ضمیر بارز در عربی چیست؟ – به زبان ساده با مثال و تمرین
«ضمیر بارز» یکی از انواع ضمایر متصل مرفوعی عربی است که به انتهای فعلهای ماضی، مضارع و امر متصل میشود و معمولاً نقش فاعل یا نائب فاعل جمله را به عهده دارد. بهعنوان مثال، «و» در «هُمْ تَذْهَبونَ»، نوعی ضمیر بارز و فاعل فعل «تَذْهَبونَ» است. در بخشهای بعدی این مطلب از مجله فرادرس، ضمن آنکه انواع ضمیر بارز در عربی را بررسی میکنیم، نقش دستوری و اعراب آنها را نیز نشان میدهیم. همچنین توضیحی کلی در مورد انواع ضمیر در زبان عربی ارائه میکنیم و مثالها و تمریناتی را در مورد این مبحث در اختیارتان قرار میدهیم.
ضمیر بارز در عربی
ضمایر بارز، نوعی ضمیر متصل مرفوعی هستند که در انتهای فعلهای ماضی، مضارع و امر قرار میگیرند. این فعلها معمولاً فاعل یا نائب فاعل جمله هستند و اعراب آنها نیز بهصورت محلّاً مرفوع است. برای اینکه با این نوع از ضمیرها بیشتر آشنا شوید، به مثال زیر دقت کنید. در این مثال، ضمیر بارز «و» در انتهای فعل مضارع «یَدرُسونَ» قرار گرفته است. ازآنجاییکه این فعل از نوع افعال معلوم است، نتیجه میگیریم که ضمیر «و» نقش فاعل آن را به عهده دارد.
الطالِبونَ یَدرُسونَ.
دانشآموزان درس میخوانند.
ضمایر بارز عربی، همچنین سایر انواع ضمیرهای این زبان را میتوانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس یاد بگیرید. لینک دسترسی به این فیلم آموزشی را در ادامه آوردهایم.
انواع ضمیر بارز
گفتیم ضمیرهای بارز به انتهای فعلهای ماضی، مضارع و امر متصل میشوند. به همین خاطر میتوان آنها را به سه دسته زیر تقسیم کرد:
- ضمایر بارز فعلهای ماضی
- ضمایر بارز فعلهای مضارع (یا مستقبل)
- ضمایر فعلهای امر یا نهی
ضمایر بارز فعلهای ماضی
ضمایر بارز فعلهای ماضی را در جدول زیر بهصورت پررنگ مشخص کردهایم. همچنین نشان دادهایم که هرکدام از آنها مربوط به کدام صیغه از فعلهای ماضی هستند.
صیغه | ضمایر بارز فعل ماضی |
مفرد مذکر غائب | جَلَسَ |
مفرد مؤنث غائب | جَلَسَتْ |
مثنی مذکر غائب | جَلَسَا |
مثنی مؤنث غائب | جَلَسَتَا |
جمع مذکر غائب | جَلَسُوا |
جمع مؤنث غائب | جَلَسْنَ |
مفرد مذکر مخاطب | جَلَسْتَ |
مفرد مؤنث مخاطب | جَلَسْتِ |
مثنی مذکر مخاطب | جَلَسْتُمَا |
مثنی مؤنث مخاطب | جَلَسْتُمَا |
جمع مذکر مخاطب | جَلَسْتُمْ |
جمع مؤنث مخاطب | جَلَسْتُنَّ |
متکلم وحده | جَلَسْتُ |
متکلم مع الغیر | جَلَسْنَا |
ضمایر بارز فعلهای مضارع (یا مستقبل)
برخی از فعلهای مضارع نیز مانند فعلهای ماضی دارای ضمیر بارز هستند. ازآنجاییکه فعلهای مُسْتَقبَل (آینده) نیز از فعلهای مضارع ساخته میشوند، برخی از فعلهای مستقبل نیز دارای ضمیر بارز هستند. این ضمایر را همراه با صیغه آنها در جدول زیر نشان دادهایم. برای اینکه این نوع از ضمایر بارز را بهتر یاد بگیرید، لازم است صرف فعلهای مضارع را نیز بیاموزید. این موضوع در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس بهطور کامل آموزش داده شده است.
