فرادرسصفت مطلق چیست؟ – توضیح به زبان ساده
به صفتی که حالت و چگونگی موصوف را نشان می‌دهد، بدون اینکه موصوف را با چیز دیگری مقایسه کرده باشد، «صفت مطلق» گفته میشود. در ساختار صفت‌های مطلق، از نشانههای «تر» و «ترین» استفاده نمیشود. در این مطلب از مجله فرادرس، انواع صفت‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که صفت مطلق چیست و چه ساختاری دارد. همچنین کاربرد آن را با مثال نشان می‌دهیم. در نهایت، تمرین‌هایی برای یادگیری بهتر این مبحث به مخاطبان ارائه می‌کنیم.
صفت مطلق چیست؟
صفت‌های مطلق یکی از انواع صفت‌های بیانی هستند که ویژگی و حالت موصوف خود را نشان می‌دهند. این نوع از صفت‌ها، موصوف خود را با اسم یا پدیده دیگری مقایسه نمی‌کنند. بنابراین، در ساختار آن‌ها از نشانه صفت‌های تفضیلی «تر» و نشانه صفت‌های عالی «ترین» استفاده نمیشود. بسیاری از صفت‌های بیانی فارسی در همین دسته قرار می‌گیرند.
صفت‌های مطلق را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس بهتر و بیشتر یاد بگیرید. برای دسترسی به این فیلم آموزشی کافی است روی لینک زیر کلیک کنید.
صفت‌های مطلق در حقیقت یکی از انواع وابسته‌های اسم هستند که در گروه‌های اسمی به کار می‌روند. این صفت‌ها همراه با موصوف خود، ترکیب وصفی را تشکیل می‌دهند.
توجه داشته باشید که معمولاً بین صفت مطلق و موصوف آن، حرکت کسره «ـِ» قرار می‌گیرد. چنانچه انتهای کلمه موصوف، مصوت «ا» یا «او» قرار داشته باشد، حرکت کسره با واج میانجی «ی» می‌آید.
در ادامه، مثالی از این نوع صفت‌ها را مشاهده می‌کنید.
در مثال زیر، «زرنگ» به‌عنوان صفت «دانش‌آموز» به کار رفته است. این صفت، یکی از ویژگی‌ها و حالت‌های موصوف خود را نشان می‌دهد. در صفت «زرنگ» هیچ نوع مقایسه‌ای وجود ندارد و کلمه «دانش‌آموز» با هیچ پدیده دیگری مقایسه نشده است.
با توجه به این نکته‌ها نتیجه می‌گیریم که «زرنگ» نوعی صفت مطلق است که به‌عنوان وابسته موصوف خود، یعنی «دانش‌آموز» به کار رفته است. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، بین موصوف و صفت از حرکت کسره استفاده شده است.
دانش‌آموزِ زرنگ
نکته: اگر بعد از یک اسم نکره، از صفت مطلق استفاده شود، معمولاً نشانه نکره «ی» به انتهای صفت مطلق اضافه میشود (مانند: کتابِ گرانی). با این حال، ممکن است «ی» نکره بعد از موصوف هم قرار بگیرد (مانند: کتابی گران).
در این بخش یاد گرفتید که صفت مطلق چیست و چه کاربردی دارد. البته لازم است این نکته را هم بدانید که علاوه‌بر صفت‌های مطلق، در زبان فارسی، صفت‌های دیگری نیز به کار می‌روند. در بخش بعدی، سایر انواع صفت‌ها را با مثال بررسی می‌کنیم.
انواع صفت در زبان فارسی
در زبان فارسی از صفت‌های مختلفی استفاده میشود، از جمله «صفت اشاره»، «صفت پرسشی»، «صفت «مبهم»، «صفت بیانی» و... . در میان تمامی صفت‌های فارسی، صفت‌های بیانی کاربرد بیشتری دارند. صفت‌های بیانی برای نشان دادن یکی از ویژگی‌ها یا حالت‌های موصوف به کار می‌روند و معمولاً بعد از موصوف خود قرار می‌گیرند.
برای یادگیری بهتر صفت‌ها و انواع آن‌ها پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس را مشاهده کنید.
صفت‌های بیانی از نظر درجه، به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- صفت مطلق: حالت‌ها و ویژگی‌های موصوف خود را بدون مقایسه کردن آن نشان می‌دهد.
- صفت تفضیلی یا برتر: با استفاده از صفت تفضیلی، موصوف را در مورد یک ویژگی یا صفت مشترک، با یک یا چند موصوف دیگر مقایسه می‌کنیم. در ساختار این صفت از نشانه «تر» استفاده میشود.
