فعل مضارع منفی در عربی – توضیح نحوه ساخت + مثال و تمرین

اهمیت یاد گرفتن فعل مضارع منفی در عربی برای این است که می‌توانیم به انجام گرفتن کاری در زمان حال یا آینده نزدیک، معنا و مفهوم منفی ببخشیم. اما نکته اینجاست که علاوه بر شکل ساده فعل مضارع منفی، اشکال دیگری از منفی کردن این نوع فعل در زبان عربی وجود دارد که می‌تواند معنای متفاوتی را ایجاد کند. در این نوشته از مجله فرادرس می‌خواهیم انواع و اشکال مضارع منفی را همراه با مثال مربوط به آنها بررسی کنیم. در انتهای متن تمرین‌هایی هست که به وسیله آنها می‌توانیم میزان یادگیری‌مان را محک بزنیم.

کاربرد فعل مضارع منفی در عربی

به طور کلی در هر زبانی برای هر فعلی، باید شکل منفی آن را هم در نظر گرفت. زبان عربی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در نتیجه، هر فعل مضارعی در هر صیغه‌ای که یک شکل منفی هم دارد. کار منفی کردن فعل‌ها در زبان عربی بر عهده «ادات نفی» است. ادات نفی به کلماتی گفته می‌شود که بر سر فعل می‌نشینند و شکل آن فعل را از حالت مثبت به منفی تغییر می‌دهد. این حضور می‌تواند هم شکل فعل را تغییر بدهد و هم این توانایی را دارد که فعل را به همان صورت که هست باقی بگذارد.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

برای بررسی فعل مضارع منفی در عربی، در قدم اول نیاز داریم تا با ساختن شکل ساده آن آشنا شویم. برای این کار باید با صیغه‌های عربی و وزن‌های مختلف فعل مضارع برای انواع صیغه‌های غائب و مخاطب آشنا شویم. پس از آن به سراغ ساختن فعل منفی از این افعال مضارع خواهیم رفت. برای شروع بهتر است به جدول صیغه‌های عربی که در ادامه آمده است توجه کنید.

اگر بخواهیم جدول بالا را تفسیر و درباره صیغه‌ها در زبان عربی صحبت کنیم باید چند نکته را در نظر بگیریم. اولین نکته که مهم‌ترین‌شان است و علاوه بر فعل بر اسم هم دلالت می‌کند، «اهمیت جنسیت» در زبان عربی است. به طور کلی، افعال و اسم‌ها در زبان عربی به دو دسته مذکر و مونث تقسیم می‌شوند. یعنی افعال و اسم‌ها یا مربوط به جنس نر و گروه مردانه هستند، که در این صورت به عنوان «مذکر» شناخته می‌شوند، یا به جنس ماده و گروه زنانه تعلق دارند که در چنین حالتی «مونث» هستند.

دومین نکته، مربوط به اهمیت «عدد و تعداد» در زبان عربی است. بر اساس همین اهمیت صیغه‌ها به سه نوع تقسیم‌بندی می‌شوند. یا بر عدد یک دلالت دارند که «مفرد» هستند. یا بر عدد دو دلالت دارند که در این صورت به عنوان «مثنی» شناخته می‌شوند. یا بر عدد بیشتر از دو الی بی‌نهایت دلالت دارند که در این صورت باید آن را به عنوان «جمع» شناسایی کرد. در صیغه‌های عربی برای هر یک از صیغه‌های مفرد و مثنی و جمع، وزن‌های خاص و مشخصی وجود دارد که نوع مضارع آن را در ادامه خواهید خواند.

دو نکته قبلی بین فعل و اسم مشترک بودند، اما نکته سوم مختص فعل است. در زبان عربی، افعال از دو حالت خارج نیستند. یا باید «غائب» باشند یا «مخاطب». منظور از فعل غائب، فعلی است که فاعل و انجام دهنده آن کار در زمان به کار بردن فعل حضور نداشته باشد. در این چنین صورتی غایب می‌شود. در مقابل آن، وقتی فاعل یا انجام دهنده کار هنگام استفاده از فعل حضور داشته باشد و مورد خطاب قرار بگیرد، فعل جمله «مخاطب» می‌شود. این دو دسته نیز وزن‌های مخصوص دارند که در ادامه توضیحات مربوط به آنها را می‌خوانید.