صیغه | ضمایر بارز فعل مضارع (مستقبل) |
مفرد مذکر غائب | يَجْلِسُ (سَيَجْلِسُ) |
مفرد مؤنث غائب | تَجْلِسُ (سَتَجْلِسُ) |
مثنی مذکر غائب | يَجْلِسَانِ (سَيَجْلِسَانِ) |
مثنی مؤنث غائب | تَجْلِسَانِ (سَتَجْلِسَانِ) |
جمع مذکر غائب | يَجْلِسُونَ (سَيَجْلِسُونَ) |
جمع مؤنث غائب | يَجْلِسْنَ (سَيَجْلِسْنَ) |
مفرد مذکر مخاطب | تَجْلِسُ (سَتَجْلِسُ) |
مفرد مؤنث مخاطب | تَجْلِسِينَ (سَتَجْلِسِينَ) |
مثنی مذکر مخاطب | تَجْلِسَانِ (سَتَجْلِسَانِ) |
مثنی مؤنث مخاطب | تَجْلِسَانِ (سَتَجْلِسَانِ) |
جمع مذکر مخاطب | تَجْلِسُونَ (سَتَجْلِسُونَ) |
جمع مؤنث مخاطب | تَجْلِسْنَ (سَتَجْلِسْنَ) |
متکلم وحده | أَجْلِسُ (سَأَجْلِسُ) |
متکلم مع الغیر | نَجْلِسُ (سَنَجْلِسُ) |
ضمایر بارز فعلهای امر و نهی
تمامی فعلهای امر از صیغههای مخاطب فعلهای مضارع ساخته میشوند. بنابراین، این فعلها نیز مانند فعلهای مضارع دارای ضمیر بارز هستند. فعلهای نهی نیز از همین صیغهها ساخته میشوند. به همین علت، آنها نیز دارای ضمیر بارز هستند. این نوع از ضمایر بارز را در جدول زیر بهصورت پررنگ نشان دادهایم. صیغه مربوط به هرکدام را نیز مشخص کردهایم.
صیغه | ضمایر بارز فعل امر | ضمایر بارز فعل نهی |
مفرد مذکر مخاطب | اِجْلِسْ (تو بنشین.) | لا تَجْلِسْ (تو ننشین.) |
مفرد مؤنث مخاطب | اِجْلِسِي (تو بنشین.) | لا تَجْلِسِي (تو ننشین.) |
مثنی مذکر مخاطب | اِجْلِسَا (شما دو مرد بنشینید.) | لا تَجْلِسَا (شما دو مرد ننشینید.) |
مثنی مؤنث مخاطب | اِجْلِسَا (شما دو زن بنشینید.) | لا تَجْلِسَا (شما دو زن ننشینید.) |
جمع مذکر مخاطب | اِجْلِسُوا (شما چند مرد بنشینید.) | لا تَجْلِسُوا (شما چند مرد ننشینید.) |
جمع مؤنث مخاطب | اِجْلِسْنَ (شما چند زن بنشینید.) | لا تَجْلِسْنَ (شما چند زن ننشینید.) |
نقش و اعراب ضمیر بارز
ضمیرهای بارز به فعلها متصل میشوند و نقش دستوری فاعل یا نائب فاعل آنها را به عهده میگیرند. اگر فعل مورد نظر از نوع فعلهای معلوم باشد، ضمیر بارز آن نقش فاعل را به عهده دارد اما اگر آن فعل، از نوع فعلهای مجهول باشد، ضمیر بارز نیز نقش نائب فاعل آن را به عهده میگیرد. میدانیم که فاعل یا نائب فاعل معمولاً مرفوع هستند. به همین علت، ضمیرهای بارز نیز مرفوع هستند.
