رشته آمار | معرفی گرایش ها، حقوق و درآمد و بازار کار + فیلم آموزش رایگان

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته آمار پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته باید در آن‌ها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

فیلم آموزشی معرفی رشته آمار

رشته آمار مناسب چه کسانی است؟

علم آمار با رقم و عدد شکل گرفته است و با شمارش، مقایسه، رابطه و تأثیر سر و کار دارد. این دانش کاربرد علمی مبانی ریاضی در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات عددی است. بنابراین و بر طبق آنچه گفته شد، پیش از ورود به رشته آمار باید در علم ریاضی قوی باشید و بتوانید از رایانه نیز به شکل مطلوبی بهره بگیرید.

روش‌های آماری در علوم گوناگونی مانند زیست‌شناسی، اقتصاد، مهندسی، پزشکی، بهداشت عمومی، روانشناسی، بازاریابی، آموزش، ورزش و غیره کاربرد دارند. بنابراین علاقه‌مندان به رشته‌های مختلف، می‌توانند از دانش آمار در حوزه مورد علاقه خود استفاده کنند.

به دلیل گسترش استفاده از نرم‌افزارها در آمار، علاقه‌مندان به رایانه نیز می‌توانند در این رشته بسیار موفق عمل کنند. خلاقیت و نوآوری نقش مهمی در رشته آمار دارد. انتخاب آزمون، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، طراحی آزمایش، استفاده از توزیع‌های آماری و غیره نیاز به کمی خلاقیت و ابتکار دارد.

این رشته مناسب افراد کنجکاو نیز هست. چون با استفاده از روش‌های آماری در موارد مختلف می‌توان حقایقی را اثبات یا رد کرد. در کل افراد علاقه‌مند به ریاضی، محاسبات و بازی ریاضی، کنجکاو، پیگیر و جستجوکننده حقایق و طرفداران محاسبات پیچیده با رایانه در رشته آمار موفق‌تر هستند.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته آمار بیشتر کاربرد دارند؟

دروسی مانند ریاضیات، حسابان ۱ و ۲ در دروس ریاضی عمومی ۱ و ۲ به طور گسترده مطرح می‌شوند. آمار و احتمال ریاضیات گسسته می‌تواند در دروس تخصصی این رشته کمک کنند و البته مواردی که در درس‌های تخصصی این رشته گفته می‌شود بسیار جزئی‌تر و کامل‌تر است. مثلاً رگرسیون که در یک فصل در درس آمار دبیرستان گفته شده (و معمولاً تدریس نمی‌شود) در دانشگاه در دو درس، به صورت کامل شرح داده می‌شود.

البته در درس‌های تخصصی بیشتر توانایی ریاضی و محاسباتی است که به دانشجو کمک می‌کند و موضوعات درس‌های دبیرستان بیشتر در دروس ریاضی ۱ و ۲ بحث خواهند شد. بنابراین مفاهیم ریاضی و تسلط در مباحث محاسباتی بسیار مهم است. اینکه یک قضیه و یا یک فرمول چگونه اثبات می‌شود و از چه روشی در اثبات آن استفاده شده نیز موضوع حائز اهمیتی است.

در پایان نیز لازم است یادآور شویم، مانند بسیاری از رشته‌های دیگر درس‌هایی مثل دین و زندگی و فارسی در درس‌های عمومی معارف و ادبیات مجدداً مرور شده و بحث‌های گسترده‌تری روی مباحث مرتبط به آن‌ها صورت می‌گیرد.

گرایش‌های رشته آمار برای ادامه تحصیل چه هستند؟

گرایش‌های این رشته در مقطع کارشناسی ارشد به شرح زیر است:

