پولشویی چیست؟ | روش ها، قانون، مراحل و جرم پولشویی — به زبان ساده

طبق نظر «انریکه پنیا نیتو» (Enrique Peña Nieto) - رئیس جمهور سابق مکزیک - پولشویی همانند رساندن اکسیژن به جرایم سازمان‌یافته است. در سطحی کلان، پولشویی می‌تواند اعتماد شهروندان یک جامعه را نسبت به نظام مالی و موسسه‌های زیرمجموعه آن از بین ببرد. در این مطلب به صورت ابتدایی با مفهوم پولشویی، استراتژی‌های انجام آن و تعاریف مربوطه، آشنا می‌شویم.

مفهوم پول و نقش آن در پولشویی

برای درک عمیق‌تر پولشویی در ابتدا بهتر است به تعریف ماهیت پول بپردازیم. پول یک «مفهوم» (Concept) است. ایده‌ ارزش قائل شدن برای اجسام و بکارگیری آن‌ها در تجارت، قدیمی اما جهانی است.

فیلم آموزش مروری بر پول و بانکداری در فرادرس

کلیک کنید

شما نمی‌توانید بدون داشتن درکی واضح از پول و نحوه عملکرد آن، پولشویی را درک کنید. اغلب افراد، با اندیشیدن به پول، اسکناس را تجسم می‌کنند. به صورت کلی، هرچیزی که برای رفع بدهی قابل‌ قبول باشد، پول در نظر گرفته می‌شود. در ابتدا، تجارت به صورت تهاتری بوده است.

در تهاتر، کالایی به صورت مستقیم با کالایی دیگر مبادله می‌شود. تهاتر، ابتدایی‌ترین فرم مبادله به شمار می‌رود که در گذر زمان، به میزان زیادی پیشرفت کرده است. تعدادی نقاط ضعف، موجب شده که سیستم مبادلات پولی در سطحی گسترده، جایگزین سیستم تهاتری شود.

بعضی از این نقاط منفی، قابل‌درک‌تر هستند. برای مثال، به کالاها ارزش معینی اختصاص داده نشده است. امکان دارد این مورد، حتی در صورت وجود مانع زبانی یا فرهنگی نیز، پیچیده‌تر شود.

همچنین، بارتر یا تهاتر بر پایه «تصادف خواسته‌ها» (Double Coincidence) است. اگر بازاری وجود داشته باشد، افراد می‌توانند به صورت همزمان در چندین معامله شرکت کنند. در تصویر زیر می‌توانید تهاتر را در مصر باستان مشاهده کنید.

مصریان، بعد‌ها از پول استفاده کردند و از روش تهاتری به روش نقل و انتقال پولی، گذار داشتند. فرایند تهاتر، زمان‌بر است و برای عملی شدن، به توافق و ارتباط نیاز دارد. این روش، زمانی کاربردی است که هرفرد به مسکن خود نزدیک باشد اما اگر فردی برای بدست آوردن کالایی مسافت طولانی را طی کند و دریابد که کالایی که برای مبادله آورده مورد نیاز نیست، کارایی تهاتر کمتر خواهد بود.

پیشرفت در زمینه حمل و نقل، مخصوصاً چرخ و مسافرت دریایی، امکان سفر به نقاط دورتر را برای افراد فراهم کرده و توانایی آن‌ها برای مبادله را افزایش داده اما تهاتر را به معامله‌ای با احتمال ضرر بیشتر تبدیل کرده است.

تکامل پول

تمدن‌های اولیه مانند تمدن‌های موجود در مصر باستان، به تهاتر به عنوان سیستم مبادله‌ای، اتکای زیادی داشتند. پول تقریباً، تمام مزیت‌های بارتر را بدون داشتن تعدادی از نقاط منفی آن داراست. همان‌طور که بالاتر بیان شد، پول یک مفهوم است. به همین علت، پول می‌تواند اشکال مختلفی را به خود بگیرد.

فیلم آموزش مروری بر پول و بانکداری در فرادرس

کلیک کنید

در زمان‌ها و مکان‌های مختلف، تقریباً هر کالای قابل تصوری، به عنوان پول ارائه شده است. بعضی از این موارد، ارزش ذاتی داشته‌اند. ابزار‌هایی مانند چاقو، تبر و بیل ارزشمند در نظر گرفته می‌شدند زیرا در کشاورزی و تولید غذا، بکار می‌رفتند.

