میشود. در واقع، «فَعَلَ» به «مَفْعُولٌ» تبدیل میشود. برای مثال:
- فَتَحَ / مَفْتُوْحٌ (باز کردن / بازشده)
- خَلَقَ / مَخْلُوْقٌ (آفریدن / آفریدهشده)
- جَمَعَ / مَجْمُوْعٌ (جمع کردن / جمعشده)
- عَلِمَ / مَعْلُوْمٌ (شناختن / شناختهشده)
در ادامه، به روش ساخت اسم فاعل در عربی میپردازیم.
اسم مفعول (رفع، نصب و جر)
اسم مفعول مذکر و مؤنث را میتوان برای سه حالت رفع، نصب جر بیان کرد که در جدول زیر نشان داده شده است.
| جنس | حالت↓/ عدد ← | مفرد | مثنی | جمع |
| مذکر | حالت رفع | مَفْعُولٌ | مَفْعُولَانِ | مَفْعُولُوْنَ |
| حالت نصب | مَفْعُولاً | مَفْعُولَيْنِ | مَفْعُولِيْنَ | |
| حالت جرّ | مَفْعُولٍ | مَفْعُولَيْنِ | مَفْعُولِيْنَ | |
| مؤنث | حالت رفع | مَفْعُولَةٌ | مَفْعُولَتَانِ | مَفْعُولاتٌ |
| حالت نصب | مَفْعُولَةً | مَفْعُولَتَيْنِ | مَفْعُولاتٍ | |
| حالت جرّ | مَفْعُولَةٍ | مَفْعُولَتَيْنِ | مَفْعُولاتٍ |
در ادامه، مثالهایی از اسم مفعول را از قرآن آوردهایم:
- 〈وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ ۚ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا ۘ بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ〉 (يهود گفتند كه دست خدا بسته است. دستهاى خودشان بسته باد. و بدين سخن كه گفتند ملعون گشتند. دستهاى خدا گشاده است. به هر سان كه بخواهد روزى مىدهد)
- 〈وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ〉 (و قسم به روز وعدهدادهشده)
- 〈وَ شَاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ〉 (و قسم به شهادتدهنده و آنچه بدان شهادت دهند)
ساخت اسم مفعول از فعل مهموز و مثال
الگوی اسم مفعول افعال مهموز (دارای همزه)، برای مثال أَکَلَ، سَأَلَ و قَرَأَ یا فعلهای مثال، مانند وَعَدَ و یَسِرَ بهشکل «مَفْعُوْلٌ» است. برای مثال، موارد زیر را داریم:
- أَکَلَ / مَأْكُوْلٌ (خوردن / خوردهشده)
- سَأَلَ / مَسْؤُوْلٌ ( پرسیدن / مورد پرسش قرار گرفته)
- قَرَأَ / مَقْرُوءٌ (خواندن / خواندهشده)
- وَعَدَ / مَوْعُوْدٌ (وعده دادن / وعدهدادهشده)
- یَسِرَ / مَيْسُوْرٌ (آسان گرفتن / آسانشده)
ساخت اسم مفعول از فعل اجوف
به فعلی که دومین حرف اصلی آن عله باشد، معتل اجوف گفته میشود. وقتی حرف دوم ریشه فعل اجوف دارای حرف عله «و» باشد، مثلاً «قَالَ» (در اصل قَوَلَ است)، آنگاه اسم مفعول آن در الگوی «مَقُوْلٌ» بیان خواهد شد.
جدول زیر اسم مفعول از فعل اجوف «قال» را برای حالتهای مختلف نشان میدهد.