ازآنجاییکه نوع اعراب همه ضمیرها محلّی است، اعراب ضمیرهای بارز را بهصورت «محلّاً مرفوع» بیان میکنیم. نکته های این بخش را با دقت به مثالهای کادر زیر بهتر یاد میگیرید. در مثال اول، فعل بهصورت معلوم آمده است. بنابراین، ضمیر بارز «و» فاعل آن است و اعراب آن نیز محلّاً مرفوع است. در مثال دوم، فعل جمله مجهول است. بنابراین، ضمیر بارز «و» نائب فاعل آن و محلّاً مرفوع است.
مثال اول: الرَّجُلانِ یَفتَحونَ أَبْوابَ البُیوتِ.
مثال دوم: أَبْوابُ البُیوتِ یُفْتَحونَ.
فراگیری انواع ضمیرهای عربی با آموزش های فرادرس
بهطور کلی، ضمیرها کلمههایی هستند که جانشین اسمها میشوند و نقش آنها را به عهده میگیرند. در زبان عربی، برای نقشهای دستوری گوناگون، از ضمیرهای مختلفی استفاده میشود. برای مثال، ضمیرهای منفصل منصوبی، نقش مفعول جمله را به عهده میگیرند و ضمایر متصل مرفوعی، بهعنوان فاعل جمله میآیند. ضمیرهای عربی صورتهای متنوعی دارند. برای یادگیری همه آنها میتوانید به فیلمهای آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.
- فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس
- فیلم آموزش رایگان درس یازدهم عربی پایه هفتم فرادرس
- فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۳ فرادرس
به کمک مجموعه فیلمهای آموزشی زیر نیز میتوانید علاوهبر ضمیرها، اسمها، فعلها، حروف و سایر اجزای جملههای عربی را بشناسید و با کاربرد آنها آشنا شوید. در این مجموعههای آموزشی، دهها نکته کاربردی در مورد روش ترجمه زبان عربی به فارسی ارائه شده است.
- مجموعه فیلمهای آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
- مجموعه فیلمهای آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس
مثال ضمیر بارز در عربی
در بخشهای قبلی با ضمیر بارز در عربی و انواع آن آشنا شدید. در این بخش، با مثالهایی از این نوع ضمایر در زبان عربی آشنا میشوید. ازآنجاییکه ضمایر بارز به انتهای فعلها متصل میشوند، برای یادگیری آنها باید با ساختار فعلهای عربی آشنا باشید. در این مورد، توصیه میکنیم فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس را مشاهده کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه آوردهایم.
مثال اول
در جمله زیر و در انتهای فعل «سَیَنجحونَ»، ضمیر بارز «و» قرار گرفته است. این ضمیر فاعل جمله و محلّاً مرفوع است.
الطالِبون سَیَنجحونَ في الإِمتِحاناتِ.
دانشآموزان بهزودی در امتحانات موفق میشوند.
مثال دوم
در این مثال، فعل «لَعَبَا» با ضمیر بارز «ا» به کار رفته است. این ضمیر نقش فاعل را به عهده دارد و محلّاً مرفوع است.
الطِفلانِ لَعَبَا في غُرْفَتِهُما.
دو کودک در اتاقشان بازی کردند.
مثال سوم ضمیر بارز در عربی
در جمله زیر، انتهای فعل «ذَهَبْنا»، ضمیر بارز «نا» آمده است. این ضمیر مربوط به صیغه متکلم وحده است و فاعل محلّاً مرفوع جمله محسوب میشود.
ذَهَبْنا إلَی العِراقِ أَمسِ.
دیروز به عراق رفتیم.
مثال چهارم
در مثال زیر، ضمیر «و» در انتهای فعل «یَقْرَأُونَ» نوعی ضمیر بارز و فاعل جمله است. اعراب آن نیز بهصورت محلّاً مرفوع است.
