رشته زیست شناسی | معرفی گرایش ها، دروس، درآمد و بازار کار (+ فیلم رایگان)

در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، به رشته زیست شناسی پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در رشته زیست شناسی باید در آن‌ها پایه‌ای قوی داشته باشید، گرایش‌ها، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته زیست شناسی مناسب چه کسانی است؟

از آن‌جایی که این رشته نیاز به اطلاعات گسترده‌ای دارد و ماهیت آن پژوهشی و تحقیقاتی است، قدرت حافظه و درک بالا، توجه به جزئیات، اراده قوی، صبر و استمرار کافی برای انجام پژوهش‌ها، تسلط بر زبان انگلیسی برای بهره‌مندی از منابع روز دنیا و علاقه و پیگیری بالا از جمله خصوصیاتی هستند که به موفقیت فرد کمک خواهند کرد. فردی که کنجکاو است، سوال می‌پرسد و به اطراف خود با دقت و توجه نگاه می‌کند، قادر به طراحی سوالاتی است که بر اساس آن‌ها فرضیه‌ها و در نهایت روند پژوهش شکل خواهند گرفت. از طرفی خلاق بودن یک بیولوژیست یا زیست شناس، برای طراحی روش‌های آزمایش و راه رسیدن به پاسخ اهمیت دارد.

فیلم مجموعه آموزش زیست شناسی – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.

قدرت تجزیه و تحلیل در کنار حافظه قوی، به یک زیست شناس کمک می‌کند تا با در کنار هم قرار دادن دانش تئوری خود بتواند به تعریف و حل مسئله بپردازد. اگر قصد ادامه تحصیل در رشته زیست شناسی را دارید، نباید از شکست هراسی داشته باشید. در تمامی علوم تجربی، رسیدن به جواب یک موضوع غیر قابل پیش‌بینی است. انجام آزمایشات زمان زیاد، کار مداوم و صبر زیادی را می‌طلبد و شکست اصلی در رشته زیست شناسی، ناامید شدن است.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته زیست شناسی بیشتر کاربرد دارند؟

زیست‌شناسی و شیمی دارای بالاترین ضریب برای قبولی در همه ‌گرایش‌های این رشته هستند اما درس زمین شناسی در زیرگروه زیست شناسی ضریب صفر دارد و بنابراین داوطلبان زیست شناسی، می‌توانند این درس را کنار بگذارند. رتبه قبولی در گرایش‌های زیست شناسی در سال ۱۳۹۸ تا حدود 12 هزار بوده است.

فیلم مجموعه آموزش دروس دوره اول و دوم متوسطه – از دروس دانشگاهی تا کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

گرایش‌های رشته زیست شناسی برای ادامه تحصیل چه هستند؟

گرایش‌های رشته زیست شناسی در کنکور سراسری عبارتند از:

• زیست عمومی
  • (+) مجموعه آموزش‌های زیست‌شناسی
• زیست گیاهی
  • (+) آموزش ریخت شناسی و تشریح گیاهی
• زیست جانوری
  • (+) آموزش فیزیولوژی جانوری ۱ Animal Physiology
• زیست دریا
  • (+) آموزش اکولوژی یا بوم شناسی دریا
• زیست فضایی
• زیست سلولی و مولکولی که زیرگروه‌های آن نیز عبارتند از:
  • (+) زیست میکروبی یا میکروبیولوژی
  • (+) زیست‌فناوری یا بیوتکنولوژی
• ‌ژنتیک
  • (+) مجموعه آموزش‌های علم ژنتیک (Genetic)
• زیست‌شیمی یا بیوشیمی که در حال حاضر مقطع کارشناسی، فقط در دانشگاه آزاد ارائه می‌شود.
  • (+) فیلم آموزش بیوشیمی عمومی

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته زیست شناسی چه هستند؟

دوره تحصیل در تمام گرایش‌های مقطع کارشناسی رشته زیست شناسی، 4 ساله و شامل گروه‌های درسی زیر هستند. برای یادگیری بهتر دروس اختصاصی رشته زیست‌شناسی سلولی می‌توانید از مجموعه آموزش زیست شناسی سلولی و مولکولی آموزش، تمرین، حل مثال و تست فرادرس استفاده کنید.

