مقیاس چیست و چه کاربردی در نقشه های معماری دارد؟

مقیاس نقشه نشان‌دهنده نسبت اندازه‌های روی نقشه به اندازه‌های دنیای واقعی است. اندازه آیتم‌ها و اجسامی که در نقشه‌ها نمایش داده می‌شوند، معمولا با اندازه واقعی آن‌ها تفاوت دارد. به عنوان مثال، نقشه‌های حمل و نقل عمومی، مسیر حرکت وسایل نقلیه عمومی را نمایش می‌دهند. قطعا اندازه این مسیرها نسبتا به واقعیت کوچک‌تر شده است. نسبت کوچک شدن ترسیمات این نقشه، مقیاس نام دارد. در برخی از حوزه‌ها مانند تولید قطعات مکانیکی، اجسام با ابعاد بزرگ‌تر در نقشه‌ها به نمایش درمی‌آیند تا بتوان اطلاعات بیشتری را از جزئیات آن‌ها دریافت کرد. در پروژه‌های ساختمانی، تعدا زیادی پلان و نقشه از جمله پلان موقعیت، سایت پلان، پلان ستون‌گذاری، پلان فونداسیون، پلان کف، نقشه مقطع و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقیاس، یکی از پارامترهای مهم در ترسیم و خواندن این نقشه‌ها است. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم ببینیم مقیاس چیست و چه کاربردی در نقشه‌های معماری دارد.

در ادامه، ضمن تعریف کلی مقیاس و مفهوم مقیاس در معماری، روش‌های نمایش این پارامتر نقشه‌کشی را معرفی می‌کنیم. سپس، به بررسی انواع نقشه از نظر مقیاس و انواع مقیاس‌های رایج در معماری می‌پردازیم. در نهایت، نحوه مشاهده و تغییر مقیاس در اتوکد و تبدیل مقیاس‌ها به یکدیگر را آموزش می‌دهیم.

مقیاس در نقشه چیست؟

نقشه، تصویری است که وضعیت المان‌های دنیای واقعی را بر روی یک سطح دوبعدی مانند کاغذ نمایش می‌دهد. به عنوان مثال، در یک نقشه جغرافیایی، موقعیت شهرها، استان‌ها و یا کشورهای مختلف نسبت به یکدیگر نشان داده شده‌اند. به نظر شما، آیا فاصله دو شهر بر روی نقشه جغرافیایی با فاصله واقعی آن‌ها برابر است؟

به منظور نمایش موقعیت شهرها بر روی نقشه، نمی‌توانیم از اندازه‌های واقعی استفاده کنیم؛ زیرا برای این کار، به چندین کیلومتر مربع کاغذ و چندین تن مداد نیاز خواهیم داشت. بنابراین، به منظور نمایش المان‌های دنیای واقعی بر روی کاغذ، معمولا اندازه آن‌ها را تغییر می‌دهیم. البته این تغییر، به صورت یکنواخت و با یک نسبت مشخص انجام می‌شود. این نسبت، مقیاس نام دارد. به عبارت دیگر، به نسبتی که توسط آن بتوانیم فاصله‌های روی نقشه را به اندازه‌های واقعی تبدیل کنیم، مقیاس می‌گوییم.

در صورت اندازه‌گیری فاصله بین دو نقطه روی نقشه، اندازه به دست‌آمده با فاصله آن دو نقطه در دنیای واقعی تفاوت خواهد داشت. به عنوان مثال، اگر اندازه به دست آمده برابر با 10 سانتی‌متر بوده و مقیاس نقشه به صورت 1 به 25000 بیان شده باشد، فاصله نقاط مورد نظر در دنیای واقعی برابر با 2/5 کیلومتر خواهد بود. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، استفاده از مقیاس، به ما کمک می‌کند تا ضمن نمایش اندازه‌های بزرگ در فضای کوچک و محدود کاغذ، رابطه بین المان‌های مختلف را به خوبی درک کنیم. البته کاربرد مقیاس، به نمایش المان‌های بزرگ بر روی کاغذ محدود نمی‌شود. اگر بخواهیم یک قطعه کوچک را با اندازه برابر یا بزرگ‌تر به همراه اطلاعات بیشتر بر روی کاغذ نشان دهیم، دوباره از مقیاس استفاده می‌کنیم.