هَلْ یَقْرَأُونَ الدَّرسَ الثّاني؟
آیا درس دوم را میخوانید؟
مثال پنجم
در این جمله، ضمیر «و» در انتهای فعل «يَسْبَحُونَ» فاعل و ضمیر بارز است. اعراب این کلمه بهصورت محلّاً مرفوع است.
«كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ» (انبیاء/۳۳)
هر كدام از اين دو در مدارى شناور هستند.
مثال ششم ضمیر بارز در عربی
در جمله زیر، دو فعل به کار رفته است که هر دو هم دارای ضمیر بارز هستند. «و» در انتهای «يَقُولُونَ» و «تْم» در انتهای «كُنْتُمْ» ضمایر بارز و فاعلهای مثال زیر به شمار میآیند. اعراب هر دو نیز بهصورت محلّاً مرفوع است.
«وَ يَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ» (انبیاء/۳۸)
و مىگويند: اگر راست مىگوييد، اين وعده چه وقت خواهد بود؟
مثال هفتم
در این مثال، از ضمیر بارز «تُ» در انتهای فعل «رَأَيْتُ» استفاده شده است. البته این فعل دو بار در جمله زیر آمده است. بار دوم، ضمیر متصل منصوبی «هُمْ» نیز به انتهای آن متصل شده است.
«إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ» (یوسف/۴)
يازده ستاره را با خورشيد و ماه ديدم که براى من سجده مىكنند.
مثال هشتم
با دقت به مثال زیر متوجه میشویم که انتهای فعل «اعْبُدُوا»، ضمیر بارز «و» قرار گرفته است. این ضمیر فاعل جمله است و اعراب آن محلّاً مرفوع است.
«فَاعْبُدُوهُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ» (انعام/۱۰۲)
پس او را بپرستيد و او بر هر چيزى نگهبان است.
مثال نهم ضمیر بارز در عربی
در جمله زیر، از فعل نهی «لَا تُبْطِلُوا» استفاده شده است. انتهای این فعل، ضمیر بارز «و» قرار دارد. این ضمیر، فاعل جمله است و اعراب آن نیز محلّاً مرفوع است.
«لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذَى» (بقره/۲۶۴)
صدقههاى خود را با منّت و آزار باطل نكنيد.
مثال دهم
در این مثال، فعل جمع مؤنث غائب «یُدَرِّسْنَ» با ضمیر بارز «نَ» آمده است. این ضمیر نقش فاعل جمله را به عهده دارد و اعراب آن نیز بهصورت محلّاً مرفوع است.
هُنَّ یُدَرِّسْنَ في جامِعَةِ بَیْروتِ.
آنها در دانشگاه بیروت تدریس میکنند.
بحث ضمایر بارز ارتباط مستقیمی با صرف فعلهای عربی دارد. به عبارت دیگر، ضمایر بارز هنگام صرف فعلها خود را نشان میدهند و به انتهای فعلها متصل میشوند. از این رو، لازم است تا حد زیادی با روش صرف کردن فعلهای عربی آشنا باشید. این مبحث در مطلب «صرف فعل در عربی» از مجله فرادرس بهخوبی آموزش داده شده است.
انواع ضمایر عربی
در زبان عربی، ضمیرهای متنوعی وجود دارد که ضمیرهای بارز تنها یکی از انواع آنها به شمار میآیند. در این بخش، انواع مختلف ضمایر عربی را مرور میکنیم و کاربرد هرکدام را توضیح میدهیم. همچنین نشان میدهیم که هریک از این ضمایر کدام نقشهای دستوری را در جمله به عهده میگیرند.
انواع ضمایر عربی را بهطور خلاصه در جدول زیر مشاهده میکنید.
