جامد و مشتق در عربی – تعریف و توضیح به زبان ساده با مثال و تمرین

«اسم جامد» کلمه‌ای است که از فعل‌، مشتق و ساخته نشده باشد (مانند «قَلَمٌ»). برعکس، «اسم مشتق» کلمه‌ای است که از فعل‌ ساخته شده باشد (مانند «سَعیدَةٌ»). هرکدام از اسم‌های جامد و مشتق، خود به چند دسته تقسیم می‌شوند. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، نه‌تنها ساختار اسم‌های جامد و مشتق در عربی را بررسی می‌کنیم، بلکه انواع آن‌ها را نیز آموزش می‌دهیم. در بخش‌های بعدی، روش تشخیص این کلمه‌ها را توضیح می‌دهیم و تمرین‌هایی را برای یادگیری بهتر این مبحث ارائه می‌کنیم.

اسم های جامد و مشتق در عربی

اسم‌های عربی را از نظر ریشه آن‌ها می‌توان به دو دسته کلی زیر تقسیم‌بندی کرد:

• اسم‌ جامد: ریشه فعلی ندارد و از فعل‌ها مشتق نشده است.
• اسم‌ مشتق: ریشه فعلی دارد و از فعل‌ها مشتق شده است.

برخی از رایج‌ترین اسم‌های مشتق را می‌توانید به کمک فیلم آموزش قواعد عربی پایه نهم فرادرس بیاموزید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.

برای اینکه با ساختار اسم‌های جامد و مشتق عربی بیشتر آشنا شوید و به تفاوت آن‌ها پی ببرید، در جدول زیر، مثال‌هایی از این نوع اسم‌ها را ارائه کرده‌ایم. ترجمه آن‌ها را نیز در پرانتز آورده‌ایم.

هرکدام از اسم‌های مشتق جدول بالا، به‌ترتیب از فعل‌های «كَتَبَ، صَدَقَ، مَدَحَ، وَعَدَ، عَهِدَ، كَرُمَ» مشتق شده‌اند. با مطالعه مطالب این بخش و با دقت به مثال‌های جدول بالا، به‌طور کلی یاد گرفتید که تفاوت اسم‌های جامد و مشتق در عربی چیست و هرکدام از آن‌ها چه ساختاری دارند. در ادامه، انواع اسم‌های جامد و مشتق را با مثال می‌آموزید.

انواع اسم مشتق

گفتیم اسم‌های مشتق کلمه‌هایی هستند که از فعل‌ها مشتق می‌شوند. یعنی ریشه آن‌ها فعل است. اسم‌های مشتق انواع مختلفی دارند و با وزن‌های گوناگونی ساخته می‌شوند. اسم‌های مشتق به ۹ دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

• اسم فاعل
• اسم مفعول
• صفت مشبهه
• صیغه مبالغه
• اسم تفضیل
• اسم زمان و مکان
• اسم آلت
• مصدر میمی و مصدر مزید

مبحث اسم‌های جامد و مشتق، همچنین انواع مشتقات یکی از پرکاربردترین موضوعات قواعد زبان عربی است که در زمینه‌ی تحلیل صرفی کلمه‌ها نیز کاربرد بسیاری دارد. با یادگیری این مبحث، تجزیه و تحلیل صرفی کلمه‌ها برایتان بسیار آسان خواهد شد. در ادامه، انواع اسم‌های مشتق، همین‌طور ساختار و وزن آن‌ها را بررسی می‌کنیم. البته در مورد این مبحث می‌توانید به فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس نیز مراجعه کنید.

اسم فاعل

«اسم فاعِل»، کلمه‌ای است که بر «انجام‌دهنده کار» یا «پذیرنده حالت» دلالت می‌کند. اسم‌های فاعل هم از فعل‌های ثُلاثی مجرد و هم از فعل‌های ثُلاثی مزید ساخته می‌شوند. روش ساخت انواع اسم‌های فاعل و ساختار آن‌ها را با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.

