۱۶ کتاب تفکر انتقادی که باید بخوانید – معرفی عناوین برتر
هدف از تقویت تفکر انتقادی در کنار سایر انواع تفکر، صرفا این نیست که به شکلی ماهرانه قادر به مباحثه منطقی راجع به یک سوژه بهخصوص باشید. هدف، دستیابی به پاسخهای درست و همینطور اتخاذ تصمیمهای درست برای خودتان و اطرافیان است. در این بین چه چیزی بهتر از یک کتاب تفکر انتقادی میتواند مهارتهای شما را صیقل دهد؟
با بهرهگیری از مهارت تفکر انتقادی میتوانید پیش از هر چیز کیفیت تصمیمات و قضاوتهای خود را بالا ببرید و باورهای خود را به شکلی بیطرفانه وارسی کنید. ذهن انسان به ندرت عینیگرا ظاهر میشود، اما با درپیشگیری تمرینها و مراحل تفکر انتقادی میتوانید ذهن خود را بیطرف و عینیگرا نگه دارید، حداقل راجع به آنچه زیربنایی از حقیقت دارد. برای مثال به باورهایی که راجع به خودتان دارید فکر کنید: برخی براساس حقایق شکل گرفتهاند و برخی دیگر نظرات شخصی دیگران راجع به شما هستند.
از سوی دیگر، برای تبدیل شدن به متفکری مستقل هم نیاز به تفکر انتقادی دارید: منظورمان کسی است که برای خود فکر میکند و مالکیت خود بر ارزشها، باورها، قضاوتها و تصمیمات را برعهده میگیرد. یادگیری تفکر مستقل این روزها مهمتر از همیشه شده، چرا که شما باید:
- هر روز انبوهی از تصمیمات مختلف بگیرید.
- سریع فکر کرده و به نتیجهگیری درست برسید.
- مشکلات و موانع مختلف را (معمولا به تنهایی) از پیش رو بردارید.
- حقایق و اطلاعاتی که از چند ده منبع مختلف دریافت میکنید را به دقت بسنجید.
- به صورت گاه و بیگاه به بازنگری در استراتژیها، باورها و عادات خود مشغول شوید.
تمام اینها را گفتیم تا به این نتیجه برسیم که یادگیری تفکر انتقادی ضروری است. این مهارتی نیست که با آن به دنیا بیایید. اما برای اینکه این مسیر اندکی آسانتر شود، فهرستی از ۱۶ کتاب تفکر انتقادی گردآوری کردهایم که با مطالعه آنها به سطح استادی میرسید. برخی از این کتابها به زبان فارسی هم برگردان شدهاند و برخی دیگر را فقط باید به زبان انگلیسی مطالعه کنید. برای آشنایی با بهترین کتاب تفکر انتقادی، از خواندن این مقاله دست نکشید.
۱. کتاب تفکر انتقادی جنیفر ویلسون
همانطور که از نام این کتاب پیداست، قرار است به شکلی ساده و جامع با هنر تفکر انتقادی آشنا شوید. در این کتاب نکات زیر را مکاشفه خواهید کرد:
- تفکر انتقادی در عمل چه شکل و شمایلی دارد.
- فرایندهای فکری مختلف تفکر انتقادی.
- زندگی شما چطور با مهارت یافتن در تفکر انتقادی بهبود مییابد.
- ذهن شما برای لذت بردن از تمرینهای تفکر انتقادی به چه چیزهایی نیاز دارد.
- تکنیکهایی که میتوان از آنها برای حل مسائل استفاده کرد.
- استراتژیهای موثر در فرایندهای تفکر انتقادی.
- راههای دستیابی به تصمیمات بهتر در زمانی که افراد دیگر هم در موضوع دخیل هستند.
- نکات اساسی برای چارچوببندی صحیح سوالات ذهنی تا بتوان در تفکر انتقادی بهینهتر بود.
