طراحی تجربه کاربری چیست؟ — راهنمای یادگیری UX Design

به وب‌سایت یا اپلیکیشنی که عاشق آن هستید فکر کنید. در واقع عاشق چه چیزی شده‌اید؟ سهولت جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز؟ اینکه چطور می‌توان با تنها یک کلیک محصولی خاص را خرید و روز بعد تحویل گرفت؟ یا شاید اینکه خیلی سریع به پاسخ سوالات خود دست پیدا می‌کنید؟ تمامی این‌ها بخشی از یک مفهوم کلی‌تر هستند که تحت عنوان طراحی تجربه کاربری شناخته می‌شود.

حالا به افرادی فکر کنید که آن سایت یا اپلیکیشن را توسعه داده‌اند. اهداف پشت کار آن‌ها چه بوده است؟

آن‌ها تمام تلاش خود را کرده‌اند که سایتی بسازند که همراه با قابلیت‌های مورد علاقه شما از راه می‌رسد. سایتی که به آسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اطلاعات مورد نیاز شما را به شکلی موثر انتقال می‌دهد و اجازه می‌دهد دست به تصمیمات هوشمندانه‌ای بزنید که به صورت خاص با چالش‌ها یا دغدغه‌های شما سازگاری دارند.

UX یا طراحی تجربه کاربری روی تجربه کلی کاربر نهایی متمرکز است و عناصری مانند ادراک، احساسات و واکنش‌های ذهنی را مد نظر قرار می‌دهد تا بتوان بهینه‌ترین محصول، سیستم یا سرویس ممکن را ساخت. طراحی تجربه کاربری ضمنا قواعد و معیارهای خاص خود را دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به «سهولت استفاده»، «دسترس‌پذیری» و «آسایش» اشاره کرد. در کنار هم، این عوامل می‌توانند به بهبود چشمگیر تجربه‌ای منجر شوند که مشتریان و کاربران به دست می‌آورند.

از مفهوم طراحی تجربه کاربری معمولا در دنیای تکنولوژی استفاده می‌شود و در حوزه‌هایی نظیر موبایل‌های هوشمند، کامپیوترها، نرم‌افزار و وب‌سایت‌ها. به همین خاطر، طراحی تجربه کاربری نه‌تنها یک حوزه نسبتا جدید به حساب می‌آید، بلکه بسیار متغیر نیز ظاهر می‌شود. پیشرفت‌های تکنولوژی سبب می‌شوند طراحی تجربه کاربر نیز دگرگون شود، راه‌های تازه برای تعامل به دست آید و سلایق کاربران نیز تغییر کند.

بر هیچکس پوشیده نیست که مشتریان امروزی می‌خواهند به شکلی سریع و آسان نیازهای خود را برطرف و با سردردهای روزمره خود مقابله کنند. در واقع به همین دلیل است که طراحی تجربه کاربری این روزها اهمیت فراوان پیدا کرده.

چه در دنیای تکنولوژی فعالیت کنید و چه نه، شرکتی که در آن کار می‌کنید به احتمال فراوان یک وب‌سایت برای خود دارد. مشتریان اگر کاربردی برای وب‌سایت شما پیدا نکنند یا نتوانند به سادگی از آن بهره بگیرند، به کلی عطای کسب‌وکار شما را به لقایش خواهند بخشید. در واقع اکثر کاربرانی که یک وب‌سایت را باز می‌کنند، با گذشت کمتر از یک دقیقه از زمان باز شدن صفحه، تصمیم می‌گیرند که آیا می‌خواهند از آن خارج شوند یا خیر.

به مطالعه این مقاله ادامه دهید تا شما را به شکلی جامع با دنیای شگفت‌انگیز و نوظهور طراحی تجربه کاربری آشنا کنیم. از سوی دیگر از این خواهیم گفت که طراحان امروزی باید برای دستیابی به بهترین تجربه کاربری ممکن چه کنند، کسب‌وکارها چه نفعی از سرمایه‌گذاری روی طراحی تجربه کاربری می‌برند و البته که باید چه مسیری را طی کنید تا شما هم قادر به ورود به این حوزه باشید.

طراحی تجربه کاربری (UX) چیست؟

طراحی تجربه کاربر یا User Experience (به اختصار UX)، فرآیند افزایش سطح رضایت کاربر از یک سرویس یا محصول است و این کار از طریق بهبود کارکردها، سهولت استفاده و آسودگی خاطر امکان‌پذیر می‌شود.