| جنس | حالت↓/ عدد ← | مفرد | مثنی | جمع |
| مذکر | حالت رفع | مَقُوْلٌ | مَقُوْلانِ | مَقُوْلُوْنَ |
| حالت نصب | مَقُوْلًا | مَقُوْلَيْنِ | مَقُوْلِيْنَ | |
| حالت جرّ | مَقُوْلٍ | مَقُوْلَيْنِ | مَقُوْلِيْنَ | |
| مؤنث | حالت رفع | مَقُوْلَةٌ | مَقُوْلَتَانِ | مَقُوْلَاتٌ |
| حالت نصب | مَقُوْلَةً | مَقُوْلَتَيْنِ | مَقُوْلَاتٍ | |
| حالت جرّ | مَقُوْلَةٍ | مَقُوْلَتَيْنِ | مَقُوْلَاتٍ |
وقتی حرف دوم ریشه، حرف عله «ی»، باشد، مثال «بَاعَ» (در اصل، بیع است)، اسم مفعول بهشکل «مَبِيْعٌ» خواهد بود. جدول زیر حالتهای مختلف اسم مفعول را برای بَاعَ نشان میدهد.
| جنس | حالت↓/ عدد ← | مفرد | مثنی | جمع |
| مذکر | حالت رفع | مَبِيْعٌ | مَبِيْعَانِ | مَبِيْعُوْنَ |
| حالت نصب | مَبِيْعًا | مَبِيْعَيْنِ | مَبِيْعِيْنَ | |
| حالت جرّ | مَبِيْعٍ | مَبِيْعَيْنِ | مَبِيْعِيْنَ | |
| مؤنث | حالت رفع | مَبِيْعَةٌ | مَبِيْعَتَانِ | مَبِيْعَاتٌ |
| حالت نصب | مَبِيْعَةً | مَبِيْعَتَيْنِ | مَبِيْعَاتٍ | |
| حالت جرّ | مَبِيْعَةٍ | مَبِيْعَتَيْنِ | مَبِيْعَاتٍ |
ساخت اسم مفعول از فعل ناقص
وقتی حرف سوم ریشه (لام الفعل)، یکی از حروف عله «و» و «ى» باشد، مثلاً دَعَا و رَمَى و لَقِيَ، آنگاه اسم مفعول بهترتیب بهصورت «مَدْعُوْوٌّ» و «مَرْمِيٌّ» و «مَلْقِيٌّ» خواهد بود.
ساخت اسم مفعول از فعل مضاعف
اسم مفعولِ فعل مضاعف بر اساس الگوی «مَفْعُوْلٌ» ساخته میشود. مثلاً اسم فاعل فعل «ظَنَّ» بهصورت «مَظْنُونٌ» است.
مثالهایی از اسم مفعول
مثالهای از اسم مفعول در عربی بهشرح زیر است:
- 〈يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ〉 (در آن روز سخت، مردم مانند ملخ هر سو پراکنده شوند)
- 〈وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا〉 (پارهاى از شب را به نماز خواندن زنده بدار. اين نافله خاص تو است. باشد كه پروردگارت، تو را به مقامى پسنديده برساند)
- 〈فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ〉 (و تنشان را چون علفی خوردهشده خرد کرد)
- 〈ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ〉 (آن روزی است که مردم را برای آن گرد میآورند، و آن روزی است که [همه صحنههای آن] مورد مشاهده است)
نحوه ساخت اسم مفعول ثلاثی مزید در عربی
ساخت اسم مفعول از فعلهای ثلاثی مزید با ثلاثی مجرد تفاوت دارد. برای ثلاثی مزید، دو حالت داریم:
- برای تبدیل فعلهای ثلاثی مزیدی که با «الف» آغاز میشوند، ابتدا «الف» آنها را حذف میکنیم، سپس بهجای آن «م مضموم» (یعنی مُـ) اضافه میکنیم. همچنین، حرکت حرف ماقبل آخر (عین الفعل یا دومین حرف ریشه) را به فتحه تبدیل میکنیم. برای مثال، فعل ثلاثی مزید «اَنذر» به اسم فاعل «مُنذَر» تبدیل میشود.
- برای تبدیل فعلهای ثلاثی مزیدی که با «الف» آغاز نمیشوند، بدون حذف چیزی، «م مضموم» (یعنی مُـ) را به ابتدای فعل اضافه میکنیم، سپس، حرکت حرف ماقبل آخر (عین الفعل یا دومین حرف ریشه) را به فتحه تبدیل میکنیم. مثلاً فعل ثلاثی مزید «تَکَبَّرّ» به اسم فاعل «مُتکبَّر» تبدیل میشود.
