انواع شاخص های اقتصادی چه هستند؟ — به زبان ساده

«شاخص‌های اقتصادی» (Economic Indicators) آمارهای کلیدی در مورد یک بخش خاص از اقتصاد هستند که می‌توانند به افراد مختلف در تشخیص مسیر آینده اقتصاد کمک کنند. این شاخص‌ها به سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی چشم‌انداز آینده اقتصاد یاری می‌رسانند. به عنوان مثال، اگر بازار سهام در نقطه اوج خود باشد، ممکن است معامله‌گران و سرمایه‌گذاران، اقدام به فروش دارایی خود کنند. انواع شاخص های اقتصادی می‌توانند به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران در فهم افت و خیزهای بازار و سایر عوامل مهم مالی کمک کنند. در این نوشتار انواع شاخص های اقتصادی و ویژگی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

انواع شاخص های اقتصادی کدامند ؟

انواع مختلفی از شاخص‌های اقتصادی وجود دارد. در یک طبقه‌بندی می‌توان شاخص‌ها را در 3 دسته فهرست کرد.

• «شاخص‌های پیشرو» (Leading Indicator)
• «شاخص‌های پسرو» (Lagging Indicator)
• «شاخص‌های همزمان» (Coincident Indicator)

هرکدام از این شاخص‌های اصلی خود شامل تعداد زیادی شاخص هستند. در ادامه ابتدا به صورت مختصر به تعریف این شاخص‌های اصلی پرداخته خواهد شد.

شاخص های پیشرو

شاخص‌های پیشرو به تغییرات آینده در اقتصاد اشاره می‌کنند. این شاخص‌ها برای پیش‌بینی کوتاه‌مدت تحولات اقتصادی بسیار مفید هستند، زیرا این شاخص پیش از تغییر جهت اقتصاد، مسیر خود را تغییر می‌دهند.

شاخص های پسرو

شاخص‌های پسرو معمولاً پس از تغییرات اقتصادی به وجود می‌آیند. این شاخص‌ها زمانی که برای تأیید الگوهای خاصی به کار می‌روند، می‌توانند بسیار مفید باشند. تحلیل‌گران می‌توانند پیش‌بینی‌های اقتصادی را بر اساس الگوها انجام دهند، اما شاخص‌های پسرو را نمی‌توان برای پیش‌بینی مستقیم تغییرات اقتصادی استفاده کرد.

شاخص های همزمان

شاخص‌های همزمان اطلاعات ارزشمندی در مورد وضعیت فعلی اقتصاد در یک منطقه خاص ارائه می‌دهند، زیرا همزمان با تغییراتی که سیگنال می‌دهنند، رخ می‌دهند.

انواع شاخص های کلان اقتصادی

شاخص‌های اقتصادی بسیار زیادی وجود دارد که در طبقه‌بندی شاخص‌ها که در بالا بیان شدند قرار می‌گیرند. این شاخص‌ها می‌توانند به سرمایه‌گذاران، اقتصاددانان و تحلیل‌گران مالی در تصمیمات مالی هوشمندانه کمک کنند. مهم‌ترین شاخص‌های کلان که در ادامه بررسی می‌شوند به صورت زیر فهرست شده‌اند.

• تولید ناخالص داخلی (GDP)
• شاخص بازار سهام
• شاخص بیکاری
• شاخص قیمت مصرف کننده
• شاخص قیمت تولیدکننده
• شاخص تراز تجاری
• شاخص شروع مسکن
• شاخص نرخ بهره
• شاخص قدرت ارز
• شاخص فعالیت تولیدی
• شاخص درآمد و دستمزد
• شاخص هزینه‌های مصرف‌کننده

در ادامه این شاخص‌‌ها و ویژگی‌های مربوط به آن‌ها به صورت خلاصه مرور می‌شوند.

تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی (GDP) یک شاخص پسرو است. شاخص GDP از مهم‌ترین از شاخص‌هایی است که برای سنجش سلامت یک اقتصاد استفاده می‌شود. این شاخص نشان‌دهنده تولید، رشد اقتصادی یا اندازه اقتصاد یک کشور است. اندازه‌گیری تولید ناخالص داخلی می‌تواند پیچیده باشد، اما دو راه اساسی برای اندازه‌گیری آن وجود دارد. این محاسبه ممکن با با رویکرد هزینه‌ای یا درآمدی انجام شود.