مقیاس نقشه چگونه نمایش داده می شود؟

روش‌های مختلفی برای نشان دادن مقیاس نقشه وجود دارد. متداول‌ترین روش نمایش مقیاس، استفاده از فرم عددی یا کسری است. در این روش، مقیاس به صورت زیر بیان می‌شود:

$$a : b$$

$$\frac { a } { b }$$

در صورت کوچک‌تر بودن اندازه‌های نقشه نسبت به اندازه‌های واقعی (مانند نقشه‌های جغرافیایی)، به جای $$a$$، عدد 1 و به جای $$b$$، نسبت تبدیل اندازه‌های واقعی به فواصل روی نقشه را می‌نویسند. در صورت بزرگ‌تر بودن اندازه‌های نقشه نسبت به اندازه‌های واقعی (مانند نقشه قطعات مکانیکی کوچک)، به جای $$b$$، عدد 1 و به جای $$a$$، نسبت تبدیل اندازه‌های واقعی به فواصل روی نقشه را می‌نویسند. به عنوان مثال، نقشه زیر را در نظر بگیرید.

فرض کنید مقیاس نقشه بالا برابر با $$1:50000$$ یا $$\frac { 1 } { 50000 }$$ است. برای بیان این نسبت می‌گوییم مقیاس نقشه برابر با یک به پنجاه هزار است. به عبارت دیگر، هر یک واحد طول بر روی نقشه، با پنجاه هزار واحد طول در واقعیت برابری می‌کند. در تصویر بالا، فاصله نقطه A تا B، برابر با 3 واحد طول است. بنابراین، این فاصله در واقعیت برابر می‌شود با:

$$3 \times 50000 = 150000$$

یعنی اگر واحد طول نمایش داده شده در نقشه برابر با سانتی‌متر باشد، فاصله بین A تا B در واقعیت برابر با 150000 سانتی‌متر یا 1/5 کیلومتر است. در ادامه، به معرفی مفهوم مقیاس در نقشه‌های ساختمانی و معماری می‌پردازیم و در مورد انواع مقیاس‌ها و روش‌های محاسبه آن‌ها صحبت می‌کنیم.

مثال: محاسبه فاصله دو نقطه از روی نقشه

مقیاس یک نقشه برابر با 1:200 و فاصله دو نقطه روی آن برابر با 4/5 سانتی‌متر است. فاصله این دو نقطه در اندازه واقعی، چند متر است؟

مقیاس نقشه برابر با 1:200 یا $$\frac { 1 } { 200 }$$ است. به عبارت دیگر، اندازه‌های واقعی تقسیم بر 200 شده و بر روی نقشه نمایش داده شده‌اند. بنابراین، به منظور محاسبه فاصله واقعی دو نقطه، باید فاصله به دست‌آمده از روی نقشه را ضرب در 200 کنیم. به این ترتیب، داریم:

$$4/5 \times 200 = 900$$

فاصله دو نقطه در واقعیت برابر با 900 سانتی‌متر است. برای تبدیل واحد سانتی‌متر به متر، سانتی‌متر را تقسیم بر 100 می‌کنیم. در نتیجه:

$$\frac { 900 cm } { 100 } = 9 m$$

فاصله دو نقطه در واقعیت برابر با 9 متر است.

مقیاس در نقشه ساختمانی و معماری چیست؟

نقشه‌های ساختمانی، ترسیماتی هستند که به منظور نمایش گرافیکی سازه‌ها و اطلاعات مرتبط با آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نقشه‌ها نیز مانند بسیاری از نقشه‌های دنیای مهندسی، از یک نسبت یا مقیاس مشخص برای پیاده‌سازی المان‌های واقعی بر روی کاغذ استفاده می‌کنند.

در مهندسی سازه و معماری، مقیاس با اصطلاح «اِسکِیل» (Scale) نیز شناخته می‌شود. اسکیل نقشه‌های ساختمانی، برای درک بهتر کلیت پروژه، موقعیت قرارگیری المان‌های مختلف نسبت به یکدیگر و به دست آوردن اندازه‌های واقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نقشه‌های ساختمانی به پنج گروه اصلی شامل نقشه‌ها و پلان‌های معماری، سازه‌ای، برق، لوله‌کشی و نازک‌کاری تقسیم می‌شوند. رسم تمام این نقشه‌ها، با توجه به مقیاس‌های استاندارد انجام می‌گیرد.

محل نمایش مقیاس در نقشه ساختمانی و معماری

مقیاس نقشه‌های ساختمانی، در بخش مشخصات یا «بلوک عنوان» (Title Block) نوشته می‌شود. بلوک عنوان، کادری است که در یکی از گوشه‌های نقشه (معمولا گوشه پایین-راست) به نمایش درمی‌آید. برای اطلاع از مشخصات عمومی نقشه نظیر نام‌ها، تاریخ‌ها، توضیحات کلی، کد شناسایی، کد بازنگری، مقیاس و ابعاد شیت، می‌توان به محتوای این کادر مراجعه کرد. در برخی از موارد، مقیاس در نزدیکی اندازه‌گذاری‌ها یا به طور واضح در پایین نقشه نوشته می‌شود.

