ضرب در اکسل — از صفر تا صد

ضرب یکی از چهار عمل اصلی است که البته در زندگی روزمره هم کاربرد زیادی دارد. در بسیاری از عملیات ریاضی، ضرب وجود دارد. در اکسل، به عنوان ابزاری برای انجام محاسبات، عملگر ضرب و تابع ضرب معرفی شده است. در این نوشتار با نحوه انجام عمل ضرب در اکسل آشنا خواهیم شد. البته شیوه‌های مختلفی برای انجام این عمل در اکسل وجود دارد که هر یک از آن‌ها نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت.

برای آشنایی بیشتر با عملگر‌ها و نوشتن فرمول در اکسل بهتر است نوشتارهای فرمول نویسی در اکسل – آموزش مقدماتی و جمع در اکسل — از صفر تا صد را مطالعه کنید. همچنین خواندن ضرب ماتریس‌ها – به زبان ساده و اعداد مختلط – به زبان ساده نیز خالی از لطف نیست.

ضرب در اکسل

فرمول نویسی در اکسل، یکی از مهارتی‌هایی است که برای انجام محاسبه رایانه‌ای لازم است. در حقیقت اکسل و همه نرم‌افزارهای صفحه گسترده (Spread Sheet)، برای انجام محاسبات سطری و ستون پدیده آمده‌اند.

فیلم آموزش اکسل – فیلتر و کاربرد آن در ساخت گزارش - مقدماتی و پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

برای نمایش و به کارگیری عمل ضرب در اکسل از علامت «*» استفاده می‌شود. از آنجایی که این عملگر با دو پارامتر سر و کار دارد، باید به صورت زیر نوشته شود.

$$\large a * b$$

البته گاهی برای نمایش ضرب در ریاضیات از علامت «×» یا «.» نیز استفاده می‌شود و حتی گاهی بدون آنکه از عملگر ضرب اسم ببرند دو عدد را در کنار یکدیگر و داخل پرانتز می‌نویسند. برای مثال رابطه‌های زیر همگی معادل هستند.

$$\large a * b = a \times b = a . b = (a) (b)$$

خاصیت جابجایی ضرب

فرض کنید $$a$$ و $$b$$ دو عددی هستند که قرار است آن‌ها را در یکدیگر ضرب کنیم. با توجه به خاصیت جابجایی در عمل ضرب داریم:

$$\large  a \times  b = b \times a$$

ضرب در اکسل با فرمول نویسی

در اکسل هم برای اجرای عمل ضرب از علامت * در فرمول استفاده می‌کنند. به این ترتیب اگر بخواهیم دو عدد ۵ و ۱۰ را در یکدیگر ضرب و نتیجه را در سلول A1 ظاهر کنیم، پس از انتخاب سلول A1 می‌نویسیم:

$$\large = 5 * 10$$

با فشردن کلید Enter محاسبه انجام شده و نتیجه (یعنی ۵۰) در سلول A1 دیده می‌شود.

نکته: هنگامی که فرمولی را با استفاده از چند عملگر در اکسل می‌نویسیم، باید به اولویت محاسباتی این عملگرها توجه داشته باشیم. به این منظور همیشه عبارت PEMDAS را در نظر بگیرید. این عبارت نشان می‌دهد که «پرانتز» (Parentheses) اولین اولویت برای انجام عمل در اکسل محسوب می‌شود. سپس «توان رسانی» (Exponentiation) و بعد «ضرب و تقسیم» (Multiply and Division) و در انتها نیز «جمع و تفریق» (Addition and Subtraction) قرار می‌گیرند.

با توجه به نکته بالا، محاسباتی که در کاربرگ زیر مشاهده می‌شوند، به پاسخ‌هایی که در ستون Result مشخص شده، مرتبط هستند.

توجه داشته باشید که نوشتن فرمول ضرب به این شکل باعث ایجاد یک سلول مستقل (Independent) ‌می‌شود که مقدار آن به سلول‌های دیگر مرتبط نیست. روش دیگر برای نوشتن محاسبات ضرب، می‌تواند استفاده از آدرس سلول‌هایی باشد که قرار است توسط عملگر ضرب در اکسل با یکدیگر ترکیب شوند. کاربرگی به شکل زیر را در نظر بگیرید.

نکته: اگر در نوشتن فرمول ضرب، از آدرس سلولی استفاده کنید که دارای مقدار متنی است، نتیجه فرمول با عبارت ! Value # مشخص می‌شود، زیرا دو مقدار متنی و عددی قابل ضرب در یکدیگر نیستند.

ضرب دو ستون در اکسل

فرض کنید قرار است مقادیر مربوط به ستون A را در ستون B ضرب کنیم. برای انجام این کار می‌توان از دو شیوه کمک گرفت. اولین روش، استفاده از فرمول نویسی و روش دوم بدون استفاده از فرمول است. البته واضح است که هر دو عمل یک نتیجه را نشان خواهند داد.