انواع ضمایر عربی | ضمایر منفصل | منفصل مرفوعی |
منفصل منصوبی | ||
ضمایر متصل | متصل مرفوعی (ضمیر بارز) | |
متصل منصوبی و مجروری |
در بخشهای بعدی این مطلب، ابتدا ضمایر منفصل و سپس ضمیرهای متصل عربی را آموزش میدهیم. برای اینکه نکتههای تکمیلی را در مورد ضمایر عربی و کاربرد آنها یاد بگیرید، مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس انتخاب بسیار خوبی خواهد بود.
ضمایر منفصل عربی
ضمایر منفصل، ضمیرهایی هستند که بهتنهایی و بهصورت مستقل به کار میروند. ضمیرهای منفصل میتوانند نقش مبتدای جمله یا مفعولبه را به عهده داشته باشند. ضمایر منفصل عربی خود به دو دسته زیر تقسیم میشوند.
- ضمایر منفصل مرفوعی: بهعنوان مبتدای جمله میآیند.
- ضمایر منفصل منصوبی: بهعنوان مفعولبه جمله میآیند.
در ادامه، ابتدا ضمایر منفصل مرفوعی را نشان میدهیم. در مرحله بعد، ضمایر منفصل منصوبی را معرفی میکنیم.
ضمایر منفصل مرفوعی
این ضمایر را همراه با ترجمه آنها در جدول زیر آوردهایم. همچنین صیغه مربوط به هرکدام را مشخص کردهایم. این ضمایر در بسیاری از موارد، مبتدای جمله هستند و اعراب آنها نیز بهصورت محلّاً مرفوع است.
صیغه | ضمایر منفصل مرفوعی (معنی) |
مفرد مذکر غائب | هُوَ (آن مرد) |
مفرد مؤنث غائب | هي (آن زن) |
مثنی مذکر غائب | هُما (آن دو مرد) |
مثنی مؤنث غائب | هُما (آن دو زن) |
جمع مذکر غائب | هُم (آن چند مرد) |
جمع مؤنث غائب | هُنَّ (آن چند زن) |
مفرد مذکر مخاطب | أَنتَ (تو) |
مفرد مؤنث مخاطب | أَنتِ (تو) |
مثنی مذکر مخاطب | أَنتُما (شما دو مرد) |
مثنی مؤنث مخاطب | أَنتُما (شما دو زن) |
جمع مذکر مخاطب | أَنتُم (شما چند مرد) |
جمع مؤنث مخاطب | أَنتْنَّ (شما چند زن) |
متکلم وحده | أَنا (من) |
متکلم مع الغیر | نَحْنُ (ما) |
ضمایر منفصل منصوبی
ضمایر منفصل منصوبی را در جدول زیر مشاهده میکنیم. ترجمه و صیغه هرکدام از آنها نیز در این جدول مشخص شده است. این ضمایر بهتنهایی در جمله به کار میروند و نقش مفعولبه را به عهده میگیرند.
صیغه | ضمایر منفصل منصوبی (معنی) |
مفرد مذکر غائب | إیّاه (آن مرد را) |
مفرد مؤنث غائب | إیّاها (آن زن را) |
مثنی مذکر غائب | إیّاهُما (آن دو مرد را) |
مثنی مؤنث غائب | إیّاهُما (آن دو زن را) |
جمع مذکر غائب | إیَّاهُم (آن چند مرد را) |
جمع مؤنث غائب | إیّاهُنَّ (آن چند زن را) |
مفرد مذکر مخاطب | إیّاکَ (تو را) |
مفرد مؤنث مخاطب | إیّاکِ (تو را) |
مثنی مذکر مخاطب | إیّاکُما (شما دو مرد را) |
مثنی مؤنث مخاطب | إیّاکُما (شما دو زن را) |
جمع مذکر مخاطب | إیّاکُم (شما چند مرد را) |
جمع مؤنث مخاطب | إیّاکُنَّ (شما چند زن را) |
متکلم وحده | إیّايَّ (من را) |
متکلم مع الغیر | إیّانا (ما را) |
ضمایر متصل عربی
ضمایر متصل، ضمیرهایی هستند که کاربرد مستقل ندارد. بلکه به انتهای فعلها متصل میشوند. ضمیرهای متصل میتوانند فاعل جمله، نائب فاعل، مفعولبه یا مضافالیه باشند. ضمایر متصل عربی به دو گروه زیر دستهبندی میشوند:
- ضمایر متصل مرفوعی
- ضمایر متصل منصوبی یا مجروری
در بخشهای بعدی، این دو گروه از ضمیرهای متصل را با مثال بررسی میکنیم.
