رشته روانشناسی | معرفی گرایش ها، دروس، درآمد و بازار کار+ فیلم آموزشی

یکی از سؤالات رایج دانش‌آموزان برای انتخاب رشته این است که روانشناس کیست و چه فعالیت‌هایی دارد. علم روانشناسی مربوط به ارزیابی علمی رفتار و فرایندهای ذهنی است. در این مطلب از مجله فرادرس، به رشته روانشناسی پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در رشته روانشناسی باید در آن‌ها پایه‌ای قوی داشته باشید، تفاوت روانشناس و روانپزشک، گرایش‌ها، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته روانشناسی مناسب چه کسانی است؟

رشته روانشناسی برای افرادی که به دنبال پاسخ به سوالات بنیادی در مورد چرایی و چگونگی رفتار و احساسات آدمی هستند، مناسب است. رفتار انسان پویایی بسیاری دارد و با هر پدیده اجتماعی، دستخوش تغییر می‌شود. بنابراین تحصیل در این رشته مستلزم مطالعه و کسب تجربه مداوم است. روانشناسی در بهبود زندگی فردی و اجتماعی کارکرد قابل توجهی دارد و نمود آن در کلیه جنبه‌های زندگی مشهود خواهد بود.

یک روانشناس باید قبل از هر چیز، مهارت‌های فردی خود را بشناسد و رویارویی با مشکلات، خوب شنیدن، برقراری ارتباط موثر، هوش هیجانی، رازداری و صداقت در عملکرد را در خود تثبیت کند. روانشناس باید صبور باشد و مهارت‌های شنوایی موثر را تقویت کند، به نوعی که بتواند قبل از سخن گفتن، در جریان گفتگو به عمق کلام مراجع پی ببرد. قدرت درک، تجزیه و تحلیل، حل مسئله، خلاقیت و توجه به جزییات به موفقیت روانشناس در تشخیص و درمان کمک خواهند کرد. روانشناسی مطالعه علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی تعرفی می‌شود و خاستگاه تاریخی رشته روانشناسی در دیدگاه‌های فیلسوفان یونان باستان مانند مشهورترین آن‌ها سقراط، افلاطون و ارسطو، است.

• آگاهی یا شعور چیست؟
• بشر ذاتاً موجودی منطقی است یا غیر منطقی؟
• اساساً چیزی به نام انتخاب آزاد واقعیت دارد؟

این‌ها پرسش‌های بنیادینی درباره ذهن و روان بشر هستند. بسیاری از سوال‌های مشابه هم هنوز به اندازه هزاران سال پیش، اهمیت دارند و دانشمندان به دنبال پاسخ به آن‌ها می‌گردند. این سوال‌ها با ماهیت ذهن و روان و فرایندهای وابسته به آن‌ها، یعنی عناصر کلیدی دیدگاه شناختی در روانشناسی سر و کار دارند. سایر سوال‌های روانشناختی به ماهیت بدن و رفتار انسان مربوط می‌شود و آن‌ها نیز به اندازه سوال‌های پیش قدمت دارند.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته روانشناسی بیشتر کاربرد دارند؟

از دروس دبیرستان و بین دو دسته مباحث عمومی و اختصاصی، منابع زیر اهمیت بیشتری دارند:

• مباحث دروس عمومی: فارسی، نگارش، علوم و فنون ادبی در کمک به درک عمیق از کتب، مقالات، مطالب و مطالعات کمک می‌کنند. یک روانشناس خوب باید توانایی نگارشی و گفتاری بالایی داشته باشد.
• مباحث دروس تخصصی: جامعه‌شناسی، منطق، فلسفه، روانشناسی، مطالعات فرهنگی، مدیریت خانواده و سبک زندگی که به آشنایی دانش‌آموزان با مباحث بنیادین رشته روانشناسی کمک خواهند کرد.
  • (+) آموزش فلسفه کانت

گرایش های رشته روانشناسی برای ادامه تحصیل چه هستند؟

رشته روانشناسی گرایش‌های متعددی دارد که هریک بر حل مشکلات خاص یا بر جامعه خاصی ازا فراد تمرکز دارند. در ادامه انواع رشته‌های روانشناسی توضیح داده‌ایم.

