معرفی رشته شیمی کاربردی — از تحصیل تا اشتغال

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته شیمی کاربردی پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته باید در آن‌ها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته شیمی کاربردی مناسب چه کسانی است؟

رشته شیمی یک رشته علمی است که با اتم‌ها، عناصر، مولکول‌ها، یون‌ها، ساختارهای مواد، خواص‌، رفتار و تغییرات آن‌ها سروکار دارد. در علم شیمی با استفاده از واکنش‌های شیمیایی به دنبال سنتز مواد جدید کاربردی و مفید با خواص تازه هستند؛ زمینه دیگری از این علم نیز وجود دارد که به آن «شیمی سبز» می‌گویند و در آن در پی سنتز مواد دوست دار محیط زیست هستند تا بتوانند به بشریت کمک کنند. ناگفته نماند رشته شیمی قدمتی طولانی دارد و همیشه مورد توجه بشریت بوده است.

این رشته، برای افرادی که روحیه جستجوگر دارند و همیشه در پی علت اتفاقات هستند بسیار مناسب است. فرق کسانی که به علم شیمی علاقه دارند با دیگر افراد را می‌شود در یک مثال ساده نشان داد: افراد علاقه‌مند به شیمی هنگام خوردن آب به ساختار آن، ولی افراد دیگر به رفع تشنگی فکر می‌کنند. افرادی که این رشته را انتخاب می کنند، باید از کارکردن با مولکول‌ها و مواد شیمیایی لذت ببرند و سنتز مواد جدید برای آ‌ن‌ها هیجان‌ انگیز باشد. رشته شیمی کاربردی نسبت به زیر شاخه شیمی محض، همانطور که از نامش مشخص است کاربردی‌تر است.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته شیمی کاربردی بیشتر کاربرد دارند؟

رشته‌های علوم پایه مثل شیمی، فیزیک، زیست و ریاضی دسته‌ای از رشته‌ها هستند که به صورت تخصصی‌تر دروس دبیرستان را به دانشجویان در دانشگاه آموزش می‌دهند. اما در دوره کارشناسی حدودا در دو ترم اول، باید درس‌های پایه مثل ریاضی عمومی، فیزیک پایه و همچنین شیمی عمومی را پاس کنید؛ پاس کردن این دروس مستلزم این است که دروس دبیرستان را به خوبی به خاطر داشته باشید.

همانطور که می‌توان حدس زد، مهم‌ترین درسی که از دوره دبیرستان در رشته شیمی کاربردی استفاده می‌شود درس شیمی است؛ تمام آنچه در قالب شیمی در دبیرستان خوانده‌اید در رشته شیمی کاربردی به شکل گسترده‌ای به کار می‌آیند و لذا باید آموخته‌های خود در این رابطه را به خوبی به یاد داشته باشید. در اصل شیمی دبیرستان، اطلاعات اولیه لازم برای ورود به رشته شیمی کاربردی محسوب می‌شود.

لازم به ذکر است در دوره کارشناسی تعدادی واحد مثل ریاضی عمومی، فیزیک و.. ارائه می‌شوند که باید برای گذراندن آن‌ها در دروس مشابه‌شان در دوره دبیرستان پایه قوی داشته باشید و آموخته‌های خود در این دوره را به کار گیرید.

گرایش‌های رشته شیمی کاربردی برای ادامه تحصیل چه هستند؟

در ادامه به برخی از کلیدی‌ترین گرایش‌های رشته شیمی کاربردی برای ادامه تحصیل پرداخته شده است:

• شیمی آلی: به صورت تخصصی به ساختارهایی ساختارهای آلی گفته می‌شود که دارای کربن و هیدروژن هستند و توسط پیوند به یکدیگر متصل شده‌اند؛ شیمی آلی در اصل شیمی این مواد و ساختارها است. به عبارت دیگر شیمی آلی، شیمی رنگ‌ها، داروها، لاستیک، بنزین، غذا و حتی لباسی است که می‌پوشیم.
  • (+) مجموعه آموزش‌های دروس شیمی
  • (+) فیلم آموزش شیمی آلی ۱
  • (+) فیلم آموزش شیمی آلی 2
• شیمی معدنی: شیمی کاتالیزور‌ها، مواد آلی فلزی، صنایع معدنی، مطالعات الکتروشیمی کمپلکس‌های معدنی است.
  • (+) فیلم آموزش شیمی معدنی ۱
  • (+) فیلم آموزش شیمی معدنی ۲
• شیمی فیزیک: با بررسی سمت و سوی واکنش، سرعت واکنش، تعادل در واکنش‌های شیمیایی و تعادلات فازی و همینطور بررسی سینتیک واکنش، می‌تواند به تغییرات زیادی در صنایع مختلف شیمی بیانجامد.
  • (+) فیلم آموزش شیمی فیزیک
• شیمی تجزیه: مطالعه روش‌های جداسازی، شناسایی و بررسی کمی اجزای طبیعی یا مصنوعی یک ماده را در بر می‌گیرد.
  • (+) فیلم آموزش شیمی تجزیه ۱
  • (+) فیلم آموزش شیمی تجزیه ۲
• نانو شیمی: در این زیر شاخه می‌توان تمام موضوعات شیمی آلی، معدنی، تجزیه و شیمی فیزیک را در سطح نانو بررسی کرد.
• شیمی کاربردی: شامل دروس کاربردی و زیر شاخه صنعتی شیمی است.
• شیمی دارویی: سنتز دارو و بررسی اثرات دارو بر روی بیمار را شامل می‌شود.
  • (+) فیلم آموزش شیمی دارویی ۱
• آموزش شیمی: روش‌های آموزش شیمی برای دانشجویان و دانش آموزان در آن ارائه می‌شود.
• شیمی کاتالیست: هدف از این رشته تربیت نیروی متخصص در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی مورد نیاز صنایع و همچنین انجام آموزش و پژوهش در زمینه‌های مرتبط با کاتالیست است.
• فیتوشیمی: (شیمی گیاهی) بررسی خواص داروهای گیاهی را شامل می‌شود.
• شیمی پلیمر: روش‌های ساخت درشت مولکول‌ها و بسپارها (پلیمرها) را در بر می‌گیرد.
  • (+) مجموعه آموزش‌های مهندسی پلیمر و نساجی
• شیمی دریا: بحث و بررسی در خصوص شیمی آب، معادن و کانی‌ها، نفت و گاز، شیمی مناطق فراجوش، شیمی آلاینده‌ها و بسیاری از موارد مهم دیگر در دریا در این گرایش انجام می‌پذیرد.
• شیمی و فناوری اسانس: استخراج، خالص‌سازی و سنتز اسانس را شامل می‌شود.
• شیمی پیشرانه: شامل مطالعه و بررسی‌ موتور‌های پیستونی، توربینی و موشک می‌شود.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته شیمی کاربردی چه هستند؟

در ادامه، فهرستی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین دروس رشته شیمی کاربردی ارائه شده است:

1. (+) شیمی آلی 1
2. (+) شیمی آلی 2
3. (+) شیمی آلی 3
4. آزمایشگاه شیمی آلی
5. (+) شیمی تجزیه 1
6. (+) شیمی تجزیه 2
7. شیمی تجزیه 3
8. آزمایشگاه شیمی تجزیه
9. (+) شیمی فیزیک 1
10. شیمی فیزیک 2
11. شیمی فیزیک 3
12. آزمایشگاه شیمی فیزیک
13. (+) شیمی معدنی 1
14. شیمی معدنی 2
15. شیمی معدنی 3
16. آزمایشگاه شیمی معدنی
17. (+) شناسایی ترکیبات آلی
18. آزمایشگاه شناسایی ترکیبات آلی
19. ایمنی در آزمایشگاه
20. اصول محاسبات شیمی
21. شیمی صنعتی 1
22. شیمی صنعتی 2
23. آزمایشگاه شیمی صنعتی
24. اصول تصفیه و آب و فاضلاب
25. شیمی سبز و محیط زیست
26. شیمی پلیمر
27. متون علمی شیمی
28. زبان تخصصی شیمی

فارغ التحصیل رشته شیمی کاربردی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