• آمار ریاضی (نظری): این گرایش بر مبنای توسعه نظری و تئوریک رشته بنا شده و اگر فردی در درس‌های آمار ریاضی ۱ و آمار ریاضی ۲ و روش‌های آماری موفق عمل کند، می‌تواند در این گرایش به تحصیل ادامه دهد. گرایش آمار ریاضی در ایران مقطع دکتری نیز دارد و می‌توان در مقطع دکتری آن نیز ادامه تحصیل داد. ظرفیت گرایش آمار ریاضی بیشتر از سایر گرایش‌ها است و دانشگاه‌های آزاد و پیام نور نیز در این گرایش ظرفیت دارند.
  • (+) مجموعه آموزش‌های آمار و احتمالات
• آمار اقتصادی و اجتماعی: این گرایش بر مبنای کاربرد آمار در علوم دیگر شکل‌ گرفته است و افرادی که در درس‌هایی مثل رگرسیون و طراحی آزمایش موفق بوده‌اند، در آن عملکرد بهتری دارند. این گرایش در ایران مقطع دکتری ندارد.
• آمار بیمه (اکچواری): این گرایش بر مبنای کاربرد آمار در علوم بیمه بنا شده و ظرفیت بسیار محدودی در ایران دارد. همچنین مانند گرایش آمار اقتصادی و اجتماعی در ایران دکتری ندارد.
• آمار زیستی: این گرایش تحت نظر وزارت بهداشت است و بر مبنای کاربرد آمار در علوم زیستی و پزشکی بنا شده است و در دانشکده‌های پزشکی تدریس می‌شود. امکان ادامه تحصیل در مقطع دکتری گرایش آمار زیستی نیز در ایران فراهم است.
• آمار رسمی: این گرایش به تازگی ایجاد شده و فعلاً فقط در دانشگاه علامه طباطبایی دانشجو می‌پذیرد. آمار رسمی در مورد اطلاعات و آماری است که توسط دولت یا مراجع ذی‌صلاح در چارچوب قوانین کشور تولید و منتشر می‌شوند و از آن‌ها در امور مدیریتی کشور بهره می‌گیرند. آمار رسمی بر جمع‌آوری اطلاعات و تولید اطلاعات متکی است و مواردی مثل بی‌پاسخی در آن تحلیل می‌شود.
• علم داده: به تازگی چند دانشگاه در مقطع کارشناسی ارشد، برای گرایش علم داده سرفصل ارائه داده که مورد قبول وزارت علوم واقع شده و رشته علم داده (ریاضی کاربردی) پذیرش دارند. واضح است که چنین رشته‌ای، مبتنی بر یادگیری الگوریتم‌های بهینه‌سازی و کاربرد علم آمار برای مسئله‌های با مقیاس بزرگ یا همان «مه‌داده» (Big Data) خواهد بود.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته آمار چه هستند؟

این رشته از سال ۱۳۸۸ به آمار و کاربردها تغییر نام داد و ساختار کلی دروس آن به صورت زیر است:

• دروس عمومی: ۲۲ واحد
• دروس پایه: ۲۴ واحد
• دروس هسته: ۶۰ واحد
• دروس اختیاری/کهاد: ۳۰ واحد

دروس مهم پایه

• (+) ریاضی عمومی 1
• (+) ریاضی عمومی 2
• ریاضی عمومی 3
• (+) معادلات دیفرانسیل
• (+) مبانی کامپیوتر
• (+) روش تحقیق

در دروس مشترک، تمرکز بر دانش ریاضی و استفاده از آن است و درس‌های زیر را شامل می‌شود.

• (+) مبانی احتمال
• (+) مبانی علوم ریاضی
• (+) آنالیز ریاضی
• (+) آنالیز عددی
• (+) جبر خطی

مهم‌ترین درس‌های تخصصی و الزامی نیز شامل مواردی مانند فهرست زیر است.

• احتمال و کاربردها (احتمال 1 و (+) فرایندهای تصادفی)،
• (+) آمار ریاضی
• روش‌های آماری
• (+) نمونه‌گیری
• ناپارامتری
• فنون رشته شامل رگرسیون، طرح آزمایش‌ها و سری‌های زمانی

برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

• (+) فیلم آموزش نمونه گیری در نرم افزار R
• (+) فیلم آموزش رگرسیون ۱ (رگرسیون خطی)
• (+) فیلم آموزش همبستگی و رگرسیون خطی در SPSS
• (+) فیلم آموزش تحلیل رگرسیون لجستیک دو حالتی در SPSS

در کنار آموزش مباحث نظری این دروس، بسیار حائز اهمیت است که کاربردهای آن‌ها در عمل نیز شرح داده شود و این امر کاملاً وابسته به اساتید و عملکرد آن‌ها است. بنابراین، لازم است دانشجویان این تعادل را مطالبه کنند و یا سعی کنند در خارج از کلاس و به صورت عملی کاربرد آنچه به صورت تئوری آموخته‌اند را فرا بگیرند.

فارغ التحصیل رشته آمار در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

امروزه هوش مصنوعی پیشرفت فراوانی کرده است و شاید بتوان گفت به مهم‌ترین زمینه کاری و پژوهشی تبدیل شده است. در کنار آن، کار با داده نیز به یکی از موضوعات مهم در بازار کار تبدیل شده است. اساس کار با داده علم آمار است و امروه بسیاری از متخصصان داده در رشته آمار تحصیل کرده‌اند. به همین دلیل است که بازار کار رشته آمار نسبت به گذشته بسیار وسیع‌‌تر و البته بیشتر شده است و فارغ‌التحصیلان این رشته، اگر مهارت‌های لازم را کسب کنند، به راحتی می‌توانند وارد بازار کار شوند.