- نام کتاب به انگلیسی: Critical Thinking: A Beginner’s Guide to Critical Thinking, Better Decision Making, and Problem Solving
- نویسنده: «جنیفر ویلسون» (Jennifer Wilson)
۲. کتاب صبر کن، چه شد؟
خرد از مشاهدهگری، یادگیری، تمرین و پرسیدن سوالهای درست به دست میآید. جیمز رایان در این کتاب با استفاده از مثالهایی از تاریخ، سیاست و همینطور زندگی شخصی خود، به شما اهمیت دانستن موارد زیر را آموزش میدهد:
- چگونه سوال بپرسیم و درکی بهتر از امور مختلف به دست آوریم؟
- چگونه کنجکاوتر باشیم؟
- چگونه خودمان را به انجام کارها وادار کنیم؟
- چطور روابطی مستحکمتر برقرار کنیم؟
- و چطور روی مسائل مهم زندگی متمرکز باقی بمانیم؟
این کتاب با ۵ سوال بنیادین شروع میشود:
- چه...؟
- برایم سوال است که...؟
- نمیتوانستیم حداقل...؟
- چطور میتوانم کمک کنم...؟
- آنچه واقعا اهمیت دارد...؟
با آگاهی از فرمولبندی و نحوه طرح سوالات درست، جایی برای سوء تفاهم و سوء برداشت باقی نمیماند. از سوی دیگر با پرسیدن سوالات اشتباه، به احتمال زیاد پاسخهای اشتباه را نیز دریافت خواهید کرد. این کتاب باعث میشود احساس شجاعت بیشتری به دست آورید. در واقع سوال پرسیدن، جرات میخواهد. با پرسیدن سوالات درست از خودتان و دیگران میتوانید تصمیماتی آگاهانه بگیرید و اعمالی قاطعانه را پشت سر بگذارید.
در مجموع این کتاب تفکر انتقادی باعث میشود احساس شجاعت بیشتری به دست آورید. در واقع هرچه نباشد، طرح پرسش نیازمند شجاعت است. با پرسیدن سوالات درست از خودتان و دیگران، میتوانید تصمیماتی آگاهانه گرفته و دست به کارهایی موثر بزنید.
- نام کتاب به انگلیسی: Wait, What?: And Life’s Other Essential Questions
- نویسنده: «جیمز ای. رایان» (James E. Ryan)
۳. کتاب هوشمندانهتر فکر کن
این کتاب به شما میآموزد که چطور ذهن خود را به گونهای تمرین دهید که بیشتر به نفعتان کار کند. نویسنده کتاب، خود یک مربی تفکر انتقادی است و بنابراین مجموعهای از ابزارها و تکنیکهای کاربردی را در اختیارتان میگذارد تا بتوانید از تفکر انتقادی در زندگی روزمره و همینطور کسبوکار بهره ببرید. بنابراین اگر به دنبال موارد زیر میگردید، باید حتما به سراغ این کتاب تفکر انتقادی بروید:
- بهبود مهارتهای تفکر انتقادی
- به دست آوردن درکی بهتر از مسائل و مفاهیم پیچیده
- یادگیری نحوه بهکارگیری این مهارتها به صورت عملی
با این کتاب میآموزید که چطور میتوان مشکلات واقعی و نیازمند راهکار را شناسایی کرد و بنابراین وقت خود را صرف رسیدگی به مشکلات واهی نمیکنید.
- نام کتاب به انگلیسی: Think Smarter: Critical Thinking to Improve Problem-Solving and Decision-Making Skills
- نویسنده: «مایکل کالت» (Michael Kallet)
۴. کتاب قدرت ذهن
در این کتاب، کارل آلبرکت به شما نشان میدهد که چطور میتوان:
- به توانمندی ذهنی دست یافت.
- افکاری واضحتر، منطقیتر و خلاقانهتر داشت.
- حافظه را بهبود داد.
- مسائل را حل کرد.
- تصمیماتی موثرتر اتخاذ کرد.
کارل آلبرکت در این کتاب راجع به شش توانایی بنیادین صحبت میکند که با دستیابی به آنها میتوانید تطبیقپذیری بیشتری از خود به نمایش گذاشته و به متفکری مبتکر تبدیل شوید. این کتاب ضمنا پر شده از تمرینهای عملی، تصاویر جذاب، بازیها و معماهایی که تواناییهای ذهنی شما را بهبود میبخشند.