در ادامه، مثالهایی از اسمهای فاعلی را که از ثلاثی مزید ساخته شدهاند، آوردهایم:
- شاهَدَ← یُشاهِدُ ← مُشاهَد
- قَلَّدَ ← یُقَلِّدُ ← مُقَلَّد
- أرْسَل←َ یُرْسِلُ ← مُرْسَل
- إنتَظَرَ ← یَنْتَظِرُ ← مُنتَظَر
- تَعُلَمَ ← یَتَعلَّمُ ← مُتَعَلَّم
- إستَخرَجَ← یَسْتَخْرِجُ ← مُسْتَخرَج
- تَهاجَمَ← یَتَهاجَمُ ← مُتَهاجَم
- اِنْکَسَرَ← یَنْکَسِرُ ← مُنکَسَر
جدول زیر رایجترین افعال ثلاثی مزید را نشان میدهد که اسم مفعول آنها طبق قاعدهای که گفتیم ساخته شده است.
| ماضی | مضارع | اسم مفعول |
| فَعَّلَ | یُفَعِّلُ | مُفَعَّل |
| فاعَلَ | یُفاعِلُ | مُفاعَل |
| اَفعَلَ | یُفعِلُ | مُفعَل |
| تَفَعَّلَ | یَتَفَعَّلُ | مُتَفَعَّل |
| تَفاعَلَ | یَتَفاعَلُ | مُتَفاعَل |
| اِنفَعَلَ | یَنفَعِلُ | مُنفَعَل |
| اِفتَعَلَ | یَفتَعِلُ | مُفتَعَل |
| اِفعلَّ | یَفعلُّ | مُفعَلّ |
| اِستَفعَلَ | یستفعل | مستفعَل |
حال که دانستیم اسم مفعول در عربی یعنی چه و وزن و روش ساخت آن متناسب با هر نوع فعل، چگونه است، در ادامه به معرفی انواع فعل در غربی میپردازیم تا هم با مشاهده اسم مفعولها بتوانید ریشه آنها را بیابید و هم بتوانید با تشخیص هر فعل، روش مناسب برای ساخت اسم مفعول از همان فعل را به کار بگیرید.
فعل صحیح و فعل معتل در عربی
در عربی، «فعل مُعتَل» به فعلی میگوییم که یکی از حروف اصلی آن حرف علّه (یکی از حروفِ و، الف، ی) باشد. در مقابل فعل معتل، فعلی که ریشهاش حرف علّه نداشته باشد، «فعل صحیح» نام دارد.
فعل صحیح را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
- مهموز: یکی از حرفهای اصلی آن همزه است؛ مانند أخذَ، سألَ، قَرأ.
- مضاعف: ریشهاش دو حرف همجنس دارد؛ مانند فکَّ، فرَّ، وسوَسَ، زَلزلَ.
- سالم: نه مهموز است، نه مضاعف و نه معتل؛ مانند کتبَ، نَصرَ.
فعل معتل نیز انواعی دارد:
- مثال: اولین حرف اصلی آن «ی» یا «و» است؛ مانند وَعَدَ، یَسَرَ.
- أجوف: دومین حرف اصلی آن عله است؛ مانند قوَلَ، فَوَز، سیَرَ، بَیعَ.
- ناقص: سومین حرف اصلی آن عله است؛ مانند دَعوَ، تلَوَ، هدَیَ، شَفیَ.
- لَفیف: دو حرف از حروف اصلی آن عله است:
- لفیف مفروق: اگر حرف اول و سوم عله باشند، لفیف مفروق نام دارد؛ مانند وَلی، وَقی
- لفیف مقرون: اگر حرف دوم و سوم عله باشند، لفیف مقرون است؛ مانند سَویَ، شَویَ
فعل مجرد و فعل مزید در عربی
فعل بسیط یا ساده یا مجرد (الفِعْل المُجَرَّد) در عربی، فعلی است که ریشه ماضی آن سه یا چهار حرف اصلی دارد و بهترتیب به دو نوع ثلاثی (سه حرف) و رباعی (چهار حرف) تقسیم میشود. فعلهای ثلاثی مجرد سهحرفی و ساده هستند. حروف ریشه این فعلها میتواند شامل حروف عله (حرفهای «و»، «الف»، «ی») باشد. این نوع افعال فعلهای مزید را در عربی تشکیل میدهند. از فعلهای ثلاثی مجرد میتوان به این موارد اشاره کرد: کَتَبَ، قَالَ، فَتَحَ، دَعَا، ضَرَبَ، جَرَى، فَرِحَ، وَعَدَ، حَفِظَ، صَامَ، قَطَعَ، نَسَى، سَهَا، شَرِبَ اشاره کرد.
