فرادرسحذف به قرینه لفظی و معنایی چیست؟ – توضیح ساده با مثال و تمرین
ممکن است برخی از اجزای جملهها به قرینه لفظی (وجود نشانه‌های ظاهری) یا معنایی (عدم وجود نشانه‌های ظاهری) از جمله حذف شوند. برای مثال اگر فعل یک جمله در خود آن جمله وجود نداشته باشد اما در جمله پیش از آن وجود داشته باشد، حذف به قرینه لفظی انجام شده است یا اگر مفعول یک جمله در خود آن جمله و جمله‌های قبل و بعد از آن وجود نداشته باشد و ما آن مفعول را با توجه به معنای جمله تشخیص بدهیم، حذف به قرینه معنوی صورت گرفته است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم حذف به قرینه لفظی و معنایی چیست، هرکدام از این روش‌های حذف چگونه انجام می‌شوند و مهم‌ترین اجزای حذف‌شونده از جمله چه هستند. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کرده‌ایم تا میزان یادگیری خود را بسنجید.
حذف به قرینه لفظی و معنایی
حذف به قرینه لفظی و معنایی در جایی رخ می‌دهد که یک یا چند جزء جمله با قرار داشتن در جمله‌های قبل و بعد از آن جمله (لفظی) یا بدون وجود در آن جملهها (معنایی)، حذف شده باشند. برای مثال در عبارت «محمد آمد و ما را به خانه برد.» نهاد جمله دوم (محمد) حذف شده است اما چون این کلمه در جمله قبلی وجود دارد، حذف به قرینه لفظی صورت گرفته است. یا در عبارت «گفت: «من دیگر نمی‌شنوم.»» حذف به قرینه معنایی انجام شده است زیرا مفعول این جمله (صدا / صداها) در خود آن و در جمله‌های قبل و بعد آن وجود ندارد و ما از معنای جمله، این مفعول را تشخیص دادیم.
در این مطلب به بررسی هر دو نوع حذف می‌پردازیم اما پیش از آن پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری بهتر این مبحث از فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس استفاده کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول تفاوت حذف به قرینه لفظی و معنایی
همانطور که تا اینجا یاد گرفتیم، حذف به قرینه لفظی با حذف به قرینه معنایی متفاوت است. در جدول زیر نمونه‌هایی از هر دو آن‌ها را آورده‌ایم تا بتوانید با مقایسه این مثال‌ها، تفاوت حذف به قرینه لفظی و معنایی را بهتر درک کنید. همانطور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید، در حذف به قرینه لفظی، اجزای حذف‌شده (کلمه‌های داخل پرانتز) در جمله‌های قبلی یا بعدی وجود دارند اما در حذف به قرینه معنوی، هیچ‌کدام از اجزای حذف‌شده یا نشانه‌ای مربوط به آن‌ها در جمله‌های قبل و بعد وجود ندارند و باید از معنای جمله آن‌ها را تشخیص بدهیم.
| حذف به قرینه لفظی | حذف به قرینه معنایی |
| مادرم به خانه آمد و (مادرم) مرا صدا کرد. | من (چیزی را) نمی‌دانم. |
| کلید (را بیاور) و گلدان را بیاور. | پس من چه (می‌شوم)؟ |
| چه‌کسی مریض شده بود؟ من (مریض شده بودم.) | او اینجا (است) و شما آن طرف دنیا (هستید). |
| فردا کی به مدرسه می‌روی؟ ساعت هفت (به مدرسه می‌روم.) | قبول (قبول می‌کنم.) |
مثال حذف به قرینه لفظی
منظور از حذف به قرینه لفظی این است که یا خود جزء حذف‌شده از جمله، در جمله‌های قبل یا بعد وجود دارد یا نشانه‌ای برای آن کلمه، در آن جملهها وجود دارد و ما از طریق همان قرینه یا نشانه، آن جزء حذف‌شده را پیدا می‌کنیم. در جدول زیر نمونه‌هایی از حذف به قرینه لفظی را بررسی کرده‌ایم.