نکته: به دومین حرف اصلی فعل، «عِیْنُ الفِعْل» گفته می‌شود.

در جدول زیر، مثال‌های بیشتری را از انواع اسم‌های فاعل ارائه کرده‌ایم. برای دسترسی به مثال‌های بیشتر توصیه می‌کنیم فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس را تهیه و مشاهده کنید.

نکته: اسم‌های فاعل بر ویژگی و صفت موقت دلالت دارند.

انواع اسم فاعل از نظر شمار

اسم‌های فاعل از نظر تعداد و شمار به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند. انواع این نوع از اسم‌های مشتق را با مثال در جدول زیر مشخص کرده‌ایم.

اسم مفعول

اسم مفعول کلمه‌ای است که «کار» یا «حالتی» بر آن واقع می‌شود. اسم‌های مفعول در واقع، اثرپذیری از فعل جمله را نشان می‌دهند. این نوع از اسم‌ها نیز مانند اسم‌های فاعل، هم از فعل‌های ثُلاثی مجرد و هم از فعل‌های ثُلاثی مزید ساخته می‌شوند. توجه داشته باشید که اسم‌های مفعول فقط از فعل‌های متعدی ساخته می‌شوند. در جدول زیر، روش ساخت آن‌ها را با مثال نشان داده‌ایم.

با توجه به مثال‌هایی که در جدول زیر آورده‌ایم، ساختار و تفاوت‌ انواع اسم‌های مفعول را بهتر می‌آموزید.

نکته: اسم‌های مفعول نیز مانند اسم‌های فاعل بر ویژگی و صفت موقت دلالت می‌کنند. در فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس، نکته‌های مهمی را در مورد اسم‌های مفعول و ساختار آن‌ها بیان کرده‌ایم.

انواع اسم مفعول از نظر شمار

در جدول زیر، انواع اسم‌های مفعول را از نظر شمار و تعداد مشخص کرده‌ایم و برای هرکدام، مثالی را نیز آورده‌ایم.

اسم فاعل و اسم مفعول چه تفاوتی دارند؟

در دو بخش قبلی، با اسم‌های فاعل و مفعول و ساختار آن‌ها آشنا شدید. همان‌طور که می‌دانید، اسم‌های فاعل و مفعولی که از فعل‌های ثلاثی مجرد ساخته می‌شوند، کاملاً با یکدیگر متفاوت‌اند اما اگر از فعل‌های ثلاثی مزید ساخته شده باشند، ساختار آن‌ها تا حد زیادی به هم شبیه است. در این حالت، تشخیص آن‌ها از هم کمی دشوار می‌‌شود.

برای تشخیص اسم‌های فاعل و مفعولی که از فعل‌های ثلاثی مزید ساخته می‌شوند، به این نکته دقت داشته باشید که در اسم فاعل، عین الفعل مکسور است اما در اسم مفعول، عین‌الفعل مفتوح است. تفاوت این نوع از اسم‌ها را با دقت به مثال‌های زیر بهتر می‌آموزید. همان‌طور که در کادر زیر ملاحظه می‌کنید، در اسم فاعل، عین‌الفعل (‍ـه‍ـ) مکسور است اما همین حرف در اسم مفعول، مفتوح است.

نکته: اسم‌های فاعل هم از فعل‌های لازم و هم از فعل‌های متعدی ساخته می‌شوند اما اسم‌های مفعول فقط از فعل‌های متعدی به دست می‌آیند.

صفت مشبهه

«صفت‌های مُشَبَّهه» بر ویژگی‌های دائمی و ثابت دلالت دارند. این صفت‌ها در وزن‌های مختلفی ساخته می‌شوند و تنوع بالایی دارند. صفت‌های مشبهه از فعل‌های لازم و ثلاثی مجرد به دست می‌آیند. وزن‌های رایج صفت‌های مشبهه را همراه با مثال، در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

برای یادگیری بهتر صفت‌های مشبهه و وزن‌های آن‌ها حتماً به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.

