انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی – هر آنچه باید بدانید

دانستن انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی می‌تواند نفوذ ما را در روابط چند برابر کند. برای مثال، تنها با تشخیص تیپ شخصیتی تحلیل‌گر و منطقی کارفرما می‌دانیم که تنها راه قانع کردن او نشان دادن شواهد و داده‌های معتبر است یا با شناخت درون‌گرایی همکار خود می‌توانیم فضای بیشتری را برای احساس آرامش در اختیار او قرار دهیم. تیپ های شخصیتی با هدف دسته‌بندی افراد بر اساس صفات شخصیتی تدوین می‌شوند. مدل‌های شخصیتی متعددی در علم روانشناسی وجود دارد که مدل MBTI، اینیاگرام و دیسک معروف‌ترین آن‌ها هستند. بر اساس تحقیقات، شناخت تیپ های شخصیتی به ما کمک می‌کند تا سازگاری بیشتری با موقعیت‌های مختلف زندگی پیدا کنیم و ارتباط‌های اجتماعی عمیق‌تری داشته باشیم. در این مطلب از مجله فرادرس با تعریف شخصیت و تفاوت تیپ شخصیتی و ویژگی شخصیتی آشنا می‌شویم و در نهایت، ۱۸ مورد از نظریه‌های تبیین‌کننده تیپ های شخصیتی در روانشناسی را معرفی می‌کنیم.

تعریف شخصیت و انواع آن

شخصیت به‌معنای مجموعه‌ای از واکنش‌های رفتاری و شیوه‌های تفکر نسبتاً پایدار در افراد است که از ابتدای عمر به‌وجود آمده و تا پایان عمر ادامه دارد. مفهوم شخصیت به مؤلفه‌های جزئی‌تری با نام «صفات شخصیتی» (Personality Traits) تقسیم می‌شود، همچنین برخی از این صفات شخصیتی احتمال بیشتری دارد که در یک فرد وجود داشته باشند. قرارگیری صفات شخصیتی مرتبط در کنار یکدیگر، انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی را شکل می‌دهند.

در ادامه مهم‌ترین مدل‌های مربوط به صفات شخصیتی و تیپ های شخصیتی در روانشناسی را در قالب جدول نام می‌بریم.

انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی

طبقه‌بندی انسان‌ها به قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد و نظریه‌پردازان بسیار زیادی در طول تاریخ، سعی در تقسیم‌بندی افراد بر اساس تیپ های شخصیتی در روانشناسی داشتند. تلاش‌های این نظریه‌پردازان باعث شکل‌گیری مدل‌های شخصیتی شد که برخی از آن‌ها بسیار جامع و دقیق بوده و برخی دیگر بسیار ساده و کاربردی هستند. مهم‌ترین این نظریه‌ها را در ادامه بیان می‌کنیم.

تیپ های شخصیتی هارتمن

«تیلور هارتمن» (Taylor Hartman) در نظریه خود با نام «پروفایل شخصیتی کدهای رنگی» (Color Code Personality Profile) تلاش کرده است تا شخصیت افراد را بر اساس آنچه که به انسان‌ها انگیزه‌می‌دهد، تقسیم کند. در این نظریه، ۴ انگیزه اصلی برای انجام فعالیت‌ها معرفی می‌شود و برای فهم راحت‌تر مخاطب، هر انگیزه با رنگ خاصی تببین می‌شود. در ادامه این رنگ‌های چهارگانه را معرفی می‌کنیم.

• قرمز (قدرت): افرادی که جذب انگیزه قدرت می‌شوند، تمایل بسیار زیادی برای جریان‌سازی و حرکت از نقطه A به نقطه B دارند. این افراد نتیجه‌محور بوده و بسیار فعال و موّلد هستند، آن‌ها موهبتی ذاتی برای رهبری و دیدی استراتژیک و تحلیل‌گرانه به مسائل دارند. این افراد به‌عنوان شخصیت‌های قاطع، مسئولیت‌پذیر، سختکوش و مصمم شناخته می‌شوند.
• آبی (صمیمیت): افرادی که با انگیزه صمیمیت هدایت می‌شوند، علاقه زیادی به عشق‌ورزی و بخشندگی دارند. این افراد سخاوتمند، صمیمی و خوش‌مشرب بوده و تمایل به برقراری روابط اجتماعی عمیق دارند. نگاه دیگران و قضاوت اجتماعی تأثیر زیادی بر روی این افراد می‌گذارد. همچنین بسیار قابل اعتماد و بی‌ریا بوده و ملاحظه اطرافیان را می‌کنند.
• سفید (صلح و آرامش): افرادی که از صلح و آرامش انگیزه می‌گیرند، در جست‌وجوی موقعیت‌هایی هستند که هیچ‌گونه تضاد و تنشی وجود نداشته باشد. آرامش ناشی از همکاری و همدلی به‌طور دقیق همان چیزی است که باعث انگیزه این تیپ شخصیتی می‌شود. همچنین آن‌ها موهبت ذاتی در صافی و سادگی در عین صبوری و متانت دارند. دیگران آن‌ها را به‌عنوان افرادی آسان‌گیر، سازگار و باحوصله می‌شناسند.
• زرد (شادی و تفریح): افرادی که از تفریح و شادی انگیزه می‌گیرند، تمام دنیا را به‌عنوان سرگرمی بزرگ و طولانی می‌بینند که با اشتیاق وارد آن شده‌اند. افراد با این تیپ شخصیتی از بودن در لحظه لذت می‌برند و نگرانی چندانی از آینده ندارند. آن‌ها از فرایند انجام فعالیت‌های کاری بیش از رسیدن به هدف لذت می‌برند و وموهبت ذاتی در مثبت‌اندیشی و انگیزه بالا دارند. همچنین به‌طور کلی کاریزمای بالایی داشته، اجتماعی بوده و سبک تفکر آن‌ها شهودی است.

تست ارزیابی شخصیتی هارتمن، تفکیکی ساده و بسیار کاربردی از تیپ های شخصیتی در روانشناسی است و در فعالیت‌های شغلی و فرایندهای جذب‌ و استخدام مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۴ تیپ شخصیتی آلفرد آدلر

«آلفرد آدلر» (Alfred Adler) از چهره‌های بزرگ روانکاوی قرن ۱۹ام و تببین‌کننده «عقده حقارت» (Feeling of Inferiority) در روانشناسی است. آدلر با رویکردی کل‌نگر، به ارزیابی شخصیت افراد در زندگی روزمره پرداخت. نام نظریه آدلر، «۴ سبک زندگی» (The Four Lifestyles) است و این نظریه را مبتنی بر تیپ شخصیتی افراد در زندگی روزمره تدوین کرد. در ادامه، به هر کدام از تیپ های شخصیتی اشاره می‌کنیم.