| مثال | جزء حذف‌شده | قرینه |
| سهراب مادرش را بوسید و راهی جنگ شد. | سهراب | «سهراب» در جمله اول |
| روی زمین بنشینید. | شما | شناسه فعل جمله (ید) |
| ما ماندیم و آن‌ها هم. | ماندند | «ماندیم» در جمله اول |
نکته: همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، لازم نیست که جزء حذف‌شده از جمله، عیناً در جمله دیگری وجود داشته باشد بلکه هر نشانه ظاهری که در جمله‌های قبل یا بعد از آن جمله وجود داشته باشد و به آن جزء حذف‌شده مرتبط باشد، نشانه و قرینه‌ای برای حذف به قرینه لفظی محسوب می‌شود.
مثال حذف به قرینه معنایی
اگر جزئی از یک جمله بدون حضور در جمله‌های قبل و بعد از آن جمله، حذف شده باشد، حذف به قرینه معنایی یا معنوی صورت گرفته است. در واقع مخاطب جمله با توجه به معنا و مفهوم جمله، آن جزء حذف‌شده را تشخیص می‌دهد.
| مثال | جزء حذف‌شده |
| این همه حرف می‌زنی که چه؟ | بشود |
| تو هم می‌خواهی؟ | چیزی را |
| به خدا قسم. | می‌خورم |
نکته: در مبحث حذف اجزای جمله ممکن است بیش از یک جزء از جمله حذف شود و محدودیتی برای تعداد حذفیات یک جمله وجود ندارد. برای مثال در عبارت «کی به مدرسه می‌روی؟ فردا» همه اجزای جمله جواب (فردا) به جز قید زمان آن، حذف شده‌اند یعنی این جمله بدون حذفیاتش به این صورت است: «من فردا به مدرسه می‌روم.»
یادگیری حذف به قرینه لفظی و معنایی با فرادرس
تا اینجا یاد گرفتیم حذف به قرینه لفظی و معنایی چیست و نمونه‌هایی از آن را بررسی کردیم اما برای یادگیری کامل این مبحث باید با مباحثی چون انواع فعل، انواع اسم، انواع نقش‌های دستوری و... نیز آشنا باشیم. زیرا اگر اجزای جملهها را نشناسیم و قواعد مربوط به آن‌ها را به‌درستی یاد نگرفته باشیم، نمی‌توانیم حذف شدن این اجزا و نحوه حذف شدن آن‌ها را تشخیص بدهیم. به همین دلیل در این بخش، تعدادی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود در این زمینه را افزایش دهید.
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس
- فیلم آموزش رایگان فعل فارسی فرادرس
- فیلم آموزش رایگان مفعول فارسی فرادرس
همچنین برای یادگیری کل مباحث ادبیات متوسطه می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.
حذف اجزای جمله به قرینه لفظی و معنایی
تا اینجا یاد گرفتیم حذف به قرینه لفظی و معنایی چیست و نمونه‌هایی از آن‌ها را نیز بررسی کردیم. در این بخش، حذف مهم‌ترین اجزای جملهها را توضیح می‌دهیم و نمونه‌هایی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
- حذف فعل
- حذف نهاد
- حذف مسند
- حذف مفعول
در ادامه همین بخش، حذف هریک از اجزای بالا را با مثال بررسی می‌کنیم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس که لینک آن را در کادر پایین آورده‌ایم، مبحث حذف اجزای جمله را بهتر یاد بگیرید.
حذف فعل به قرینه لفظی
فعل یکی از اجزای مهم جمله است و حتی یک فعل به‌تنهایی نیز می‌تواند یک جمله محسوب شود اما در برخی از جملهها فعل به قرینه لفظی یا معنایی حذف می‌شود. اگر فعل یک جمله در خود آن، وجود نداشته باشد اما در جمله‌های قبل یا بعد از آن باشد، حذف فعل به قرینه لفظی اتفاق افتاده است. در ادامه این بخش، مثال‌هایی از حذف فعل به قرینه لفظی را با هم بررسی می‌کنیم.