فیلم آموزش یو ایکس رایتینگ یا نوشتن تجربه کاربری UX Writing در فرادرس

کلیک کنید

در ادامه این مقاله سعی می‌کنیم این موضوع را به شکلی جامع‌تر توضیح دهیم.

طراحی تجربه کاربری راجع به ساخت محصولاتی است که «تجربه‌ای معنادار و مرتبط با آنچه کاربران می‌خواهند» ارائه می‌کنند. درون حوزه طراحی تجربه کاربری شاهد دسته‌بندی‌هایی گوناگون هستیم.

۱. طراحی تعامل

یکی از زیرمجموعه‌های طراحی تجربه کاربری، طراحی تعامل (IxD) است. درست همانطور که از نام آن می‌توان حدس زد، همه‌چیز راجع به تعامل میان کاربر و یک محصول است. هدف غایی از این تعامل هم آن است که تجربه‌ای خوشایند برای کاربر رقم بزند.

۲. طراحی بصری

در طراجی بصری، توسعه‌دهندگان و طراحان از انبوهی ابزار مختلف مانند تصویرسازی‌ها، عکس‌ها، تایپوگرافی، فضا، قالب‌ها و رنگ‌ها برای بهبود تجربه کاربری بهره می‌گیرند. برای دستیابی به یک طراحی بصری موفقیت‌آمیز لازم است از قواعد طراحی هنری مانند تعادل، فضا کنتراست به خوبی پیروی شود. رنگ، شکل، ابعاد و دیگر فاکتورها هم تاثیری چشمگیر بر طراحی بصری می‌گذارند.

۳. پژوهش روی کاربران

پژوهش روی کاربران سومین عنصر مهم در طراحی تجربه کاربری به حساب می‌آید. از طریق پژوهش روی کاربران است که شرکت‌ها می‌توانند خواسته‌ها و نیازهای مشتریان و کاربران را شناسایی کنند. در غایی‌ترین حالت، وب‌سایت یا اپلیکیشن شما باید مشکلی را حل کند و بنابراین بسیار مهم است که دقیقا بدانید مشتریان با چه مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. بدون این کار، طراحان شما صرفا باید با گمانه‌زنی کار خود را پیش ببرند.

۴. معماری اطلاعات

طراحان از معماری اطلاعات برای پیکربندی و علامت زدن محتوا استفاده می‌کنند تا کاربران بتوانند به آسانی به داده‌های مورد نظر خود دست پیدا کنند. از معماری اطلاعات در وب‌سایت‌ها، موبایل‌های هوشمند، اپلیکیشن‌ها و حتی در بسیاری از اماکن فیزیکی که به آن‌ها مراجعه می‌کنیم استفاده می‌شود. سهولت استفاده و اکتشاف‌پذیری دو فاکتور بسیار مهم در دنیای معماری اطلاعات هستند و به همین خاطر است که ارتباطی تنگاتنگ با طراحی تجربه کاربری نیز دارد.

به عنوان مثال می‌توانیم به نقشه مترو شهر نیویورک فکر کنیم. این مثالی عالی از معماری اطلاعات است که به مردم کمک می‌کند درکی جامع راجع به این به دست بیاورند که چطور می‌توانند به مقصد خود برسند. بنابر آنچه انستیتوی معماری اطلاعات آمریکا می‌گوید: «اگر شما در حال ساخت چیزی برای دیگران باشید، در حال آزمون و خطا با معماری اطلاعات نیز هستید».

طراحی تجربه کاربری (UX) در برابر رابط کاربری (UI)

در بخش‌های بعدی مقاله بیشتر راجع به قیاس تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI) صحبت خواهیم کرد. اما فعلا مقایسه‌ای کوتاه می‌کنیم تا با ذهنیتی بهتر به مطالعه باقی مطلب مشغول شوید. مرز میان تجربه کاربری و رابط کاربری معمولا بسیار مات است. یک راه ساده برای برای درک موضوع این است که این دو را با یک خانه مقایسه کنیم. تجربه کاربری می‌تواند اسکلت خانه باشد و کارهای تزیینی نیز نقش رابط کاربری را ایفا می‌کنند. طراحان تجربه کاربری معمولا به همکاری با طراحان رابط کاربری می‌پردازند تا ببینند که آیا ابعاد گوناگون رابط کاربری برای استفاده از سوی کاربران نهایی مناسب است یا خیر.