برخی از مشاغل اصلی که یک فارغ‌التحصیل رشته شیمی کاربردی می‌تواند در آن‌ها شاغل شود عبارت هستند از:

• ارائه خدمات در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی و مواد مصرفی صنایع
• خدمات آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و سایر موسسات آموزشی
• ارائه خدمات در پتروشیمی، کارخانجات پلاستیک، رنگ و رزین، صنایع دارویی و بهداشتی
• استفاده از گیاهان دارویی برای سنتز مواد دارویی و درمانی
• ارائه خدمات به آزمایشگاه‌های سنتزی مواد، به منظور سنتز مواد جدید
• پذیرش کارهای پژوهشی و شرکت کردن در پروژه‌های پژوهشی
•  ارائه خدمات به شرکت‌های نوبنیاد و حل و فصل مشکلات و چالش‌های آن‌ها
• کار آفرینی

بازار کار رشته شیمی کاربردی به چه صورت است؟

بازار کار به کلی موضوعی است که به شرایط جامعه‌ای که هر شخص در آن زندگی می‌کند بستگی دارد؛ ولی بر خلاف باورهای برخی افراد در مورد رشته‌های علوم پایه و بخصوص شیمی، باید گفت، شیمی علمی است که در همه زمینه‌ها اعم از خوراک، پوشاک، دارو و... دخالت دارد. پس می‌توان نتیجه گرفت یک شیمی‌دان یا فارغ التحصیل رشته شیمی می‌تواند با توجه به تجربه و اطلاعاتی که دارد به نسبت سریع مشغول به کار شود.

در سوال قبل به زمینه‌های کاری متفاوت دانش آموختگان رشته شیمی کاربردی اشاره شد، اما نکته مهمی که در این رشته حائز اهمیت است میزان دانشی است که فرد کسب کرده. به عبارت دیگر، مدرک دانشگاهی یا نمره بالا، نمی‌تواند دلیلی باشد برای اینکه شما بتوانید کار مرتبط با رشته خود را پیدا کنید؛ شاید این موضوع شرایط لازم باشد ولی کافی نیست.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلم‌‌های آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.

امکان ادامه تحصیل در رشته شیمی کاربردی در داخل ایران چگونه است؟

امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته شیمی کاربردی وجود دارد. گرایش‌های موجود در مقطع کارشناسی ارشد شیمی کاربردی عبارت هستند از:

• گرایش شیمی آلی
• گرایش شیمی تجزیه
• گرایش شیمی معدنی
• گرایش شیمی فیزیک
• گرایش نانو شیمی
• گرایش فیتوشیمی
• گرایش شیمی پلیمر
• گرایش شیمی کاربردی
• گرایش آموزش شیمی
• گرایش شیمی دارویی
• گرایش شیمی پیشرانه
• گرایش شیمی دارویی
• گرایش شیمی کاتالیست
• گرایش شیمی دریا

گرایش‌های موجود در مقطع دکتری رشته شیمی کاربردی نیز عبارت هستند از:

• گرایش شیمی فیزیک
• گرایش شیمی آلی
• گرایش شیمی تجزیه
• گرایش شیمی معدنی
• گرایش شیمی کاربردی
• گرایش شیمی پلیمر
• گرایش فیتو شیمی

این اطلاعات بر اساس گرایش‌هایی است که تاسال 97 توسط وزارت علوم برای متقاضیان رشته شیمی ارائه شده است. اما ممکن است هر سال تغییراتی در آن‌ها اعمال شود و حتی در مقطع ارشد و دکتری گرایش‌های جدید اضافه شوند. نکته حائر اهمیت دیگر، رشته‌های مشترکی است که بین رشته شیمی وزارت علوم و برخی رشته‌های وزارت بهداشت وجود دارند. برای مثال یکی از این رشته‌ها، ارشد شیمی دارویی است که می‌توان با مدرک کارشناسی شیمی در کنکور وزارت بهداشت شرکت کرد و در رشته شیمی دارویی پذیرفته شد.

