رشته مهندسی پلیمر | معرفی گرایش ها، حقوق و درآمد و بازار کار

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته مهندسی پلیمر پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته مهندسی باید در آن‌ها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته مهندسی پلیمر مناسب چه کسانی است؟

رشته مهندسی پلیمر مناسب افرادی است که به صنعت علاقه دارند. در اصل می‌توان گفت که پلیمر یکی از اجزای جدانشدنی هر صنعتی است. همچنین سمت دیگر این رشته آزمایشگاه است. پس بنابراین شخصی که رشته مهندسی پلیمر را انتخاب می‌کند باید هم به کار در محیط کارخانه و هم به کار در محیط آزمایشگاهی علاقه داشته باشد.

جنبه تحقیقاتی رشته مهندسی پلیمر نیز بسیار گسترده است و باید فردی که وارد این رشته می شود محقق بسیار خوبی باشد. به دلیل میان رشته‌ای بودن این رشته، افرادی که علاقه‌مند به مهندسی هستند می‌توانند وارد آن شوند. یکی دیگر از مواردی که این زمینه می‌طلبد صبر بسیار زیاد است، زیرا اکثر پروژه‌های پلیمری تا رسیدن به درآمد نسبتاً زمان‌بر هستند. پیشنهاد ویژه این است که اگر قصد ادامه تحصیل در مقطع ارشد یا دکتری را ندارید، به سراغ رشته مهندسی پلیمر نروید.

آنچه که مهندس پلیمر در کار تخصصی خود انجام می‌دهد به توسعه و ساخت پلیمرهایی همچون نایلون، اپوکسی و پلاستیک ختم می‌شود. البته مهندسان پلیمر در نقش‌های مختلفی با انواع پلیمر سر و کار دارند که از میان آن‌ها می‌توان به طراحی و توسعه پلیمرهای جدید و همچنین، بکارگیری روش‌های جدیدتر برای استفاده از سایر پلیمرها اشاره کرد.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی پلیمر بیشتر کاربرد دارند؟

دروس رشته پلیمر، تشکیل شده از دروس رشته‌های مختلف هستند. شیمی 2، 3 و 4، حساب دیفرانسیل و انتگرال، فیزیک 1، 2، 3 و 4 از جمله دروسی به حساب می‌آیند که می‌توان به عنوان پیش‌زمینه لازم برای ورود به این رشته به آن‌ها اشاره کرد.

پایه رشته مهندسی پلیمر شیمی آلی است. از دروس شیمی مبحث های مهمی که باید حتماً قبل از ورود به دانشگاه تسلط کامل داشت عبارتند از: عدد جرمی، الکترونگاتیویتی، شبکه‌های بلوری، ترکیب و پیوند‌های کوالانسی، عدد اکسایش، ترکیبات آلی و کربن، گروه‌های عاملی، استوکیومتری، ترمودینامیک، آنتالپی و آنتروپی، محلول‌ها، کلوئید و سوسپانسیون.

از دروس ریاضی می توان به سرفصل هایی همانند مشتق، انتگرال، حد و لگاریتم اشاره کرد. درس فیزیک، پس از شیمی مهم‌ترین درس برای رشته مهندسی پلیمر است. مباحث مهم این درس که باید حتماً به آن‌ها تسلط داشت، عبارتند از: نور، دینامیک، کار و انرژی، مقاومت الکتریکی، حرکت شناسی، دینامیک، حرکت نوسانی، صوت.

در آخر بدیهی است که برای ورود به رشته مهندسی پلیمر همانند دیگر رشته‌های مهندسی، پایه ریاضیات بسیار قوی لازم است. برای یادگیری بیشتر و بهتر دروس دبیرستان، مشاهده مجموعه فیلم آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

• (+) مجموعه آموزش دروس دبیرستان

گرایش‌های رشته مهندسی پلیمر برای ادامه تحصیل چه هستند؟

جهت ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر می‌توان به گرایش‌های زیر اشاره کرد:

