فرادرسصفت پرسشی چیست؟ – به زبان ساده با مثال و تمرین
در زبان فارسی، مانند تمام زبان‌ها، برای سخن گفتن از واحدی به نام «جمله» استفاده می‌شود. جمله‌ها نیز از واحدهای کوچکتری به نام «گروه» تشکیل می‌شوند. گروهها، انواع مختلفی دارند و خود نیز از واحدهای کوچکتری با نام «هسته» و «وابسته» ساخته می‌شوند. یکی از رایج‌ترین وابسته‌هایی که در گروه‌های اسمی به کار می‌رود، «صفت پرسشی» است. صفت پرسشی در واقع، نوع، کیفیّت، مقدار یا تعداد اسم هسته را مورد پرسش قرار می‌دهد؛ مانند صفت پرسشی «چند» در گروه اسمی «چند داستان». در این مطلب از مجله فرادرس می‌آموزید که صفت پرسشی چیست و چگونه به کار می‌رود. همچنین به تفاوت آن با ضمیر پرسشی پی می‌برید و مثال‌های متعددی از کاربردهای این نوع صفت را یاد می‌گیرید. در پایان، این فرصت دارید تا با حل کردن تمرین‌های متنوع، سطح یادگیری خود را در مورد صفتهای پرسشی بسنجید.
صفت پرسشی چیست؟
صفت پرسشی یکی از وابسته‌های گروه‌های اسمی است که با استفاده از آن، نوع، چگونگی یا مقدار هسته گروه مورد پرسش قرار می‌گیرد. از میان رایج‌ترین صفتهای پرسشی فارسی می‌توان به این موارد اشاره کرد: چه، چند، چگونه، کدام، کدامین، چندمین، چطور، چه‌جور، چندم، چقدر، چه مقدار، چه‌سان، چه اندازه‌ای، هیچ و... .
صفت پرسشی و مثال‌های آن در فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس، به طور کامل توضیح داده شده است. از طریق لینک زیر می‌توانید به این فیلم آموزشی دسترسی داشته باشید.
مثال‌هایی از کاربرد صفتهای پرسشی را در گروه‌های اسمی زیر مشاهده می‌کنید.
چه‌جور آدمی
چند کیلو گندم
توجه داشته باشید که «هیچ» در زبان فارسی به عنوان صفت مبهم نیز به کار می‌رود. در مثال‌های زیر، این نکته به خوبی نشان داده شده است.
هیچ دوستی در این شهر دارید؟
هنوز هیچ دوستی پیدا نکرده‌ام.
در مثال اول، «هیچ» صفت پرسشی است و به عنوان وابسته اسم «دوست» آمده است. در جمله دوم، «هیچ» نقش صفت مبهم را در گروه اسمی «هیچ دوستی» به عهده دارد.
از سوی دیگر، «چه» نیز ممکن است به عنوان صفت تعجبی استفاده شود. برای یادگیری بهتر کاربردهای صفت «چه» به مثال‌های زیر دقت کنید.
چه لباسی؟
چه لباسی!
در گروه اسمی اول، نوع «لباس» با استفاده از صفت پرسشی «چه» مورد پرسش قرار گرفته است، اما در جمله دوم، «چه» صفت تعجبی است و تعجب گوینده را در مورد «لباس» نشان می‌دهد. در این مورد، توجه به علامت‌های پرسش (؟) و تعجب (!) نیز می‌تواند در شناسایی کاربردهای صفت «چه» مفید باشد.
جایگاه صفت پرسشی در گروه اسمی
در بخش قبل، توضیح دادیم که صفت پرسشی چیست و چند نمونه از آن را نیز بررسی کردیم. در این بخش نشان می‌دهیم که اصولاً صفت پرسشی در گروه‌های اسمی چه جایگاهی دارد و در کدام قسمت از این گروهها به کار می‌رود. برای اینکه گروه‌های اسمی و اجزای آنها را بهتر بیاموزید، توصیه می‌کنیم به فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی در ادامه قرار داده شده است.