وزن‌های فعل مضارع در عربی

مهم‌ترین ویژگی فعل مضارع در زبان عربی که از عوامل شناسایی آن هم محسوب می‌شود، آمدن «أتین» در ابتدای فعل است. منظور از أتین چهار حرف «ی»، «ت»، «أ» و «ن» هستند که در ابتدای فعل مضارع از آنها استفاده می‌شود.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

ویژگی دیگر فعل مضارع این است که در حالت عادی یک فعل «معرب و مرفوع» است. نشانه مرفوع در این فعل به دو شکل ظاهر می‌شود. در صیغه‌های غائب، غائبة و مخاطب، انتهای فعل حرکت ضمه می‌پذیرد. اما برای صیغه‌های مثنی و جمع برای نشان دادن اعراب مرفوع از «نون عوض رفع» استفاده می‌شود. همچنین معرب بودن فعل مضارع در عربی از این جهت است که می‌توانیم از آن، افعال مضارع منصوب و مجزوم بسازیم. با در نظر گرفتن این توضیحات برای درک بهتر می‌توانید به جدول وزن صرف فعل مضارع در زبان عربی توجه کنید.

با توجه به جدول بالا در صیغه‌های الغائب، الغائبة و المخاطب، علامت رفع را می‌توان به راحتی در انتهای فعل مشاهده کرد. از میان صیغه‌های مفرد، المخاطبة، یعنی صیغه مفرد مونث مخاطب، به دلیل داشتن ضمیر «ي» از نون عوض رفع برای نشان دادن اعراب مرفوع استفاده می‌شود.

همچنین این نکته را باید در نظر داشت که انتهای دو صیغه الغائبات و المخاطبات نیز به نون ختم می‌شود. اما این نون نشانه عوض رفع نیست. بلکه از ضمایر مربوط به فعل است. به همین خاطر این دو صیغه جزو فعل‌های مبنی هستند که در جریان ساخت فعل مضارع منصوب و مجزوم انتهای آنها تغییری نمی‌کند.

با یاد گرفتن وزن صرف فعل در زمان مضارع حالا می‌توانیم به سراغ صرف افعال برویم. برای این کار علاوه بر وزن، به ریشه‌های فعل نیز نیاز داریم. ریشه‌های فعل از مصدرهای عربی به دست می‌آیند. برای این کار باید به فرهنگ لغات یا مُعجم مراجعه کنیم. چرا که پیدا کردن مصدرهای ثلاثی مجرد پیرو قاعده خاصی نیست و اکثرا سماعی هستند. یعنی تنها از راه گوش دادن می‌توانیم آنها را به خاطر بسپاریم. برخلاف مصدرهای ثلاثی مزید که وزن‌های مشخصی دارند.

بعد از به دست آوردن ریشه‌های فعل، یعنی سه حرف اصلی آن، باید آنها را با سه حرف ف، ع و ل در وزن‌های فعل مضارع جایگزین کنیم. به بیانی دیگر باید فاءالفعل ریشه را با «ف»، عین‌الفعل ریشه را با «ع» و لام‌الفعل را با «ل» جایگزین کنیم تا فعل مورد نظر ما در وزن زمانی که می‌خواهیم به دست بیاید. برای درک بهتر به کادر رنگی زیر توجه کنید.

برای درک بهتر به جدول صرف فعل کتب در زمان مضارع توجه کنید.

برای درک بهتر جایگاه فعل مضارع در زبان عربی به مثال‌های زیر توجه کنید.

ساخت مضارع منفی با «لا»

هر فعلی در حالت عادی، یک شکل مثبت و یک شکل منفی دارد. در مثال‌های بالا تمام افعال مضارع، در حالت مثبت آن به کار رفته است. اما وقتی بخواهیم هنگام استفاده از این افعال مفهوم منفی آنها را به مخاطب ارسال کنیم باید از حرف منفی‌ساز «لا» قبل از فعل مضارع استفاده کنیم.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.