• وزن «فاعِل» بین صفت‌های مشبهه و اسم‌ها فاعل مشترک است. اگر اسمی که بر وزن «فاعِل» ساخته شده است بر معنای صفت دائمی دلالت داشته باشد، صفت مشبهه است اما اگر به معنای انجام‌دهنده کار باشد، نوعی اسم فاعل محسوب می‌شود.
• وزن‌ «أَفْعَل» بین صفت‌های مشبهه و اسم‌ تفضیل مشترک‌ است. اگر کلمه‌ای که با این وزن‌ ساخته شده است، به معنای رنگ یا عیب باشد، صفت مشبهه است اما اگر بر معنای «برتری» دلالت داشته باشد، نوعی صفت تفضیلی به شمار می‌آید.
• وزن «فَعول» بین صفت‌های مشبهه و اسم‌های مبالغه مشترک است. اگر اسمی که بر این وزن ساخته شده است، نشان‌دهنده صفت دائمی باشد، کلمه مورد نظر صفت مشبهه است اما اگر به معنای «کثرت ویژگی» باشد، نوعی صفت مبالغه است.
• تمامی صفت‌های مشبهه جدول بالا، با اضافه شدن «ة» به آن‌ها، به‌صورت مؤنث درمی‌آیند، به‌جز «أَفْعَل».
• اگر صفت مشبهه بر وزن «أَفْعَل» ساخته شده باشد، برای مؤنث کردن آن، باید صفت مورد نظر را به وزن «فَعْلاء» ببرید. (مانند: أحْمَر ← حَمْراء)
• صفت‌های مشبه‌ای که بر وزن «فَعْلان» ساخته شده باشند، هم با «ة» و هم با وزن «فَعْلیٰ» ساخته می‌شوند. (مانند: سَکْران ← سَکرانَة / سَکْریٰ)

صیغه مبالغه

«صیغه مبالغه» اسمی است که بر شدّت ویژگی یا بسیار انجام دادن یک عمل دلالت می‌کند. از صیغه‌های مبالغه برای نشان دادن «شغل‌ها» نیز استفاده می‌شود. این نوع از اسم‌های مشتق با وزن‌های مختلفی ساخته می‌شوند. در جدول زیر، هم وزن‌ها اسم‌های مبالغه را نشان داده‌ایم و هم مثالی را برای هرکدام ارائه کرده‌ایم.

برای اینکه کاربرد و ساختار صیغه مبالغه را بهتر درک کنید، به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.

• «ة» در ساختار اسم‌های مبالغه، نشانه مؤنث بودن کلمه نیست، بلکه علامت مبالغه است. آن دسته از اسم‌های مبالغه که دارای «ة» هستند، هم برای مؤنث و هم برای مذکر به کار می‌روند.
• آن دسته از اسم‌های مبالغه که برای اشاره به شغل‌ها به کار می‌روند (مانند: طَیّار «خلبان»، رَزّاز «برنج‌فروش»، طَبّاخ «آشپز»)، «صفت شغلی» نیز نامیده می‌شوند.

اسم تفضیل

«اسم‌های تَفضیل» بر برتری موصوف نسبت به یک پدیده یا نسبت به گروهی از پدیده‌ها دلالت دارند. اسم‌های تفضیل عربی معمولاً بر دو وزن «أَفْعَل» و «فُعْلیٰ» ساخته می‌شوند. وزن «أَفْعَل» برای اسم‌های مذکر و وزن «فُعْلیٰ» برای اسم‌های مؤنث کاربرد دارد. اسم‌های تفضیل را از فعل‌های ثلاثی مجرد می‌سازند. در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های تفضیل عربی را قرار داده‌ایم.

با توجه به نکته‌های زیر، اسم‌های تفضیل عربی را بهتر می‌آموزید. برای آموختن نکته‌های بیشتر نیز می‌توانید به فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس مراجعه کنید.