نوع مقیاس در نقشه ساختمانی و معماری

مقیاس نقشه‌های ساختمانی و معماری، از نوع مقیاس عددی است. به عنوان مثال، اگر المان‌ها با اندازه واقعی رسم شده باشند، می‌گوییم مقیاس نقشه، 1:1 است. در نقشه‌ای با مقیاس 1:100، هر واحد طول بر روی نقشه، با 100 برابر همان واحد طول در واقعیت برابری می‌کند. عدد سمت چپ مقیاس، اندازه مبنای ترسیمات و عدد سمت راست مقیاس، اندازه مبنای المان‌های واقعی را نمایش می‌دهد. به عنوان مثال، در مقیاس 1:5، المان‌های واقعی، پنج برابر بزرگ‌تر از ترسیمات بوده اما در مقیاس 5:1، ترسیمات پنج برابر بزرگ‌تر از المان‌های واقعی هستند.

مقیاس های اصلی در معماری

از مقیاس‌های اصلی در معماری می‌توان به مقیاس 1:1000، 1:500، 1:200، 1:100، 1:50، 1:20، 1:10، 1:5، 1:2 و 1:1 اشاره کرد. البته در برخی از موارد، مقیاس‌های 1:250 و 1:25 نیز به عنوان مقیاس‌های معماری در نظر گرفته می‌شوند. مقیاس‌های بسیار کوچک مانند 1:20000 و 1:10000، مقیاس‌های رایج در نقشه‌های شهری به شمار می‌روند. مقیاس‌های 1:400، 1:300 و 1:75 نیز از مقیاس‌های متداول در دیگر حوزه‌های مهندسی هستند.

اشل یا خط کش معماری چیست؟

خط‌کش مقیاس، خط‌کش معماری یا اَشَل، یک خط‌کش سه‌وجهی است که برای اندازه‌گیری نقشه‌های معماری با مقیاس‌های متفاوت و تبدیل مقیاس‌ها به یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. معماران از این خط‌کش برای رسم پلان کف و نماهای ارتوگرافیک کمک می‌گیرند. برای اطمینان از دوام بالا، اشل معمولا از جنس فلز یا پلاستیک فشرده ساخته می‌شود.

جفت‌مقیاس‌های رایج در خط‌کش‌های معماری سه‌وجهی، عبارت هستند از:

• 1:1/1:10
• 1:2/1:20
• 1:5/1:50
• 1:100/1:200
• 1:500/1:1000
• 1:1250/1:2500

اشل به معماران کمک می‌کند تا ضمن تبدیل مقیاس‌های مختلف به یکدیگر، مقیاس ترسیمات خود را به خوبی و با دقت رعایت کنند.

چگونه در مبحث مقیاس و نقشه کشی حرفه ای شویم؟

رسم دقیق نقشه‌ها بر اساس یک مقیاس مشخص و جابجایی بین مقیاس‌های مختلف، از مهارت‌های ضروری برای موفقیت در نقشه‌کشی معماری و طراحی فضاها است. یک معمار خوب باید بتواند نسبت‌ها را به خوبی درک کند و المان‌های مختلف را بر اساس مقیاس‌های مورد نظر بر روی کاغذ بیاورد. البته منظور از کاغذ، صفحه ترسیم نقشه است. این صفحه می‌تواند یک کاغذ یا رابط کاربری یک نرم‌افزار مانند اتوکد، رویت یا هر نرم‌افزار تخصصی دیگر باشد. در حوزه معماری و طراحی، داشتن مهارت‌های نرم‌افزاری ضروری است. این مهارت در کنار کسب تجربه با انجام پروژه‌های مختلف، شما را به موفقیت شغلی و حرفه‌ای شدن در حوزه مورد نظرتان نزدیک‌تر می‌کند. در اغلب موارد، هیچ مسیر میانبری برای موفقیت وجود ندارد. با این وجود، انتخاب یک راهنمای خوب می‌تواند باعث هموارتر شدن مسیر شود.