برخی از اصلی‌ترین مشاغل و زمینه‌های شغلی که یک فارغ التحصیل رشته آمار می‌تواند در آن‌ها شاغل شود عبارت هستند از:

• طراحی آزمایش در تولیدات جدید و بهبود تولید
• کنترل کیفیت آماری صنایع و سازمان‌ها
• طراحی نمونه‌گیری و روش اجرای آن در تحقیقات و پژوهش‌ها
• بهبود نرم‌افزارها و تجزیه‌ و تحلیل آن‌ها
• تحلیل داده و کاربردهای روش‌های آماری در علم داده
• تعیین قیمت محصول
• تعیین ریسک و میزان بازگشت سرمایه
• آمار دولتی و رسمی (رشد جمعیت، هزینه‌های مصرفی، بیکاری و غیره)
• مشاور علمی (محیط‌زیست، کشاورزی و غیره)
• دفاع ملی (دقت سلاح و استراتژی دفاع)
• اپیدمیولوژی
• مشاور پروژه‌ها و تحقیقات دانشگاهی و پایان‌نامه‌های دانشجویان، که می‌تواند به صورت مستقل شخصی و یا با ثبت شرکت انجام گیرد (این مورد در زمان دانشجویی و معمولاً پس از ترم سوم امکان‌پذیر است و طرفداران زیادی دارد).

بازار کار رشته آمار به چه صورت است؟

تدریس، مشاوره و تحقیق مواردی است که دانشجویان آمار به صورت معمول به آن‌ها فکر می‌کنند. تحقیقات نیاز به مدرک کارشناسی ارشد و ترجیحاً دکتری با تجربه چند سال در زمینه خاص موضوعی دارد. برای تدریس نیاز به مدرک دکتری است و پس از مراحل مختلف، مانند سایر رشته‌ها باید در وزارت علوم ثبت شده تا الزامات قانونی آن انجام گیرد.

فارغ‌التحصیلان رشته آمار می‌توانند به صورت یک شرکت مستقل به امور تحقیقاتی بپردازند و پس از تجربه و تأیید صلاحیت لازم در حوزه‌های مختلف به عنوان مشاور آماری مشغول به کار شوند و یا با همکاری متخصصان سایر رشته‌ها در ارتباط با تولید نرم‌افزارها به فعالیت بپردازند.

افرادی که با رشته‌های مربوط به امور مالی، مهندسی و رایانه‌ای آشنا باشند در بازار کار از شانس بالاتری برخوردارند. همچنین لازم به اشاره است که در سازمان‌های دولتی در رشته‌های جمعیت‌شناسی و سرشماری نفوس و مسکن، کشاورزی، آمار رسمی و محیط‌زیست از کارشناسان آمار استفاده می‌کنند.

علاوه بر مواردی که ذکر شد دانش‌آموختگان رشته آمار می‌توانند در بخش کنترل کیفیت تولیدات و صنایع مختلف مانند خودرو، دارو، مواد غذایی و شیمیایی مشغول به کار شده و کیفیت محصولات را تحت کنترل درآورند. همچنین در طراحی آزمایش‌ها می‌توان از آمارگران در بهبود محصولات و بهبود تولیدات بهره گرفت. در تحلیل تجارت، فروش و بررسی مسائل مدیریتی در شرکت‌های تجاری به منظور افزایش سوددهی از کارشناسان علوم آمار استفاده می‌شود.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و معمولاً با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلم‌‌های آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.

امکان ادامه تحصیل در رشته آمار در داخل ایران چگونه است؟

امکان ادامه تحصیل در رشته آمار (مخصوصاً گرایش آمار ریاضی) در دانشگاه‌های دولتی روزانه، نوبت دوم، مجازی، پردیس خودگردان، پیام نور، مجازی پیام نور، غیرانتفاعی و آزاد وجود دارد. ظرفیت رشته در گرایش آمار ریاضی بیشتر از سایر گرایش‌ها است و امکان ادامه تحصیل در دکتری را نیز دارد.

گرایش آمار اقتصادی و اجتماعی هم نسبتاً ظرفیت بالایی دارد ولی از آمار ریاضی کمتر است و امکان ادامه تحصیل در مقطع دکتری را ندارد. گرایش بیم‌سنجی ظرفیت کمتری دارد و فقط دانشگاه‌های شهید بهشتی و علامه طباطبایی در آن دانشجو می‌پذیرند. اخیراً دانشگاه علامه طباطبایی در گرایش آمار رسمی نیز دانشجو می‌پذیرد که از گرایش‌های کاملاً نوپا است.