• تیپ شخصیت حاکم (سبک زندگی خودخواهانه): افراد با این تیپ شخصیتی پرخاشگر، خودخواه و سلطه‌گر هستند. همچنین به‌سرعت دلخور می‌شوند، به دیگران بی‌اعتماد هستند و تمایل دارند تا اطرافیان را تحت کنترل خود بگیرند. همچنین آدلر بیان می‌کند که تیپ شخصیتی حاکم، انسان‌دوستی اندکی دارد و این باعث می‌شود تا چالش‌های زیادی در تمام جنبه‌های زندگی پیدا کنند. تیپ شخصیتی حاکم می‌تواند به اختلال شخصیت خودشیفته یا ضداجتماعی منجر شود.
• تیپ شخصیتی دریافت‌کننده (سبک زندگی وابسته): این افراد با تمام وجود زندگی و رفتارهای خود را بر محور نظرات اطرافیان قرار می‌دهند و به‌راحتی تحت کنترل و سلطه دیگران قرار می‌گیرند. افراد دریافت‌کننده بر عقده حقارت خود غلبه نکرده‌اند و در نتیجه آن، خود را ناتوان و بی‌ارزش تلقی می‌کنند و تنها راه ادامه بقا و زندگی خود را وابستگی به دیگران می‌دانند. این افراد هویت ساختاریافته‌ای ندارند و فکر می‌کنند که ارزش دوست‌داشته شدن ندارند. این سبک زندگی با آسیب‌پذیری و ناخشنودی شدید همراه است.
• تیپ شخصیتی اجتنابی (سبک زندگی فراری): این افراد تلاش می‌کنند تا از هر گونه مسئولیتی در زندگی شانه خالی کنند، تصمیم‌گیری‌های خود را عقب می‌اندازند و در برقراری روابط عاطفی پایدار مشکل دارند. تیپ شخصیتی اجتنابی ذهنیت کودکی خود را حفظ کرده‌ و به‌دنبال راحتی و ارضای سریع نیازها است. این افراد با واقعیت مواجه نمی‌شوند و از هر سختی فرار می‌کنند. زندگی چنین افرادی در تمام جنبه‌های خود آشفته و بی‌ثبات است و از هرگونه وظیفه یا هدف خاصی در زندگی که آن‌ها را مجبور کند طفره می‌روند.
• تیپ شخصیتی اجتماعی-کاربردی (سبک زندگی مسئولیت‌پذیر): تیپ شخصیتی اجتماعی-کاربردی سالم‌ترین سبک زندگی را دارد و کامل‌ترین و خوشحال‌ترین تیپ شخصیتی است. این افراد، هر روز در حال فعالیت مفیدی در جهت پیشرفت در تمام جنبه‌های زندگی هستند. همچنین توانایی حل مسئله دارند، از توانمندی‌های خود استفاده می‌کنند و به هیچ عنوان خودخواهی نمی‌کنند. همچنین به‌شیوه درستی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند.

تیپ های شخصیتی چهارگانه دیسک

مدل دیسک یکی از شیوه‌های ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی است و توسط روانشناسی به‌نام «ویلیام مولتون مارستون» (William Moulton Marston) در سال ۱۹۲۸ طراحی شد. این مدل شخصیت‌شناسی بر اساس دو مؤلفه زیربنایی تعریف کرد که واکنش‌های رفتاری افراد را تبیین می‌کنند. اولین مؤلفه این است که محیط اطراف تا چه حد خوشایند بوده تا چه میزان ناخوشایند است. دومین مؤلفه این است که تا چه میزان افراد محیط اطراف را تحت کنترل خود می‌دانند یا عوامل محیطی را خارج از کنترل در نظر می‌گیرند. مارستون بر اساس این دو مؤلفه، چهار ویژگی شخصیتی بهنجار را معرفی کرد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• «تیپ سلطه‌گر» (Dominance | D): افراد سلطه‌گر تمایل دارند تا در هر موقعیتی کنترل شرایط را به‌دست بگیرند و با هدایت اطرافیان، حرف آخر را در جمع‌ها بزنند. این افراد قاطع، رُک‌ و راست، هدایت‌گر و نتیجه‌محور هستند.
• «تیپ پرانگیزه» (Inducement | I): افراد پرانگیزه علاقه بسیار زیادی به ارتباط‌های اجتماعی دارند، همچنین خلاق بوده، از تفکر شهودی استفاده می‌کنند، توانایی تصویرسازی بسیار خوبی دارند و به‌خوبی صحبت می‌کنند.
• «تیپ سلطه‌پذیر» (Submission | S): افراد سلطه‌پذیر بسیار صبور بوده، وابستگی زیادی به دیگران داشته و حمایت‌گر هستند. این افراد بسیار آرام، قابل اعتماد و همدل هستند. از سوی دیگر احتمال دارد که قاطعیت کمی داشته و بیش از حد سازگار باشند.
• «تیپ با وجدان کاری» (Conscientiousness| C): این تیپ شخصیتی تفکر تحلیلی و سیستماتیک فوق‌العاده‌ای دارد و جزئیاتی را در پدیده‌های مختلف می‌بیند که برای دیگران چندان آشکار نیست. این افراد بسیار دقیق، منطقی و منضبط هستند. همچنین احتمال وجود کمال‌گرایی انعطاف‌ناپذیر در این افراد زیاد است.

مدل شخصیتی دیسک از تست‌های بسیار ارزشمند در فضاهای شغلی است. همچنین به‌طور کلی در چهار حوزه «رشد فردی» (Personal Development)، «روابط بین فردی» (Communication)، «تیم‌سازی» (Team Building) و «رهبری» (Leadership) کاربرد فراوانی دارد.

تیپ های شخصیتی A و B

این نظریه با تلاش‌ دو پزشک متخصص «قلب و عروق» (Cardiologists) با نام‌های «مایرز فریدمن» (Meyer Friedman) و «ری روزمن» (Ray Rosenman) در دهه ۱۹۵۰ تدوین شده و از ساده‌ترین انواع تیپ شخصیتی محسوب می‌شود. در ادامه، ویژگی‌های مربوط به هر کدام از این تیپ‌های شخصیتی را توضیح می‌دهیم. هر چقدر تعداد بیشتری از این ویژگی‌ها در شما باشد، تیپ شخصیتی مورد نظر در شما پر رنگ‌تر خواهد بود.

• ویژگی‌های تیپ شخصیتی A: رقابت‌جو، برون‌گراتر، نگران موقعیت فعلی، فعال و باپشتکار و حتی اعتیاد به کار، با نظم و سازمان‌دهی بالا، جاه‌طلب و به‌دنبال پیشرفت‌های سریع، بی‌صبر و ناشکیبا، مضطرب، عصبی، توجه زیاد برنامه‌های زمانی، پرخاشگر، بازدهی و عملکرد کاری بالا، نمرات بالای تحصیلی
• ویژگی‌های تیپ شخصیتی B: با آرامش بیشتر و سطح استرس بسیار پایین‌تر، پذیرا و با قدرت سازگاری بالا، تاب‌آوری زیاد نسبت به فشار روانی و صبور، تمایل به داشتن ثبات و فعالیت کاری با روندی مشخص و ثابت، مقایسه نکردن خود با دیگران، اهمیت کمتر به برنامه‌های زمانی و نگرانی کمتر نسبت به آینده

همچنین تحقیقات پزشکی بسیار زیادی بر روی این دسته‌بندی شخصیتی انجام شده که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• بر اساس تحقیقات، تیپ شخصیتی A آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به «بیماری‌های عروق کرونر قلبی» (Coronary Heart Disease) دارد.
• افراد با تیپ شخصیتی A، استرس کاری بیشتری را تجربه می‌کنند و کمتر از فعالیت کاری خود لذت می‌برند.
• بر اساس پژوهش‌ها، تیپ شخصیتی B درگیری بیشتری با سوءمصرف مواد مخدر پیدا می‌کنند.
• مطالعات نشان داده‌اند که تیپ شخصیتی A با احتمال بیشتری درگیر انواع اختلال‌های شخصیتی می‌شود.