• اسم‌های تفضیل عربی در زبان فارسی هم به‌صورت «صفت تفضیلی» و هم به شکل «صفت عالی» ترجمه می‌شوند. (أَشْجَع: شجاع‌تر/ شجاع‌ترین)
• از فعل‌هایی که بر رنگ‌ها دلالت دارند اسم تفضیل ساخته نمی‌شود.
• از فعل‌هایی که بر عیوب دلالت دارند اسم تفضیل ساخته نمی‌شود.
• اگر کلمه‌ای بر وزن «أَفعَل» ساخته شده باشد اما بر معنی رنگ و عیب دلالت داشته باشد، اسم تفضیل محسوب نمی‌شود. (مانند: أَخْضَر، أحْوَل)
• چنانچه بخواهیم از اسم‌های رنگ‌ها و عیوب یا فعل‌های ثلاثی مزید، اسم تفضیل بسازیم، باید آن‌ها را بعد از کلمه‌های «اَشَدّ»، «اَکثَر»، «اَقْویٰ» و «اَقَلّ» قرار بدهیم. (مانند: ذلکَ أشَدُّ حَمراءً: آن قرمزتر است.)

اسم زمان و مکان

«اسم زمان» کلمه‌ای است که بر زمان وقوع فعل دلالت می‌کند و «اسم مکان» نیز کلمه‌ای است که بر مکان وقوع فعل دلالت دارد. در جدول زیر، وزن‌های اسم زمان را با مثال نشان داده‌ایم.

نکته: اسم‌های زمان و اسم‌های مکان جدول بالا همگی از فعل‌های ثلاثی مجرد ساخته شده‌اند. برای ساخت اسم‌های مکان از فعل‌های ثلاثی مزید، باید آن‌ها را مانند اسم مفعول ثلاثی مزید بسازیم. (مانند «مُسْتَشفیٰ» که از فعل ثلاثی مزید «إسْتَشْفیٰ» ساخته شده است.) اسم‌های زمان و مکان، همین‌طور ساختار آن‌ها در فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس آموزش داده شده است.

اسم آلت

«اسم آلت» کلمه‌ای است که بر نام ابزار دلالت دارد. این نوع از اسم‌های مشتق معمولاً از فعل‌های ثلاثی مجرد و متعدی ساخته می‌شود. در جدول زیر، وزن‌های رایج اسم‌های آلت را همراه با مثال نشان داده‌ایم.

مصدر میمی و مصدر مزید

اگرچه به‌طور کلی مصادر در دسته اسم‌های جامد قرار می‌گیرند اما مصدرهای میمی و مصدرهای مزید به این خاطر که از مصدرهای ثلاثی مجرد مشتق می‌شوند، در دسته مشتقات قرار می‌گیرند. در ادامه، ساختار هرکدام از این مصادر را با مثال بررسی می‌کنیم.

ساختار مصدر میمی

مصادر میمی از مصدرهای فعل‌های ثلاثی مجرد ساخته می‌شوند. ابتدای تمامی این مصادر، حرف «میم» قرار دارد. به همین دلیل به آن‌ها مصدر میمی گفته می‌شود. وزن‌های این نوع از اسم‌های مشتق را با مثال در جدول زیر آورده‌ایم.

ساختار مصدر مزید

مصدرهای ثُلاثی مزید، مصادری هستند که علاوه‌بر سه حرف اصلی، یک یا چند حرف زائد نیز داشته باشند. این مصادر را همراه با مثال‌هایشان در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

علاوه‌‌بر مصادر ثلاثی مزید، مصادر رُباعی مزید هم از نوع کلمه‌های مشتق به شمار می‌آیند. این مصادر دارای چهار حرف اصلی و حروف زائدند. این مصدرها را در جدول زیر و با مثال آورده‌ایم.

مصدرهای عربی، همین‌طور انواع و ساختار آن‌ها در مطلب زیر از مجله فرادرس به‌طور کامل آموزش داده شده است.

انواع اسم جامد

در زبان عربی، انواع اسم‌های جامد به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• اسم جامد مصدری
• اسم جامد غیرمصدری

ساختار هرکدام از این دو مورد را در ادامه و با مثال آموزش می‌دهیم.