ضرب دو ستون در اکسل با فرمول‌نویسی

اگر قرار باشد به کمک فرمول نویسی عمل ضرب دو ستون را انجام دهیم، مطابق با کاربرگ زیر عمل می‌کنیم. همانطور که دیده می‌شود، هر سلول از ستون A در متناظر خود در ستون B ضرب شده و نتیجه در سلول متناظر آن ردیف و در ستون C ظاهر شده است. منظورمان از سلول‌های متناظر، سطرهای ستون‌های A و B و C هستند.

همانطور که مشاهده می‌کنید، فرمولی که در سلول C2 نوشته شده، در سطرهای دیگر این ستون نیز کپی شده‌اند تا نتیجه حاصل‌ضرب دو ستون A و B بدست آید. فایده استفاده از این روش، امکان به روز رسانی نتیجه حاصل‌ضرب در صورت تغییر در مقادیر ستون A و B است.

ضرب دو ستون در اکسل بدون فرمول‌نویسی

این‌ بار بدون استفاده از فرمول نویسی ستون A را در B ضرب می‌کنیم. در این روش، نتیجه حاصل ضرب، در خود ستون B قرار خواهد گرفت. مراحل انجام این کار به صورت زیر است.

• مقادیر ستون A را انتخاب کنید.
• دستور کپی را با کلیدهای ترکیبی Ctrl+C یا هر روش دلخواه دیگر، اجرا کنید.
• اولین سلول مربوط به ستون B را انتخاب کرده و دستور چسباندن اختصاصی (Paste Special) را اجرا کنید. این کار را با کلیدهای ترکیبی Ctrl+Alt+V نیز می‌توانید انجام دهید.
• در پنجره ظاهر شده، دستور Multiply را از قسمت Operation انتخاب کرده، دکمه OK را بزنید.

به این ترتیب نتیجه حاصل ضرب ستون A در ستون B در خود ستون B ظاهر خواهد شد. از آنجایی که برای انجام عمل ضرب در این روش از هیچ فرمولی استفاده نکرده‌اید، سلول‌های وابسته بوجود نخواهد آمد. به این معنی که با تغییر سلول‌های ستون A، نتیجه حاصل‌ضرب (که در ستون B ایجاد شده) تغییر نخواهند کرد.

ضرب مقدار ثابت در یک ستون اکسل

گاهی لازم است که مقدار ثابتی را در یک ستون از کاربرگ ضرب کنید و نتیجه را در ستون جدیدی نمایش دهید. برای مثال، بدست آوردن مبلغ تخفیف یک کالا براساس درصد تخفیف ۲۰٪، از این گونه محاسبات محسوب می‌شود. برای انجام این کار به دو شیوه می‌توان عمل کرد. روش اول با ذکر مقدار ثابت در فرمول ضرب عمل کرده ولی در روش دوم از آدرس مرجع مطلق (Absolute Reference) برای مشخص کردن سلولی که درصد افزایش در آن ثبت شده، استفاده می‌شود. در ادامه هر دو روش را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

فیلم آموزش استفاده از توابع و فرمول نویسی در اکسل Excel در فرادرس

کلیک کنید

ضرب درصدی (مقدار ثابت) و فرمول ضرب در اکسل

به منظور محاسبه درصد مشخصی از یک عدد، باید عمل ضرب را انجام داد. فرض کنید می‌خواهید بدانید که با توجه به تخفیف ۲۰ درصد در اجناس فروشگاه، برای کالایی که با قیمت ۲۵۰ هزار تومان مشخص شده، چقدر باید بپردازید.

برای انجام این کار در اکسل از فرمول زیر استفاده می‌کنیم.

$$\large  = 250,000 * 20\%$$

نتیجه برابر است با ۵۰٫۰۰۰ پس مبلغ تخفیف محاسبه شد. حال کافی است که این مقدار را از قیمت کالا کسر کنیم.

$$\large = 250,000 -  250,000 * 20\%$$

واضح است که حاصل برابر با 200٫000 تومان است. البته می‌توانیم این محاسبه را برحسب مقدار اعشاری نیز انجام دهیم. کافی است محاسبات را به صورت زیر بنویسیم.

$$\large =250,000- 250,000 * 0.2$$

واضح است که در اینجا ۰٫۲ همان ۲۰٪ است. با کمی دقت و ساده‌کردن (فاکتور گیری) محاسباتی به نتیجه زیر خواهیم رسید.

$$\large =250,000 *  (1-0.2)$$

نکته: اگر بخواهیم مقدار درصد خاصی از یک عدد را محاسبه کنیم از عمل ضرب بهره می‌گیریم. ولی اگر هدف پیدا کردن مقداری باشد که پس از کسر درصد مشخصی از مقدار اولیه، حاصل می‌شود، ابتدا درصد را از ۱ کسر کرده، سپس در عدد اولیه ضرب می‌کنیم.

به این ترتیب اگر یک ستون از مقادیر مربوط به مبلغ کالا‌ها داشته باشیم، کافی است که فرمولی بنویسیم که در آن هر یک از مقادیر در درصد مشخص (در اینجا ۲۰٪) ضرب شوند. این کار را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.