تیپ های شخصیتی اریک‌فروم

«اریک فروم» (Erich Fromm) از «نسل‌های جدید‌تر پیروان فروید» (Neo-Freudian) بوده که اختلاف‌‌ نظر‌هایی نیز با فروید دارد. نظریه شخصیتی اریک‌ فروم مبتنی بر دو نیاز اولیه با نام‌های نیاز به «تعلق» (Belonging) و نیاز به «آزادی» (Freedom) است. به بیان اریک فروم، افراد در برابر اضطراب تنهایی راهبردهای متفاوتی دارند و این راهبردها ریشه تیپ های شخصیتی افراد است. به بیان اریک‌فروم، چهار مورد از انواع تیپ شخصیتی در پاسخ به اضطراب تنهایی ناکارآمد هستند و تنها یکی از آن‌ها کارآمد است. در ادامه هر کدام از این تیپ های شخصیتی در روانشناسی را بیان می‌کنیم.

• «شخصیت پذیرنده» (Receptive Character): این افراد همواره نیاز به حمایت شدن دارند و منفعل، نیازمند و وابسته به دیگران هستند. به‌عبارت دیگر، در تمام زندگی به‌دنبال حمایت اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد هستند و هیچ حمایتی به‌صورت متقابل ندارند. تیپ شخصیتی پذیرنده اعتمادبه‌نفس پایینی دارد و در فرایند تصمیم‌گیری ناتوان است. به‌اعتقاد اریک فروم، این افراد به‌طور معمول در خانواده‌های کنترل‌کننده یا از خود راضی به‌وجود می‌آید.
• «شخصیت استثمارگر» (Exploitative Character): افراد با تیپ شخصیتی استثمارگر تمایل دارند تا دروغ بگویند، تقلب کنند و با هدایت دیگران به اهداف خود رسیده یا نیازهای‌شان را برآورده کنند. این افراد برای برآورده کردن نیازهای عاطفی به‌دنبال افرادی با عزت‌نفس پایین هستند و ممکن است به فردی بگویند که خالصانه عاشق او هستند در حالی‌که هیچ علاقه‌ای به او نداشته باشند. به بیان فروم، شخصیت‌های استثمارگر دیگران را مجبور به برآورده کردن خواسته‌های‌شان می‌کنند و از اطرافیان خود، بهره‌وری‌های خودخواهانه‌ای دارند.
• «شخصیت احتکارکننده» (Hoarding Character): شخصیت‌های احتکارکننده استرس زیادی را تجربه می‌کنند و همواره در انتظار بحران یا فاجعه‌ای هستند. این افراد به‌هیچ عنوان حاضر به دور انداختن وسایل خود نمی‌شوند و به‌نظر می‌آید که بیش از دیگران، به اموال خود توجه می‌کنند. این افراد دلبستگی ناایمنی نسبت به دارایی‌های خود دارند و زمانی احساس امنیت و آرامش دارند که در میان این وسایل باشند. با وجود گردآوری حجم زیادی از اموال مختلف، باز هم احساس راحتی ندارند و احساس کمبود آن‌ها برطرف نمی‌شود.
• «شخصیت بازاریاب» (Marketing Character): شخصیت‌های بازاریاب، روابط بین‌فردی خود را به‌عنوان معامله‌هایی در نظر می‌گیرند که باید در آن‌ها سود کنند. برای مثال، تمایل دارند با افرادی ازدواج کنند که بسیار ثروتمند باشند یا از جایگاه اجتماعی بسیار بالایی برخوردار باشد. فروم معتقد است که این افراد همواره به‌دنبال پیدا کردن افراد ثروتمند یا پرنفوذ هستند و تمام ارزش‌ها و عقاید خود را مبتنی بر نگرش افراد ثروتمند یا قدرتمند موجود در زندگی تغییر می‌دهند. فروم باور بیان می‌کند که تیپ شخصیت بازاریاب تا زمانی که به قدرت، ثروت یا جایگاه اجتماعی برسد، خودش را محدود می‌کند اما با رسیدن به این مؤلفه‌ها، هر دو نیاز به تعلق و آزادی را در کنار یکدیگر برآورده می‌کنند.

مدل تیپ‌شناسی شخصیتی اریک‌فروم را می‌توان از طبقه‌بندی‌های شخصیتی عمیق و مبتنی بر رویکرد روانکاوی دانست.

تیپ های شخصیتی MBTI

همان‌طور که در مطلب تست شخصیت مایرز-بریگز از مجله فرادرس آمده بود، کاربردی‌ترین و معروف‌ترین انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی را می‌توان به این مدل نسبت داد. این مدل شخصیتی شامل ۱۶ تیپ شخصیتی مختلف است که بر اساس جایگشت چهارتایی طیف‌های شخصیتی ایجاد می‌شود. سه‌ طیف شخصیتی در مدل شخصیتی «مایرز و بریگز» (Myers and Briggs)، مبتنی بر نظریه «کارل یونگ» است و آخرین طیف نیز بر اساس پیشنهاد خود طراحان تست ساخته شده است. طبقه‌بندی شخصیتی یونگ، بر اساس مسیرهای متفاوت انرژی روانی در افراد است. انٰرژی روان در نظریه روانکاوی، منبع انگیزه افراد است که واکنش‌ آن‌ها را در موقعیت‌های مختلف تعیین می‌کند. در ادامه این طیف‌ها را نام می‌بریم.

• «برون‌گرایی در برابر درون‌گرایی» (Extraversion (E) – Introversion (I)): افراد برون‌گرا انرژی خود را از محرک‌های بیرونی و ارتباط‌های اجتماعی می‌گیرند. در حالی‌که افراد درون‌گرا، انرژی روانی خود را از تمرکز بر روی افکار و احساسات خود و غرق‌ شدن در دنیای درونی می‌گیرند.
• «حسی در برابر شهودی» (Sensing (S) – Intuition (N)): انرژی روانی افراد حسی بر روی دنیای بیرونی و پدیده‌های ملموس بیرونی است، این افراد نگاهی عینی به زندگی دارند، جزئی‌نگر هستند و بر روی استفاده از حواس پنج‌گانه خود برای ارتباط با دنیا تأکید دارند. در حالی‌که افراد شهودی، بر روی الگوهای تکرار شوند و کلی و مسائل انتزاعی تأکید دارند. آن‌ها کلی‌نگر بوده و به احتمالات، تصورات و فرضیات انتزاعی تأکید دارند.
• «احساسی در برابر منطقی» (Thinking (T) – Feeling (F)): این طیف مبتنی بر شیوه جمع‌آوری اطلاعات برای تصمیم‌گیری است. افراد منطقی برای تصمیمات زندگی، تأکید بسیار بیشتری بر داده‌های دنیای بیرونی و تفکر تحلیلی دارند، در حالی‌که افراد احساسی درکنار جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل داده‌ها، انواع احساسات آن‌ها نیز بر روی نتایج انتخاب‌ها و تصمیمات‌شان تأثیر می‌گذارد.
• «قضاوت‌گری در برابر ادارکی» (Judging (J) – Perceiving (P)): افراد قضاوت‌گر، بر اساس چارچوب‌های مشخص و ساختاریافته‌ای در زندگی حرکت می‌کنند، تمایل دارند تا هر کار را به پایان برسانند و تصمیم‌گیری‌های پایداری برای موضوعات مختلف دارند. درحای‌که افراد ادراکی چارچوب‌های انعطاف‌پذیرتری برای زندگی داشته و نسبت به تجربیات دنیای بیرونی گشوده هستند. این مقیاس در کنار سایر طیف‌ها تحلیل می‌شود.