کمیابی سایر کالاها موجب ارزشمند دیده شدن آن‌ها می‌شد و طلا، نقره، مس و دیگر فلزات ارزشمند به عنوان پول، کارایی داشتند. اجسام دیگر، مانند عاج، صدف دریایی و دندان‌های وال و خرس علاوه بر کمیابی احتمالی، از مزیت‌های بیشتری مانند همسانی در شکل و اندازه برخوردار بودند و امکان تغییر شکل آن‌ها به ساختار مطلوب نیز وجود داشت. همچنین، کالاهای دیگر مانند چای، تنباکو، فلفل و نمک نیز به عنوان کالا دارای ارزش بودند.  اندازه‌گیری این کالاها آسان و تقاضا برای آن‌ها قابل توجه بود.

نمک در نقش پول

در گذشته، در بسیاری از نواحی دنیای، نمک نوع رایجی از پول به شمار می‌رفت. از نمک نه تنها برای طعم‌دهی بلکه برای حفظ کیفیت غذا (نمک‌سود کردن) استفاده می‌شد. کلمه «حقوق» (Salary) نیز از معادل لاتین کلمه «نمک» (Salt) استخراج شده است.

در امپراطوری‌هایی که در تجارت خود از نمک استفاده می‌کردند، حقوق سربازان نیز با نمک پرداخت می‌شد و از سکه‌های فلزی نیز بهره می‌گرفتند. سکه‌ها نوع ایده‌آلی از پول به شمار می‌رفتند و کاربردی بودن خود را برای بیش از ۲۵۰۰ سال حفظ کرده‌اند. می‌توان به سکه‌ها ارزش دقیقی را بسته به وزن، اندازه یا طراحی آن نسبت داد.

ظهور سکه‌ها

سکه‌ها را می‌توان با استفاده از فلز‌های محکمی بوجود آورد که ماندگاری آن‌ها را بیشتر کند و این فلز می‌تواند مانند طلا کمیاب یا ارزشمند باشد. فرد مخترع سکه‌ها مشخص نیست اما اینگونه بنظر می‌رسد که آن‌ها در جوامع اولیه از چین تا آفریقا رایج بوده‌اند. اولین سکه‌های شناخته شده در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در لیدیا - حکومت پادشاهی واقع در ترکیه فعلی - ضرب شده‌اند.

بسیاری از سکه‌های اولیه از فلزات ارزشمند مانند طلا، نقره و مس ساخته شده بودند. همان‌طور که در متون دینی ذکر شده است، یهودا در ازای خیانت به مسیح ۳۰ سکه نقره دریافت کرده بود. یکی از مزایای سکه‌ها در مقایسه با کالایی مانند صدف این بود که پادشاه یا افراد مهم دیگر می‌توانستند تصویر خود را روی سکه‌ها چاپ کند.

«لوئی شانزدهم» (Louis XVI) در فرانسه، به همین صورت مورد شناسایی قرارگرفت. او که با جامه مبدل در حال فرار از انقلاب در حال وقوع بود، توسط نگهبانی باهوش که چهره او را با تصویر حک شده بر سکه‌ها مطابقت داده بود، شناسایی شد. برای مثال، این اتفاق در ایالات متحده آمریکا رخ نمی‌دهد زیرا در این کشور، تنها عکس افراد فوت شده را بر اسکناس‌ها چاپ می‌کنند.

سکه‌های طلا، نقره و مس به شدت در تجارت به علت محتوی خود مورد قبول قرار گرفته بودند. سکه طلای ۱۰ گرمی ساخته شده در رُم، ارزشی معادل سکه مشابه ساخته شده در بغداد داشت. به علت تفاوت در سکه‌ها در مکان‌‌های متفاوت، تبدیل‌کنندگان پول، کسب‌و‌کاری سودده را بدست آوردند که در آن، سکه‌های خارجی را با سکه‌های محلی مبادله می‌کردند.

این حرفه برای بیش از هزار سال ادامه داشت. در قرن شانزدهم میلادی، تجار و تبدیل‌کنندگان پول در اروپا، کتاب های قطور حاوی تصاویری را نگهداری می‌کردند که نشان‌دهنده صد‌ها سکه خارجی بود.