• فرآورش پلیمر‌ها: در این گرایش شما با فرایند کردن پلیمرها آشنا خواهید شد. به صورت عمده این گرایش شامل 3 زیرشاخه لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت است. پایان‌نامه افرادی که وارد این گرایش می‌شوند در مقیاس کاملاً صنعتی است.
  • (+) مجموعه فیلم آموزش مهندسی پلیمر و نساجی
• علوم پایه: در این گرایش با مبانی علم پلیمر آشنا می‌شوید. گرایش علوم پایه جنبه صنعتی قویی ندارد، اما از نظر آکادمیک و تحقیقاتی رشته بسیار جذابی است و خواهان زیادی در سرتاسر دانشگاه‌های دنیا دارد.
• بایوپلیمر: این گرایش به پلیمرهای زیستی ربط دارد. پلیمرهایی که به طور گسترده وجود دارند و با ساختارهای زنده در تماس هستند. از جمله استفاده این پلیمرها می توان در داربست‌ها ، زخم پوش‌ها، لنزهای چشمی و کامپوزیت‌های دندانی اشاره کرد. فارغ التحصیلان این رشته هم توانایی کار در صنعت و هم توانایی کار تحقیقاتی در آزمایشگاه‌ها را بسته به انتخاب پایان‌نامه‌شان دارند.
• سنتز پلیمرها: مهمترین بخش تشکیل پلیمر، تبدیل کوچک مولکول به بزرگ مولکول یا همان پلیمر است. این کار تخصص افرادی است که در حیطه سنتز پلیمرها تلاش می‌کنند. زمینه کاری اینگونه افراد بیشتر در پتروشیمی‌های تولید کننده پلیمر است.
• نانوپلیمر: افراد انتخاب کننده این رشته هم با نانوذرات سروکار دارند که بسیار زمینه تحقیقاتی جالبی در دانشگاه‌های دنیا است. ذرات نانو به عنوان افزودنی در پلیمرها خواص بسیار جالبی از خود نشان می‌دهند و سازمان‌های حمایت کننده زیادی در سرتاسر دنیا دارند.
  • (+)‌ مجموعه فیلم آموزش مهندسی نانوفناوری

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی پلیمر چه هستند؟

در ادامه به مهم‌ترین دروسی که در رابطه با رشته مهندسی پلیمر در دانشگاه تدریس می‌شوند پرداخته شده است. این دروس در فهرست زیر آورده شده‌اند.

• (+) شیمی آلی 1
• (+) شیمی آلی 2
• (+) شیمی و سینتیک پلیمریزاسیون
• (+) اصول مهندسی
• (+) انتقال حرارت
• (+) انتقال جرم
• (+) مکانیک سیالات
• (+) شیمی فیزیک پلیمرها
• (+) رئولوژی پلیمرها
• (+) خواص فیزیکی و مکانیکی پلیمرها
• مهندسی پلاستیک
  • (+) فیلم آموزش تحلیل فرآیند تزریق پلاستیک با نرم افزار Moldflow 
  • (+) فیلم آموزش طراحی قالب های پلاستیک با نرم افزار اینونتور INVENTOR
• کارگاه مهندسی پلاستیک
• (+) مهندسی الاستومر
• کارگاه مهندسی الاستومر
• کامپوزیت‌ها
  • (+) فیلم آموزش کامپوزيت ها و کاربرد آن در صنایع
• کارگاه کامپوزیت
• سینتیک و طراحی راکتور
• شیمی پلیمر
• شناسایی پلیمرها
• کاربرد ریاضیات در مهندسی پلیمر،
• محاسبات عددی
• معادلات دیفرانسیل
• (+) مهندسی کامپوزیت
• مهندسی پلیمریزاسیون
  • (+) فیلم آموزش شیمی و سینتیک پلیمریزاسیون مرحله ای
• خواص و کاربرد پلیمرهای طبیعی
• طراحی محصول با پلیمرها
• چسب
• رزین و اسفنج
  • (+) آموزش رزین های صنعتی

فارغ التحصیل رشته مهندسی پلیمر در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

پلیمرها پایه و اساس بسیاری از صنایع هستند. صنعتی نیست که قسمتی از آن پلیمری نباشد. همانطور که در اطراف خود مشاهده می‌کنید اکثر اجسام قسمتی پلیمری دارند. از این رو، مهندسان پلیمر بیکار نمی‌مانند؛ صنایع پلیمری به صورت عمده در کشور ایران به دو دسته پلاستیک و لاستیک تقسیم می‌شوند.