در این رویکرد تمامی درآمدهایی که همه افراد در یک سال به دست‌آورده‌اند، جمع می‌شوند. رویکرد دیگر روش مخارج است. این روش مخارجی که همه افراد در یک سال متحمل شده‌اند را جمع می‌کند. این هزینه‌ها شامل موارد زیر است.

• مصرف کل
• مخارج دولت
• خالص صادرات
• سرمایه‌گذاری

نتایج هر دو روش هزینه‌ای و درآمدی باید تقریباً یکسان باشند. با این‌حال، روش مخارج روش متداول‌تری است، زیرا شامل مخارج مصرف‌کننده می‌شود که بزرگ‌ترین بخش تولید ناخالص داخلی یک کشور را تشکیل می‌دهد. تولید ناخالص داخلی در کشورهای مختلف معمولاً در دوره‌های سه‌ماهه یا سالانه محاسبه می‌شود.

ارقام تولید ناخالص داخلی سالانه در بیشتر موارد، بهترین شاخص برای اندازه اقتصاد در نظر گرفته می‌شوند. اقتصاددانان هنگام اندازه‌گیری اقتصاد یک کشور از دو نوع تولید ناخالص داخلی متفاوت استفاده می کنند که شامل موارد زیر است.

• تولید ناخالص داخلی واقعی: این معیار تولید ناخالص داخلی را براساس تورم تعدیل می‌کند.
• تولید ناخالص داخلی اسمی: این معیار براساس قیمت‌های بازاری محاسبه می‌شود و تعدیل تورم در مورد آن اعمال نمی‌شود.

افزایش تولید ناخالص داخلی (رشد اقتصادی مثبت) یک کشور نشان می‌دهد که کسب‌و‌کارها درآمد بیشتری نسبت به دوره قبل داشته‌اند. رشد اقتصادی همچنین نشان‌دهنده افزایش سطح استاندارد زندگی مردم در آن کشور است. واکنش‌های بازار به تغییرات تولید ناخالص داخلی ممکن است به نحوه مقایسه شاخص تولید ناخالص داخلی با دوره‌های قبلی و انتظارات اقتصاددانان بستگی داشته باشد.

شاخص بازار سهام

بازار سهام یک شاخص پیشرو است. شاخص بازار سهام از مهم‌ترین شاخص‌هایی هستند که مردم همواره آن را دنبال می‌کنند، هرچند ممکن است در بازار سهام معامله‌ای انجام ندهند. قیمت سهام تا حد زیادی بر اساس عملکرد شرکت‌هایی است که سهام آن‌ها در بازار سهام معامله می‌شوند. شاخص بازار سهام نقشی بسیار مهم در تشخیص روند بازار دارد.

اگر برآوردهای سود شرکت‌ها دقیق باشد، بازار سهام می‌تواند جهت اقتصاد را نشان دهد. به عنوان مثال، نزول بازار می‌تواند نشان دهد که انتظارات در جهت کاهش درآمد کل شرکت باشد و اقتصاد به سمت رکود پیش برود. از سوی دیگر، یک بازار صعودی می‌تواند نشان دهد که انتظارات درآمدی درمورد شرکت‌ها صعودی است و ممکن است یک رونق در انتظار اقتصاد باشد.

البته بازار سهام لزوماً یک شاخص پیشرو دقیق نیست. برآوردهای سود ممکن است اشتباه باشد و بازار سهام ممکن است در برابر دست‌کاری آسیب‌پذیر است. شرکت‌ها و معامله‌گران در بازار بورس می‌توانند اعداد را برای افزایش قیمت سهام از طریق استراتژی‌های مشتقه مالی پیچیده و اصول حسابداری خلاقانه، تعدیل کنند. اگر سرمایه‌گذاران شاخص‌های اقتصادی زیربنایی را نادیده بگیرند و افزایش‌های بدون پشتوانه در سطح قیمت‌ها وجود داشته باشد، ممکن است در آینده‌ای نزدیک بازار سقوط کند.