- صفت عالی یا برترین: با استفاده از این صفت، موصوف را در زمینه یک صفت یا ویژگی مشترک، با همه موصوف‌های هم‌جنس آن مقایسه می‌کنیم. نشانه این نوع صفت، وند «ترین» است.
برای اینکه انواع صفت‌های بیانی و تفاوت آن‌ها را بهتر درک کنید، به جدول زیر توجه کنید. همان‌طور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید، صفت‌های مطلق بدون نشانه «تر» و «ترین» آمده‌اند. صفت‌های تفضیلی با نشانه «تر» و صفت‌های عالی با نشانه «ترین» به کار رفته‌اند.
| صفت مطلق | صفت تفضیلی | صفت عالی |
| خوب | خوب‌تر | خوب‌ترین |
| شاداب | شاداب‌تر | شاداب‌ترین |
| خندان | خندان‌تر | خندان‌ترین |
| درس‌خوان | درس‌خوان‌تر | درس‌خوان‌ترین |
نکته: صفت‌های «بهین» و «کهین» اگرچه نشانه «ترین» ندارند اما صفت عالی هستند. «بیش» هم اگرچه نشانه تفضیلی «تر» ندارد اما صفت تفضیلی است. «بهتر» (به + تر) و «بِه» نیز نوعی صفت تفضیلی به شمار می‌آیند.
مثال صفت مطلق
تا اینجا با انواع صفت‌های بیانی آشنا شدید و یاد گرفتید که صفت مطلق چیست. در این بخش، مثال‌هایی از این نوع صفت را در جمله‌های فارسی بررسی می‌کنید.
مثال اول برای صفت مطلق
در مثال زیر، «مهربان» به‌عنوان صفت مطلق «بانو» به کار رفته و آن را توصیف کرده است، بدون اینکه او را با فرد دیگری مقایسه کند. «ی» در انتهای این صفت، نشانه نکره بودن موصوف (بانو) است.
گفتیم که بین صفت مطلق و موصوف قبل از آن، کسره اضافه به کار می‌رود. از آنجایی که انتهای کلمه «بانو»، مصوت «او» قرار دارد، بین این کلمه و صفت مطلق بعد از آن، از «ی» میانجی استفاده شده است.
همسایه ما، بانویِ مهربانی است.
مثال دوم برای صفت مطلق
در این جمله، اسم «درس» با صفت مطلق «سخت» توصیف شده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، در ساختار این صفت از نشانههای «تر» و «ترین» استفاده نشده است.
دیروز، یک درسِ سخت را با هم مرور کردیم.
مثال سوم برای صفت مطلق
«باهوش» نوعی صفت بیانی است که کاربرد آن را به‌عنوان صفت مطلق در جمله زیر مشاهده می‌کنید. این صفت برای توصیف «دانش‌آموز» به کار رفته است.
دوستم، دانش‌آموز باهوشی است.
مثال چهارم برای صفت مطلق
در جمله زیر، از صفت مطلق «کوچک» برای توصیف «روستا» استفاده شده است. این صفت بر معنای برتر بودن یا برترین بودن دلالت ندارد و صرفاً یکی از حالات موصوف خود را به‌طور مطلق نشان می‌دهد.
روستایِ کوچک ما اینجاست.
مثال پنجم برای صفت مطلق
«خوش‌لباس» نیز نوعی صفت مطلق است که کاربرد آن را در این جمله نشان داده‌ایم. از این صفت برای توصیف اسم «فرد» استفاده شده است.
بین «فرد» و «خوش‌لباس»، کسره اضافه آمده و در انتهای «خوش‌لباس» نیز از «ی» نکره استفاده شده است.
شما فردِ خوش‌لباسی هستید.
مثال ششم برای صفت مطلق
در این مثال، «روشن» صفتی است که یکی از ویژگی‌های «رنگ» را بیان می‌کند، بدون اینکه آن را با پدیده‌ای بسنجد و مقایسه کند.
رنگِ روشن به رنگ پوست شما می‌آید.
مثال هفتم برای صفت مطلق
در این مثال، از صفت مطلق «قدیمی» برای توصیف «کتاب» استفاده شده است. در ساختار این صفت از نشانههای «تر» و «ترین» استفاده نشده و به همین خاطر، نمی‌توان آن را در دسته صفت‌های تفضیلی و عالی قرار داد.
کتابِ قدیمی را از کتابخانه امانت گرفتم.
مثال هشتم برای صفت مطلق
«زیبا» یکی از رایج‌ترین صفت‌های بیانی مطلق است که در مثال زیر نیز به کار رفته است. این صفت برای توصیف «دست‌خط» به کار رفته و به‌عنوان وابسته آن آمده است.