گرایش آمار زیستی در دانشگاه‌های وزارت بهداشت پذیرش دارد و از رشته‌های پرطرفدار در این حوزه است و در مقطع دکتری نیز امکان ادامه تحصیل در آن وجود دارد. گرایش‌های آمار ریاضی و اقتصادی و اجتماعی در دانشگاه آزاد نیز پذیرش دارند. در پایان بد نیست اشاره کنیم قبولی در دانشگاه‌های روزانه دولتی (به صورت تقریبی) مستلزم رتبه کمتر از ۲۰۰ در کنکور کارشناسی ارشد است، ولی قبولی در نوبت دوم و سایر دانشگاه‌ها معمولاً با سختی همراه نیست.

گرایش علم داده در رشته ریاضی کاربردی، برای دانشجویان آمار کاربردی در مقطع کارشناسی ارشد، نیز دور از دسترس نیست. بعضی از دروس این مقطع شامل روش‌های بهینه‌سازی، روش‌های عددی، یادگیری آماری، سری‌های زمانی، داده‌کاوی، دیدار سازی داده‌ها یادگیری عمیق است.

امکان ادامه تحصیل در رشته آمار در خارج از کشور به چه صورت است؟

رشته آمار از مهم‌ترین رشته‌های علوم پایه در جهان است و در کشورهای امریکا، کانادا و استرالیا اهمیت فراوانی دارد. البته اغلب دانشجویان رشته آمار برای ادامه تحصیل به خاطر شرایط بهتر و بنا بر حوزه موضوعی مورد علاقه‌شان به کشورهای اروپایی مثل سوئیس، آلمان و اتریش سفر می‌کنند.

لازم به ذکر است که کشورهایی مثل هند و مالزی نیز در این رشته پذیرش دارند، ولی باید در انتخاب دانشگاه توجه مضاعف داشت.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمون‌های بین‌المللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل، آیلتس و دولینگو نیاز دارید. برای شروع این مسیر می‌توانید از مجموعه فیلم‌های آموزش زبان انگلیسی فرادرس کمک بگیرید.

• برای مشاهده مجموعه فیلم‌های آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.

دروس دانشگاهی رشته آمار تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟

دروس دانشگاهی می‌توانند در حوزه نظری و تئوریک نیاز دانشجو را مرتفع سازند و معمولاً در بازار کار حتی به این سطح از دانش آکادمیک نیازی نیست. نمونه‌گیری، رگرسیون، طراحی آزمایش و سری‌های زمانی اصلی‌ترین دروسی هستند که در بازار کار مورد استفاده قرار می‌گیرند هر چند دروس دیگر نیز کاربردهایی را در این بازار دارند.

در بازار کار، قبل از هر چیز دانش نرم‌افزاری مهم است و توانایی کار با رایانه و نرم‌افزارهای تخصصی شرط حضور موفق در آن است. بنابراین درس‌های آشنایی با نرم‌افزارهای آماری و محاسبات آماری اهمیت زیادی دارند و باید جدی گرفته شوند.

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

به هر حال برای ورود به بازار کار، لازم است دانشجویان بر مباحث کاربردی تمرکز داشته باشند و در خارج از دانشگاه دانش نرم‌افزاری خود را تقویت کنند. دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته آمار می‌توانند ابتدا با نرم‌افزار اکسل شروع کرده و در ادامه نرم‌افزارهای spss و minitab را فراگیرند. پس از آن نرم‌افزارهای AMOS و لیزرل در اولویت هستند.

مباحثی مثل تحلیل معادلات ساختاری کمتر در دانشگاه مورد توجه قرار می‌گیرند ولی در بازار کار بسیار پرطرفدار هستند. کدنویسی در نرم‌افزارهای R و متلب، روش‌های پیشرفته آمار را شامل می‌شوند و شانس ورود به بازار کار را افزایش می‌دهند.

نویسنده مهمان: محمدرضا نصیری

این مطلب توسط مدرس و عضو هیئت علمی فرادرس، «محمدرضا نصیری» نوشته شده است. نصیری، فارغ التحصیل مقطع کارشناسی رشته آمار از دانشگاه شهید بهشتی است. او همچنین یکی از موسسان شرکت «کارا آمار ثمین»‌ است و در حال حاضر در همین شرکت به مشاوره آماری و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزارهای تخصصی می‌پردازد. تدریس نرم‌افزارهای آماری نیز یکی از دیگر فعالیت‌های محمدرضا نصیری محسوب می‌شود.