شاخص‌اقتصادی نقشی بی بدیل در چشم‌انداز آینده اقتصادی دارند. این شاخص‌ها به ویژه در بخش مالی بسیار پرکاربرد هستند. با توجه به این موضوع، «فرادرس» اقدام به تهیه یک فیلم آموزشی 3ساعت و ۵۶ دقیقه‌ای در زمینه اقتصاد مالیه عمومی کرده که لینک آن در ادامه آورده شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش اقتصاد مالیه عمومی + اینجا کلیک کنید.

شاخص بیکاری

بیکاری یک شاخص پسرو است. در بسیاری از کشورها اداره آمار کار، تخمین ماهانه بیکاری و اشتغال را منتشر می‌کند و تعداد بیکاران و شاعلین را براساس طبقه‌بندی‌های مختلف ارائه می‌کنند. شاخص بیکاری می‌تواند معیاری از سلامت اقتصادی باشد که تاثیر قابل توجهی بر بازارهای اوراق بهادار دارد. وقتی کسب‌و‌کارها نیروی کار بیشتری استخدام می‌کنند، نشان می‌دهد که شرکت‌ها عملکرد خوبی دارند.

استخدام بیشتر نیروی کار همچنین می‌تواند سیگنالی به بازار برای افزایش سطح تقاضا باشد، زیرا با افزایش اشتغال، درآمدها رد اقتصاد افزایش می‌یابد. اگر نرخ بیکاری به طور غیرمنتظره افزایش پیدا کند، ممکن است تاثیرات منفی بر عملکرد بازار سهام داشته باشد. افزایش نرخ بیکاری ممکن است بیان‌گر این باشد که کارفرمایان توانایی استخدام افراد زیادی را ندارند.

شاخص قیمت مصرف کننده

شاخص «قیمت مصرف‌کننده» (Consumer Price Index | CPI) یک شاخص پسرو است و نقش مهمی در سیاست‌ پولی و مالی ایفا می‌کند. CPI تغییرات قیمتی را برای کالاها و خدمات مصرفی توسط مصرف‌کندگان شهری یا روستایی را برای یک ماه یا یکسال مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص در اصل معیاری برای تغییر هزینه‌های زندگی است. رشد شاخص قیمت مصرف کننده می‌تواند تولید کل و عرضه کل را کاهش می‌دهد.

محاسبات تورم در بیشتر کشورهای دنیا براساس این معیار صورت می‌پذیرد. به عبارتی تغییرات CPI از سالی به سال دیگر، همان تورم است. افزایش شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی معمولاً در زمان رونق رخ می‌دهد. همچنین در دوره رکودی، انتظار می‌رود که سطح عمومی قیمت‌ها کاهش یابد.

شاخص قیمت تولید کننده

شاخص «قیمت تولیدکننده» (Producer Price Index | PPI) یک شاخص تصادفی است که تغییرات قیمت را تقریباً در تمام بخش‌های تولیدکننده دنبال می‌کند. این بخش‌ها در ادامه فهرست شده‌اند.

• معدن
• تولید
• کشاورزی
• جنگل‌داری
• ماهیگیری

شاخص PPI همچنین تغییرات قیمت را برای بخش فزاینده‌ای از بخش‌های غیر تولیدی در اقتصاد دنبال می‌کند. این شاخص قیمت کالاهای نهایی، واسطه‌ای و خام را اندازه‌گیری می‌کند. قیمت‌های هزاران مؤسسه و شرکت تولیدی در هر ماه پیگیری می‌شود و برای اندازه‌گیری PPI مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شاخص تراز تجاری

«تراز تجاری» (Balance of Trade) یک شاخص پسرو است. این شاخص تفاوت خالص بین ارزش واردات و صادرات یک کشور را اندازه‌گیری می‌کند و نشان می‌دهد که مازاد یا کسری تجاری وجود دارد. مازاد تجاری عموماً مطلوب است و نشان می‌دهد که خالص ورود و خروج پول مثبت است. کسری تجاری می‌تواند منجر به بدهی داخلی قابل توجهی شود. در بلندمدت، کسری تجاری می‌تواند منجر به کاهش ارزش پول محلی شود، زیرا سبب بدهی قابل توجهی می‌شود.