دست‌خطِ زیبای معلم، زبانزد همه است.
مثال نهم برای صفت مطلق
در این مثال، از صفت بیانی «متین» به‌عنوان صفت مطلق استفاده شده است. این صفت بعد از موصوف خود (رفتار) آمده و یکی از حالت‌های آن را به‌طور مطلق بیان می‌کند.
رفتارِ متین آن بازیکن همه را مجذوب خود کرد.
مثال دهم برای صفت مطلق
در این جمله، صفت مطلق «دلنشین» یکی از ویژگی‌های «نغمه» را به صورت مطلق نشان می‌دهد.
صدای نغمه دلنشین گنجشک‌ها تا اینجا هم رسید.
برای یادگیری مثال‌های بیشتر توصیه می‌کنیم به فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس مراجعه کنید.
یادگیری گروه های اسمی با فرادرس
صفت‌های مطلق مانند سایر صفت‌های فارسی، به اسم‌ها وابسته می‌شوند و به‌عنوان بخشی از گروه اسمی به کار می‌روند. به همین خاطر، برای آنکه کاربرد این نوع از صفت‌ها را بهتر یاد بگیرید، لازم است گروه‌های اسمی و ساختار آن‌ها را نیز بشناسید.
در این مورد توصیه می‌کنیم فیلم‌های آموزشی زیر را در فرادرس مشاهده کنید. در هر کدام از این فیلم‌های آموزشی، ساختار گروه‌های اسمی و اجزای آن‌ها بررسی شده‌اند.
- فیلم آموزش درس فارسی پایه هشتم فرادرس
- فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
همچنین به مخاطبانی که می‌خواهند با سایر مباحث دستور زبان، همین‌طور با ادبیات فارسی آشنا شوند، پیشنهاد می‌کنیم مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را تهیه و مشاهده کنند.
ساختار صفت مطلق
در بخش‌های قبل به این نکته اشاره کردیم که در ساختار صفت‌های مطلق از نشانههای «تر» و «ترین» استفاده نمیشود. در این بخش، ساختار این نوع از صفت‌ها را با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهیم و مثال‌هایی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
البته در این مورد می‌توانید از فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس نیز کمک بگیرید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
اسم‌ها و صفت‌های فارسی، براساس اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- ساده: تنها یک جزء دارد و نمی‌توان آن را به اجزای کوچک‌تر تقسیم کرد، مانند «شاد».
- وندی یا مشتق: از یک جزء مستقل و معنادار به همراه یک پیشوند یا پسوند ساخته میشود، مانند «شادمان».
- مرکب: با ترکیب دو یا چند جزء مستقل و معنادار به وجود می‌آید، مانند «سرخوش».
- وندیِ مرکب یا مشتق‌مرکب: از ترکیب دو یا چند جزء مستقل و معنادار به همراه یک یا چند وند تشکیل میشود، مانند «خنده‌رو».
براساس تقسیم‌بندی بالا، صفت‌های مطلق نیز به چهار دسته ساده، مشتق، صفت مرکب و مشتق‌مرکب تقسیم‌بندی می‌شوند. توجه داشته باشید که در هیچ‌کدام از این صفت‌ها، نشانههای «تر» و «ترین» به کار نمی‌روند.
در جدول زیر، نمونه‌هایی از انواع صفت‌های مطلق و ساختار آن‌ها را مشاهده می‌کنید.
در مطلب زیر از مجله فرادرس، صفت‌ها و ساختار آن‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
محل قرار گرفتن صفت مطلق
گفتیم که صفت‌های مطلق یکی از وابسته‌های اسم‌ها هستند و در گروه‌های اسمی به کار می‌روند. برخی از وابسته‌های اسم‌ها قبل از آن‌ها می‌آیند اما برخی دیگر، بعد از اسم‌ها قرار می‌گیرند. وابسته‌هایی که قبل از اسم و هسته گروه می‌آیند، «وابسته پیشین» نامیده می‌شوند. وابسته‌هایی که بعد از هسته قرار دارند، به‌عنوان «وابسته پسین» شناخته می‌شوند.
برای اینکه صفت‌های مطلق را به‌طور کامل بشناسید، لازم است با جایگاه و محل قرار گرفتن آن در گروه‌های اسمی نیز آشنا باشید.
صفت‌های مطلق معمولاً بعد از اسم (یا موصوف خود) قرار می‌گیرند. بنابراین، صفت‌های مطلق معمولاً از نوع وابسته پسین هستند. با این حال، گاهی ممکن است قبل از موصوف نیز قرار بگیرند و یک ترکیب وصفی مقلوب را تشکیل بدهد. برای درک بهتر این نکته، به مثال‌های زیر دقت کنید.