مثال ۱
فعل جمله دوم مثال زیر، به قرینه لفظی حذف شده است. در واقع معنای این جمله این‌چنین است: «فضل تو دریا است.»
«الهی عنایت تو کوه است و فضل تو دریا.» (خواجه عبدالله انصاری)
| جمله | جزء حذف‌شده | قرینه |
| فضل تو دریا | است | «است» موجود در جمله قبلی |
مثال ۲
مصرع دوم از بیت زیر نیز معنای «درخت‌ها پیش لطافت صبا رقص‌کنان شوند.» می‌دهد بنابراین فعل این جمله، به قرینه لفظی حذف شده است.
مست شوند چشم‌ها از سکرات چشم او
رقص‌کنان درخت‌ها پیش لطافت صبا
(مولانا)
| جمله | جزء حذف‌شده | قرینه |
| درخت‌ها پیش لطافت صبا رقص‌کنان | شوند | «شوند» موجود در مصرع اول |
مثال ۳
مصرع دوم بیت زیر دارای دو جمله است. اولین جمله: «راحت جان آنجاست» و دومین جمله «شفای دل بیمار آنجاست» اما فعل جمله اول حذف شده و این حذف به قرینه لفظی انجام شده است.
خرم آن بقعه که آرامگه یار آنجاست
راحت جان و شفای دل بیمار آنجاست
(سعدی)
| جمله | جزء حذف‌شده | قرینه |
| راحت جان (آنجاست) | آنجاست | «آنجاست» در مصرع اول و مصرع دوم |
در مطلب زیر از مجله فرادرس، فعل فارسی و انواع آن را با مثال‌های گوناگون بررسی کرده‌ایم.
حذف فعل به قرینه معنایی
اگر فعل یک جمله نه در خود آن و نه در جمله‌های قبل و بعد از آن باشد، حذف فعل به قرینه معنوی انجام شده است. یعنی باید فعل آن جمله را از معنای آن تشخیص بدهیم. در ادامه همین بخش، نمونه‌هایی از حذف فعل به قرینه معنایی را بررسی کرده‌ایم.
پیشنهاد می‌کنیم با تماشای فیلم آموزش رایگان فعل فارسی فرادرس، انواع فعل فارسی را به‌سادگی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال ۱
در مصرع دوم بیت زیر، فعلی وجود ندارد اما ما از طریق معنای این مصرع متوجه می‌شویم که دو فعل این بیت، به قرینه معنوی حذف شده‌اند.
همی‌رفت منزل به منزل چو باد
سری پر ز کینه دلی پر ز داد
(فردوسی)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| سری پر ز کینه | داشت / بود (سری پر از کینه داشت. / سرش پر از کینه بود.) |
| دلی پر ز داد | داشت / بود (دلی پر ز داد داشت. / دلش پر از داد بود.) |
مثال ۲
معنای مصرع اول بیت زیر این است که «عاشقان چه غمی از سرزنش دشمن و دوست دارند؟» بنابراین فعل این جمله بدون اینکه در مصرع دیگر این بیت آمده باشد و به قرینه معنایی حذف شده است.
عاشقان را چه غم از سرزنش دشمن و دوست
یا غم دوست خورد یا غم رسوایی را
(سعدی)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| عاشقان را چه غم از سرزنش دشمن و دوست | دارند (عاشقان چه غمی از سرزنش دشمن و دوست دارند.) |
نکته: ترجمه تحت الفظی این مصرع، همان است که در جدول بالا آورده‌ایم اما معنای این مصرع این است: «عاشقان از سرزنش دشمن و دوست غمی ندارند.» در واقع این مصرع، یک استفهام انکاری است که سؤالی پرسیده شده اما پرسشگر به دنبال جوابی برای سؤال خود نیست بلکه می‌داند عاشق هیچ غمی از سرزنش دیگران ندارد.