روانشناسی عمومی

رشته روانشناسی عمومی با هدف تربیت و تقویت مهارت‌های لازم در آموزش و پژوهش شکل گرفته است و در این شاخه از روانشناسی عمومی به موارد زیر پرداخته می‌شود:

• شناخت مسائل روانشناسی
  • (+) مجموعه آموزش‌های روانشناسی (Psychology)
• چگونگی علل رفتار انسان
  • (+) آموزش روانشناسی فیزیولوژیک 
• چگونگی استفاده از روانشناسی در امر آموزش و پرورش
  • (+) آموزش راهکارهای مدیریت و پرورش رفتار کودک
• شناخت کودکان استثنایی
  • (+) آموزش روانشناسی کودکان با نیازهای ویژه ۱
• کاربرد روانشناسی در مسائل روانی و حرکتی

روانشناسی بالینی

روانشناسان بالینی اصول روانشناسی را در تشخیص و درمان مشکلات هیجانی و رفتاری نظیر بیماری‌های روانی، اعتیاد به مواد مخدر، اختلافات زناشویی و خانوادگی به کار می‌برند. روانشناسان مشاور نیز بسیاری از وظایف روانشناسان بالینی را برعهده دارند و بیشتر با دانش آموزان دبیرستانی و دانشجویان کار می‌کنند. روانشناس بالینی ۶ نقش اصلی را برعهده دارد:

• ارزیابی و تشخیص
  • (+) آموزش مصاحبه بالینی - تشخیصی در روانشناسی
• مداخله و درمان
• مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان درمانگر‌ها
• پژوهش و مدیریت
  • (+) مجموعه آموزش‌های مدیریت مراجع، جستجو و پژوهش علمی
• روانشناسی صنعتی و سازمانی

روانشناسی صنعتی و سازمانی

روانشناسی سازمانی و مهندسی روانشناسی سازمانی که گاهی آن‌ها روانشناسان صنعتی هم می‌نامند، نوع آن برای شرکت‌ها کار می‌کنند. مسائل مورد توجه آن‌ها گزینش مناسب‌ترین افراد برای هر شغل یا طراحی ساختارهایی است که همکاری و کار تیمی را تسهیل می‌کند و روانشناسان سازمانی که آن‌ها را هم گاهی مهندسان عوامل انسانی می‌خوانند، در پی بهبود ارتباط افراد با ماشین هستند. مثل آن‌ها برای بهبود تعامل انسان و ماشین می‌کوشند ماشین‌هایی طراحی کنند که بخش‌های مختلف کار با آنها در بهترین محل قرار گرفته باشند تا به این ترتیب عملکرد ایمن و راحتی بهتری از آنها حاصل شود.

• (+) فیلم آموزش روانشناسی صنعتی و سازمانی

رشته سنجش و اندازه‌گیری

روش های آماری و سنجش و اندازه‌گیری در تحقیقات آموزشی و روانشناسی بسیار کاربرد دارد. در واقع تا زمانی که گزارش‌ها به اعداد و ارقام تبدیل نشود قابل ارزیابی، ارزشیابی، سنجش، اندازه گیری نیستند. بنابراین، اندازه‌گیری ویژگی های رفتاری انسان در این رشته از روانشناسی گنجانده شده است. فارغ التحصیلان این گرایش قادرند طراح، مجری، مفسر و تحلیل‌گر آزمون‌های روانشناسی و روانشناختی مانند استعداد تحصیلی و همچنین ارزیابی سیستم‌های آموزشی باشند.

روانشناسی اجتماعی

روانشناسان اجتماعی می‌خواهند بدانند که افراد، جهان اجتماعی خود را چگونه ادراک و تفسیر می‌کنند و عقاید، هیجان‌ها و رفتارهای آن‌ها چگونه تحت تأثیر حضور واقعی یا تصوری دیگران قرار می‌گیرد.

آن‌ها همچنین به رفتار گروه‌ها و روابط اجتماعی میان دو یا چند نفر نیز توجه دارند.

• (+) فیلم آموزش روانشناسی اجتماعی

روانشناسی تربیتی

از آنجا که مشکلات هیجانی افراد اغلب در سال‌های نخست دبستان شروع می شود، بسیاری از مدارس ابتدایی روانشناسانی را در استخدام خود دارند که دوره‌هایی را در زمینه نمو کودک، آموزش و پرورش و روانشناسی بالینی گذرانده‌اند، روانشناسان تحصیلی و تربیتی هستند که با کودکان مدرسه کار و مشکلات هیجانی و آموزشی آن‌ها را ارزیابی می‌کنند. در مقابل روانشناسان تربیتی متخصص مسائل یادگیری و آموزش هستند اینها هم ممکن است به کار در مدارس بپردازد ولی اغلب در استخدامی دانشکده‌های تربیت معلم هستند و به تحقیق درباره شیوه‌های آموزش و کمک به تربیت معلمان می‌پردازند. روانشناسی تربیتی در شاخه‌های زیر گنجانده شده است:

• شناخت شاگردان، تربیت معلمان
  • (+) فیلم آموزش روانشناسی تربیتی
  • (+) فیلم آموزش روانشناسی تربیتی (مرور و حل سوالات کنکور)
• شناخت فرآیند یادگیری
• پرورش ابزارهای اندازه گیری روانی – تربیتی
• ارزشیابی یادگیری

روانشناسی رشد

روانشناسان رشد یا نمو به انسان و عوامل شکل‌دهنده رفتار از بدو تولد تا سنین پیری توجه دارد. مطالعه توانایی خاصی نظیر نحوه پیدایش زبان در کودک یا مطالعه دوره خاصی از زندگی نظیر طفولیت نیز از وظایف آن‌ها است.