فرادرس، فیلم‌های آموزشی متعددی را در زمینه کسب مهارت نقشه‌کشی در معماری تهیه کرده است که می‌توانند شما را در یادگیری سریع، راحت و کاربردی این مهارت یاری دهند. لینک مشاهده برخی از فیلم‌های این مجموعه در ادامه آورده شده است:

• فیلم آموزش نقشه‌‌کشی عمومی ساختمان فرادرس
• فیلم آموزش اصول طراحی معماری و نقشه‌کشی ساختمان برای ورود بازار کار فرادرس
• فیلم آموزش رویت آرکیتکچر در معماری فرادرس
• فیلم آموزش نقشه‌کشی سازه‌های بتنی با اتوکد فرادرس

روش نمایش مقیاس نقشه چیست؟

چندین روش برای نمایش مقیاس بر روی نقشه وجود دارد. از متداول‌ترین روش‌های نمایش مقیاس نقشه می‌توان به نمایش عددی یا کسری، نمایش خطی و بیان کلامی اشاره کرد.

مقیاس نسبی، کسری یا اعشاری چیست؟

مقیاس نسبی، کسری و اعشاری، از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌های نمایش مقیاس نقشه هستند که به صورت عددی نوشته می‌شود. به عنوان مثال، اگر هر یک واحد طول بر روی نقشه با صد واحد طول در واقعیت برابر باشد، مقیاس نسبی نقشه برابر خواهد بود با:

$$1:100$$

$$\frac { 1 } { 100 }$$

این روش بیان مقیاس، معمولا در کشورهای دارای سیستم متریک مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقیاس‌های عددی را می‌توان به صورت اعشاری نیز بیان کرد. به عنوان مثال، مقیاس بالا در روش نمایش اعشاری به صورت زیر نوشته می‌شود:

$$0.01$$

در سیستم‌های غیرمتریک نیز امکان استفاده از مقیاس‌های کسری وجود دارد. به عنوان مثال، مقیاس زیر را در نظر بگیرید:

$$1/4 '' = 1' - 0$$

این مقیاس به ما می‌گوید که فاصله یک‌چهارم اینچ بر روی نقشه برابر با یک فوت در واقعیت است.

مقیاس خطی چیست؟

«مقیاس خطی» (Linear Scale)، یکی دیگر از روش‌های رایج نمایش مقیاس بر روی نقشه‌ها است. در نقشه‌های معماری، این مقیاس به صورت یک خط ساده با چند بازه مشخص نمایش داده می‌شود. اعداد روی این خط، فاصله‌ها و اندازه‌های واقعی هستند. به این ترتیب، شخصی که از نقشه استفاده می‌کند، می‌تواند به راحتی و با استفاده از یک خط‌کش یا حتی انگشتان دست، فاصله دقیق یا تقریبی دو نقطه روی نقشه را به دست بیاورد.

مقیاس کلامی یا مرکب چیست؟

مقیاس مرکب یا «مقیاس کلامی» (Verbal Scale)، روشی است که برای بیان مقیاس نقشه در سیستم‌های غیرمتریک (مانند سیستم بریتانیایی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، معمولا بیان می‌شود که هر اینچ روی نقشه برابر با چند فوت یا مایل در واقعیت است. به عنوان مثال، به مقیاس کلامی زیر دقت کنید:

هر 1 اینچ برابر با 1 مایل

یا

$$\frac { 1 in } { 1 Mi }$$

البته مقیاس کلامی را نیز می‌توان مانند مقیاس عددی نوشت. در این حالت، برای مثال بالا، داریم:

$$1 : 63360$$

با وجود امکان نمایش عددی مقیاس کلامی، درک آن برای خواننده نقشه می‌تواند کمی سردرگم‌کننده باشد. به همین دلیل، در بسیاری از نرم‌افزارهای طراحی، از مقیاس‌های عددی برای نمایش رابطه بین اندازه ترسیمات و اندازه‌های واقعی استفاده می‌شود. در مطلب «تغییر مقیاس در AutoCAD — از صفر تا صد + فیلم آموزشی رایگان»، به طور کامل راجع به تنظیمات مقیاس در یکی از محبوب‌ترین و متداول‌ترین نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر صحبت کردیم. در بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس، اشاره‌ای به این موضوع خواهیم داشت.

انواع نقشه از نظر مقیاس چیست؟

نقشه‌های معماری را می‌توان از نظر مقیاس به سه دسته کلی نقشه‌های بزرگ‌مقیاس، متوسط‌مقیاس و کوچک‌مقیاس تقسیم کرد:

• مقیاس کوچک: مقیاس‌های 1:500، 1:1000، 1:2000 و مقیاس‌های کوچک‌تر که برای رسم نقشه منطقه اجرای پروژه و نمایش محدوده کلی ساختمان به همراه سازه‌های اطراف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مقیاس متوسط: مقیاس‌های بین 1:100 تا 1:200 که برای رسم نقشه‌ها و پلان‌های مربوط به طبقات ساختمان قابل استفاده هستند.
• مقیاس بزرگ: مقیاس‌های 1:50، 1:20، 1:10 و مقیاس‌های بزرگ‌تر که در ترسیم نقشه‌های مربوط به المان‌های داخلی ساختمان، مقطع یک طبقه یا بخشی از ساختمان کاربرد دارند.