اخیراً صنایع دارویی و زخم پوش‌ها نیز وارد صنعت ایران شده‌اند. قسمت دیگری که به نزدیکی با بخش پلیمری کار می‌کند تولید افزودنی‌های پلیمری است؛ ناگفته نماند که نانو مواد هم زیر مجموعه این صنعت به حساب می‌آیند و اخیراً بازار خوبی پیدا کرده‌اند.

پست‌هایی که به فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمر در کارخانه‌ها پیشنهاد می‌شود، عبارتند از: مسئول کنترل کیفیت (QC)، مسئول تحقیق و توسعه (R&D) و مسئول آزمایشگاه؛ کلیه این پست‌ها، در اصل سمت‌های مهندسی هستند و افراد تجربی به سختی می‌توانند در این جایگاه‌های شغلی کار کنند. از سوی دیگر ایران در زمینه تولید کننده‌های محصولات پلیمری هنوز به رشد کافی دست پیدا نکرده است.

زمینه دیگر و بهترین زمینه‌ای که مهندسان پلیمر می‌توانند در آن وارد شوند، تأسیس شرکت جهت تولید محصولات نوین پلیمری است. با ورود به این قسمت، مهندسان پلیمر می‌توانند هم درآمد بسیار بالاتری نسبت به زمینه‌های قبلی داشته و هم جهت به حرکت در آوردن چرخ پیشرفت اقتصادی کشور گام مثبتی را بردارند.

بازار کار رشته مهندسی پلیمر به چه صورت است؟

رشته پلیمر به سه دلیل بازار کار غیر اشباعی دارد: دلیل اول گستردگی زیاد زمینه‌های استفاده از پلیمرها است. دلیل دوم در نو بودن این رشته در دانشگاه های ایران خلاصه می‌شود و سومین دلیل نیز ناشی از تقاضای بسیار زیاد صنایع برای فارغ التحصیلان این رشته است.

سه دلیلی که ذکر شد، باعث می‌شوند که بازار کار پلیمر تا چند سال آینده اشباع نشود و کار برای فارغ التحصیلان آن موجود باشد. حتی اگر صنایع از مهندسی پلیمر اشباع شوند، این مهندسان به راحتی و با سرمایه بسیار کم می‌توانند شرکت تاسیس کرده و محصولات خود را تولید و به فروش برسانند. با روند فعلی بازار، احتیاج صنعت به مهندسان پلیمر روز به روز افزایش خواهد یافت.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلم‌‌های آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر در داخل ایران چگونه است؟

رشته پلیمر از سال 1358 وارد دانشگاه‌های ایران شد. از آن زمان تا به امروز، با افزایش آگاهی و رشد پلیمرهای صنعتی در ایران مشتاقان این رشته افزایش پیدا کرده‌اند. افرادی که تمایل به ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و یا بالاتر را دارند، می‌توانند برای دانشگاه‌های زیادی اقدام کنند.

تعداد دانشگاه‌هایی که کارشناسی ارشد مهندسی پلیمر را دارند از دانشگاه‌هایی که کارشناسی این رشته را دارند بیشتر است. نکته قابل توجهی که برای ادامه تحصیل در رشته پلیمر باید در نظر گرفت، وجود امکانات آزمایشگاهی کافی در دانشگاه انتخابی است. زیرا در مقاطع بالاتر از کارشناسی، کارهای پژوهشی بسیار مهم هستند؛ از این رو، کمبود امکانات باعث ایجاد هزینه‌های مازاد و سختی‌های بیشتر در حین تحصیل خواهد شد.

نکته مهم دیگری که برای ادامه تحصیل در این رشته باید در نظر گرفت، این است که به دلیل گستردگی کاربرد‌های پلیمرها، زمینه‌های گسترده‌ای برای تعریف پروژه‌های پایان‌نامه وجود دارد. دانشجویان قبل از ورود به کارشناسی ارشد، باید زمینه مورد علاقه خود را برای تحقیق پیدا کرده و سپس وارد آن زمینه شوند.