- نام کتاب به انگلیسی: Brain Power: Learn to Improve Your Thinking Skills
- نویسنده: «کارل آلبرکت» (Karl Albrecht)
مطالب پیشنهادی برای مطالعه:
- تفکر انتزاعی چیست؟ – به زبان ساده + کاربرد و اهمیت
- تقویت تفکر انتزاعی با ۹ روش موثر
- تفکر خلاق چیست و چطور آن را بهبود و رشد دهیم؟ — راهنمای کامل و جامع
- تفکر استراتژیک چیست؟ — به زبان ساده + مثال
- مهارت حل مسئله چیست؟ — از صفر تا صد
- ۲۷ تکنیک مثبت اندیشی که باید بدانید – به زبان ساده
۵. کتاب هنر شفاف اندیشیدن
کتاب هنر شفاف اندیشیدن که چندین بار به زبان فارسی برگردان شده، پنجرهای به روانشناسی و منطق در ذهن انسان است. اینکه ما چطور:
- تصمیم میگیریم.
- گزینهها و انتخابها را ارزشسنجی میکنیم.
- سوگیریهای شناختی را در خود شکل میدهیم.
این کتاب به شما کمک میکند که قادر به تشخیص و شناسایی افکار اشتباه باشید، تصمیماتی بهتر اتخاذ کنید و رفتارها و عادات ناخواسته را تغییر دهید.از سوی دیگر، نحوه تفکر شما راجع به خودتان و زندگی تغییر میکند، زیرا در این کتاب ۹۹ فصل کوتاه داریم که رایجترین خطاهای قضاوتی را همراه با مثال و راهکارهای برطرفسازی، شرح میدهند. بنابراین اگر میخواهید شفافتر کنید، تصمیماتی بهتر بگیرید، سوگیریهای خود را بشناسید و احساس بهتری نسبت به خودتان به دست آورید، این کتاب تفکر انتقادی برای شما نوشته شده است.
- نام کتاب به انگلیسی: The Art of Thinking Clearly
- نویسنده: «رولف دوبلی» (Rolf Dobelli)
۶. کتاب منطقی بودن
وقتی تصمیم به پژوهش گستردهتر روی منطق و بهبود مهارت تفکر انتقادی خود گرفتهاید، این کتاب همان چیزی خواهد بود که دنبالش میگردید. «منطقی بودن» نوشتاری واضح دارد و تمام بلوکهای بنیادین و سازنده منطق و تفکر انتقادی را یکییکی مقابل چشم میگذارد.
تمدنهای باستانی بیشتر از ما به اهمیت پژوهش روی منطق و سخنشناسی پی برده بودند. به کمک این کتاب میتوانید همان عناصر بنیادینی که از یاد جوامع مدرن رفتهاند را به زندگی خود بازگردانید. با مطالعه این کتاب تفکر انتقادی متوجه میشوید که تفکر منطقی هرچه بیشتر به معنای نادیده گرفتن احساسات نیست. بدین معناست که باید کار را با احساسات شروع کنید و سپس با پیوند زدن منطق و احساسات، هم تصمیماتی بهتر بگیرید و هم دورنمایی واضحتر از مسیر حرکت خود در زندگی داشته باشید.
- نام کتاب به انگلیسی: Being Logical: A Guide to Good Thinking
- نویسنده: «دی. کیو. مکاینرنی» (D.Q. McInerny)
۷. کتاب نابخردیهای پیشبینیپذیر
«نابخردیهای پیشبینی پذیر: نیروهای پنهانی که به تصمیمات ما شکل میدهند» پر شده از مثالهای اینکه چقدر:
- تصمیمات ما غیر منطقی هستند.
- تصمیمات خود را به شکلی آنی میگیریم.
- خودمان را با مثبتاندیشی فریب میدهیم.
نویسنده این کتاب انبوهی تله ذهنی و رفتارهای ناقص را به شما معرفی میکند که به زندگی شکلی دشوارتر میبخشند. بعد از مطالعه این کتاب اما دانش بسیار بیشتری راجع به نواقص انسانی خواهید داشت و میدانید چطور نباید در دام تفکر غیر منطقی افتاد. از سوی دیگر تصمیماتی آگاهانهتر خواهید گرفت که بر مبنای حقایق استوار شدهاند و نه نظرات شخصی.