اما، در مقابلِ فعل مجرد، فعل مزید قرار میگیرد. فعل مزید فعلی است که با اضافه کردن حرف به فعل مجرد حاصل میشود و معنای جدیدی میگیرد. فعل مزید خود به دو دسته ثلاثی مزید و رباعی مزید تقسیم میشود. حروف اضافهشده معنی دیگری به ریشه میدهند؛ یعنی معنای جدید که با ثلاثی مجرد متفاوت، اما همچنان به آن مربوط است. مثلاً اِسْتَوْقَفَ از ریشه وَقَفَ به معنای توقف کردن است و اِسْتَوْقَف به معنای درخواست توقف کردن است. از مثالهای فعل ثلاثی مزید میتوان به این فعلها اشاره کرد: هَاجَمَ، اِنْفَعَلَ، خَمَّنَ، تَحَدَّثَ، اِسْتَفْهَمَ، خَوَّفَ، اِسْتَقَال، أَوْجَد، نَاهَضَ، اِسْتَوْقَفَ، اِجْتَمَعَ.
اسم جامد و مشتق در زبان عربی
در زبان عربی، اسم را به دو دسته جامد و مشتق تقسیم میکنند. اسم جامد اسمی است که از فعل گرفته نشده باشد، مانند حَجَر، سَقْف، رَجُل، بخل، ثلاثة، عشرة و... . اما در مقابل، اسم مشتق به اسمی میگویند که از فعل ساخته شده و از نظر معنایی با فعل ارتباط دارد، مثلاً مانند عالِم، متعلِّم، کاتِب، قَتیل، فارِس، و... . اسم مشتق را میتوان به انواع مختلفی تقسیم کرد که اسم فاعل و اسم مفعول از این انواع هستند.
در آموزشهای قبلی مجله فرادرس، نکاتی را درباره اسم فاعل بیان کردیم. در این آموزش به اسم مفعول میپردازیم. ابتدا قواعد ساخت اسم مفعول را برای افعال ثلاثی مجرد بیان میکنیم. سپس، در انتهای آموزش به افعال ثلاثی مزید نیز میپردازیم.
سوالات متداول درباره اسم مفعول در عربی
در این بخش به برخی از سوالات پر تکرار در مبحث اسم مفعول در عربی به اختصار پاسخ میدهیم.
اسم مفعول در عربی چیست؟
اسم مفعول در زبان عربی همان صفت مفعولی است که دلالت بر کاری دارد که روی آن انجام شده است.
اسم مفعول در عربی چگونه ساخته میشود؟
برای ساخت اسم مفعول از افعال ثلاثی مجرد، ریشههای فعل را باید به وزن «مفعول» ببریم. مانند کلماتی چون، مذکور، مشکور، معصوم و ....
اسم فاعل و مفعول در عربی چه تفاوتی دارند؟
اسم فاعل و مفعول هم از نظر معنا هم از نظر وزن با هم تفاوت دارند. اسمهای فاعل مانند «ساتر (پوشاننده)» معنای انجامدهنده بودن را منتقل میکنند و اسمهای مفعول مانند «مستور (پوشانده شده)»، معنای چیزی را انتقال میدهند که فعل روی آن انجام شده است.
چند مثال برای اسم فاعل
در فهرست زیر، چند مثال برای اسم فاعل آوردهایم.