بر اساس این چهار طیف شخصیتی، ۸ گرایش وجود دارد که می‌تواند ۱۶ تیپ شخصیتی را تشکیل دهد. مدل MBTI با ارائه این ۱۶ تیپ، روشن‌ترین شیوه را برای تبیین انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی ارائه کرده است. در ادامه جدول ۱۶ تیپ شخصیتی MBTI بیان می‌شود.

افراد در هر کدام از این ۱۶ تیپ شخصیتی نیز می‌توانند در طیف‌های بسیار متفاوتی قرار بگیرند، برای مثال، ممکن است دو نفر تیپ شخصیتی ENFP را داشته باشند در حالی‌که یکی از آن‌ها برون‌گراتر (ٍE) بوده و یکی دیگر تفکر شهودی (N) بسیار بیشتری داشته باشد. در این صورت، افرادی با یک تیپ شخصیتی نیز می‌توانند واکنش‌های بسیار متفاوتی به محیط یکسان داشته باشند. در نتیجه، تحلیل عمیق این تیپ های شخصیتی در روانشناسی نیاز به روانسنج یا روانشناس دارد.

تیپ های شخصیتی شینودابولن

«جین شینودابولن» (Jean Shinoda Bolen) روانپزشک ژاپنی-آمریکایی بر اساس کهن‌الگوهای موجود در نظریه یونگ و الهام گرفتن از خدایان یونانی، مدل شخصیتی جذابی را درست کرد. تیپ های شخصیتی شینودابولن بر خلاف بنیان‌های علمی و روانشناسی ضعیف خود، به‌صورت چشم‌گیری کاربردی و دقیق است. این مدل ارزیابی شخصیتی شامل ۷ تیپ شخصیتی زنانه و ۸ تیپ شخصیتی مردانه است. در ادامه، نام این تیپ‌های شخصیتی را بیان می‌کنیم.

تیپ های شخصیتی اینیاگرام

مدل شخصیتی اینیاگرام توسط فیلسوفی آمریکایی با نام «اوسکار ایچازو» (Oscar Ichazo) تدوین شده و در کنار مایرز‌-بریگز یکی از روشن‌ترین و یکپارچه‌ترین مدل‌های ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی است. این مدل به ما کمک می‌کند تا بدانیم که چگونه به خودآگاهی برسیم و اطرافیان را بشناسیم. بر اساس نظر آقای ایچازو، ۹ شیوه مختلف وجود دارد که افراد می‌توانند دنیا را بفهمند و با مردم ارتباط برقرار کنند. در ادامه، این ۹ تیپ شخصیتی را بیان می‌کنیم.

تیپ های شخصیتی دیوید مریل

در صده ۱۹۶۰، دو روانشناس صنعتی‌وسازمانی با نام‌های «دیوید مریل» (David Merrill) و «راجر رید» (Roger Reid) در تحقیقی به بررسی تعامل متقابل افراد و گفتگوهای اجتماعی پرداختند. هدف این مطالعه، ارزیابی توانایی افراد در حوزه مدیریت، رهبری و فروش بود. بر اساس تحقیقات آن‌ها، چهار تیپ شخصیتی به دست آمد که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم.

• تحلیل‌گر (فرایند‌محور): این دسته از افراد قبل از تصمیم‌گیری، تلاش می‌کنند تا تمام اطلاعات مورد نیاز را به‌دست آورده و تصمیمات خود را با کمترین خطر ممکن اتخاذ کنند. افراد تحلیل‌گر از دیدگاه دیگران بسیار محتاط، کم‌حرف، جدی، دقیق و منطقی هستند.
• بیان‌کننده (ایده‌محور): این افراد بسیار اجتماعی و رقابت‌طلب هستند و تمایل دارند تا در هر موضوعی دخالت داشته باشند. افراد بیان‌کننده از تفریح کردن بیش از دیگران لذت می‌برند و دوست دارند تا موقعیت‌های جدی را با شوخی بگذرانند. همچنین خلاقیت خوبی دارند و در نگاه دیگران جاه‌طلب و جذاب بوده و به عنوان افرادی کاریزماتیک شناخته می‌شوند.
• دوست‌داشتنی (مردم‌محور): افراد دوست‌داشتنی به‌خوبی دیگران را حمایت می‌کنند و زمان خود را به ایجاد روابط مثبت و حل مشکلات اطرافیان اختصاص می‌دهند. این افراد در دیدگاه دیگران به‌عنوان افرادی خوش‌مشرب، مهربان و همدل محسوب می‌شوند.
• هدایت‌کننده (رفتارمحور): افراد هدایت‌کننده بسیار وظیفه‌محور و عملگرا هستند و ترجیح می‌دهند تا بیش از آن‌که درخواست کنند، دستور بدهند. همچنین بر روی نتیجه نهایی متمرکز می‌شوند و علاقه زیادی برای کنترل دیگران، افزایش قدرت خود و گرفتن تصمیمات نهایی دارند.

مدل شخصیتی مریل به‌‌عنوان مدلی کمتر شناخته‌شده اما کاربردی در حوزه ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی است.

تیپ های شخصیتی تونی آلسندرا

«تونی الساندرا» (Tony Alessandra) مدل شخصیتی را با هدف ایجاد روابط مؤثر معرفی کرد که شامل ۴ تیپ شخصیتی است. او معتقد بود که شناخت این تیپ های شخصیتی در روانشناسی به افراد در فرایندهای رهبری، فروش و کار تیمی کمک می‌کند. بر اساس تحقیقات آلساندرا، هر کدام از تیپ های شخصیتی در روابط مکاتبه‌ای با ترکیب خاصی از کلمات کلیدی در پیام و انتخاب فونتی مشخص، بیشتر جذب می‌شوند. همچنین در ارتباط‌ حضوری، با ساختار جملات، تن صدا و حجم صدای مشخصی می‌توان بر روی آن‌ها تأثیر گذاشت. در نتیجه، به اعتقاد الکساندرا، با شناخت این ۴ تیپ شخصیتی می‌توانیم به‌شیوه‌ای مؤثرتر با اطرافیان خود ارتباط برقرار کنیم. در ادامه، هر کدام از این تیپ های شخصیتی را معرفی می‌کنیم.