- نام کتاب به انگلیسی: Predictably Irrational: The Hidden Forces That Shape Our Decisions
- نویسنده: «دکتر دن اریلی» (Dr. Dan Ariely)
۸. کتاب یک سوال زیباتر
دانستن اینکه چطور میتوان سوالات درست پرسید، تعیینکننده موفقیت شما در حوزههای گوناگون زندگی خواهد بود. حوزههایی مانند:
- تاثیرگذاری بر دیگران
- خارج شدن از شرایط دشوار
- بازنگری در باورهایتان
- دلسوزی نشان دادن به خودتان و دیگران
- فائق آمدن بر اشتباهات و ترسها
وارن برگر در این کتاب افرادی را مثال میزند که به خاطر مهارت خود در طرح پرسش و ممانعت از پیشداوری نسبت به آنچه ممکن است در جواب بشنوند، به موفقیت رسیدهاند. این کتاب به شما میگوید که چطور میتوان ایدههای نوآورانه و نبوغآمیز را با پیادهسازی دوباره و دوباره آنها به شکلی کاملا یکسان، به نابودی نکشاند. با پرسیدن سوالات درست از خودتان و دیگران، فرصتی برای نمایش ایدههای خود به گونهای خواهید داشت که بقیه را به دیدن و شنیدن خود متقاعد میکنند.
- نام کتاب به انگلیسی: A More Beautiful Question: The Power of Inquiry to Spark Breakthrough Ideas
- نویسنده: وارن برگر (Warren Berger)
۹. کتاب آیین نامهای برای استدلال ها
این کتاب بدان خاطر تحسینبرانگیز ظاهر میشود که آنتونی وستون بیشمار نصیحت معرکه و عملی در اختیارتان میگذارد و همگی به شکلی منطقی و واضح تشریح میشوند. مثالهای موجود در این کتاب واقعگرایانه و کارآمد هستند و هرچیزی، از استدلالهای کلامی گرفته تا استدلالهای تمثیلی را تحت پوشش قرار میدهند.
زمانی که یک بار خواندن این کتاب را به پایان برسانید، دلتان میخواهد دیگر همیشه آن را همراه خود داشته باشید تا در لحظات چالشبرانگیز زندگی، از آن کمک بگیرید.
- نام کتاب به انگلیسی: A Rulebook for Arguments
- نویسنده: «آنتونی وستون» (Anthony Weston)
۱۰. کتاب تفکر سریع و کند
دنیل کانمن، نویسنده این کتاب، یک روانشناس مشهور است که جایزه نوبل اقتصاد را نیز برده است. در این کتاب کشف خواهید کرد که چطور هم قادر به اعتماد به شهود هستید و هم نه. و اینکه چطور میتوان از دو سامانهای استفاده کرد که نحوه تفکر شما را به پیش میرانند.
نخستین سامانه سریع، شهودی و عاطفی است. سامانه دوم اما سرعت کمتری دارد، مبتنی بر حقایق است و ساختار منطقیتری به نمایش میگذارد. نویسنده کتاب بحث میکند که با آگاهی نسبت به این دو سامانه، میتوانید تفاوتی بنیادین در موارد زیر پدید آورید:
- چگونگی طراحی استراتژیهایتان
- چگونگی پیشبینی پیامدها
- چگونگی ممانعت از سوگیریهای شناختی
- و حتی چیزهای سادهای مانند چگونگی انتخاب رنگهای دفتر خانگی
اگر به دنبال یک کتاب تفکر انتقادی معرکه میگردید تا بدانید چه زمانی باید از منطق استفاده کرد و توانمندی ذهنی بالاتر داشت، «تفکر، سریع و کند» برای شما نوشته شده.
- نام کتاب به انگلیسی: Thinking, Fast and Slow
- نویسنده: «دنیل کانمن» (Daniel Kahnman)
۱۱. کتاب ذهن سازمان یافته
یک ذهن آشوبزده قادر به تفکر انتقادی نیست. مثل این میماند که در حال پختن غذای محبوب خانواده خود در آشپزخانهای تنگ و ناکارآمد باشید. از آنجایی که گویی تمام اطلاعات ذخیره شده در ذهن پس از پشت سر گذاشتن تجارب روزمره زندگی کافی نیستند، عصر مدرن هم انبوهی داده بهدردنخور را به آنها اضافه میکند.