افزایش بدهی باعث کاهش اعتبار پول محلی می‌شود. کسری تجاری همچنین می‌تواند منجر به بار مالی بزرگی برای نسل‌های آینده شود، زیرا آن‌ها مجبور به پرداخت این بدهی خواهند بود. اگر مازاد تجاری کشوری بسیار زیاد باشد، ممکن است از این فرصت برای خرید محصولات از کشورهای دیگر استفاده نکند و آن را در حساب‌های داخلی یا خارجی پس‌انداز کنند. در اقتصاد جهانی، کشورها در تولید محصولات خاصی تخصص دارند و در عین حال کالاهایی را که سایر کشورها با نرخ ارزان‌تری تولید می‌کنند، می‌خرند.

شاخص شروع مسکن

«شاخص شروع مسکن» (Housing Starts Index) یک شاخص پیشرو است. شاخص شروع مسکن تخمینی از تعداد واحدهای مسکونی است که در آن ماه ساخت‌و‌ساز روی آن‌ها انجام شده است. داده‌ها برای آپارتمان‌ها و همچنین خانه‌های ویلایی ارائه می‌شود. این داده‌ها همچنین نشان می‌دهند که برای چند خانه مجوز ساخت صادر شده و چه تعداد پروژه ساخت‌و‌ساز مسکن آغاز و تکمیل شده است. شاخص شروع مسکن نسبت به تغییرات نرخ وام مسکن که تحت تأثیر تغییرات نرخ بهره قرار دارد، بسیار حساس است.

اگرچه شروع مسکن یک شاخص بسیار بی‌ثبات است، اما حدود 4 بخش بزرگی از GDP کشورها را به خود اختصاص داده است. این شاخص می‌تواند اثرات شرایط مالی فعلی و همچنین تغییرات در اقتصاد را نشان دهند. اقتصاددانان و تحلیل‌گران گاهی به دنبال روندهای بلندمدت شروع مسکن هستند.

شاخص نرخ بهره

شاخص «نرخ بهره» (Interest Rates) یک شاخص پسرو از رشد اقتصادی است. هنگامی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، وام‌گیرندگان تمایلی به گرفتن وام ندارند. این امر مصرف‌کنندگان را از پذیرش بدهی و کسب‌و‌کارها از گسترش تولید منصرف می‌کند و در نتیجه رشد تولید ناخالص داخلی ممکن است کاهش یابد. اگر نرخ بهره خیلی پایین باشد، می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای پول و افزایش احتمال رشد قیمت‌ها شود. افزایش تورم می‌تواند اقتصاد و ارزش پول آن را مخدوش کند. نرخ‌های بهره فعلی نشان‌دهنده شرایط فعلی اقتصاد هستند و همچنین می‌توانند نشان دهند که اقتصاد به کجا می‌رود.

شاخص قدرت ارز

«قدرت ارز» (Currency Strength) یک شاخص پسرو است. وقتی کشوری نرخ ارز قوی داشته باشد، قدرت خرید و فروش آن با سایر کشورها افزایش می‌یابد. کشوری با ارز قوی می‌تواند محصولات خود را با نرخ ارزان‌تری وارد کند و محصولات خود را با قیمت‌های بالاتر به خارج از کشور صادر کند. با این‌حال، زمانی که یک کشور ارز ضعیف‌تری دارد، می‌تواند گردشگران بیشتری را جذب کند و کشورهای دیگر را به خرید کالاهای آن تشویق کند، زیرا مخارج زندگی در این کشورها ارزان‌تر هستند.

شاخص فعالیت تولیدی

«فعالیت تولیدی» (Manufacturing Activity) یک شاخص اقتصادی پیشرو است. سفارش کالاهای بادوام، شاخصی از فعالیت تولیدی است. اصطلاح «کالاهای بادوام» (Durable Goods) به محصولات مصرفی اطلاق می‌شود که معمولاً حداقل برای چند سال جایگزین نمی‌شوند. از جمله کالاهای بادوام، می‌توان کالاهای زیر را نام برد.

• یخچال
• فریزر
• اتومبیل
• تلویزیون

در پایان هر ماه، وزارت بازرگانی کشورها، گزارش خود را در مورد کالاهای بادوام منتشر می‌کند. سفارشات کالاهای بادوام معیاری از سفارشات جدیدی است که تولیدکنندگان برای آن نوع کالاها دریافت می‌کنند. افزایش سفارشات کالاهای بادوام به طور کلی به عنوان نشانه سلامت اقتصادی در نظر گرفته می‌شود، اما کاهش آن ممکن است نشان‌دهنده مشکلی بزرگ در اقتصاد باشد. افزایش و کاهش سفارشات کالاهای بادوام نیز ممکن است به ترتیب با افزایش و کاهش شاخص‌های سهام همراه باشند.