از طرفی دیگر، سکه‌ها نیز مشکلاتی را بوجود می‌آوردند. ضرب‌شدن‌های اولیه سکه‌ها، چندان با کیفیت، به شمار نمی‌رفت و نتیجه حاصل شده، با سکه‌های تقلبی که در بازار رایج بود، تفاوت چندانی نداشت. همچنین، امکان داشت سکه‌ها صافکاری یا تمیزکاری شوند.

در این‌صورت، از هر سکه طلا یا نقره، مقداری از آن کاسته می‌شد. باتوجه به این‌که این کار از ارزش مادی سکه‌ها می‌کاست، دولت‌ها عموماً افراد انجام دهنده این اعمال‌ را، اعدام می‌کردند. یکی از مشکلات بزرگ بوجود آمده توسط سکه‌ها، بوسیله شهرت آن‌ها بوجود آمده بود. از آن‌جایی‌که، سکه‌ها تقریباً به صورت بین‌المللی نشان‌دهنده پول بودند، در اغلب اماکن تجاری، مورد پذیرش قرار می‌گرفتند.

در آن شرایط، این امکان وجود داشت که تاجری از شهری مدیترانه‌ای به شهر مدیترانه‌ای دیگر، سفر و با خود سکه‌هایی را حمل کند. افراد دیگر نیز ارزش این سکه‌ها را درک و نقشه‌های مختلفی را طرح می‌کردند که به آن ها دست یابند. از این روش‌ها می‌توان به عملیات دزدان دریایی و سارقان بین‌‌جاده‌ای اشاره کرد.

این اتفاقات، فشار روانی شدیدی را برای تاجران ایجاد می‌کرد. تاجران در آن دوران نیز همانند حال، به علت داشتن مبالغ زیاد پول، از نفوذ سیاسی بالایی برخوردار بودند. آن‌ها برای کاهش دادن این چپاول‌ها، از دولت درخواست کمک کردند. دولت‌ها پی‌ بردند که می‌توان از ارتشی که در حال جنگ نیست، برای سرکوب راه‌زنان و از نیروی دریایی برای سرکوب دزدان دریایی استفاده کرد.

تولد پول کاغذی

با این‌ حال، تاجران به راه‌حل بهتری نیاز داشتند و آن‌را در اوراق و بانک‌ها یافتند. اختراع پول کاغذی بسیار مهم است زیرا کاغذ به خودی خود ارزش قابل توجهی ندارد و اضافه شدن جوهر به آن نیز این مورد را تغییر نمی‌دهد.

با بکارگیری کاغذ، مفهوم پول، تغییر قابل توجهی را تجربه کرد. حال، پول نشان‌دهنده ضمانتی مبنی بر پرداخت یا نشان‌دهنده کالایی با ارزش حقیقی بود.

در ایالات متحده امریکا، طلا، پشتوانه پول کاغذی به شمار می‌رفت. در اروپا نیز طلاساز‌ها حواله‌هایی را صادر می‌کردند که پشتوانه آن طلا بود. این حواله‌های با پشتوانه طلا، نشان‌دهنده ضمانت تحویل طلا معادل ارزش ظاهری حواله‌ها به دارندگان آن‌ها بود. بعد‌ها، در دهه ۱۹۳۰ میلادی این حواله‌ها به حواله‌های نقره تبدیل شدند. یعنی ضمانت‌دهنده این بودند که حمل‌کننده آن‌ها می‌تواند نقره دریافت کند.

در زمانی دیگر، دولت ایالات متحده آمریکا از تظاهر به اینکه تمامی افراد می‌خواهند در ازای حواله کاغذی خود، نقره دریافت کنند یااینکه دولت دارای ذخایر کافی نقره به ازای تمامی حواله‌های صادر شده است، دست کشید.

چینی‌ها، که احتمالاً مخترع کاغذ بودند، احیاناً، پول کاغذی را نیز اختراع کردند و این اختراع به سرعت مورد استفاده همگان قرار گرفت. این اوراق نیز ضمانت‌نامه‌ای بری پرداخت از صادرکننده به دریافت کننده بودند.