مثال ۳
در مصرع اول بیت زیر، عبارت «به جان تو» معنای «به جان تو سوگند / قسم می‌خورم.» می‌دهد اما فعل این عبارت در خود این جمله یا جای دیگری از این بیت قرار ندارد پس حذف فعل این جمله به قرینه معنوی انجام شده است.
بدو گویم به جان تو که بی تو ای حیات جان
نه شادم می‌کند عشرت نه مستم می‌کند صهبا
(مولانا)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| به جان تو | سوگند می‌خورم |
حذف نهاد
نهاد جزئی از جمله است که درباره آن خبری داده می‌شود. برای مثال در جمله‌های «علی آمد.» و «آسمان صاف است.» کلمه‌های «علی» و «آسمان» نهاد هستند. ممکن است نهاد در جمله‌های مختلف، حذف شده باشد و در جمله وجود نداشته باشد. اگر نهاد یک جمله در خود آن جمله نباشد اما در جمله‌های قبلی یا بعدی وجود داشته باشد، حذف نهاد به قرینه لفظی انجام شده است. همچنین اگر نهاد در جمله‌ای وجود نداشته باشد اما بتوانیم از روی شناسه فعل، شخص و شمار نهاد آن را تشخیص دهیم نیز حذف نهاد به قرینه لفظی صورت گرفته است. در ادامه، نمونه‌هایی از حذف نهاد را بررسی کرده‌ایم.
مثال ۱
از روی شناسه فعل «ندارم» در مصرع اول بیت زیر، نهاد آن را شناسایی می‌کنیم. پس نهاد این جمله به قرینه لفظی از جمله حذف شده است.
صائب از ناز و عتاب او ندارم شکوه‌ای
مد احسانی است از ابروی او هرچین مرا
(صائب تبریزی)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| صائب! شکوه‌ای از ناز و عتاب او ندارم. | من |
نکته: دقت کنید که کلمه «صائب» در ابتدای مصرع بیت بالا، نهاد جمله نیست بلکه دارای نقش منادا است زیرا مورد خطاب قرار گرفته و شاعر او را (خودش را) مخاطب قرار داده است.
مثال ۲
فاعل و نهاد مصرع دوم بیت زیر مانند مصرع اول آن، «نگارینم (نگارینِ من)» است که به قرینه لفظی از جمله مصرع دوم حذف شده است.
چه باشد گر نگارینم بگیرد دست من فردا
ز روزن سر درآویزد چو قرص ماه خوش سیما
(مولانا)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| چو قرص ماه خوش سیما، ز روزن سر درآویزد. | نگارینم |
مثال ۳
در مصرع اول بیت زیر، دو جمله وجود دارد که نهاد جمله اول و نهاد و مفعول جمله دوم، به قرینه لفظی حذف شده‌اند.
پر کن قدح باده و بر دستم نه
نقدی ز هزار نسیه خوش‌تر باشد
(خیام)
| جمله | جزء حذف‌شده |
| قدح باده پر کن. | تو |
| بر دستم نِه. | تو (نهاد) / قدح باده را (مفعول) |
حذف مسند
مسند، جزئی از جمله‌های اسنادی و در واقع آن صفت و حالتی است که به نهاد جمله نسبت داده می‌شود. برای مثال در جمله «خانه سرد شد.»، صفت «سرد» مسند این جمله است. حال ممکن است در برخی از جمله‌های نوشتاری و گفتاری، مسند یک جمله از ساختار آن جمله حذف شود که در این بخش، نمونه‌های آن را بررسی می‌کنیم.
مثال ۱
جمله دوم عبارت زیر که پاسخی به پرسش جمله اول است، دارای همه اجزای جمله به جز مسند (مریض) است.