شاخص درآمد و دستمزد

شاخص «درآمد و دستمزد» (Income and Wages) یک شاخص پسرو است. وقتی اقتصاد به درستی کار می‌کند، درآمد باید افزایش یابد تا با میانگین هزینه زندگی هم‌خوانی داشته باشد. با این‌حال، زمانی که درآمد نسبت به هزینه متوسط زندگی کاهش می‌یابد، نشانه آن است که کارفرمایان یا کارگران را اخراج می‌کنند و نرخ دستمزد را کاهش می‌دهند. کاهش درآمد همچنین می‌تواند نشان‌دهنده محیطی باشد که در آن سرمایه‌گذاری‌ها عملکرد خوبی ندارند. درآمدها بر اساس جمعیت‌شناسی مختلف، مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات و قومیت تقسیم می‌شوند. این آمارهای جمعیتی می‌تواند بینشی در مورد چگونگی تغییر دستمزد برای گروه‌های خاص ارائه دهد.

شاخص هزینه‌های مصرف‌کننده

شاخص هزینه‌های مصرف‌کننده مانند یک شاخص پیشرو عمل می‌کند، اما در واقع یک شاخص تصادفی است. این موضوع به این دلیل است که کاهش هزینه‌های مصرف‌کننده می‌تواند ترس از رکود را افزایش دهد و افزایش آن سبب تحریک انتظارات تورمی شود.

گزارش خرده‌فروشی معیاری از تمام فروش‌ها در فروشگاه خرده فروشی است. افزایش و سقوط این شاخص می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بازار سهام یا حداقل بخش خرده‌فروشی داشته باشد. زمانی که فروش بالاتر باشد، مصرف‌کنندگان بیشتر هزینه می‌کنند و شرکت‌ها تمایل به عملکرد بهتری دارند. وقتی فروش کم‌تر باشد، این فرآیند برعکس است.

معرفی فیلم آموزش اقتصاد مالیه عمومی

شاخص‌های اقتصادی نقشی برجسته در تحلیل شرایط اقتصادی و مالی کشورها ایفا می‌کنند. این شاخص‌های چشم‌اندازی به آینده اقتصاد دارند. با توجه به اهمیت شاخص‌های در تحلیل‌های مالیه عمومی، فرادرس اقدام به تهیه یک فیلم آموزشی ۳ ساعت و ۵۶ دقیقه‌ای در زمینه آموزش اقتصاد مالیه عمومی کرده است.

این فیلم در ۷ درس آماده شده است. درس اول در زمینه مالیه عمومی و وظایف دولت است. درس دوم به عدم کارایی مکانیزم بازار در زمینه قیمت‌گذاری می‌پردازد. در درس سوم نقش دولت در بهبود توزیع درآمد بحث خواهد شد. درس چهارم به مالیات‌ها و انواع آن اختصاص دارد. درس پنجم نیز به بررسی تاثیر مالیات بر وضعیت بازار پرداخته است. درس ششم مفهوم بودجه و درس پایانی نیز سیاست‌های مالی دولت و انواع آن را تحلیل کرده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش اقتصاد مالیه عمومی + اینجا کلیک کنید.

جمع‌بندی

این نوشتار در زمینه انواع شاخص های اقتصادی بود. انواع شاخص های اقتصادی که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند در سه دسته پیشرو، پسرو و همزمان قابل طبقه‌بندی هستند. در اصطلاح معامله‌گران بزرگ، هیچ غاز طلایی در سرمایه‌گذاری وجود ندارد، اما در نظر گرفتن این شاخص های اقتصادی می‌تواند به افراد در تصمیم‌گیری آگاهانه برای سرمایه‌گذاری کمک کند.

مطالعه  انواع شاخص های اقتصادی می‌تواند منبع مفیدی برای سرمایه‌گذاران، اقتصاددانان و تحلیل‌گران باشد. قبل از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری باید شاخص‌های اقتصادی را در نظر گرفت. با کمی تحقیق، می‌توان با پیگیری روند شاخص‌های اقتصادی، سبد خود را به حداکثر برسانید.