به طور کلی، کوچک، متوسط یا بزرگ‌مقیاس بودن نقشه‌های معماری، به ابعاد پروژه و جزئیات آن بستگی دارد. اگر پروژه جزئیات زیادی داشته باشد، نیاز به رسم نقشه با مقیاس بزرگ‌تر وجود خواهد داشت. البته به خاطر داشته باشید که نقشه‌های معماری با مقیاس واقعی رسم نمی‌شوند.

منظور از نقشه با مقیاس واقعی یا کامل (مقیاس 1:1)، نقشه‌ای است که فاصله‌های روی آن با اندازه فاصله‌های واقعی برابر باشد. در برخی از موارد خاص، معماران برای مطالعه بر روی جزئیات طراحی و اطمینان از عملکرد صحیح آن، یک نقشه یا مدل با مقیاس واقعی از بخش مورد ایجاد می‌کنند. در ادامه، به معرفی بازه‌های مختلف مقیاس در معماری به همراه کاربردشان می‌پردازیم.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:50000 تا 1:2000 در معماری چیست؟

نقشه‌های 1:50000 تا 1:2000، جز نقشه‌های دارای مقیاس بسیار کوچک محسوب می‌شوند. مقیاس‌های بسیار کوچک، برای کارتوگرافی، نقشه‌های شهری، نقشه‌های روستایی و نمایش المان‌هایی با اندازه‌های بزرگ مناسب هستند. در این مقیاس‌ها، معمولا اطلاعات کلی وضعیت جغرافیایی و زمین‌شناسی یک محدوده وسیع به نمایش درمی‌آیند. این اطلاعات، در اجرای فعالیت‌های مرتبط با برنامه‌ریزی شهری، زون‌بندی مناطق و فتوگرامتری کاربرد دارند.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:1000 تا 1:500 در معماری چیست؟

نقشه‌های 1:1000 تا 1:500، در بازه نقشه‌های کوچک‌مقیاس قرار می‌گیرند. این نقشه‌ها، مانند یک بزرگ‌نمایی نسبت به نقشه‌های 1:50000 تا 1:2000 که اطلاعات نسبتا بیشتری را از وضعیت و موقعیت یک منطقه نمایش می‌دهند. بسیاری از نقشه‌های موقعیت و برخی از سایت پلان‌ها، با مقیاس 1:1000 تا 1:500 رسم می‌شوند. کلیت یک ساختمان، موقعیت آن در کنار سازه‌های دیگر و اطلاعاتی مانند دسترسی به زیرساخت‌ها را می‌توان در نقشه‌های کوچک‌مقیاس نمایش داد.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:250 تا 1:200 در معماری چیست؟

پس از بررسی وضعیت محدوده اجرای پروژه و سازه‌های اطراف، نوبت به تمرکز بر روی جزئیات ساختمان می‌رسد. نقشه‌های کوچک‌مقیاس، قادر به نمایش این جزئیات نیستند. بنابراین، معماران به سراغ نقشه‌های 1:250 تا 1:200 می‌روند. این نقشه‌ها، در گروه نقشه‌های متوسط‌مقیاس قرار می‌گیرند.

در نقشه‌های 1:250 تا 1:200، می‌توان المان‌های طراحی ساختمان نظیر شکل، حجم، را‌ه‌های دسترسی، مشخصات بام و ارتباط بین فضای داخلی را بهتر مشاهده کرد. سایت پلان، مقاطع و نماهای ساختمان‌های بزرگ، معمولا با مقیاس 1:250 تا 1:200 رسم می‌شوند. در برخی از موارد، امکان استفاده از این مقیاس‌ها برای نمایش کلیت ساختمان‌های کوچک و بحث و تصمیم‌گیری در فازهای اولیه پروژه وجود دارد.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:150 تا 1:100 در معماری چیست؟