اسم جامد مصدری

«اسم جامد مصدری» کلمه‌ای است که بر وقوع فعل یا پذیرفتن حالتی دلالت داشته باشد اما به زمان‌های «ماضی، مضارع و آینده» مقید نشده باشد. فعل‌های ثلاثی مجرد و رباعی مجرد در این دسته قرار ‌می‌گیرند. توجه داشته باشید که مصادر ثلاثی مزید و رباعی مزید در دسته اسم‌های مشتق قرار می‌گیرند، نه جامد. در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های جامد مصدری را ارائه کرده‌ایم.

اسم جامد غیرمصدری

«اسم جامدغیرمصدری» کلمه‌ای است که مصدر نیست و از اسم یا فعلی مشتق نشده است. در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های جامد غیرمصدری را آورده‌ایم.

آشنایی با انواع اسم ها به کمک آموزش های فرادرس

در بخش‌های قبلی این مطلب، اسم‌های جامد و مشتق در عربی را معرفی کردیم. در عین حال، انواع اسم‌های جامد و مشتق را نیز نام بردیم و بررسی کردیم. در زبان عربی، علاوه‌بر اسم‌های جامد و مشتق، انواع دیگری از اسم‌ها وجود دارند که هم ساختار و هم کاربرد آن‌ها با اسم‌های جامد و مشتق متفاوت است. به‌طور مثال، می‌توان به اسم‌های «مفرد، مثنی، جمع»، «منصرف و غیرمنصرف»، «معرب و مبنی» و... اشاره کرد. اگرچه اسم‌های عربی بسیار متنوع‌اند و مباحث مربوط به آن‌ها نیز پیچیده است اما نگران نباشید! در فیلم‌های آموزشی زیر از فرادرس، انواع اسم‌های عربی، با زبانی ساده و همراه با مثال‌های متنوع آموزش داده شده‌اند.

• فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس
• فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی از فرادرس
• فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی از فرادرس
• فیلم آموزش رایگان صرف و نحو کاربردی ۳ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۲ فرادرس

به مخاطبانی که می‌خواهند، فعل‌ها و حروف عربی را نیز در کنار اسم‌ها یاد بگیرند و قواعد آن‌ها را بیاموزند، پیشنهاد می‌کنیم، به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنند. در این فیلم‌های آموزشی، روش و اصول ترجمه زبان عربی نیز تدریس شده است.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس

مثال اسم های جامد و مشتق

تا اینجا هم با انواع اسم‌های جامد و مشتق در عربی آشنا شدید و هم به روش ساخت آن‌ها پی بردید. در این بخش، فرصت آن را دارید که با مطالعه مثال‌های متنوع، نحوه کاربرد اسم‌های جامد و مشتق را در جمله‌های عربی بیاموزید. به مخاطبانی که می‌خواهند به مثال‌های بیشتری دسترسی داشته باشند، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس را از طریق لینک زیر مشاهده کنند.

مثال اول جامد و مشتق در عربی

برای اینکه انواع اسم‌های جامد و مشتق را بهتر یاد بگیرید به مثال زیر دقت کنید.

اسم‌های این مثال و نوع آن‌ها را در ادامه نشان داده‌ایم.

• الطّالِبونَ: اسم مشتق (اسم فاعل)
• الصَّفِ: اسم جامد غیرمصدری

مثال دوم

در مثال زیر، از کلمه «الْمُحْسِنِينَ» به‌عنوان اسم مشتق (اسم فاعل) استفاده شده است. این کلمه از فعل ثلاثی مزید «أحسَنَ» مشتق شده است.

مثال سوم جامد و مشتق در عربی

در مثال زیر، نمونه‌هایی از اسم‌های جامد و مشتق را آورده‌ایم.

اسم‌های این مثال و نوع آن‌ها عبارتند از:

• أَمانَة: اسم جامد غیرمصدری
• مَحفوظَةٌ: اسم مشتق (اسم مفعول)

مثال چهارم

در جمله زیر، مثال‌هایی از اسم‌های جامد و مشتق در عربی را مشاهده می‌کنید.