در مثال‌های زیر از صفت مطلق «بخشنده» استفاده شده است. در مثال اول، این صفت بعد از موصوف یا هسته گروه اسمی (مرد) آمده است اما در مثال دوم، برای تأکید یا اثرگذاری بیشتر کلام، این صفت قبل از موصوف قرار گرفته است.
در واقع، هنگامی که جمله به شیوه بلاغی نوشته شده باشد، اجزای کلام به این شکل جابه‌جا می‌شوند.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، در مثال اول، «ی» نکره به انتهای صفت مطلق اضافه شده اما همین «ی» در مثال دوم، بعد از موصوف قرار دارد.
مرد بخشنده‌ای به من کمک کرد.
بخشنده مردی به من کمک کرد.
سؤالات متداول
در بخش‌های قبلی نشان دادیم که صفت مطلق چیست و کاربرد آن چگونه است. در این بخش سعی داریم برخی از نکته‌های تکمیلی را در مورد این مبحث و در قالب پرسش و پاسخ ارائه کنیم.
صفت‌های مطلق جزء کدامیک از انواع صفت‌ها هستند؟
صفت‌های مطلق در دسته صفت‌های بیانی قرار می‌گیرند.
تفاوت اصلی صفت‌های مطلق با صفت‌های تفضیلی و عالی چیست؟
در صفت‌های مطلق هیچ‌گونه مقایسه و سنجشی وجود ندارد اما صفت‌های تفضیلی و عالی دارای معنای مقایسه و سنجش هستند.
تمرین صفت مطلق
تا اینجا یاد گرفتید که صفت مطلق چیست و با کاربردهای آن نیز آشنا شدید. برای اینکه این نوع از صفت‌ها را به‌طور کامل بیاموزید، مجموعه‌ای از ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
برای پاسخگویی به آن‌ها، ابتدا صورت هر سؤال را بادقت بخوانید و سپس گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. برای اطمینان از درستی پاسخ‌هایتان، لازم است روی گزینه «مشاهده جواب» کلیک کنید.
بعد از پاسخ دادن به همه سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده میشود. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایی را که از این آزمون کسب کرده‌اید، مشاهده خواهید کرد.
۱- در کدام صفت، معنای مقایسه و سنجش وجود ندارد؟
بهین
بیشتر
بیش
کوچک
۲- در کدام گزینه از صفت مطلق استفاده شده است؟
خواناترین متن
متن خواناتر
متن خوانا
خوانایی متن
۳- همه گزینه‌ها دارای صفت مطلق هستند، به‌جز...
هوای گرم
این کتاب
داستان خواندنی
مراسم پرشور
۴- کدام گزینه از نوع صفت مطلق مشتق است؟
نشان‌دار
سوگوار
دلنشین
پرابهام
۵- صفت‌های مطلق را در جمله زیر مشخص کنید.
قلب حساس کودکان خیلی زود حرف‌های راست را از گفته‌های دروغین تشخیص می‌دهد.
حساس - راست - دروغین
کودکان - راست - تشخیص
حساس - حرف - دروغین
قلب - راست - گفته
۶- صفت‌های مطلق از کدام نوع وابسته‌ها به شمار می‌آیند؟
پیشین
پسین
وابسته اجباری
گزینه اول و سوم
۷- همه گزینه‌ها دارای صفت مطلق هستند، به‌جز...
دستان پرمهر
شلوغی خیابان
جدالی نفس‌گیر
نگاه اندوهگین
۸- در کدام گزینه، نوع صفت مطلق به‌درستی نشان داده شده است؟
پویا ← ساده
بخشنده ← مرکب
رهسپار ← مشتق‌مرکب
جوشان ← مشتق
۹- کدام گزینه صفت مطلق نیست؟
کهین
زرد
سرد
شکسته
۱۰- کدام گزینه در مورد صفت‌های مطلق درست است؟
گاهی با نشانه «تر» می‌آیند.
نوعی معنای سنجش و مقایسه را در خود دارند.
در دسته صفت‌های بیانی قرار می‌گیرند.
در گروه‌های فعلی به کار می‌روند.
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس، یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع صفت‌های فارسی را با مثال بررسی کردیم. در واقع نشان دادیم که صفت مطلق چیست و چگونه در گروه‌های اسمی به کار می‌رود. همچنین جایگاه آن را در ساختار گروه‌های اسمی نشان دادیم. در پایان و برای مرور نکته‌های این مطلب، ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای را به مخاطبان ارائه کردیم.