با افزایش مقیاس، میزان جزئیات و ابعاد نقشه افزایش می‌یابد. نقشه‌های 1:150 تا 1:100، نقشه‌های متوسط‌مقیاسی هستند که به منظور نمایش طرح کلی ساختمان‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورت استفاده از این نقشه‌ها برای ساختمان‌های بزرگ، امکان نمایش جزئیات بیشتر نظیر المان‌های سازه‌ای وجود خواهد داشت. در هر صورت، انتخاب این مقیاس‌ها، به هدف شما از تهیه نقشه بستگی دارد. اگر احساس می‌کنید نقشه‌های 1:150 تا 1:100، گزینه‌های خوبی برای پیشبرد پروژه در مرحله فعلی هستند، به تهیه آن‌ها بپردازید.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:75 تا 1:25 در معماری چیست؟

مقیاس‌های 1:75 تا 1:25 را می‌توان به عنوان مقیاس‌های بزرگ در نقشه‌های معماری در نظر گرفت. این مقیاس‌ها، اطلاعات مربوط به سیستم سازه‌ای، طرح ‌بندی و ارتباط بین طبقات ساختمان را به خوبی نمایش می‌دهند. در برخی از موارد، نقشه‌های 1:75 تا 1:25 برای کف‌سازی، تعیین پوشش دیوارها و طراحی داخلی نیز کاربرد دارند. البته مقیاس‌های 1:50 تا 1:25، جزئیات بیشتر و بهتری را از مولفه‌های داخلی اتاق‌ها نظیر لوله‌ها، سیم‌کشی‌ها و المان‌های سازه‌ای را در اختیار بیننده قرار می‌دهند.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:20 تا 1:10 در معماری چیست؟

هرچه یک شی کوچک‌تر باشد، باید از نقشه‌های دارای مقیاس بزرگ‌تر برای نمایش اطلاعات آن استفاده کرد. نقشه‌های 1:10 تا 1:20، نقشه‌های بزرگ‌مقیاسی هستند که معمولا در نمایش مبلمان و المان‌های موجود در فضای داخلی اتاق‌ها کاربرد دارند. این نقشه‌ها به منظور نمایش دیتیل‌های سازه‌ای نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کاربرد نقشه با مقیاس 1:5 تا 1:1 در معماری چیست؟

به طور کلی، مقیاس‌های خیلی بزرگ تا واقعی، کاربرد زیادی در نقشه‌های معماری ندارند. نقشه‌‌های 1:5 تا 1:1، بیشتر در نمایش جزئیات قطعات مورد استفاده در تاسیسات به کار می‌روند. البته، اطلاعات مربوط به متریال و مصالح را نیز می‌توان در نقشه‌هایی با مقیاس بزرگ آورد.

مقیاس انواع پلان و نقشه معماری چیست؟

در بخش‌های قبلی، به معرفی دسته‌بندی انواع نقشه بر اساس مقیاس پرداختیم. در این بخش، می‌خواهیم از نگاه دیگری به این موضوع نگاه کرده و مقیاس نقشه‌های مهم معماری را معرفی کنیم.

مقیاس پلان موقعیت چیست؟

«پلان موقعیت» (Location Plan)، یکی از نقشه‌های مهم در فازهای اولیه پروژه‌های ساختمانی است که موقعیت سازه مورد نظر در کنار عوارض زمین‌شناسی و سازه‌های اطراف را نمایش می‌دهد. این پلان، معمولا در مقیاس‌های بزرگ (1:2500 تا 1:1000) رسم می‌شود.

مقیاس سایت پلان چیست؟

پلان بلوکی یا «سایت پلان» (Site Plan)، یکی دیگر از نقشه‌های اولیه و مهم است که در فازهای اولیه پروژه برای نمایش وضعیت سازه در محدوده تحت تملک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پلان، معمولا با مقیاس‌های 1:500 تا 1:200 رم می‌شود.

مقیاس پلان کف سازی چیست؟

«پلان کف‌سازی» (Floor Plan)، نقشه‌ای حاوی جزئیات اجرایی هر یک از طبقات ساختمان است. کاربری اتاق‌ها، موقعیت و جهت‌گیری پله‌ها، موقعیت دیوارهای خارجی و داخلی، نوع مصالح، محل قرارگیری بازشونده‌ها (در و پنجره) و اندازه‌گذاری المان‌ها در این پلان آورده می‌شود. پلان کف‌سازی، معمولا دارای مقیاس 1:100 است.

در برخی از مواقع، نقشه‌های دیگری برای نمایش اطلاعات بیشتر هر یک از اتاق‌های موجود در طبقات تهیه می‌شوند. رسم این نقشه‌ها، معمولا با مقیاس 1:50 صورت می‌گیرد تا امکان نشان دادن جزئیات بیشتر در آن‌ها وجود داشته باشد.