دروس عمومی گرایش های زیست شناسی:

• دو درس از دروس مبانی نظری اسلام
• ادبیات فارسی
• یک درس از دروس اخلاق اسلامی
• زبان عمومی
• یک درس از دروس انقلاب اسلامی
• تربیت بدنی 1
• یک درس از دروس تاریخ و تمدن اسلامی
• تربیت بدنی 2
• یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی
• تنظیم خانواده

دروس‌ مشترک‌ در گرایش‌های‌ ‌ زیست‌ شناسی جانوری، گیاهی و زیست دریا عبارتند از‌:

• (+) ریاضی‌
• (+)‌ فیزیک‌
• (+) شیمی‌
• (+) شیمی‌ آلی‌
• بیوشیمی‌
• آمار زیستی‌
• زیست‌ سلولی‌ و مولکولی‌
• (+) ژنتیک‌
• اکولوژی‌
• (+) میکروبیولوژی‌
• (+) تکامل‌ موجودات‌ زنده‌
• تالوفیت‌ها
• (+) فیزیولوژی‌ جانوری‌
• (+) بافت‌‌شناسی‌
• (+) جنین‌‌شناسی‌
• (+) جانورشناسی‌
• (+) تشریح‌ و مورفولوژی‌ گیاهی‌
• ریخت‌زایی‌ و اندام‌ زایی‌ در گیاهان‌
• (+) سیستماتیک‌ گیاهی‌
• (+) فیزیولوژی‌ گیاهی
• رشد و نمو گیاهی
• (+) بیوفیزیک‌
• (+) ویروس‌شناسی‌
• زیست‌شناسی‌ پرتوی‌
• اکولوژی‌ عملی‌

در برخی دانشگاه‌ها دروس اختیاری یا حتی اختصاصی خاصی ممکن است جایگزین شوند. به طور معمول ۱۰ الی ۱۴ واحد به عنوان دروس اختیاری ارائه می‌شوند که بر اساس نیازهای اختصاصی هر گرایش، صلاح‌دید گروه در دانشکده و یا امکانات و اساتید انتخاب شده‌اند.

فارغ التحصیل رشته زیست شناسی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

تحقیقات علمی نه تنها در جامعه حیاتی است، بلکه یک شغل بسیار محرک برای فارغ التحصیلان زیست‌شناسی است. به عنوان یک زیست‌شناس محقق، هدف شما توسعه دانش جهان پیرامون با مطالعه موجودات زنده است. مشاغل در پژوهش شاید گسترده‌ترین دامنه را در بین تمام مشاغل با مدرک زیست‌شناسی فراهم کنند، زیرا تحقیقات می‌تواند در همه تخصص‌ها انجام شود. رایج‌ترین تحقیقات در زمینه علوم پزشکی و زیستی است که حوزه‌هایی مانند سلامت و بیماری، نورولوژی، ژنومیکس، میکروبیولوژی و فارماکولوژی را پوشش می‌دهد. محققان به توسعه دانش اجتماعی در بسیاری از زمینه‌ها کمک می‌کنند و با صلاحیت‌های اضافی مناسب، می‌توانند در دانشگاه، موسسات تحقیقاتی، امکانات پزشکی و بیمارستان‌ها و همچنین در تجارت و صنعت یافت شوند.

به طور کلی زیست‌شناسی و گرایش‌های مختلف آن، علوم تحقیق و پژوهش هستند اما برخی از آن‌ها مانند میکروبیولوژی یا زیست دریا، در صنایع مختلفی مانند پرورش آبزیان، کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها کاربرد دارند. برای اشتغال نمی‌توان به مقطع کارشناسی این رشته بسنده کرد و لازم است که حداقل در یکی از گرایش‌ها کارشناسی ارشد یا دکتری داشته باشید. از مشاغل موجود در بازار کار رشته زیست شناسی، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تدریس در مقاطع مختلف و بر اساس مدرک، سابقه و توانایی‌ها
• تدریس دروس آزمایشگاهی مداری و دانشگاه‌ها
• کارشناس آزمایشگاه‌های تحقیقاتی یا تشخیص طبی
• پژوهشگر و محقق
• تکنسین آزمایشگاه
• کارخانه‌های تولید فراورده‌هایی دارویی، غذایی و آزمایشگاهی
• سازمان مرتبط با حفاظت از محیط زیست
• تولیدکننده محتوای علمی و تخصصی
• نماینده علمی در شرکت‌ها و موسسات فروش و توزیع تجهیزات طبی و آزمایشگاهی
• در زمینه تولید محصولات کشاورزی یا نیازهای مزرعه داران مانند سموم آفت کش و کودها