ضمایر متصل مرفوعی
این ضمایر در واقع همان ضمیرهای بارز هستند که به انتهای فعلها متصل میشوند. ضمایر متصل مرفوعی را در جدول زیر بهطور خلاصه نشان دادهایم.
صیغه | ضمایر متصل مرفوعی فعل ماضی (معنی) | ضمایر متصل مرفوعی فعل مضارع (معنی) |
مفرد مذکر غائب | ذَهَبَ (آن مرد رفت.) | يَذْهَبُ (آن مرد میرود.) |
مفرد مؤنث غائب | ذَهَبَتْ (آن زن رفت.) | تَذْهَبُ (آن زن میرود.) |
مثنی مذکر غائب | ذَهَبَا (آن دو مرد رفتند.) | يَذْهَبَانِ (آن دو مرد میروند.) |
مثنی مؤنث غائب | ذَهَبَتَا (آن دو زن رفتند.) | تَذْهَبَانِ (آن دو زن میروند.) |
جمع مذکر غائب | ذَهَبُوا (آن چند مرد رفتند.) | يَذْهَبُونَ (آن چند مرد میروند.) |
جمع مؤنث غائب | ذَهَبْنَ (آن چند زن رفتند.) | يَذْهَبْنَ (آن چند زن میروند.) |
مفرد مذکر مخاطب | ذَهَبْتَ (تو رفتی.) | تَذْهَبُ (تو میروی.) |
مفرد مؤنث مخاطب | ذَهَبْتِ (تو رفتی.) | تَذْهَبِينَ (تو میروی.) |
مثنی مذکر مخاطب | ذَهَبْتُمَا (شما دو مرد رفتید.) | تَذْهَبَانِ (شما دو مرد میروید.) |
مثنی مؤنث مخاطب | ذَهَبْتُمَا (شما دو زن رفتید.) | تَذْهَبَانِ (شما دو زن میروید.) |
جمع مذکر مخاطب | ذَهَبْتُمْ (شما چند مرد رفتید.) | تَذْهَبُونَ (شما چند مرد میروید.) |
جمع مؤنث مخاطب | ذَهَبْتُنَّ (شما چند زن رفتید.) | تَذْهَبْنَ (شما چند زن میروید.) |
متکلم وحده | ذَهَبْتُ (من رفتم.) | أَذْهَبُ (من میروم.) |
متکلم مع الغیر | ذَهَبْنَا (ما رفتیم.) | نَذْهَبُ (ما میرویم.) |
ضمایر متصل منصوبی یا مجروری
این ضمایر به انتهای فعلها و اسمها یا حروف متصل میشوند. ضمایر متصل منصوبی و مجروری در ظاهر کاملاً به یکدیگر شبیه هستند و فقط کاربرد دستوری آنها متفاوت است. این ضمیرها اگر در انتهای فعلها بیایند، «ضمیر متصل منصوبی» هستند اما اگر در انتهای اسمها و حروف قرار بگیرند، «ضمیر متصل مجروری» نامیده میشوند. این ضمیرها را با مثال در جدول زیر مشخص کردهایم.