• (+) فیلم آموزش روانشناسی رشد
• (+) فیلم آموزش روانشناسی رشد (مرور و حل تست کنکور ارشد)

روانشناسی کودکان استثنایی

این شاخه روانشناسی به تعریف کلیه رفتارهای این کودکان استثنایی می‌پردازد. خواه کودک تیزهوش باشد یا عقب‌مانده ذهنی، کودکان نابینا، کودکان ناشنوا، کودکانی که دارای مشکلات تکلم هستند و کودکان دارای ناتوانی حرکتی و ذهنی را مورد مطالعه و درمان قرار می‌دهد. تمامی تعاریف مربوط به پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات این کودکان مربوط به این علم است.

مهمترین دروس دانشگاهی رشته روانشناسی چه هستند؟

دروس مهمی که در دوره کارشناسی رشته روانشناسی ارائه می‌شوند عبارتند از:

• مبانی جامعه شناسی
• (+) روانشناسی عمومی
• فیزیولوژی عمومی
• آسیب‌شناسی اجتماعی
• روانشناسی اجتماعی
• روانشناسی رشد
• روانشناسی تربیتی
• روانشناسی احساس و ادراک
• روانشناسی تجربی
• روانشناسی فیزیولوژیک
• روانسنجی
• روانشناسی جنایی
• روانشناسی یادگیری
• (+) آسیب‌شناسی روانی ۱
• (+) آسیب‌شناسی روانی ۲
• روانشناسی مرضی کودک
• (+) انگیزش و هیجان
• روانشناسی پویایی گروه
• (+) تاریخچه مکاتب روانشناسی
• (+) روانشناسی شخصیت
• روانشناسی کودکان استثنایی
• اصول روانشناسی بالینی
• روانشناسی بالینی کودک
• (+) بهداشت روانی
• بررسی مقدمانی نظریه‌های روانشناسی
• کاربرد مقدمای روش های مصاحبه
• (+) روانشناسی مشاوره و راهنمایی
• کاربرد مقدماتی روش‌های تشخیص بالینی
• (+) روش تحقیق در روانشناسی

فارغ التحصیل رشته روانشناسی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

به عنوان یک فارغ التحصیل روانشناسی در سطح لیسانس، هزاران فرصت در خارج از نقش‌های مراقبت‌های بهداشتی و آموزشی برای شما وجود دارد، اگر بدانید به کجا نگاه کنید. این به دلیل مهارت‌های قابل انتقال متنوع و همچنین به‌خاطر شناخت گسترده مزایای داشتن تخصص روان‌شناختی و تحلیلی است که از مدرک تحصیلی خود به دست می‌آورید. به طور کلی، فارغ التحصیلان روانشناسی را می‌توان در تمام بخش‌های جامعه، از جمله رسانه‌ها، عدالت کیفری و توانبخشی، تبلیغات، تجارت و مدیریت، ورزش، سازمان‌های دولتی و بخش حقوقی یافت. استخدام روانشناس متخصص در حوزه‌های مختلف، در یکی از مشاغل تخصصی زیر امکان پذیر است:

• روانشناس تحصیلی: کمک به کودکان، نوجوانان و جوانان در در مهدکودک‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها در جهت بهبود و رفع مشکلات آموزشی و روانی در مسیر پیشرفت تحصیلی
• روانشناس صنعتی و سازمانی: به عنوان مشاور یا روانشناس به استخدام شرکت‌ها و سازمان‌ها درمی‌آیند و هدف آن‌ها بهبود عملکرد کارکنان، افزایش بهره وری و رضایت شغلی، عارضه یابی های سازمانی، استخدام نیروهای کارآمد است.
• روانشناس سلامت: به عنوان مشاور در مراکز درمانی روانی با هدف ترویج رفتار و نگرش سالم و کمک به بیماران و خانواده های آنها برای غلبه بر بیماری‌ها
• روانشناس مشاوره: مشاوران به افراد در گذر از مشکلات و موقعیت‌های پراسترس کمک می کنند و به عنوان مشاور در مراکز مشاوره و بیمارستان‌ها مشغول به کار می‌شوند.
• روانشناس جرم‌شناسی: در خدمت پلیس جنایی در می‌آیند تا با استفاده از تئوری‌های روانشناسی و روانشناختی به شناسایی علل جرائم، بازسازی و درمان مجرمین بپردازند.
• روانشناس بالینی: در مراکز درمانی روانی، بیمارستان‌ها در کمک به مددجویان مبتلا به مشکلاتی همچون اضطراب، وسواس، نگرانی، افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی کار می‌کنند..
• روانشناس ورزشی: این افراد به استخدام باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ورزشی در می‌آیند. کمک به افراد، تیم‌ها و سازمان‌ها برای بهبود انگیزه و عملکرد در زمینه مربی‌گری، آموزش، رقابت و همچنین ترویج مشارکت ورزشی به صورت عمومی از وظایف آن‌ها هستند.