امکان ادامه تحصیل در رشته شیمی کاربردی در خارج از کشور به چه صورت است؟

برای دانش آموختگان رشته شیمی در تمامی مقاطع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و کلیه گرایش‌ها امکان ادامه تحصیل در خارج از کشور وجود دارد. تحصیل در رشته شیمی در کشورهای دیگر معمولا پرطرفدار است و هر ساله داوطلبان زیادی از همین طریق اقدام به مهاجرت می‌کنند.

در صورت اخذ پذیرش از دانشگاه‌های خارجی، شما می‌توانید از امکان تحصیل رایگان در رشته شیمی بهره‌مند شوید. از جمله دانشگاه‌های مطرح در اخذ پذیرش، می‌توان به دانشگاه‌ کالیفرنیا برکلی و دانشگاه هاروارد اشاره کرد. از کشور‌هایی که در رشته شیمی مطرح هستند نیز می‌توان به آمریکا، کانادا و آلمان اشاره داشت. شرایط تحصیل، زندگی، مخارج و ارائه خدمات به دانشجویان خارجی در هر کدام از این کشورها متفاوت است و برای داوطلبانی که به دنبال اخذ پذیرش هستند، بررسی تمام این موارد الزامی است.

نکته حائز اهمیت برای اخذ پذیرش و ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و به خصوص دکتری، بررسی زمینه تحقیقاتی و کاری اساتیدی است که شما را به عنوان دانشجو پذیرفته‌اند.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمون‌های بین‌المللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل، آیلتس و دولینگو نیاز دارید. برای شروع این مسیر می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش زبان انگلیسی فرادرس کمک بگیرید.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.

دروس دانشگاهی رشته شیمی کاربردی تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟

دروس دانشگاهی که در مقطع کارشناسی به دانشجویان رشته شیمی کاربردی ارائه می‌شوند، بیشتر به ایجاد یک زمینه برای آشنایی بیشتر آن‌ها با رشته شیمی طراحی شده‌اند. برای اینکه بتوان در یک رشته موفق بود، باید یک سری اطلاعات اختصاصی داشت و دروس تئوری-تخصصی رشته شیمی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند، همین منظور را دنبال می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

تعدادی واحدهای درسی آزمایشگاهی نیز در دوره کارشناسی وجود دارند که اگر توسط اساتید به خوبی ارائه شوند و خود دانشجو مشتاق به یادگیری باشد و تلاش کند، می تواند بهره خوبی از این واحدهای درسی ببرد. رشته شیمی یک رشته آزمایشگاهی است و هر چه یک فارغ التحصیل شیمی بتواند در زمینه کارهای آزمایشگاهی اطلاعات بیشتر و تجریه بیشتری داشته باشد برای ورود به بازار کار آماده‌تر خواهد بود. به طور معمول، انتظاری که از یک شیمیست در بازار کار دارند، مهارت او در ارائه خدمات در آزمایشگاه‌ها است.

در مقطع ارشد واحدهای درسی نسبت به مقطع کارشناسی بسیار کمتر هستند و مانور اصلی روی کار آزمایشگاهی و تحقیقاتی است.

نویسنده مهمان: فرنوش احمدپور

این مطلب توسط مدرس و عضو هیئت علمی فرادرس، «فرنوش احمدپور» نوشته شده است. احمدپور، فارغ التحصیل مقطع کارشناسی رشته شیمی کاربردی از دانشگاه اراک و دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد، شیمی آلی در دانشگاه علم و صنعت است. او همچنین به زبان انگلیسی نیز علاقه‌مند است و به تدریس در این زمینه نیز می‌پردازد.

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

• مجموعه آموزش‌های دروس شیمی
• مجموعه آموزش‌های کاربرد متلب در شیمی
• آموزش نظریه اتم‌ها در مولکول‌ها با نرم‌افزار محاسباتی AIM2000
• آموزش رسم چند بعدی ساختار شیمیایی‎ با ChemOffice (کم آفیس)
• آموزش مدل‌سازی انواع ساختار مولکولی با HyperChem (هایپرکم)
• آموزش نرم‌افزار اسپارتان (Spartan) برای بررسی ساختار مولکولی
• معرفی رشته‌های مختلف دانشگاهی — از تحصیل تا اشتغال

^^