چه‌کسی مریض بود؟ من بودم.
| جمله‌های موجود | حالت بدون حذف جملهها |
| چه‌کسی مریض بود؟ | بدون حذفیات |
| من بودم. | من مریض بودم. |
مثال ۲
منظور از کلمه «مادرها» در کادر زیر، این است: «مادرها مهربان هستند.» پس مسند و فعل این جمله، به قرینه لفظی حذف شده‌اند.
چه‌کسانی مهربان هستند؟ مادرها
| جمله | جزء حذف‌شده |
| چه‌کسانی مهربان هستند؟ | بدون حذفیات |
| مادرها | مهربان (نهاد) / هستند (فعل) |
حذف مفعول
مفعول، جزئی از جمله‌های دارای فعل گذرا و آن اسم یا گروهی اسمی است که فعل جمله بر روی آن انجام یا واقع می‌شود. برای مثال در جمله «مجله را بخوان.»، کلمه «مجله» مفعولی برای فعل «بخوان» است. امکان حذف مفعول از جمله نیز وجود دارد و در این بخش نمونه‌هایی از آن را بررسی می‌کنیم.
برای یادگیری کامل و ساده مفعول، می‌توانید از فیلم آموزش رایگان مفعول فارسی فرادرس استفاده کنید.
مثال ۱
جمله دوم عبارت زیر، دارای همه اجزای جمله به جز مفعول (آن‌ها) است.
چه‌کسی آن‌ها را دید؟ من دیدم.
| جمله‌های موجود | حالت بدون حذف جملهها |
| چه‌کسی آن‌ها را دید؟ | بدون حذفیات |
| من دیدم. | من آن‌ها را دیدم. |
مثال ۲
در کادر زیر، عبارتی وجود دارد که مفعول همه جمله‌های آن به جز جمله اول، حذف شده است. در جدول زیر، حالت بدون حذف این جملهها را مشاهده کنید.
«الهی تو ما را برگرفتی و کس نگفت که بردار، اکنون که برگرفتی وامگذرا و در سایه لطف و عنایت خود میدار.» (خواجه عبدالله انصاری)
| جمله‌های موجود | حالت بدون حذف جملهها |
| الهی تو ما را برگرفتی. | بدون حذفیات |
| کس نگفت که بردار. | کس نگفت که ما را بردار. |
| اکنون که برگرفتی وامگذار. | اکنون که ما را برگرفتی ما را وامگذار. |
| در سایه لطف و عنایت خود میدار. | ما را در سایه لطف و عنایت خود میدار. |
شمارش اجزای حذف شده از جمله
یکی از مباحث بسیار مهم درباره اجزای حذف‌شده از جمله، شمارش جمله‌های موجود در یک عبارت است زیرا برخی اوقات اجزای حذف‌شده می‌توانند یک جمله محسوب شوند و باید آن‌ها را در مبحث جمله‌شماری در نظر بگیریم. در واقع اگر فعلی با معنای مستقل، به قرینه لفظی یا معنایی حذف شود، باید آن فعل حذف‌شده را یک جمله محسوب کنیم. در این بخش با بررسی چند مثال، با نحوه جمله‌شماری اجزای حذف‌شده نیز آشنا می‌شویم.
پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس، مبحث حذف اجزای جمله را بهتر یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال ۱
در عبارت زیر، دو فعل دیده می‌شود اما تعداد جمله‌های موجود در آن، بیش از دو عدد است. جدول زیر را مشاهده کنید.
«الهی در سر آب دارم، در دل آتش، در باطن ناز دارم.» (خواجه عبدالله انصاری)
| جملهها | توضیح |
| الهی در سر آب دارم. | یک جمله مستقل |
| در دل آتش | در دل آتش دارم. (حذف به قرینه لفظی) / یک جمله |
| در باطن ناز دارم. | یک جمله مستقل |
مثال ۲
در بیت زیر، تنها یک فعل (دِه) وجود دارد و اگر قرار باشد تعداد جمله‌های آن را بر اساس همین یک فعل حساب کنیم، این بیت یک جمله خواهد داشت اما این محاسبه درست نیست زیرا همانطور که در جدول زیر توضیح داده‌ایم، این بیت دارای چهار جمله است.