• «صمیمیت‌طلب» (Relaters): این تیپ شخصیتی مبتنی بر روابط عمیق و صمیمانه است. افراد صمیمت‌طلب بسیار خوش‌مشرب هستند و ارتباط دوستانه‌ای با اطرافیان خود دارند. همچنین همراه و سازگار بوده و تمایل دارند تا از لحظات زندگی لذت ببرند. افراد صمیمیت‌طلب برای کار تیمی بسیار مناسب هستند و به اطرافیان خود سود می‌رسانند. این افراد به راحتی احساسات خود را بیان می‌کنند و شنونده‌های بسیار خوبی هستند.
• «متفکران» (Thinkers): افراد متفکر تمایل زیادی به صحبت در مورد مسائل انتزاعی دارند و به‌طور معمول ساکت هستند. آن‌ها چندان شروع کننده صحبت نیستند اما نظرات بسیار ارزشمندی در مورد موضوعات مختلف می‌دهند. همچنین، این افراد نگاهی کلی‌نگر به دنیا دارند و علاقه‌ای به صحبت‌های طولانی در مورد موضوعاتی با جزئیات زیاد ندارند. افراد متفکر بیش از این‌که احساساتی باشند، منطقی هستند.
• «افراد اجتماعی» (Socializers): این افراد توانایی بسیار فوق‌العاده‌ای در گرم کردن جمع‌ها و ایجاد ارتباط‌های جدید دارند. برای افراد اجتماعی نیز مانند تیپ شخصیتی صمیمت‌طلب، روابط بین‌فردی اهمیت زیادی دارد اما بیش از عمق ارتباط، ممکن است درگیر تعداد زیادی از روابط سطحی شوند. افراد اجتماعی اشتیاق بسیار زیادی برای انجام فعالیت‌های مختلف دارند، می‌دانند که چگونه دیگران را متقاعد کنند و احساس ارزشمندی بسیار زیادی دارند. افراد اجتماعی عاشق تفریح کردن هستند و ریسک‌پذیری بالایی دارند.
• «افراد هدایتگر» (Directors): افراد دارای تیپ شخصیتی هدایتگر به‌صورت ذاتی توانایی رهبری فوق‌العاده‌ای دارند و به‌طور معمول در سازمان‌ها و اداره‌ها در جایگاه‌های اجرایی، مدیریت یا سرپرستی قرار می‌گیرند. افراد هدایتگر بسیار مستقل بوده و سبک تفکر آزادانه‌ای دارند که شما را به‌صورت مستقیم به هدف می‌رساند. افراد هدایتگر مانند افراد اجتماعی توانایی تأثیرگذاری زیادی داشته و بسیار قاطع هستند، اما روابط بین‌فردی اهمیت چندانی برای آن‌ها نداشته و سلطه‌گر هستند.

با مطالعه کامل مدل آلساندرا پیرامون تیپ‌های شخصیتی در روانشناسی، شناخت بسیار بهتری از اطرافیان خود پیدا می‌کنیم و می‌دانیم که با هر کدام از آن‌ها به چه شکلی برخورد کنیم.

تیپ های شخصیتی مبتنی بر نظریه صفات

روانشناسان «نظریه صفات» (Trait Theory) معتقد هستند که تعدادی از صفات بنیادین شخصیتی وجود دارد که در تمام انسان‌ها وجود دارد و در تمام عمر ادامه دارد. این نظریه شخصیت از روش تحلیل عاملی برای رسیدن به صفات شخصیتی استفاده می‌کند و نشان می‌دهد که شخصیت افراد دارای گستره بسیار زیادی از تمایلات و حالت‌های متمایز است. بر اساس نظریه صفات، صفات شخصیتی مؤلفه‌هایی نسبتاً پایدار و همه‌جانبه هستند و در هر فردی با توجه به سایر صفات شخصیتی موجود در فرد، به‌صورت متمایزی نمود پیدا می‌کند. در ادامه، مهم‌ترین نظریه‌های صفات را نام می‌‌بریم.

1. تیپ های شخصیتی آلپورت
2. ۱۶ عامل شخصیتی کتل
3. پنج عامل بزرگ شخصیتی
4. مدل هگزاکو

در ادامه هر کدام از مدل‌های شخصیتی را توضیح می‌دهیم.

۱. صفات شخصیتی آلپورت

اولین نظریه شخصیتی مبتنی بر رویکرد صفات در سال ۱۹۳۶ به «گوردون آلپورت» (Gordon Allport) مربوط می‌شود. گوردون آلپورت در نتیجه تحقیقات خود، لغت‌نامه‌ای را با ۴۰۰۰ صفت شخصیت متمایز تدوین کرد. فهرست صفات شخصیتی آلپورت به سه دسته مهم تقسیم می‌شود که در ادامه به آن توجه می‌کنیم.

• «صفات شخصیتی اصلی» (Cardinal Traits): این ویژگی‌های شخصیتی بسیار کمیاب و غالب هستند و به‌طور معمول، بعد از سایر صفات پرورش پیدا می‌کنند. این صفات بسیار جامع هستند و افراد در میان دوستان و آشنایان به صفات شخصیتی اصلی خود معروف هستند. برخی از این صفات شخصیتی اصلی شامل «ماکیاولی» (Machiavellian)، «خودشیفتگی» (Narcissistic) یا «دان‌ژوان» (Don Juan) است.
• «صفات شخصیتی مرکزی» (Central Traits): صفات مرکزی، پایه‌های شخصیت افراد را شکل می‌دهد اما به‌اندازه صفات شخصیتی اصلی برجسته نیستند. ما به‌طور معمول برای توصیف اطرافیان خود، تعدادی از این صفات شخصیتی مرکزی را در کنار هم نام می‌بریم. برای مثال، باهوش بودن، صادق بودن، خجالتی بودن یا مضطرب بودن برخی از این صفات شخصیتی مرکزی هستند.
• «صفات شخصیتی ثانویه» (Secondary Traits): صفات شخصیتی ثانویه از سطحی‌ترین ویژگی‌های شخصیتی هستند که شامل نگرش‌ها و انتخاب‌های افراد در موقعیت‌های مختلف می‌شوkد. صفات شخصیتی ثانویه تنها در موقعیت‌هایی خاص و تحت شرایط ویژه‌ای اتفاق می‌افتد. همچنین صفات شخصیتی ثانویه، پایداری و ثبات بسیار کمتری داشته و امکان تغییرشان بالاتر است. اضطراب از گفتگوی اجتماعی یا بی‌صبری در هنگام قرار گرفتن در صف به‌عنوان برخی از صفات شخصیتی در نظر گرفته می‌شوند.

فهرست ویژگی‌های شخصیتی آلپورت، کمک بسیار زیادی به شکل‌گیری سایر مدل های ارزیابی شخصیتی در رویکرد نظریه صفات کرد.

۲. صفات شخصیتی آیزنک

روانشناس انگلیسی با نام «هانس آیزنک» (Hans Eysenck)، مدل شخصیتی را معرفی کرد که به بیان او، شامل مهم‌ترین و بنیادی‌ترین صفات شخصیتی است. آیزنک معتقد بود که این صفات شخصیتی در تمام فرهنگ‌ها وجود داشته و پایه‌های زیستی و ژنتیکی دارند. در نتیجه، ثبات بسیار زیادی در تمام عمر افراد از خود نشان می‌دهند. در ادامه، این سه صفت شخصیتی را بیان می‌کنیم.