اسم‌های این مثال و نوع آن‌ها عبارتند از:

• جَنَّة (جمع: جَنَّات): اسم جامد غیرمصدری
• مُكْرَمُونَ: مشتق (اسم مفعول)

مثال پنجم جامد و مشتق در عربی

مثال‌هایی از اسم‌های جامد و مشتق را در کادر زیر نشان داده‌ایم.

اسم‌های این مثال و نوع آن‌ها را در ادامه نشان داده‌ایم:

• الرَجُلُ: اسم جامد غیرمصدری
• وَسیمٌ: اسم مشتق (صفت مشبهه)

مثال ششم

در مثال زیر، از دو اسم مشتق استفاده شده است.

انواع اسم‌های این مثال را در ادامه نشان داده‌ایم.

• والِد: اسم مشتق (اسم فاعل)
• کَریمٌ: اسم مشتق (صفت مشبهه)

مثال هفتم جامد و مشتق در عربی

مثال زیر از سه اسم مشتق ساخته شده است.

انواع اسم‌های مشتق این مثال را در ادامه نشان داده‌ایم.

• طاهِرٌ: اسم فاعل
• بَسّامٌ: اسم مبالغه
• دائِمًا: اسم فاعل

مثال هشتم

در این مثال، کلمه «الکَذّابون» نوعی اسم مشتق (صیغه مبالغه) است.

مثال نهم جامد و مشتق در عربی

در این مثال، نمونه‌هایی از اسم‌های جامد و مشتق را آورده‌ایم.

انواع اسم‌های جامد و مشتق این مثال را در ادامه مشخص کرده‌ایم.

• الشَجَرَة (جمع: الأشْجارُ): جامد غیرمصدری
• الرَّبیِعِ: مشتق (صفت مشبهه)
• خَضراء: مشتق (صفت مشبهه)

مثال دهم

با دقت به مثال زیر، کاربرد اسم‌های جامد و مشتق در عربی را بهتر می‌آموزید.

اسم‌های جامد و مشتق این مثال عبارتند از:

• مِفَتاحُ: اسم مشتق (صفت مشبهه)
• البَیتِ: اسم جامد غیرمصدری

مثال یازدهم جامد و مشتق در عربی

در این مثال، چند مورد از اسامی جامد و مشتق به کار رفته‌اند.

اسم‌‌های جامد و مشتق این مثال عبارتند از:

• المَطارِ: اسم مشتق (اسم مکان)
• الساعَةَ: جامد غیرمصدری
• العاشَرَة: اسم مشتق (اسم فاعل)

مثال دوازدهم

در این مثال، کلمه «مَغْفِرَةٍ» نوعی مصدر میمی است که در دسته اسم‌های مشتق قرار می‌گیرد.

مثال سیزدهم جامد و مشتق در عربی

در مثال زیر، از دو اسم جامد و مشتق استفاده شده است.

نوع اسم‌های این مثال را در ادامه مشاهده می‌کنید.

• مُشاهَدَةِ: اسم مشتق (مصدر ثلاثی مزید)
• کتابِ: اسم جامد غیرمصدری

مثال چهاردهم

در این مثال، مصدر «الْخُرُوجَ» نوعی مصدر ثلاثی مجرد است و اسم جامد به شمار می‌آید.

مثال پانزدهم جامد و مشتق در عربی

در مثال زیر، از اسم‌های «أَرْضُ» و «مَاءَ» استفاده شده است که هر دو از نوع اسم‌های جامد غیرمصدری‌اند.

روش تشخیص اسم های جامد و مشتق

در بخش‌های قبلی یاد گرفتید که هرکدام از اسم‌های جامد و مشتق در عربی چگونه ساخته می‌شوند و چه تفاوتی با هم دارند. با این حال، گاهی ممکن است تشخیص اسم‌های جامد و مشتق از یکدیگر دشوار باشد. در این بخش، نکته‌هایی را آموزش می‌دهیم که با توجه به آن‌ها، هرگز در تشخیص اسم‌های جامد و مشتق دچار مشکل نخواهید شد.