الا ساقی به جان تو به اقبال جوان تو
به ما ده از بنان تو شراب ارغوانی را
(مولانا)
| جملهها | توضیح |
| الا ساقی | منادا و شبه جمله / یک جمله |
| به جان تو | به جان تو سوگند می‌خورم. (حذف به قرینه معنوی) / یک جمله |
| به اقبال جوان تو | به اقبال جوان تو سوگند می‌خورم. (حذف به قرینه معنوی) / یک جمله |
| از بنان تو شراب ارغوانی را به ما ده. | یک جمله مستقل |
نمونه سؤال حذف به قرینه لفظی و معنایی
حالا که یاد گرفتیم حذف به قرینه لفظی و معنایی چیست و نمونه‌هایی از حذف اجزای جمله را بررسی کردیم، می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید. این تمرین از ده پرسش چهارگزینه‌ای تشکیل شده که کافی است در هر سؤال، روی گزینه درست مورد نظر خود کلیک کنید و سپس با زدن گزینه «مشاهده جواب» پاسخ درست را ببینید. پاسخ درست به هر سؤال از این تمرین، یک امتیاز دارد و بعد از جواب دادن به تمام پرسش‌ها و با زدن گزینه «دریافت جواب آزمون»، امتیاز خود را خواهید دید.
۱. کدام گزینه درست است؟
منظور از حذف به قرینه لفظی، حذف اجزای تکراری یک جمله است.
منظور از حذف به قرینه معنایی، حذف بخشی از معنا و مفهوم یک جمله است.
ممکن است اجزای مختلف یک جمله به قرینه لفظی یا معنایی از آن جمله حذف شوند.
فقط تعداد کمی از اجزای جملهها، قابل حذف هستند.
۲. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر، حذف به قرینه لفظی انجام نشده است؟
دوستم آمد و منتظر من ماند.
همه ما در جامعه مسئول هستیم.
برای ساخت وطن باید هزینه‌های زیادی بدهیم.
من غذایم را خوردم و خواهرم هم.
۳. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر، حذف به قرینه معنوی صورت گرفته است؟
حالم بسیار خوب است.
بعد از یک سفر طولانی به خانه برگشتیم.
ما راه نجات را پیدا خواهیم کرد و آن را به شما نشان خواهیم داد.
دیگر نمی‌توانم بشنوم.
حالت بدون حذف گزینه چهارم: «دیگر نمی‌توانم چیزی / چیزهایی را بشنوم.»
۴. نهاد جمله در کدام‌یک از گزینه‌های زیر، حذف شده است؟
ما برای ساخت قطعه‌های مکانیکی نیاز به دقت زیادی داریم.
سارا و مریم برای خریدن وسایل ساخت کیک به قنادی رفتند.
خدایا کمک کن راه را پیدا کنیم.
همه برای آینده خود تلاش می‌کنند.
حالت بدون حذف گزینه سوم: «خدایا کمک کن ما راه را پیدا کنیم.»
۵. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر هیچ جزئی از جمله حذف نشده است؟
دلم برایت تنگ شده بود.
پدرم میز را چید و ما را صدا کرد.
به شرافتم سوگند که در حق تو بدی نخواهم کرد.
در خروجی بعدی از سمت چپ خارج شوید.
در فهرست زیر، حالت بدون حذف گزینه‌های دوم تا چهارم این سؤال را آورده‌ایم.
- حالت بدون حذف گزینه دوم: «پدرم میز را چید و (پدرم) ما را صدا کرد.»
- حالت بدون حذف گزینه سوم: «به شرافتم سوگند (می‌خورم) که در حق تو بدی نخواهم کرد.»
- حالت بدون حذف گزینه چهارم: « (شما) در خروجی بعدی از سمت چپ خارج شوید.»
۶. فعل کدام‌یک از جمله‌های زیر به قرینه معنایی حذف شده است؟
همه رفته بودند و او را تشویق می‌کردند.