• «برون‌گرایی در برابر درون‌گرایی» (Extraversion/Introversion): میزان تمایل افراد به ارتباط با جهان بیرونی یا توجه به دنیای درونی را ارزیابی می‌کند.
• «روان‌نژندی در برابر ثبات عاطفی» (Neuroticism/Stability): میزان واکنش افراد به سیستم جنگ و گریز و آسیب‌پذیری در برابر فشار روانی را ارزیابی می‌کند.
• «روان‌پریشی در برابر فراخود» (Psychoticism/Superego): میزان اجتماع‌پذیری و ارتباط سازگارانه با محیط اجتماعی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

نظریه صفات شخصیتی آیزنک در زمان خودش یکی از بهترین و معتبرترین نظریات ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی بود، اما اصلی‌ترین انتقاد به مدل نظری آیزنک، محدودیت صفات اصلی شخصیتی و جامع نبودن این مدل شخصیتی است. با این حال، تست ارزیابی شخصیتی آیزنک هنوز هم از معتبرترین تست‌های ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی است.

۳. مدل ۱۶ عاملی شخصیتی کتل

ر«یموند کتل» (Raymond Cattell) یکی از پیروان «نظریه صفات» (Trait Theory) بود. این روانشناس انگلیسی با تجزیه‌وتحلیل فهرست صفات «گوردون آلپورت» (Gordon Allport) و استفاده از روش تحلیل عاملی، به ۱۶ صفت ریشه‌ای و کلیدی رسید. مدل صفات کتل یکی از جامع‌ترین و کاربردی‌ترین مدل‌های ارزیابی شخصیت در دنیا است که در مشاوره‌های پیش از ازدواج و مشاوره‌های تحصیلی و شغلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما پیچیدگی این مدل و همپوشانی برخی از ویژگی‌های شخصیتی باعث سخت‌تر شدن تحلیل این مدل شخصیتی شده است. همچنین ابهام‌های متعدد موجود در مدل ۱۶ عاملی، تحقیقات علمی بر روی این مدل را نیز با چالش روبرو کرده است. در ادامه، فهرست ۱۶ عاملی شخصیت کتل را نام می‌بریم.

1. انتزاعی بودن: تخیل قوی و توانایی تصویرسازی ذهنی در برابر عملگرا بودن
2. بیم و دلهره: نگرانی در برابر اطمینان
3. سلطه‌گری: زورگویی و اجبار در برابر سلطه‌پذیری و همراهی
4. ثبات هیجانی: آرامش در برابر تحریک‌پذیری
5. نشاط و سرزندگی: خودجوش و پرانرژی در برابر در چارچوب
6. استقبال از تغییرات: انعطاف‌پذیری و گشودگی بالا در برابر وابسته به موضوعات آشنای گذشته
7. کمال‌گرایی: خودکنترلی و نظم بالا در برابر بی‌نظمی و عدم انگیزه زیاد برای پیشرفت
8. احتیاط و حفظ حریم خصوصی: محتاط بودن و رازداری در برابر گفتگوی راحت در مورد مسائل شخصی
9. شیوه استدلال: انتزاعی بودن در برابر عینی بودن
10. توجه به قوانین: اطاعت از قوانین اجتماعی در برابر قانون‌شکنی
11. اتکای به خود: استقلال بالا در برابر وابستگی
12. حساسیت: نازک‌دلی و حساسیت بالا در برابر تفکر بدون احساس و حساسیت پایین
13. جسارت اجتماعی: رفتارهای غیرقابل کنترل در برابر احساس خجالت
14. تنش: بی‌صبری در برابر آرامش
15. سطح هوشیاری و دقت به محیط: مشکوک و بدگمان بودن در برابر اعتماد و صداقت
16. میزان صمیمت: برون‌گرایی و خوش‌مشربی در برابر سردی و کم‌حرفی

تحقیقات زیادی میزان اعتبار و روایی تست شخصیت کتل را تأیید کرده است. با وجود مزایای زیاد مدل شخصیتی کتل برای ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی، برخی از نظریه‌پردازهای شخصیت معتقد هستند که با عمیق‌تر کردن ۱۶ عامل شخصیتی کتل، می‌توانیم به صفات بنیادی‌تری برسیم که نشان‌دهنده صفات شخصیتی اساسی باشند.

۴. پنج عامل بزرگ شخصیتی

نظریه پنج عاملی یا «پنج عامل بزرگ شخصیتی» (Big Five Personality Dimensions) یکی از محبوب‌ترین نظریه‌ها برای ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی است. اصلی‌ترین دلیل محبوبیت مدل پنج عاملی، اعتبار فوق‌العاده بالا و پژوهش‌های بی‌شماری است که بر روی آن انجام شده است. همچنین مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی، ابهام و پیچیدگی مدل نظری کتل یا سادگی و محدودیت مدل آیزنک را ندارد. این پنج عامل شخصیتی توسط «کاستا و مک‌کری» (Costa and McCrae) تدوین شده‌اند. بر اساس این مدل، پنج عامل بزرگ شخصیتی در جهان وجود دارد که در تمام انسان‌های روی زمین با هر فرهنگ یا نژادی دیده می‌شود. این ابعاد شخصیتی برای تمام انسان‌ها در تمام دنیا معنادار بوده و شناخت بسیار جامعی از انسان ایجاد می‌کند. در ادامه پنج عامل بزرگ شخصیتی را نام می‌بریم و توضیح می‌دهیم.

1. «روان‌‌نژندی» (Neuroticism): میزان ثبات هیجانی و تاب‌آوری در برابر احساسات ناخوشایند و استرس
2. «برون‌گرایی» (Extraversion): میزان اجتماعی بودن و بروز عاطفی
3. «گشودگی به تجربه» (Openness to Experience): میزان علاقه به ماجراجویی، خلاقیت و تجربه اتفاقات جدید یا طیف وسیعی از انواع تفکر و احساسات
4. «دل‌پذیر بودن» (Agreeableness): سطح همکاری، درک دیگران و مراقبت از سایر افراد
5. «وجدان کاری» (Conscientiousness): میزان پایداری برای انجام فعالیت‌های کاری و پشتکار بالا به‌همراه ساختار ذهنی منسجم و مسئولیت‌پذیری زیاد

کاستا و مک‌کری در ابتدا سه عامل شخصیتی ابتدایی را معرفی کردند و در ادامه صفات شخصیتی دل‌پذیر بودن و وجدان کاری هم به آن اضافه شد تا پنج عامل بزرگ شخصیتی تکمیل شوند. هر کدام از این پنج عامل بزرگ شخصیتی شامل ۶ زیرمقیاس شخصیتی است و تمام آن‌ها در کنار هم ۳۰ زیرمقیاس شخصیتی را تشکیل می‌دهند که تمام شخصیت را به‌طور کامل در تست نئو مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این مدل شخصیتی، پر استفاده‌ترین مدل برای ارزیابی انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی است و کاربرد بسیار زیادی در حوزه منابع انسانی و جذب‌واستخدام دارد.