صیغه | ضمیر متصل منصوبی | ضمیر متصل مجروری |
مفرد مذکر غائب | کَلَّمَهُ (با آن مرد سخن گفت.) | قَلَمهُ (مداد آن مرد) |
مفرد مؤنث غائب | کَلَّمَها (با آن زن سخن گفت.) | قَلَمها (مداد آن زن) |
مثنی مذکر غائب | کَلَّمَهُما (با آن دو مرد سخن گفت.) | قَلَمهُما (مداد آن دو مرد) |
مثنی مؤنث غائب | کَلَّمَهُما (با آن دو زن سخن گفت.) | قَلَمهُما (مداد آن دو زن) |
جمع مذکر غائب | کَلَّمَهُم (با آن چند مرد سخن گفت.) | قَلَمهُم (مداد آن چند مرد) |
جمع مؤنث غائب | کَلَّمَهُنَّ (با آن چند زن سخن گفت.) | قَلَمهُنَّ (مداد آن چند زن) |
مفرد مذکر مخاطب | کَلَّمَکَ (با تو سخن گفت.) | قَلَمکَ (مداد تو) |
مفرد مؤنث مخاطب | کَلَّمَکِ (با تو سخن گفت.) | قَلَمکِ (مداد تو) |
مثنی مذکر مخاطب | کَلَّمَکُما (با شما دو مرد سخن گفت.) | قَلَمکُما (مداد شما دو مرد) |
مثنی مؤنث مخاطب | کَلَّمَکُما (با شما دو زن سخن گفت.) | قَلَمکُما (مداد شما دو زن) |
جمع مذکر مخاطب | کَلَّمَکُم (با شما چند مرد سخن گفت.) | قَلَمکُم (مداد شما چند مرد) |
جمع مؤنث مخاطب | کَلَّمَکُنَّ (با شما چند زن سخن گفت.) | قَلَمکُنَّ (شما چند زن) |
متکلم وحده | کَلَّمَني (با من سخن گفت.) | قَلَمي (مداد من) |
متکلم مع الغیر | کَلَّمَنا (با ما سخن گفت.) | قَلَمنا (مداد ما) |
ضمایر عربی هم کاربرد و هم حالتهای متنوعی دارند. برای اینکه آنها را بهطور کامل یاد بگیرید و با صورتهای مختلف ضمیرها آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس را با دقت مشاهده کنید.
سؤالات متداول
با خواندن بخشهای قبلی، هم یاد گرفتید که ضمیر بارز در عربی چیست و هم با کاربرد آن در جمله های عربی آشنا شدید. در این بخش، به سؤالات متداول این مبحث و پاسخ آنها پی میبرید.
روش تشخیص ضمیر بارز و مستتر عربی چگونه است؟
اگر انتهای فعل مورد نظر، ضمیری قرار داشته باشد، قطعاً آن ضمیر از نوع ضمایر بارز است. اگر انتهای فعل ضمیری نیامده باشد و بعد از آن نیز اسم ظاهر قرار نگرفته باشد، آن فعل دارای ضمیر مستتر (فاعل ضمیر مستتر) است.
آیا همه فعلها دارای ضمیر بارز هستند؟
خیر، فقط بعضی از فعلها دارای ضمیر بارز هستند. مثلاً فعلهای ماضی صیغه مفرد مذکر مخاطب، ضمیر بارز دارند اما فعلهای ماضی مفرد مذکر غائب، بدون ضمیر بارز صرف میشوند.
تمرین ضمیر بارز در عربی
تا اینجا یاد گرفتید که ضمیر بارز در عربی چه انواعی دارد و چگونه به کار میرود. در این بخش، با حل کردن تمرینهایی که ارائه کردهایم، میتوانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید. در این بخش، ۱۰ تمرین چهارگزینهای ارائه میشود. برای جواب دادن به هر سؤال باید یکی از گزینههای آن را علامت بزنید.
بعد از جواب دادن به سؤالها، با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ سؤال موردنظر نشان داده میشود. همینطور با کلیک روی گزینه «پاسخ تشریحی» میتوانید جواب تشریحی آن را مشاهده کنید. بعد از جواب دادن به همه سؤالها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده میشود.