- راحم: بخشنده
- مزاحم: زحمت دهنده
- ساقی: آبدهنده
- داعی: دعوت کننده
روش تشخیص اسم فاعل و مفعول در عربی چیست؟
برای تشخیص اسم فاعل و مفعول در عربی باید به معنا و وزن واژهها توجه کنیم. اگر واژه بر وزن «فاعل» یا «مُفعِل» بود، اسم فاعل و اگر بر وزن «مَفعول» یا «مُفعَل» بود، اسم مفعول است.
اسم مفعول در فارسی چیست؟
اسم مفعول در فارسی، همان صفت مفعولی است که آن را از ترکیب «بن ماضی + ـه» میسازیم. برای مثال، واژه «پوشیده» یک صفت مفعولی است.
تمرین اسم مفعول در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «اسم مفعول در عربی»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. این تمرین شامل ۸ سوال است که باید برای هر سوال با توجه به معنا و اسلوب جمله و بر اساس مثال داده شده، اسم مفعول مناسب بسازید. بعد از پاسخگویی به تمام سوالها میتوانید با استفاده از گزینه «جواب» به درستی یا نادرستی پاسخهایتان پی بررید.
- جملات داده شده را با توجه به نمونه، با ساختن اسم مفعول بازنویسی کنید.
الفتاة التی تشتری الخبزَ في المخبز.
الفتاة المشتریة الخبز في المخبز.
سوال۱: الرسالة ألتی کُتب أمس.
جواب: الرسائل المکتوبة أمس.
سوال۲: لیست عندی الأوراق ألتی تُطلب منهم.
جواب: لیستْ عندي الأوراق المطلوب منهم.
سوال۳: ما هو سعر البیت ألذي بیع أمس؟
جواب: ما هو سعر البیت المبیع أمس.
سوال۴: هل یمکنک أن تقدّم الاقتراحات ألتي یرغب فیها؟
جواب: هل یمکنک أن تقدّم الاقتراحت المرغوب؟
سوال۵: الطالب المجتهد ألذي قبل ملفّه.
جواب: الطالب الکجتهد المقبول ملفّه.
سوال۶: الحوار الوطني الذي قُرّر انعقاده في الاسبوع القادم.
جواب: الحوار الوطنی المقرر في الاسبوع القادم.
سوال۷: مدیر الهیئة العام ألذي تُنظر عودته الیوم.
جواب: مدیر الهیئة العام المنتظر عودته الیوم.
سوال۸: المناقشات حول الأهداف ألتي يُشّک في صحتها.
جواب: المناقشات حول الاهداف المشکوک في صحتها.
جمعبندی
در این آموزش از مجله فرادرس، با اسم مفعول در عربی آشنا شدیم و روش ساخت آن را برای فعلهای مجرد و مزید شرح دادیم.
آزمون اسم مفعول در عربی
۱.اسم مفعول در زبان عربی، از نظر ساختاری و معنایی چه تفاوتهایی با صفت مفعولی در فارسی دارد؟
اسم مفعول عربی همیشه از فعل ساخته میشود اما صفت مفعولی فارسی همیشه مستقل از فعل است.
هیچ تفاوتی بین اسم مفعول عربی و صفت مفعولی فارسی وجود ندارد و هر دو کاملا یکسان هستند.
اسم مفعول عربی با افزودن حروف خاص به ریشه فعل ساخته میشود اما در فارسی اغلب با افزودن پسوند ساخته میشود.
در هر دو زبان، اسم مفعول و صفت مفعولی صرفاأ جایگاه معنایی دارند و ساختار مشترکی ندارند.
در زبان عربی، اسم مفعول با الگوی «مفعول» و افزودن حروف مشخصی به ریشه فعل ساخته میشود، مانند ساخت «مَخلوق» از «خَلَقَ»، در حالی که در فارسی برای ساخت صفت مفعولی اغلب از پسوندها مانند «ـه»، «ـیده»، «ـاده» استفاده میشود، مثل «نوشته» یا «پوشیده». بنابراین، تفاوت اصلی در ساختار واژه است. عبارت «اسم مفعول عربی با افزودن حروف خاص به ریشه فعل ساخته میشود اما در فارسی اغلب با پسوند ساخته میشود.» صحیح است. سایر گزینهها نادرست هستند زیرا اسم مفعول در هر دو زبان به فعل وابسته است، صرفاً معنایی نیستند بلکه ساختاری نیز دارند، و هیچگاه یکسانی کامل بین ساخت و نقش این دو وجود ندارد.