۵. مدل هگزاکو

«مدل هگزاکو» (HEXACO) در سال ۲۰۰۰ توسط روانشناسان کانادایی با نام‌های «کیبوم لی» (Kibeom Lee) و «میشل اشتون» (Michael C. Ashton) تدوین شد. مدل شخصیتی هگزاکو از جدیدترین مدل‌های ارزیابی تیپ های شخصیتی در روانشناسی مبتنی بر نظریه صفات است و هنوز تحقیقات زیادی بر روی آن انجام نشده است. این مدل شخصیتی بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی پنج عامل بزرگ شخصیتی به‌وجود آمده و در تلاش است تا ضعف‌های مدل پنج عاملی را نداشته باشد. این دو دانشمند بر اساس تحقیقاتی که انجام دادند، دو مؤلفه با نام‌های «صداقت و تواضع» و «احساساتی بودن» را به مدل پنج عاملی اضافه کردند و مقیاس روان‌نژندی را حذف کردند. بر اساس مدل شخصیتی هگزاکو، ۶ صفت شخصیتی بنیادین در دنیا وجود دارند که اساس شخصیت افراد را ایجاد می‌کنند. در ادامه، این ۶ صفت شخصیتی را نام می‌بریم.

• «صداقت-تواضع» (Honesty-Humility): افرادی که نمرات بالایی در این مقیاس دریافت می‌کنند، به‌ندرت دیگران را برای رسیدن به اهداف خود فریب می‌دهند، از تجمل‌گرایی و زندگی لاکچری اجتناب کرده و احساس نمی‌کنند که مستحق جایگاه اجتماعی بسیار بالاتری نسبت به دیگران هستند. از آن‌سو، افرادی که نمرات پایینی در این مقیاس دریافت می‌کنند، احساس بزرگ‌بینی زیادی داشته و خودشان را ارزشمندتر از سایر افراد در نظر می‌گیرند. حاضر می‌شوند قوانین را به‌نفع خودشان تغییر دهند و برای گرفتن همراهی آن‌ها، نیاز دارید که چاپلوسی این افراد را کنید.
• «احساساتی بودن» (Emotionality): افراد با نمرات بالای احساساتی بودن، آسیب‌پذیری بیشتری در برابر استرس دارند و بیش از سایر افراد به دنبال حمایت عاطفی اطرافیان خودشان هستند. همچنین احساس همدلی عمیق‌تری در برابر دیگران دارند و نگرانی بیشتری نسبت به آسیب‌های فیزیکی دارند. از آن‌سو، افرادی که نمرات پایین در این مقیاس دارند، احساس ترس کمتری نسبت به خطرهای محیطی دارند و احساس تعلق کمتری نسبت به اطرافیان خود دارند. استرس کمتری را تجربه می‌کنند و تمایلی به ایجاد روابط صمیمانه با دیگران را ندارند.

استفاده از تحقیقات گذشته در حوزه مدل پنج عاملی شخصیتی، امیدواری زیادی نسبت به کاربردی بودن مدل هگزاکو ایجاد می‌کند، همچنین سادگی این مدل در عین جامعیت بالا، می‌تواند این مدل را به رقیبی قدرتمند در برابر مدل پنج عاملی تبدیل کند.

مزاج‌های ۴ گانه بقراط

۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، اولین نظریه تیپ های شخصیتی را فیلسوفی یونانی به نام «بقراط» (Hippocrates) با نام «مزاج‌های چهارگانه» (Four Humours) تبیین کرد. بقراط پدر علم پزشکی و یکی از متفکران یونان قدیم است و معتقد بود که تمام ویژگی‌های شخصیتی و واکنش افراد به موقعیت‌های مختلف ریشه‌های فیزولوژیک داشته و به ساختار مغز مربوط می‌شود. مزاج‌های چهارگانه بقراط پایه‌ای تحقیقات روانشناسان در دهه‌های اخیر شده است. به‌طوری که در تحقیقات جدید برای هر کدام از مزاج‌های بقراط، «انتقال‌دهنده‌های عصبی» (Neurotransmitters) مشخصی را یافتند. در ادامه چهار مزاج بقراط را نام می‌بریم و ویژگی‌های هر کدام را توضیح می‌دهیم.

• «سودا» (Black Bile): افراد سودایی بسیار آرام و کم فعالیت هستند. این افراد صبور بوده و آرامش ذهنی قابل توجهی دارند و در عین حال، فعالیت فیزیکی زیادی هم نداشته و چندان جاه‌طلب نیستند. به‌عبارتی هم از نظر ذهنی آرام هستند و هم از نظر فیزیکی آرامش قابل توجهی دارند. افراد سودایی به افسردگی‌های ملانکولیک و بیماری سرطان آسیب‌پذیرتر هستند.
• «صفرا» (Yellow Bile): افراد صفرایی بسیار جاه‌طلب، قاطع، پرخاشگر و تحریک‌پذیر هستند. افزایش شدت صفرا در افراد باعث ایجاد خشم‌ انفجاری و رفتارهای نامتعارف می‌شود. افراد صفراوی هم از نظر ذهنی و احساسی فعال بوده و هم فعالیت فیزیکی بسیار زیادی دارند.
• «دم» (Blood): افراد دموی پرانرژی، فعال و قابل پیش‌بینی هستند. همچنین اشتیاق بسیار زیادی برای زندگی کردن دارند و در برابر سختی‌های زندگی صبور هستند. افراد دموی در حوزه روابط اجتماعی بسیار گرم و صمیمی هستند. این افراد ذهن آرام و باثباتی دارند اما بسیار فعال بوده و همواره در حال کار کردن هستند.
• «بلغم» (Phlegm): متفکرانی که همواره در حال فکر کردن بوده و در دنیای درونی خودشان هستند، همچنین احساسات بسیار قوی داشته و طبع شاعرانه قدرتمندی دارند. این افراد فعالیت‌های فیزیکی زیادی ندارند و از نظر ذهنی بسیار فعال هستند. بسیار از هنرمندان را می‌توان در این تیپ شخصیتی قرار داد.

در ادامه فیلسوف و پزشک یونانی به‌نام «جالینوس» (Galen)، کارکردهای مزاج‌شناسی بقراط در علم پزشکی را گسترش داد.

ویژگی‌های شخصیتی کالیفرنیا

«مدل ارزیابی شخصیتی کالیفرنیا» (California Psychological Inventory | CPI260) نیز یکی از مدل‌های پیچیده و کاربردی ارزیابی شخصیتی است. این مدل شخصیتی نگاهی متمایز به شخصیت افرادی دارد که قصد رهبری سازمان یا تیم‌های کاری خاصی را دارند. در ادامه، مهم‌ترین مزایای تست شخصیت‌شناسی کالیفرنیا را بیان می‌کنیم.

• ارزیابی ۲۶ ویژگی شخصیتی و روشن کردن شخصیت‌های پیرامون فعالیت کاری،‌ انگیزه‌ آن‌ها و سبک‌های تفکر این افراد
• شایستگی رهبری آزمودنی را در ۱۶ مقیاس مختلف مورد ارزیابی قرار داده و توانمندی‌ها و نقاط ضعف او را مشخص می‌کند.
• میزان انگیزه افراد و سطح فعلی رضایت آن‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
• گزارشی با محوریت ارزیابی تخصصی توانمندی‌های رهبری فرد به‌همراه جزئیات کامل تبیین می‌کند (گزارش تناسب شخصیت فرد برای رهبری).
• گزارشی جامع از سطح عملکرد رهبران به آن‌ها می‌دهد (در راستای بهبود توانمندی رهبری).