گروه‌های اسمی از یک هسته و یک یا چند وابسته تشکیل می‌شوند. برخی از این وابسته‌ها قبل از هسته قرار می‌گیرند اما برخی دیگر بعد از هسته می‌آیند. ساختار گروه‌های اسمی به صورت زیر نشان داده می‌شود.
وابسته پیشین + هسته + وابسته پسین
صفتهای پرسشی هم می‌توانند قبل از هسته بیایند و هم بعد از آن قرار بگیرند. به طور مثال، صفتهای «چه»، «چند»، «کدام» و... قبل از هسته و به عنوان وابسته پیشین آن به کار می‌روند. برعکس، صفت پرسشی «چند»، «چندم» بعد از هسته قرار می‌گیرند. برای روشن‌تر شدن این موضوع به مثال‌های زیر دقت کنید.
کدام کلاس
کلاس چندم
در گروه‌های اسمی بالا از صفتهای پرسشی استفاده شده است. صفت پرسشی در مثال اول، از نوع وابسته پیشین است اما صفت پرسشی مثال دوم، بعد از هسته آمده و وابسته پسین به شمار می‌رود.
شناخت گروه‌های اسمی
در بخش قبل، به این نکته اشاره کردیم که صفتهای پرسشی در واقع بخشی از گروه‌های اسمی هستند و برای توصیف هسته گروه به کار می‌روند. بر این اساس، چنانچه بخواهید با صفتهای پرسشی بیشتر آشنا شوید و کاربرد آنها را به طور کامل بیاموزید، لازم است با گروه‌های اسمی و ساختار آنها نیز آشنا باشید. به این منظور، توصیه می‌کنیم فیلم‌های آموزشی زیر را در مجله فرادرس تهیه و مشاهده کنید.
- فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس
- فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
در صورتی که بخواهید علاوه بر گروه‌های اسمی، سایر گروه‌های زبان فارسی را نیز بشناسید، همچنین با مباحث متنوعی در زمینه ادبیات و آرایه‌های ادبی آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.
مثال صفت پرسشی
در این بخش، مثال‌هایی از صفتهای پرسشی در جمله‌های فارسی نشان داده شده است. به کمک مثال‌های زیر با کاربرد صفتهای پرسشی بیشتر آشنا خواهید شد.
مثال اول برای صفت پرسشی
در جمله زیر، از صفت پرسشی «چند» استفاده شده است. این صفت، به عنوان وابسته «روز» آمده است و تعداد آن را مورد پرسش قرار می‌دهد.
تصمیم گرفتید که چند روز به مسافرت بروید؟
مثال دوم برای صفت پرسشی
در مثال زیر، «کدام» به عنوان صفت پرسشی و وابسته اسم «داستان» در جمله به کار رفته است.
کدام داستان را انتخاب می‌کنید؟
مثال سوم برای صفت پرسشی
«چه» صفت پرسشی است و در جمله زیر برای پرسش در مورد نوع «کتاب» آمده است.
دوستان شما چه کتاب‌هایی را بیشتر می‌پسندند؟
مثال چهارم برای صفت پرسشی
صفت پرسشی «کدامین» در جمله زیر، قبل از اسم «مسیر» قرار گرفته است و وابسته پیشین آن محسوب می‌شود.
کدامین مسیر را برای زندگی در پیش گرفته‌اید؟
مثال پنجم برای صفت پرسشی
در جمله زیر از صفت پرسشی «چندم» استفاده شده است. این صفت، وابسته پسین اسم «طبقه» است.
شما طبقه چندم زندگی می‌کنید؟
برای مشاهده مثال‌های بیشتر می‌توانید به فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس مراجعه کنید.
تفاوت صفت پرسشی با ضمیر پرسشی
در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که صفت پرسشی چیست و چه جایگاهی در گروه اسمی دارد. یکی از دشوارترین و پیچیده‌ترین موضوع‌های دستور زبان، به تفاوت میان صفت‌ها و انواع ضمیرها مربوط می‌شود. در زبان فارسی، صفت‌ها و ضمیرهای متنوعی وجود دارند که تاحدودی به یکدیگر شبیه‌اند و همین شباهت ممکن است کار تشخیص آنها را دشوار کند. در این بخش، بعد از اینکه به مهم‌ترین تفاوت میان صفت‌ها و ضمیرها اشاره کردیم، نشان می‌دهیم که چطور می‌توان صفتهای پرسشی را از ضمیرهای پرسشی تشخیص داد.