فیلم آموزش اصول روانشناسی طراحی UI و UX (رابط کاربری و تجربه کاربری) در فرادرس

کلیک کنید

در غایی‌ترین حالت، طراحان رابط کاربری این مسئولیت را بر عهده دارند که هویت برند را به محصولات دیجیتالی بیاورند و شکلی باثبات به رابط کاربری ببخشند. از طرف دیگر، طراحان تجربه کاربری به تلاش برای یافتن مشکلاتی مشغول می‌شوند که باید برطرف گردند. همین افراد پیشنهاداتی در راستای ایجاد تغییر می‌دهند و آن‌ها را اعتبارسنجی می‌کنند تا بتوان شکلی بهینه‌تر به سامانه‌های دیجیتالی بخشید.

برای اینکه همه‌چیز روشن‌تر باشد، معمولا این فرصت وجود دارد که در یکی از دو حوزه به تخصص و مهارت دست پیدا کنید. اما به ندرت پیش می‌آید که یک نفر هم در دنیای طراحی تجربه کاربری و هم دنیای طراحی رابط کاربری به موفقیت برسد. برخی از طراحان هم ممکن است توسعه‌دهندگان فرانت‌اند رابط کاربری باشند و خودشان را «طراحان فول استک» می‌نامند. همینطور که فاصله میان طراحان و توسعه‌دهندگان کمتر می‌شود، در آینده شاهد افراد مستعد بیشتری خواهیم بود که می‌توانند هم به کارهای طراحی رسیدگی کنند و هم اپلیکیشن‌ها را از ابتدا تا پایان بسازند.

قواعد طراحی تجربه کاربری

تجربه کاربری دنیایی دائما در حال تغییر است، اما قواعد بنیادین آن همواره یکسان باقی می‌مانند. طراحان از سوی دیگر باید به تعیین بپردازند که از منظر تعادل بصری به دنبال چه چیزی می‌گردند. وضوح و اختصار بسیار مهم است. در واقع احتمالا شنیده‌اید که می‌گویند «کمتر، بیشتر است». طراحی‌ تجربه کاربری شما باید نوآورانه باشد و مهم‌تر از هر چیز، به نیازهای کاربران پاسخ دهد.

اگرچه طراحی تجربه کاربری از ترندها و تکنولوژی‌های جدید تاثیر می‌پذیرد، برخی قواعد بنیادین در گذر زمان به قوت خود باقی مانده‌اند. این قواعد به طراحان کمک می‌کنند که با یک روش‌شناسی مشخص، به سراغ مشکلات و چالش‌های گوناگون بروند و در این مسیر، پایدار و متمرکز باقی بمانند.

• زمینه‌سازی کردن: کاربران باید دقیقا بدانند که در کدان نقطه از نقشه سفر مشتری قرار دارند. آن‌ها هیچوقت نباید با احساس گم شدن یا تحت فشار قرار گرفتن روبه‌رو شوند. طراحی شما باید به‌گونه‌ای باشد که آن‌ها را در سفرشان راهنمایی کند.
• انسانی بودن: هیچ کاربری از این احساس که در تعامل با یک ماشین است لذت نمی‌برند. تنها در صورتی قادر به کسب اعتماد کاربران خواهید بود که هویت برند را به آن‌ها نشان داده و دسترس‌پذیری را با خود به ارمغان آورید.
• جستجوپذیری: کاربران از وقت تلف کردن لذتی نمی‌برند. در یک طراحی تجربه کاربری موفقیت‌آمیز، ناوبری در رابط کاربری و یافتن آن‌چه نیاز است با سهولت هرچه تمام‌تر امکان‌پذیر می‌شود.
• عدم سخت‌گیری: طراحی پایدار و سرراست باعث می‌شود ارتباط خوبی با کاربران خود برقرار کنید. در صورتی قادر به شکل دادن ارتباطی معنادار با کاربران خود خواهید بود که تجربه‌ای غیر سختگیرانه و رضایت‌بخش برای آن‌ها تدارک ببینید.
• سادگی: نیازی به زرق و برق‌های اضافه یا توضیحات بی‌خود نیست. به سرعت سراغ اصل مطلب بروید. بگذارید صادق باشیم، این روزها برهه تمرکز همه کاهش یافته و باید خیلی سریع نیاز یا خواسته کاربران را برطرف سازید.

این قواعد در تمام مراحل فرآیند طراحی تجربه کاربری می‌توانند شما را به سمت مسیر درست هدایت کنند. بیایید در بخش بعدی مقاله، این مراحل را از نظر رد کنیم.