کتاب «ذهن سازمانیافته» به شما در مرتبسازی و سازمان دادن به افکار کمک میکند و در این مسیر از چهار عنصر در سیستم توجه انسان بهره خواهید گرفت:
- حالت سرگردانی ذهن
- حالت اجرایی مرکزی
- فیلتر توجهی
- کلید توجهی
این کتاب نشان میدهد که چطور میتوان در ابعاد مختلف زندگی، تفکر انتقادی را بهبود داد و تصمیماتی بهتر اتخاذ کرد. دنیل جی. لویتین واقعا قادر به تغییر دادن زندگی شما خواهد بود، خصوصا اگر با موانعی مانند اهمالکاری، چندکاری و عدم امکان مسدود کردن جهان بیرون دست و پنجه نرم میکنید. در مجموع بهتر است که با نحوه تفکر درست در عصر انفجار اطلاعات آشنا باشید.
- نام کتاب به انگلیسی: The Organized Mind: Thinking Straight in the Age of Information Overload
- نویسنده: «دنیل جی. لویتین» (Daniel J. Levitin)
۱۲. کتاب هرآنچه فکر میکنی را باور نکن
توماس کیدا در این کتاب به شکلی ظریف راجع به شش اشتباه بالقوه در تفکر شما صحبت میکند:
- اولین اشتباه، فریفتگی با داستانها و نادیده گرفتن حقایق و آمارها است.
- دومین اشتباه جستجو برای تاییدیهای بر آن چیزیست که از قبل میدانیم یا باور داریم.
- سومین اشتباه، دست کم گرفتن نقش شانس و اتفاق در زندگی است.
- چهارمین اشتباه باور به اینست که آنچه میبینید، همیشه حقیقت است.
- اشتباه پنجم بیش از حد سادهسازی است.
- اشتباه ششم هم باور کردن (یا اعتماد کردن به) حافظههای معیوب است.
این کتاب تفکر انتقادی واقعا میتواند چشمتان را به روی زندگی باز کند، منجر به پذیرش خودتان همانطور که هستید میشود و نحوه اتخاذ تصمیمات را دگرگون میسازد.
نام کتاب به انگلیسی: Don't Believe Everything You Think: The 6 Basic Mistakes We Make in Thinking
نویسنده: «توماس ای. کیدا» (Thomas E. Kida)
۱۳. کتاب تصمیم
آیا میدانید که شما برای هرکاری که انجام میدهید استراتژی دارید؟ از مسواک زدن دندانها گرفته تا پیدا کردن دوستان تازه، از انتخاب حرفه شغلی گرفته تا سر و کله زدن با آدمهای بدقلق. با توجه به اینکه برای هرکاری یک استراتژی دارید، کاملا منطقی است که هر روز استراتژیهای خود را بیش از پیش توسعه داده و آنها را به شانس واگذار نکنید.
کتاب تصمیم: ۵۰ الگو برای تفکر راهبردی میتواند مهارت تفکر انتقادی شما را بهبود داده و زندگی را برایتان آسانتر و لذتبخشتر کند. این کتاب حاوی ۶۰ نمایه است که استراتژیهای شناخته شده مانند «مدل قوی سیاه» یا «مدل عملکرد شخصی» را به صورت خلاصه تشریح میکنند.
کتاب تصمیم برای آنهایی است که میخواهند انعطافپذیری خود را در تفکر انتقادی افزایش دهند، چالشها را آسانتر بپذیرند و کنترل بیشتری بر تصمیمات و انتخابهای خود داشته باشند.
نام کتاب به انگلیسی: The Decision Book: 50 Models for Strategic Thinking
نویسندگان: «مایکل کروگروس» (Mikael Krogerus)، «رومن چپلر» (Roman Tschäppeler)، «فیلیپ ارنهارت» (Philip Earnhart) و «جنی پینینگ» (Jenny Piening)
۱۴. دروغ های مسلح
به کمک این کتاب که بار دیگر توسط دنیل لویتین نوشته شده، نحوه تفکر انتقادی را میآموزید و این را نیز فرا میگیرید که چطور تحت تاثیر اطلاعات دستکاری شده، مانند گرافیکها و آمارهای گمراهکننده یا اخبار دروغین نباشید.