به یاد داشته باشد که تمامی صفت‌ها برای توصیف یک اسم به کار می‌روند و همیشه در یک گروه اسمی حاضر می‌شوند. در حالی که ضمیرها به جای اسم به کار می‌روند و خودشان به تنهایی می‌توانند یک گروه اسمی را تشکیل بدهند. با توجه به این نکته، نتیجه می‌گیریم که صفتهای پرسشی مانند سایر صفت‌ها، در کنار اسم‌ها و برای توصیف آنها به کار می‌روند اما ضمیرهای پرسشی به تنهایی و بدون اینکه در کنار اسم دیگری باشند، در جمله قرار می‌گیرند. برای درک بهتر این نکته به مثال‌های زیر دقت کنید.
کدام کتاب را خریدی؟
کدام را خریدی؟
در هر دو جمله بالا از کلمه «کدام» استفاده شده است. با این تفاوت که «کدام» در جمله اول، صفت پرسشی است اما در جمله دوم، نقش ضمیر پرسشی را به عهده دارد. در جمله اول، بعد از «کدام»، اسم «کتاب» آمده است. بنابراین، نتیجه می گیریم که این کلمه، صفت پرسشی است و برای توصیف اسم پس از خود به کار رفته است. در جمله دوم، بعد از «کدام»، هیچ اسمی نیامده است. در واقع، «کدام» در این جمله ضمیر است و جانشین موصوف خود، یعنی «کتاب» شده است.
با مطالعه مطلب زیر در مجله فرادرس، انواع ضمیرهای فارسی و ویژگی‌های آنها را به آسانی می‌آموزید.
سؤالات متداول
در بخش حاضر، برخی از سؤال‌های متداول در مورد صفتهای پرسشی مطرح شده و به آنها پاسخ داده می‌شود. البته پیش از مراجعه به نکته‌های این بخش، برای آنکه اطلاعات خود را در مورد صفتهای پرسشی تکمیل کنید، می‌توانید به فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
آیا صفتهای پرسشی همیشه در جمله‌های پرسشی به کار می‌روند؟
خیر، گاهی ممکن است از صفتهای پرسشی در جمله‌های خبری، امری یا تعجبی هم استفاده شود. مانند صفت پرسشی «کدام» که در جمله خبری زیر آمده است.
هنوز نمی‌دانم کدام گلدان را بخرم.
انواع جمله‌های فارسی در مطلب زیر از مجله فرادرس، به خوبی توضیح داده شده است.
آیا صفتهای پرسشی فقط در گروه‌های اسمی به کار می‌روند؟
صفتهای پرسشی معمولاً در گروه‌های اسمی به کار می‌روند اما ممکن است در گروه‌های حرف اضافه‌ای نیز استفاده شوند. به عنوان مثال، در جمله زیر، صفت پرسشی «کدام» به عنوان بخشی از یک گروه حرف اضافه‌ای به کار رفته است.
از کدام کشور می‌آیی؟
تمرین صفت پرسشی
اکنون که آموختید صفت پرسشی چیست و چه کاربردی در گروه‌های اسمی دارد، می‌توانید با حل کردن آزمون این بخش، دانسته‌های خود را بسنجید. این آزمون شامل ۱۰ سؤال چهار گزینه‌ای است. برای پاسخگویی به آنها لازم است هر سؤال را با دقت بخوانید و گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. برای مشاهده جواب سؤال‌ها باید روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، کلیک کنید.
برای پاسخگویی بهتر به سؤال‌ها پیشنهاد می‌کنیم از نکته‌های مطرح شده در فیلم آموزش ادبیات فارسی دهم فرادرس، نهایت بهره را ببرید. بعد از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی این گزینه، می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- در کدام گزینه از صفت پرسشی استفاده شده است؟
چه گل‌های رنگارنگی!