مقیاس نقشه مقطع چیست؟

«مقطع» (Section)، یک برش عمودی از ساختمان است. برای نمایش نقشه‌های مقطعی ساختمان، معمولا از مقیاس‌های 1:100 تا 1:50 استفاده می‌شود. البته برای نمایش مقطع ساختمان‌های یک تا دو طبقه یا نمایش مقطع یکی از طبقات ساختمان‌های چندطبقه، رسم نقشه با مقیاس 1:20 تا 1:10 صورت می‌گیرد.

مقیاس نقشه جزئیات دیوار چیست؟

برای نمایش اطلاعات مربوط به المان‌های دیوار، کف و بام از قبیل گچ‌کاری، وادار، چارچوب پنجره و غیره، باید جزئیات بیشتری را در نقشه لحاظ کرد. به همین دلیل، نقشه‌های دیتیل دیوار، معولا با مقیاس‌های 1:25 تا 1:20 رسم می‌شوند.

مقیاس نقشه دیگر جزئیات معماری چیست؟

در صورت نیاز به ترسیم نقشه‌های مربوط به جزئیات آیتم‌ها و المان‌های معماری، مقیاس‌های بزرگ 1:10 تا 1:1 مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی از موارد خاص، امکان ترسیم نقشه جزئیات معماری با مقیاس 2:1 (دو برابر اندازه واقعی) وجود دارد.

مقیاس نقشه در اتوکد و دیگر نرم افزارهای معماری

نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) و مدیریت اطلاعات ساختمان (BIM)، معمولا مقیاس خاصی را در نظر نمی‌گیرند. بنابراین، کاربر می‌تواند بر اساس مقیاس‌های دلخواه، نسبی و حتی واقعی به ترسیم نقشه‌های مورد نظر خود بپردازد. در نرم‌افزارهای نقشه‌کشی، معمولا امکان بزرگ‌نمایی/کوچک‌نمایی و گرفتن خروجی (پرینت نقشه) با مقیاس مورد نیاز بر روی کاغذ وجود دارد. البته در این شرایط، باید اندازه کاغذ یا همان شیت به همراه مقیاس آورده شود.

اتوکد، یکی از بهترین نرم‌افزارهای معماری و نقشه‌کشی است. هنگام ایجاد یک فایل جدید در این نرم‌افزار و شروع ترسیم، مقیاس پیش‌فرض آن بر روی 1:1 یا همان مقیاس کامل قرار می‌گیرد. این مقیاس در نوار وضعیت (نواری در پایین-راست پنجره اتوکد) به نمایش درمی‌آید.

با کلیک بر روی مقیاس ترسیم در نوار وضعیت، چندین مقیاس نسبی و کسری ظاهر می‌شوند. این مقیاس‌ها، به صورت پیش‌فرض در نرم‌افزار تعریف شده‌اند. برای تغییر مقیاس نقشه در اتوکد می‌توانید از میان گزینه‌های موجود، یک مقیاس پیش‌فرض را انتخاب کرده یا یک مقیاس سفارشی را برای ترسیمات خود تعریف کنید.

در بخش‌های قبلی، در رابطه با اهمیت تسلط بر روی کار با مقیاس‌ها برای معماران صحبت کردیم. امروزه، اغلب فعالیت‌های مرتبط با نقشه‌کشی در معماری، توسط نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر و مدیریت اطلاعات ساختمان انجام می‌گیرد. به همین دلیل، یادگیری و تسلط بر روی حداقل یک نرم‌افزار تخصصی در زمینه نقشه‌کشی، یک نیاز ضروری محسوب می‌شود.

بسیاری از شرکت‌ها، به دنبال جذب کارشناسانی هستند که بر روی این نرم‌افزارها تسلط داشته باشند. فرادرس، فیلم‌های آموزشی متعددی را در زمینه کار با نرم‌‌افزارهای تخصصی طراحی، نقشه‌کشی و معماری تهیه کرده است که می‌تواند به شما در کسب سریع و آسان این مهارت نرم‌افزاری ارزشمند کمک کنند. لینک مشاهده این فیلم‌های آموزشی در ادامه آورده شده است:

• «اتوکد» (AutoCAD): نقشه‌کشی دوبعدی و سه‌بعدی طرح‌های اولیه، نقشه‌های فنی، پلان ساختمان و غیره
  • فیلم آموزش ترسیم نقشه‌های فاز دو معماری با AutoCAD فرادرس
• «رویت» (Revit): مدل‌سازی سه‌بعدی، تهیه مستندات و مدیریت اطلاعات ساختمان
  • فیلم آموزش Revit Architecture در معماری فرادرس
• «آرشیکد» (ArchiCAD): رقیب رویت در مدل‌سازی سه‌بعدی
  • فیلم آموزش طراحی سه‌بعدی ساختمان با ArchiCAD فرادرس

در آخرین بخش این مطلب از مجله فرادرس، نحوه تبدیل مقیاس‌‌ها به یکدیگر را آموزش می‌دهیم.