از برادرت که به اروپا مهاجرت کرده است، چه خبر؟
دلم درد می‌کند و سَرم نیز.
دیدن این همه زیبایی برای سلامتی روان مفید است.
حالت بدون حذف گزینه دوم: «از برادرت که به اروپا مهاجرت کرده است، چه خبر (داری)؟»
۷. در کدام‌یک از گزینه‌های زیر، اجزای بیشتری از یک جمله حذف شده‌اند؟
اینجا خوشحال و شاد هستم.
نکته‌های مهم را به ما گفت و در امتحان آورد.
چه‌کسی پاسخگوی این مردم است؟ هیچ‌کس نیست.
از دیدنت ناامید شده بودم.
در فهرست زیر، اجزای حذف‌شده از گزینه‌های این سؤال و حالت بدون حذف آن‌ها را آورده‌ایم.
- حالت بدون حذف گزینه اول: « (من) اینجا خوشحال و شاد هستم.»
- حالت بدون حذف گزینه دوم: « (او) نکته‌های مهم را به ما گفت و (او) (نکته‌های مهم را) در امتحان آورد.»
- حالت بدون حذف گزینه سوم: «چه‌کسی پاسخگوی این مردم است؟ هیچ‌کس (پاسخگوی این مردم) نیست.»
- حالت بدون حذف گزینه چهارم: « (من) از دیدنت ناامید شده بودم.»
۸. کدام جز یا اجزا از جمله‌های زیر حذف شده‌اند؟
برای سفر آماده‌اید؟ آماده‌ایم.
نهاد جمله اول / مسند جمله دوم
نهاد و متمم جمله اول / مسند و قید جمله دوم
نهاد جمله اول / نهاد جمله دوم
فعل جمله اول / نهاد و فعل جمله دوم
حالت بدون حذف این جمله: « (شما) برای سفر آماده‌اید؟ (ما) آماده‌ایم.»
۹. در کدام گزینه، فعل به قرینه لفظی حذف شده است؟
به خدا که خسته شده‌ام.
دیدار با دوستان همیشه لذت‌بخش است.
از شنیدن صدایت لذت بردیم.
آسمان ابری بود و حال من بارانی.
در فهرست زیر می‌توانید حالت بدون حذف گزینه‌های اول، سوم و چهارم این سؤال را مشاهده کنید.
- حالت بدون حذف گزینه اول: «به خدا (سوگند می‌خورم) که خسته شده‌ام.» حذف فعل به قرینه معنوی
- حالت بدون حذف گزینه سوم: « (ما) از شنیدن صدایت لذت بردیم.» حذف نهاد به قرینه لفظی
- حالت بدون حذف گزینه چهارم: «آسمان ابری بود و حال من بارانی (بود).» حذف فعل به قرینه لفظی
۱۰ کدام جزء از جمله‌های زیر حذف شده است و این حذف به چه قرینه‌ای انجام شده است؟
کدام گزینه خوب است؟ همین
نهاد جمله اول به قرینه لفظی / نهاد و فعل جمله دوم به قرینه لفظی
نهاد جمله اول به قرینه لفظی / نهاد و مسند جمله دوم به قرینه لفظی
مسند و فعل جمله دوم به قرینه لفظی
نهاد و فعل جمله دوم به قرینه معنایی
حالت بدون حذف این جمله: «کدام گزینه خوب است؟ همین (مسند: خوب) (فعل: است).»
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم حذف به قرینه لفظی و معنایی چیست و برای هرکدام از این دو روش حذف، مثال‌هایی آوردیم و آن‌ها را توضیح دادیم. در ادامه، حذف به قرینه لفظی و معنایی را برای اجزای مهمی از جمله مانند فعل، نهاد، مسند و... بررسی کردیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای از مبحث حذف را طراحی کردیم تا با استفاده از آن‌ها هم تمرین کنید و هم میزان یادگیری خود را ارزیابی کنید.