فرآیند طراحی تجربه کاربری

به صورت معمول روند طراحی تجربه کاربری از چند مرحله تشکیل شده که باید آن‌ها را حتما مد نظر قرار داد. در تمامی این مراحل نیز لازم است رویکردی انسان‌محور در قبال طراحی در پیش گرفت. موضوع راجع به این است که نیازهای افرادی که به طراحی تجربه کاربر برای آن‌ها مشغول می‌شوید را بدانید، به دنبال راهکارهای برطرف‌سازی مشکلات آن‌ها بگردید، چند پروتوتایپ (نسخه آزمایشی و اولیه) بسازید و در نهایت، بهترین راهکاری که برای کاربران یافته‌اید را به کار ببندید.

اگر از نقطه نظر کاربران به شرایط نگاه کنید و طراحی را براساس همین بینش پیش ببرید، در نهایت راهکارهایی به دست خواهید آورد که مشتریان خود را با آن‌ها تطبیق می‌دهند. بیایید نگاهی نزدیک‌تر به هر مرحله از فرآیند طراحی تجربه کاربری بیندازیم.

۱. درک سردردهای مشتریان

از آن‌جایی که طراحی تجربه کاربری راجع به بهبود تجربه کاربر است، نخستین گام باید شناسایی چالش‌ها و انتظارات مشتریان باشد. به محض اینکه مشکلات را درک کردید، می‌توانید راهکاری برای آن‌ها بیندیشید.

رزی آلابارتون در مقاله‌ای که راجع به طراحی تجربه کاربری نوشته بر اهمیت همدردی در این مرحله از فرآیند تاکید می‌کند. او می‌گوید: «شما با گروهی از افرادی همکاری خواهید کرد که پس‌زمینه‌های شخصیتی گوناگون دارند و تجارب مختلف را با خود به همراه می‌آورند. وظیفه شما درک این است که چرا رفتار خاص خود را به نمایش می‌گذارند و درحالی که هیچ تلاشی برای تغییر دادن یا تاثیرگذاری روی آن رفتار نمی‌کنید، راهی برای به‌کارگیری موثر آن در محصول بیابید».

رویکردهای مختلفی را می‌توان برای جمع‌آوری این داده‌های حیاتی به کار بست.

مصاحبه

یکی از بهتین راه‌ها برای درک مخاطبان این است که با آن‌ها در یک اتاق حضور داشته باشید. مصاحبه با کاربران معمولا به صورت گروهی انجام می‌شود. مجموعه‌ای از افراد شروع به تعامل با یک وب‌سایت یا محصول از پیش موجود (یا حتی محصولات رقبا) می‌کنند و اعضای تیم نیز به پایش فعالیت‌های آن ها مشغول می‌شوند. به این ترتیب، تیم می‌تواند ببیند که مردم چطور به تعامل با یک وب‌سایت یا محصول می‌پردازند و به شکلی بلادرنگ، بازخوردهای مورد نیاز خود را به دست خواهند آورد.

با این رویکرد می‌توان از نقاطی که نیاز به بهبود دارند اما احتمالا از چشم اعضای تیم دور مانده‌اند پرده برداشت. مثلا شاید کاربران نمی‌توانند متوجه وجود. یک دکمه در صفحه اصلی وب‌سایت یا اپلیکیشن شما شوند و یا شاید برای ناوبری در سایت، نیازمند یک کادر جستجو باشند. سپس می‌توان از این بینش و بازخوردها در فرآیند طراحی بهره گرفت.

اگر امکان برگزاری مصاحبه‌های حضوری وجود ندارد، همواره قادر به برگزاری نشست‌های تست کاربران به صورت از راه دور نیز خواهید بود.

نظرسنجی‌های آنلاین

اگرچه مصاحبه‌ها گزینه‌ای ایده‌آل برای به دست آوردن بینشی عمیق براساس تعاملات گروهی کوچک از کاربران هستند، نظرسنجی‌های آنلاین می‌توانند رویکردی عالی برای جمع‌آوری بازخوردهای گستره وسیع‌تری از مخاطبان باشند. نظرسنجی‌ها شامل مجموعه‌ای از سوالات هدفمند می‌شوند که وظیفه‌ای ساده را دنبال می‌کنند: نمونه‌برداری از مخاطبان شما. این سوالات می‌توانند در اشکال گوناگون ظاهر شوند و برای مثال می‌توان به سوالاتی با پاسخ بله یا خیر، سوالات چند گزینه‌ای، گزینه‌های قابل تیک زدن، گزینه‌های کشویی و رده‌بندی گزینه‌ها اشاره کرد. نظرسنجی‌های آنلاین معمولا به شکل فرم ساخته می‌شوند و سر از پایگاه داده در می‌آورند تا در آینده بتوان به بازنگری در آن‌ها مشغول شد.

۲. ساخت پرسونا برای کاربران