اسکناس نشان‌دهنده اولین باری است که کالایی بدون کمیاب بودن یا داشتن ارزش ذاتی به عنوان پول استفاده شده است. همچنین، نکته قابل توجه در مورد اسکناس این است که می‌توان در تعداد بالایی به چاپ این اسکناس‌ها پرداخت. حکومت‌های مطلقه که سعی می‌کردند با هر وسیله‌ای به اهداف خود دست پیدا کنند با وجود قدرت بالای خود نتوانستند طلاهای بیشتری را استخراج کنند اما دستور دادند که اسکناس‌های بیشتری چاپ شود. آن‌ها به زودی دریافتند که این کار اثر منفی را به همراه دارد زیرا تورم از ارزش واحد پولی می‌کاست.

با اینکه دولت‌ها عموماً به اهمیت وعده‌های داده شده در رابطه با واحد پولی خود واقف هستند اما در بعضی اوقات در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند. برای مثال، پول کاغذی چاپ شده توسط کنفدراسیون ایالات‌ متحده آمریکا، وعده داد که دوسال پس از پایان جنگ داخلی،‌ به حاملان این اوراق، سکه پرداخت کند. این وعده و واحد پولی منتشر شده توسط کنفدراسیون توسط هردو طرف شرکت‌کننده در جنگ - حتی در طی آن نیز - بی‌ارزش تلقی می‌شد.

پس از جنگ جهانی اول، تورم در آلمان، به علت چاپ اسکناس در حجمی گسترده منجر به بی‌‌ارزش شدن مارک - واحد پولی مورد استفاده در آن زمان - شد. اسکناس‌هایی از مارک با ارزش بیشتر از ۲۰۰ میلیون چاپ شدند و آن‌ها به قدری ارزش خود را از دست دادند که سوزاندن این برگه‌ها با صرفه‌تر از خرید الوار جهت تهیه آتش به شمار می‌‌رفت.

پول در طی زمان تغییرات زیادی داشته است اما فارغ از ساختار فیزیکی، ویژگی‌های کلیدی خود را حفظ کرده است. امروزه ممکن است پول را در انواع ساختار‌های اسکناس کاغذی، چک، سکه‌ها و کارت‌های اعتباری مشاهده کنیم.

همان‌طور که به سمت جامعه بدون پول نقد حرکت می‌کنیم افراد راحت‌تر این ایده را می‌پذیرند که پول در دنیای امروزه، ساختار فیزیکی ندارد. موردی که در پولشویی باید به آن توجه کنید این است که که تقریباً اجرای تمامی انواع پولشویی نیازمند نوعی واحد پولی است.

در نمونه‌های پولشویی از الماس، طلا، کارت‌های اعتباری، سهام و اوراق قرضه، انواع چک‌ها، هواپیماها، سکه‌های عتیقه، چهارپایان، حواله‌های پولی، بلیط هواپیما و ... استفاده شده است. نقشه‌های پولشویی تنها توسط تخیل مجریان آن و نه اَشکالی که پول می‌تواند به خود بگیرد، محدود می‌شوند. زمانی که ساختار‌های حقوقی به درک بهتری از مفهوم پول برسند بهتر می‌توانند در زمان برخورد با نقشه‌های پولشویی آن‌ها را تشخیص دهند.

تاریخچه پولشویی چیست؟

هیچ‌کس از سرآغاز پولشویی به صورت دقیق اطلاع ندارد اما حدس زده می‌شود که در اقتصاد ایالات متحده آمریکا، پولشویی در دهه ۱۹۲۰ یا ۱۹۳۰ میلادی و در دوره‌ «آلکاپون» (Alcapone) و «میر لنسکی» (Meyer Lansky) و دیگر مجرمان بدنام بوجود آمده باشد. کاپون و دارو دسته او صاحب بیش از صد‌ها رختشویخانه در داخل و اطراف شیکاگو بودند.

در آن دوره، افراد اندکی به آب لوله‌کشی شده دسترسی داشتند و از این افراد هم تعداد محدودتری دارای ماشین لباسشویی بودند. در نتیجه، استفاده از رختشویخانه‌های تجاری بسیار رایج بود. آن‌ها پول بدست آمده از فروش نوشیدنی الکلی را مخفی کرده و آن‌را به عنوان پول بدست آمده از اداره رختشویخانه‌ها معرفی می‌کردند.