این کتاب حاوی سه بخش اصلی است:
- ارزیابی اعداد: چطور آمارها و دادهها را بخوانیم تا متوجه شویم چه مضامین زیرینی دارند و تحلیلی عینیتر را پشت سر بگذاریم.
- ارزیابی کلمات: چطور اطلاعات دریافتی از متخصصان را بسنجیم و تفاوت میان وقوع و شیوع، درک خطر و تفکر احتمالی را درک کنیم.
- ارزیابی جهان: چه برداشتی از روشهای علمی برای انواع مختلف منطق داشته باشیم.
اساسا این کتاب انبوهی غذای فکری در اختیارتان گذاشته و بدین ترتیب، مهارت تفکر انتقادی را در شما بهبود میبخشد.
- نام کتاب به انگلیسی: Weaponized Lies: How to Think Critically in the Post-Truth Era
- نویسنده: «دنیل جی. لویتین» (Daniel J. Levitin)
۱۵. چگونه درباره چیزهای عجیب بیندیشیم
این کتاب حاوی دستورالعملهایی ارزشمند راجع به نحوه استفاده از تفکر انتقادی برای دستیابی به منطق است، بدون اینکه خستهکننده یا دشوار ظاهر شود.
تئودور شیک و لوئیس وان به شکلی موثر به تشریح عناصر کلیدی در چگونگی ارزیابی شواهد، مرتبسازی دلایل و تشخیص میزان دقت ادعاها میپردازند و بنابراین داریم راجع به کتابی بسیار خواندنی برای تمام دانشجویان حرف میزنیم. اگر میخواهید تصمیمگیریهایی بهتر و متکی بر شواهد و استدلال داشته باشید، این کتاب برای شما نوشته شده است.
- نام کتاب به انگلیسی: How to Think About Weird Things: Critical Thinking for a New Age
- نویسندگان: «تئودور شیک» (Theodore Schick) و «لوئیس ون» (Lewis Vaughn)
۱۶. کتاب ۵ رکن تفکر موثر
اگر تا به حال خودتان را درحالی یافتهاید که بر سر مشکلی گیر کردهاید یا به سختی میتوانید به ایدههای جدید برسید، این کتاب نحوه یافتن راهکارهای خلاقانه برای چالشهای دشوار زندگی را آموزش میدهد. این کتاب تفکر انتقادی روی ارزشهای تفکر موثر تاکید دارد و اینکه چطور میتوان در استفاده روزمره از آن به مهارت رسید.
- نام کتاب به انگلیسی: The 5 Elements of Effective Thinking
- نویسندگان: «ادوارد بی. برگر» (Edward B. Burger) و «مایکل استاربرد» (Michael Starbird)
پاسخ به چند پرسش راجع به کتابهای تفکر انتقادی
در ادامه به چند پرسشی پاسخ میدهیم که معمولا در زمینه تفکر انتقادی، ذهن افراد را به خود مشغول میکنند.
آیا کتاب خواندن به تقویت تفکر انتقادی کمک میکند؟
مطالعه مداوم به معنای ارزشسنجی، درک و استدلال مداوم است. از آن جایی که با مطالعه، این مهارتها به شکلی آهسته اما پیوسته در ما تقویت میشوند، کتابخوانی تاثیری شگرف روی قابلیتهای تفکر انتقادی شخص میگذارد.
بهترین کتاب تفکر انتقادی چیست؟
اگر به دنبال کتابی برای تقویت مهارت تفکر انتقادی خود باشید، انبوهی گزینه مختلف را به زبان انگلیسی و فارسی خواهید یافت. از جمله کتابهای برتر در این زمینه میتوان به «هنر شفاف اندیشیدن»، «کتاب تصمیم»، «نابخردیهای پیشبینیپذیر» و «دروغهای مسلح» اشاره کرد. در این مقاله، این کتابها و بیش از ده کتاب دیگر را معرفی و از نظر رد کردیم.