۲. برای ساخت اسم مفعول از فعل ثلاثی مجرد چه مراحلی باید انجام شود؟
تغییر حرف اول به «ا» و افزودن «ی» پس از آن
قرار دادن فعل در وزن «فاعل» همراه با تغییر مصوتها
اضافه کردن پیشوند «مَـ» به ابتدای ریشه و درج «و» بعد از دومین حرف ریشه
حذف آخرین حرف ریشه و افزودن پسوند «ان»
هنگام ساخت اسم مفعول از فعل ثلاثی مجرد، باید ابتدا پیشوند «مَـ» به ابتدای ریشه فعل اضافه شود و بعد از دومین حرف ریشه نیز «و» قرار گیرد تا کلمه روی وزن «مفعول» ساخته شود، مانند: فَتَحَ که به مَفْتُوح تبدیل میشود. در روش «تغییر حرف اول به ا و افزودن ی»، چنین قاعدهای وجود ندارد. ساخت بر وزن «فاعل» مربوط به اسم فاعل است نه اسم مفعول. حذف حرف آخر و افزودن پسوند «ان» نیز نقشی در ساخت اسم مفعول عربی ندارد.
۳. در زبان عربی، چرا تشخیص صحیح یا معتل بودن فعل برای ساخت اسم مفعول اهمیت دارد؟
چون فقط افعال معتل قابلیت ساخت اسم مفعول را دارند.
چون افعال صحیح در تمامی حالتها اسم مفعول یکسان میسازند.
چون افعال معتل همیشه نیاز به حرف اضافه برای ساخت اسم مفعول دارند.
چون هر دسته از افعال، ساختار صرفی متفاوتی برای اسم مفعول دارند.
شناخت نوع فعل مهم است زیرا افعال صحیح و معتل هرکدام قواعد جداگانهای برای ساخت اسم مفعول دارند. برای افعال معتل، بسته به محل وجود حرف عله (مانند اجوف، ناقص و غیره)، شکل اسم مفعول تغییر میکند اما افعال صحیح قاعدهٔ ثابتی دارند. درحالیکه عبارت «فقط افعال معتل قابلیت ساخت اسم مفعول دارند.» درست نیست و افعال صحیح هم اسم مفعول میسازند، «اسم مفعول یکسان» و «همیشه نیاز به حرف اضافه» نیز طبق متن معتبر نیستند. پس دلیل اصلی تفاوت ساختار صرفی میان این دو نوع فعل است.
۴. در فرآیند ساخت اسم مفعول از افعال ثلاثی مزید نسبت به ثلاثی مجرد، کدام تفاوت عمده را باید در نظر بگیریم؟
در ثلاثی مزید باید حرف «م» در ابتدای فعل حذف شود.
در ثلاثی مزید حرکت حرف دوم همیشه ثابت میماند.
در ثلاثی مزید، در برخی ریشهها حذف یا تغییر «الف» رخ میدهد.
در ثلاثی مزید استفاده از حرف عله در پایان الزامی است.
ویژگی ساخت اسم مفعول از افعال ثلاثی مزید، تفاوت اصلی در حذف یا تغییر «الف» برخی ریشهها و تغییر حرکتها نسبت به ثلاثی مجرد است. عبارت «در ثلاثی مزید حذف یا تغییر «الف» در برخی ریشهها رخ میدهد.» درست است چون در این گروه بهجای قاعده ساده اضافه کردن «م» و «و»، گاهی نیاز است «الف» ابتدای ریشه یا سایر حرکات تغییر کند تا حالت اسم مفعول مطابق قاعده افعال مزید باشد. اما استفاده از حرف «م» در ابتدای فعل حذف نمیشود. حرکت حرف دوم ثابت نمیماند و همیشه بر اساس ریشه و ساختار فعل تغییر میکند. همچنین الزامی به استفاده از حرف عله در پایان اسم مفعول ثلاثی مزید وجود ندارد.