بازار کار رشته روانشناسی ‌به چه صورت است؟

یک روانشناس، بعد از فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی می‌تواند در مراکز دولتی مانند نیروی انتظامی، کانون اصلاح تربیت، بهزیستی، شهرداری، آموزش و پرورش به عنوان معلم و یا مشاور مدرسه، در مهد کودک به عنوان مربی مهد فعالیت داشته باشد و در کلینیک‌های درمان اعتیاد به عنوان روانشناس و در مراكز مشاوره به کارهای درمانی بپردازد یا با دریافت مجوز از بهزیستی، اقدام به تاسیس مهد کودک و سرای سالمندان نماید.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلم‌‌های آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.

امکان ادامه تحصیل در رشته روانشناسی در داخل ایران چگونه است؟

روانشناسی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در ایران و در دانشگاه‌های دولتی، آزاد و غیرانتفاعی، با برگزاری کنکور یا بر اساس سوابق تحصیلی (پذیرش بدون کنکور) دانشجو می‌پذیرد. کنکور مقاطع ارشد و دکتری، در گرایش‌های مختلف توسط هر دو وزارت بهداشت و وزارت علوم برگزار می‌شود و منابع آن‌ها تا حدودی با یکدیگر متفاوت است. گرایش‌های مختلف این رشته مقطع کارشناسی ارشد، شامل گرایش‌های زیر است:

• روانشناسی عمومی
• روانشناسی بالینی
• روانشناسی بالینی کودک و نوجوان
• سنجش و اندازه‌گیری یا روان‌سنجی
• روانشناسی صنعتی و سازمانی
• روانشناسی شخصیت

ادامه تحصیل در رشته روانشناسی در خارج از کشور به چه صورت است؟

داوطلبان تحصیل روانشناسی در خارج از کشور هر روز در حال افزایش هستند. از آن‌جایی که روانشناسی یک علم جهان شمول است و مطالعه رفتارها در فرهنگ‌های مختلف همواره برای روانشناسان جذاب است. تحصیل در کشورهای دیگر می‌تواند دنیایی جدید به روی روانشناس بگشاید. روانشناسان تعلیم‌دیده و آشنا با تحقیقات علمی بین‌المللی افراد مهمی در جامعه محسوب می‌شوند.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

دانشگاه‌های معتبر بسیاری در سراسر جهان، پذیرای دانش آموختگان رشته روانشناسی هستند. برای پذیرش در دانشگاه‌های آمریکا داشتن مدرک GRE ضروری خواهد بود. به‌طور کلی گرفتن فاند و بورس شدن در رشته روانشناسی در خارج از کشور بسیار رقابتی و سخت‌گیرانه است. آلمان یکی از کشورهای پیشرو در روانشناسی است و داشتن سطحی از دانش زبان آلمانی به قبولی دانشجو کمک زیادی می‌کند.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمون‌های بین‌المللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل، آیلتس و دولینگو نیاز دارید. برای شروع این مسیر می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش زبان انگلیسی فرادرس کمک بگیرید.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.

دروس دانشگاهی رشته روانشناسی تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟

دروس دانشگاهی کاملا مرتفع‌کننده نیاز دانشجویان در بازار کار خواهند بود. با این رویکرد که پایه‌های هر زیرشاخه در دانشگاه پی‌ریزی می‌شوند و دانشجو جهت کسب اطلاعات عمیق‌تر نیاز به مطالعه، تحقیق، شرکت در کلاس‌های تخصصی و دریافت سوپرویژن دارد.

نویسنده مهمان: صبانه بهاروند

این مطلب توسط مدرس و عضو هیئت علمی فرادرس، «صبانه بهاروند»، نوشته شده است. بهاروند، فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی از دانشگاه آزاد اسلامی است. او در زمینه منابع انسانی به شرکت‌ها و موسسات غیردولتی مشاوره می‌دهد.