در آخر توصیه می‌شود که اگر تمایل به ادامه تحصیل در رشته پلیمر را ندارید، ترجیحاً وارد این رشته نشوید. زیرا بین مقطع کارشناسی و صنعت پلیمر فاصله زیادی است.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمون‌های بین‌المللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل، آیلتس و دولینگو نیاز دارید. برای شروع این مسیر می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش زبان انگلیسی فرادرس کمک بگیرید.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر در خارج از کشور به چه صورت است؟

رشته پلیمر در سرتاسر دنیا خواهان زیادی دارد. زیرا کاربردهای این رشته در کلیه صنایع الکتریکی، پزشکی، بسته‌بندی، ساختمان‌سازی و غیره بسیار گسترده است. در اکثر دانشکده‌های شیمی دنیا، از رشته پلیمر به عنوان بهترین رشته تحصیلی در علم شیمی یاد می‌شود. بنابراین رشته مهندسی پلیمر، رشته‌ای دارای پتانسیل بالا جهت گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های خوب دنیا است.

از زاویه دیگر، رشته پلیمر یک رشته مهندسی است. اساتید رشته‌های مهندسی دارای پشتوانه مالی از صنایع پلیمر جهت تحقیقات هستند؛ از این رو، تمایل بیشتری برای ارائه کمک هزینه به دانشجویان برای پیشبرد پروژه‌هایشان دارند. یکی دیگر از مزیت‌های این رشته وجود بازار کار برای آن در همه جای دنیا است و از این رو می‌توان گفت رشته پلیمر یک رشته بین‌المللی است. البته ناگفته نماند پذیرش دانشجویان ایرانی در برخی از دانشکده‌های جهان، اکنون و به دلایل مختلف قدری سخت‌تر انجام می‌پذیرد؛ ولی باید بگوییم که این امر غیر ممکن نیست و هنوز هم گزینه‌های مناسبی برای فارغ‌التحصیلان رشته پلیمر در خارج از کشور وجود دارد.

دروس دانشگاهی رشته مهندسی پلیمر تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟

برای ورود به صنعت اطلاعات زیادی در زمینه پلیمرها مورد نیاز است. یک مهندس پلیمر در صنعت باید بتواند دروس دانشگاهی را به پلیمر واقعی که با چشم می‌بیند ربط دهد و همچنین قادر باشد فرایندهایی که اتفاق می‌افتند را با درس‌هایی که در دانشگاه خوانده است، توجیه کند.

در مقطع کارشناسی شما با پایه علم پلیمر آشنا می‌شوید که حتماً برای ورود به مقطع ارشد یا صنعت لازم است. در مقطع کارشناسی ارشد توانایی کار عملی با پلیمر ها را یاد می‌گیرید که این به کامل شدن دانش پایه کارشناسی بسیار کمک می‌کند.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

امروزه صنعت پلیمر نیازمند مهندس‌هایی است که بتوانند کارهای تجربی آن‌ها را سازماندهی کرده و تولیدات شرکت را به سمت محصولات بهتر ببرند. لازمه استخدام در این صنعت آگاهی بالای پلیمری توسط درس‌های دانشگاهی و مطالعات جنبی است. در مقطع کارشناسی، حدود 50 واحد تخصصی وجود دارد که به پیشرفت فرد در علم پلیمر کمک می‌کنند.

نویسنده مهمان: محمدرضا عباسی

این مطلب توسط مدرس و عضو هیئت علمی فرادرس، «محمدرضا عباسی» نوشته شده است. عباسی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی پلیمر در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران است. عضویت در بنیاد ملی نخبگان، ارائه مقالات علمی و تخصصی در نشریات مرتبط با رشته پلیمر و تحقیق در زمینه‌های مرتبطی همچون چاپ سه بعدی، استفاده از پلیمرها در داربست‌های زیستی و زخم‌پوش‌های پلیمری از جمله دیگر فعالیت‌های علمی و پژوهشی وی به حساب می‌آیند.