چه سفر پرمخاطره‌ای!
چه خبری؟
چه خطرناک!
۲- در کدام گزینه، «هیچ» نقش صفت پرسشی را به عهده دارد؟
هیچ‌چیزی دستگیرم نشد.
کارش هیچ تأثیری نگذاشت.
هیچ تصمیمی گرفتید؟
در هیچ نمایشگاهی شرکت نکردند.
۳- در کدام گزینه، صفت پرسشی به عنوان وابسته پسین آمده است؟
ردیف چندم کتاب‌خانه؟
ردیف سوم چه کتاب‌خانه‌ای؟
کدام ردیف کتاب‌خانه؟
چندمین ردیف کتاب‌خانه؟
۴- «چطور» در همه گزینه‌ها، صفت پرسشی است، به جز...
در چطور خانه‌ای زندگی می‌کنید؟
چطور با رفتار او کنار آمدید؟
معمولاً چطور دوستانی را انتخاب می‌کنید؟
چطور مهمانی‌هایی را دوست دارید؟
۵- در متن زیر چند صفت پرسشی به کار رفته است؟
در شهر زیبای شیراز، آرامگاه چندین شاعر بزرگ ایرانی قرار گرفته است که هر کدام چند اثر برجسته از خود به جا گذاشته‌اند. شما شعرهای کدام شاعر شیرازی را بیش از سایرین می‌پسندید و کدامین سخنور این شهر را بیشتر می‌شناسید؟
دو
سه
چهار
پنج
صفتهای پرسشی این متن عبارتند از:
چندین (چندین شاعر بزرگ ایرانی)، چند (چند اثر برجسته)، کدام (کدام شاعر شیرازی)، کدامین (کدامین سخنور این شهر).
کدام در «هر کدام»، ضمیر پرسشی است، نه صفت پرسشی.
۶- صفتهای پرسشی را در گروه‌های اسمی زیر مشخص کنید.
چندمین سالگرد ازدواج؟
کدام خانه مسکونی این شهر؟
چه‌جور دوستی؟
چندمین، این، چه‌جور
چندمین، کدام، چه‌جور
چندمین، این، دوست
سالگرد، کدام، چه‌جور
۷- در کدام گزینه، به جای صفت پرسشی از ضمیر پرسشی استفاده شده است؟
چه کیفی خریدی؟
از چه مغازه‌ای کیف خریدی؟
چه خریدی؟
چه‌جور کیفی خریدی؟
۸- هسته گروه اسمی زیر با استفاده از کدام کلمه مورد پرسش قرار گرفته است؟
چندمین خانه دو مجتمع این شهر؟
دو
این
مجتمع
چندمین
۹- در کدام گزینه، «چگونه» جانشین یک گروه اسمی شده است؟
چگونه ماشینی را می‌خواهی بخری؟
معمولاً چگونه شعری را می‌خوانی؟
چگونه از خواب برمی‌خیزی؟
چگونه روزهایی را پشت سر گذاشته‌ای؟
۱۰- در همه گزینه‌ها از ضمیر پرسشی استفاده شده است، به جز...
کدام را می‌خواهی؟
دیشب چطور خوابیدی؟
چطور فیلم‌هایی را تماشا می‌کنی؟
چطور است با هم به مسافرت برویم؟
جمع بندی
صفتهای پرسشی و کاربرد آنها در گروه‌های اسمی، موضوع اصلی این مطلب از مجله فرادرس به شمار می‌آید. در مطلب پیش رو، توضیح دادیم که صفت پرسشی چیست و چگونه در جمله به کار می‌رود. همچنین کاربرد آن را با مثال‌های متنوع نشان دادیم. در ادامه، به مهم‌ترین تفاوت صفتهای پرسشی و ضمیرهای پرسشی اشاره کردیم. سپس، به برخی از سؤال‌های متداول در مورد صفتهای پرسشی فارسی پاسخ دادیم. در نهایت، تمرین‌هایی را برای یادگیری بهتر این مبحث در اختیارتان گذاشتیم.