۴ تیپ شخصیتی ارنست کرشمر

«ارنست کرشمر» (Ernst Kretschmer) روانپزشک آلمانی است که یکی از معروف‌ترین تیپ‌ های شخصیتی در روانشناسی را بیان کرد. او تیپ شخصیتی خود را بر اساس ساختار بدن و مغز بیماران خودش تدوین کرد. داده‌های او بر اساس مشاهداتی بوده که در طول جراحی‌های خود انجام داده است.

• «پیکنیک» (Pyknic): افرادی که رشد بیشتری در برخی از اعضای بدن مانند پستان، سر و شکم دارند و چربی بدن آن‌ها در بالاتنه آن‌ها پخش می‌شود. افراد پیکنیک به‌نظر چاق می‌آیند. چاقی افراد پیکنیک در بیشتر مواقع چندان زیاد به‌نظر نمی‌آید و در خانم‌های پیکنیک این چربی بیشتر در باسن و سینه جمع می‌شود. به‌طور معمول، افراد پیکنیک رفتارهای «خشنی» (Harsh) داشته و ویژگی‌های شخصیت برون‌گرا را از خودشان نشان می‌دهند. همچنین آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به «اختلال دوقطبی» (Bipolar Disorder) دارند.
• «اتلتیک» (Athletic): این افراد رشد زیادی در عضلات خود دارند و به‌نسبت لاغر به‌نظر می‌رسند. بدن افراد اتلتیک در مواجهه با چربی واکنش‌های متفاوتی دارند و برخی از آن‌ها چاق می‌شوند اما چربی بدن آن‌ها مانند افراد پیکنیک در حالت طبیعی نیست. افراد اتلتیک بسیار پرجنب‌وجوش و قاطع هستند. همچنین استقامت قابل توجهی دارند، زندگی پرهیجان و ماجراجویانه‌ای داشته و انسان‌های متعادلی در زندگی هستند.
• «آسنتیک» (Asthenic): افراد آسنتیک لاغر و در عین حال با قدی متوسط یا بلند هستند، ضعف را می‌توانیم در تمام اندام‌ این افراد ببینیم و بدن آن‌ها از کمبود چربی و عضله رنج می‌برد.
• «دیسپلاستیک» (Dysplastic): حالت بدنی افراد دیسپلاستیک نامتناسب بوده و اعضای بدن آن‌ها یکپارچکی مورد نظر را ندارند. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده عدم تعادل هورمونی در این افراد باشد و در نتیجه، واکنش‌های رفتاری آن‌ها نیز چندان قابل پیش‌بینی و متعادل نیست.

تفاوت صفت شخصیتی با تیپ شخصیتی

برخی از تست‌های ارزیابی شخصیتی مانند تست شخصیت‌شناسی نئو، تست کتل یا تست آیزنک ویژگی‌های شخصیتی موجود در افراد را مورد سنجش قرار می‌دهند در حالی‌که تست‌های ارزیابی شخصیت مانند تست مایرز‌-بریگز، دیسک یا اینیاگرام انواع تیپ شخصیتی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. صفات شخصیتی برای توصیف و تحلیل دقیق شخصیت افراد کاربرد دارد و مبحثی آکادمیک‌‌تر و علمی‌تر در حوزه روانشناسی شخصیت است. در حالی‌که تیپ های شخصیتی، بر تمایز کیفی میان انسان‌ها از نظر شخصیتی تأکید داشته و پشتیبانی تحقیقاتی کمتری دارد. همچنین بر خلاف ویژگی‌های شخصیتی که نظریه‌پردازان روانشناسی بر سر آن به توافق نسبی رسیده‌اند، انواع تیپ شخصیتی حوزه‌ای بحث‌برانگیز و پر اختلاف در حوزه روانشناسی است. در ادامه تفاوت تیپ شخصیتی و صفت شخصیتی را به‌طور دقیق‌تر بیان می‌کنیم.

• تیپ شخصیتی: نگاه مدل‌های تیپ شخصیتی به تفاوت بین تیپ‌های شخصیتی «کیفی» (Qualitative) است
• ویژگی شخصیتی: نگاه نظریه‌های مبتنی بر ويژگی شخصیتی «کمی» (Quantitative) و طیفی است.

برای مثال، دو مفهوم درون‌گرایی و برون‌گرایی از نگاه تیپ شخصیتی تفاوت کیفی با یکدیگر داشته و افراد درون‌گرا و برون‌گرا دو دسته کاملاً متفاوت هستند. در حالی‌که از نظر مدل‌های مبتنی بر ویژگی شخصیتی، درون‌گرایی و برون‌گرایی به‌عنوان دو قطب از یک طیف در نظر گرفته می‌شوند. از نظر مدل‌های مبتنی بر ویژگی‌ شخصیتی، افراد درون‌گرا با قرار گرفتن در محیط‌های اجتماعی می‌توانند برون‌گراتر شوند یا افراد برون‌گرا با تنها ماندن و تمرینات ذهن‌آگاهی می‌توانند درون‌گراتر شوند. در یک مطالعه بر روی تست MBTI (به‌عنوان بارزترین تست ارزیابی تیپ‌های شخصیتی) و تست NEO-PIR (به‌عنوان بارزترین ابراز ارزیابی ویژگی شخصیتی)، مشخص شد که صفات شخصیتی بسیار بهتر و با دقت بیشتری احتمال وجود اختلال شخصیتی را نشان می‌دهند.

سؤالات متداول

حال که در این مطلب از مجله فرادرس، با انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی آشنا شده‌ایم‌، می‌توانیم به سؤالات مربوط به این حوزه پاسخ بدهیم.

انواع تیپ شخصیتی ۱۶گانه کتل را نام ببرید.

تیپ‌های شخصیتی کتل شامل انتزاعی بودن، بیم و دلهره، میزان سلطه‌گری، ثبات هیجانی، نشاط و سرزندگی، استقبال از تغییرات، کمال‌گرایی، احتیاط و حفظ حریم خصوصی، شیوه استدلال، توجه به قوانین، اتکای به خود، حساسیت، جسارت اجتماعی، تنش، سطح هوشیاری و دقت به محیط و میزان صمیمت می‌شود.

انواع تیپ شخصیتی ۴گانه را در مبتنی بر مدل نظری دیسک نام ببرید.

تیپ های شخصیتی دیسک شامل تیپ سلطه‌گر، تیپ پرانگیزه، تیپ سلطه‌پذیر و تیپ با وجدان کاری می‌شود.

قوی ترین تیپ شخصیتی در مدل MBTI کدام است؟

تیپ های شخصیتی ESTJ و ENTJ از قوی‌ترین و مقتدرترین تست تیپ‌های شخصیتی در مدل MBTI بوده که مناسب برای فعالیت‌های رهبری یا مدیریت تیم هستند.

بهترین تست برای سنجش انواع شخصیت چیست؟

اگر به‌دنبال تستی واضح و آسان برای شناخت تیپ شخصیتی خودتان هستید، تست شخصیت MBTI، شینودابولن و اینیاگرام گزینه‌های بسیار خوبی هستند اما اگر به‌دنبال تست‌های شخصیتی بسیار جامع و دقیق هستید، تست شخصیت نئو و کتل می‌توانند گزینه‌های بسیار مناسبی باشند.