۱- در کدام گزینه، ضمیر بارز آمده است؟
أُشَاهِدُ
تُشَاهِدُ
تُشَاهِدِينَ
نُشَاهِدُ
در گزینه سوم، «ي» ضمیر بارز است.
۲- همه گزینهها دارای ضمیر بارز هستند، بهجز...
شَاهَدْتُ
شَاهَدْنَا
شَاهَدْتَ
شَاهَدَتْ
ضمایر بارز سایر گزینهها را در ادامه نشان دادهایم:
- گزینه اول: تُ
- گزینه دوم: نا
- گزینه سوم: تَ
«تْ» در گزینه چهارم، ضمیر بارز به شمار نمیآید.
۳- در جمله زیر، ضمیر بارز را مشخص کنید.
«أَنتُما تَذْهَبانِ مَعَ أَبیکُما.»
أَنتُما
ا
انِ
کُما
«ا» در «تَذْهَبانِ» ضمیر بارز این جمله است.
۴- کدامیک از فعلهای زیر همراه با ضمیر بارز میآید؟
ماضی مفرد مذکر غائب
مضارع متکلم وحده
امر مفرد مذکر مخاطب
نهی مفرد مؤنث مخاطب
ضمیر بارز فعلهای نهی مفرد مذکر مخاطب، ضمیر «ي» است.
۵- نقش دستوری ضمیر بارز در جمله چیست؟
فاعل
مفعول
مضافالیه
مبتدا
۶- اعراب ضمیر بارز معمولاً چگونه است؟
محلّاً منصوب
تقدیراً مرفوع
محلّاً مرفوع
تقدیراً منصوب
۷- در کدام گزینه، فاعل بهصورت ضمیر بارز آمده است؟
خَرَجَ
يَخْرُجُ
خَرَجَتْ
يَخْرُجُونَ
۸- کدام گزینه در مورد ضمایر بارز و کاربرد آنها نادرست است؟
میتوانند نائب فاعل جمله باشند.
فقط با فعلهای معلوم میآیند.
فقط به بعضی از فعلها متصل میشوند.
در فعلهای ماضی، مضارع، امر و نهی کاربرد دارند.
۹- ضمیر بارز در صیغه «ماضی جمع مذکر مخاطب» چیست؟
و
ا
تُما
تُم
۱۰- کدام صیغه فعل مضارع ضمیر بارز ندارد؟
مفرد مؤنث مخاطب
مفرد مذکر مخاطب
مثنی مذکر غائب
مثنی مؤنث غائب
جدول خلاصه ضمیر بارز در عربی
در این مطلب از مجله فرادرس نشان دادیم که ضمیر بارز در عربی چیست و چگونه در انتهای انواع فعلهای عربی قرار میگیرد. همچنین مثالهایی از کاربرد آن را در جملههای عربی بررسی کردیم. تمامی ضمایر بارز را در جدول زیر بهصورت یکجا مشاهده میکنید.
صیغه | ضمیر بارز فعل ماضی | ضمیر بارز فعل مضارع و آینده | ضمیر بارز فعل امر و نهی |
مفرد مذکر غائب | ـ | ـ | ـ |
مفرد مؤنث غائب | ـ | ـ | ـ |
مثنی مذکر غائب | ا | ا | ـ |
مثنی مؤنث غائب | ا | ا | ـ |
جمع مذکر غائب | و | و | ـ |
جمع مؤنث غائب | نَ | نَ | ـ |
مفرد مذکر مخاطب | تَ | ـ | ـ |
مفرد مؤنث مخاطب | تِ | ي | ي |
مثنی مذکر مخاطب | تُمَا | ا | ا |
مثنی مؤنث مخاطب | تُمَا | ا | ا |
جمع مذکر مخاطب | تُمْ | و | و |
جمع مؤنث مخاطب | تُنَّ | نَ | نَ |
متکلم وحده | تُ | ـ | ـ |
متکلم مع الغیر | نَا | ـ | ـ |