یادگیری نکته‌های زیر موجب می‌شود که اسم‌های جامد و مشتق راحت‌تر از یکدیگر تشخیص بدهید.

• هر مصدری که فقط ۳ حرف داشته باشد، اسم جامد است. (مانند: عَيْش، أَكْل، نَوْم)
• هر مصدری که بیشتر از ۳ حرف اصلی داشته باشد، اسم مشتق است. (مانند: تَعَارُض، إسْتِيقَاظ، تَدْبِير)
• در بسیاری از موارد، هر کلمه‌ای که بتوانید برای آن هم‌خانواده‌ای را نام ببرید، اسم مشتق است. (مانند: سَعید، مَسْعود و...)
• شغل‌هایی که بر وزن «فَعّال» ساخته شده باشند، همگی اسم مشتق‌اند. (مانند: خَبّاز، بَحّار، فَتّاش)

سؤالات متداول

با خواندن بخش‌های پیشین، نکته‌های اصلی را در مورد اسم‌های جامد و مشتق در عربی آموختید. در این بخش، با سؤالات متداول در مورد این مبحث آشنا می‌شوید و نکته‌های تکمیلی را نیز در مورد اسم‌های جامد و مشتق یاد می‌گیرید.

کدام اسم‌های مشتق از فعل‌های ثلاثی مجرد ساخته می‌شوند؟

اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم تفضیل، اسم‌های زمان و مکان، اسم آلت از فعل‌های ثلاثی مجرد ساخته می‌شوند.

کدام اسم‌های مشتق از فعل‌های ثلاثی مزید ساخته می‌شوند؟

اسم فاعل، اسم مفعول، اسم مکان و زمان از فعل‌های ثلاثی مزید ساخته می‌شوند.

کدام مصدرها نوعی اسم مشتق‌اند؟

مصدرهای میمی و مصدرهای مزید (ثلاثی مزید، رباعی مزید، خماسی مزید و...) در دسته اسم‌های مشتق قرار می‌گیرند.

کدام مصدرها نوعی اسم جامدند؟

مصدرهای ثلاثی مجرد در دسته اسم‌های جامد قرار می‌گیرند.

تمرین اسم های جامد و مشتق در عربی

اسم‌های جامد و مشتق در عربی، همین‌طور روش تشخیص آن‌ها را تنها با تکرار و تمرین فراوان می‌توان یاد گرفت. در این بخش، تمرین‌هایی را هم به‌صورت چهارگزینه‌ای و هم به شکل کوتاه‌پاسخ ارائه می‌کنیم و روش پاسخگویی به آن‌ها را نیز در ادامه توضیح می‌دهیم.

تمرین جامد و مشتق بخش اول

جامد و مشتق بودن کلمه‌های زیر را مشخص کنید. همچنین نوع آن‌ها را نیز نشان دهید.

تمرین جامد و مشتق بخش دوم

در این بخش، آزمونی با ۱۵ سؤال چهارگزینه‌ای در اختیارتان قرار می‌گیرد. برای جواب دادن به هر سؤال، فقط لازم است یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، می‌توانید جواب درست سؤال‌ها را مشاهده کنید. برخی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. با کلیک روی گزینه «شرح جواب» به پاسخ تشریحی آن‌ها دسترسی خواهید داشت. پس از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده می‌کنید. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده می‌شود.

جدول خلاصه اسم های جامد و مشتق

در بخش‌های قبلی این مطلب از مجله فرادرس، انواع اسم‌های جامد و مشتق در عربی، همچنین نحوه تشخیص آن‌ها را با مثال نشان دادیم. در جدول زیر، خلاصه‌ای از انواع اسم‌های جامد و مشتق را مشاهده می‌کنید. برای هرکدام از آن‌ها در پرانتز، مثالی را قرار داده‌ایم.