فرمول تبدیل مقیاس نقشه چیست؟

تبدیل مقیا‌س‌های مختلف به یکدیگر، فرمول خاصی ندارد و معمولا به راحتی انجام می‌شود. البته اگر ترسیمات مورد نظر شما بر اساس مقیاس‌های غیرمتریک رسم شده باشند، محاسباتتان کمی پیچیده‌تر خواهد بود. در ادامه، نحوه تبدیل انواع مقیاس‌ها را به طور خلاصه و با حل مثال‌های ساده بیان می‌کنیم.

برای تبدیل مقیاس‌های کسری به یکدیگر، آن‌ها معکوس می‌کنیم و با تقسم مقیاس اولیه بر مقیاس ثانویه، ضریب تبدیل آن‌ها را به دست می‌آوریم. به عنوان مثال، دو مقیاس کسری $$\frac { 1 } { 100 }$$ و $$\frac { 1 } { 10 }$$ را در نظر بگیرید. می‌خواهیم ببینیم با استفاده از چه ضریبی می‌توانیم مقیاس $$\frac { 1 } { 100 }$$ را به مقیاس $$\frac { 1 } { 10 }$$ تبدیل کنیم. برای این کار، ابتدا معکوس آن‌ها را به دست می‌آوریم:

$$\frac { 1 } { 100 } \to 100$$

$$\frac { 1 } { 10 } \to 10$$

اکنون، معکوس مقیاس اولیه را بر معکوس مقیاس مورد نظر تقسیم می‌کنیم:

$$\frac { 100 } { 10 } = 10$$

عدد به دست آمده یا همان ضریب تبدیل مقیاس‌ها برابر با 10 است. بنابراین، برای تبدیل نقشه‌ای با مقیاس $$\frac { 1 } { 100 }$$ به نقشه‌ای با مقیاس $$\frac { 1 } { 10 }$$، باید تمام اندازه‌های نقشه اول را در عدد 10 ضرب کنیم.

برای تبدیل مقیاس‌های کسری در سیستم غیرمتریک، شرایط کمی متفاوت است اما روند تغییری نمی‌کند. به عنوان مثال، به منظور تبدیل مقیاس $$3/16 '' = 1 ' -0 ''$$ را به $$1 '' - 40 ' - 0 ''$$ ابتدا ضریب هر یک از مقیاس‌ها را به دست می‌آوریم. اگر عبارت راست برابر با $$1 '$$‌ و عبارت سمت چپ، کسری باشد، عبارت سمت چپ را معکوس می‌کنیم. در مقیاس $$3/16 '' = 1 ' -0 ''$$، عبارت سمت راست برابر با $$1 '$$ و عبارت سمت چپ، کسری است. بنابراین، داریم:

$$3/16 '' \to 16/3$$

سپس، حاصل‌ضرب معکوس مقیاس در عدد 12 را به دست می‌آوریم:

$$16/3 \times 12 = 64$$

به این ترتیب، ضریب مقیاس $$3/16 '' = 1 ' -0 ''$$، برابر با 64 می‌شود. اگر عبارت سمت چپ برابر با $$1 ''$$ باشد، عبارت سمت راست را در عدد 12 ضرب می‌کنیم. از این‌رو، برای $$1 '' - 40 ' - 0 ''$$ داریم:

$$40 \times 12 = 480$$

اکنون، ضریب مقیاس مبدا را بر ضریب مقیاس مقصد تقسیم می‌کنیم:

$$\frac { 64 } { 480 } = 0.1333$$

بنابراین، اگر اندازه‌های رسم شده در نقشه‌ای با مقیاس $$3/16 '' = 1 ' -0 ''$$ را در عدد $$0.1333$$ ضرب کنیم، نقشه‌ای با مقیاس $$1 '' - 40 ' - 0 ''$$ به دست می‌آید. تبدیل مقیاس‌های نسبی و اعشاری به یکدیگر، تفاوت خاصی با روند توضیح داده شده ندارد. برای سادگی بیشتر و درک بهتر، می‌توانید مقیاس‌های نسبی و اعشاری را به صورت کسری بنویسید و مانند مثال‌های بالا، تبدیل مقیاس‌ها به یکدیگر را انجام دهید.