بازار کار رشته زیست شناسی به چه صورت است؟

به دلیل گستردگی گرایش های رشته زیست شناسی بازار کار متنوعی در این رشته وجود دارد و زیست شناسان در صورت داشتن تلاش، خلاقیت، و مهارت می توانند در مراکز دولتی یا خصوصی مشغول به کار شوند.

بازار کار رشته زیست شناسی گیاهی

فارغ التحصیلان گرایش «زیست شناسی گیاهی» (Plant Biology) می توانند کار تدریس را در مقطع دبیرستان یا دانشگاه انجام دهند. همچنین فعالیت در مراکز تحقیقاتی کشاورزی، ژنتیک و بیوتکنولوژی گیاهی، فضای سبز سازمان شهرداری، موزه های ملی تاریخ طبیعی، صنایع تولیدی کشت و تکثیر گیاهان زینتی یا گیاهان دارویی، احیای زیستگاه‌های گیاهی، گلخانه‌ها، دارویی و کشاورزی، و جهاد کشاورزی، از جمله دیگر مشاغل موجود برای فارغ‌التحصیلان این گرایش هستند.

بازار کار رشته زیست شناسی جانوری

برای فارغ التحصیلان گرایش «زیست شناسی جانوری» (Zoology) (animal Biology) مشاغلی همچون کار در سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، شیلات ایران، مراکز دامپزشکی، موزه‌های ملی تاریخ طبیعی یا تکنسین آزمایشگاه مشغول وجود دارند. همچنین این افراد می‌توانند با ادامه تحصیل در زیرمجموعه‌های بالینی مانند خون‌شناسی، انگل شناسی و فیزیولوژی جانوری وارد حوزه های پزشکی شوند.

بازار کار رشته زیست شناسی دریا

«زیست دریا» (Marine Biology) به بررسی و مطالعه محیط آبی، بیولوژی آبزیان و فعالیت‌های آبزی‌پروری می پردازد. فارغ‌التحصیلان گرایش زیست شناسی دریا می‌توانند در مراکز پرورش ماهی آبزیان، شیلات، مراکز تحقیقاتی و نگهداری از آبزیان در حال انقراض کار کنند.

بازار کار رشته زیست شناسی سلولی مولکولی

زیرشاخه‌های مختلف «زیست شناسی سلولی و مولکولی» (Cell And Molecular Biology)، نسبت به سایر گرایش‌های زیست شناسی بازار کار تحقیقاتی و پژوهشی بهتری دارد. فارغ التحصیلان سلولی و مولکولی می توانند به دنبال فعالیت در یکی از موقعیت‌های کاری زیر باشند:

• مراکز تحقیقاتی مثل مرکز تحقیقات ژنتیک، انستیتو پاستور، مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک، موسسه رویان
• شرکت های خصوصی ساخت مواد اولیه آزمایشگاه‌ها
• موسسه استاندارد
• کارخانه‌های تهیه مواد بهداشتی و آرایشی
• صنایع غذایی و دارویی
• مراکز ساخت واکسن
• تولیدکننده کیت‌های تشخیصی و آزمایشگاهی
• کارخانه‌های تولیدکننده مواد شیمیایی مشغول

البته قبل از ورود به این رشته بهتر است با خود صادق باشید، زیرا تنها در نظر گرفتن جاذبه‌های مالی کافی نیست و باید توانایی دائماً به روز بودن و مواجه به چالش‌های گوناگون را نیز داشته باشید. قطعاً اگر به توانایی‌های خودتان روز به روز اضافه کنید و طرز فکر شما در راستای رشد باشد، نگرانی از بابت بازار کار نخواهید داشت و حتی موفقیت‌های متعددی را نیز به دست خواهید آورد.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند.

امکان ادامه تحصیل در رشته زیست شناسی در داخل ایران چگونه است؟

دانشگاه‌های دولتی، آزاد، پیام نور و پردیس‌های خودگردان ارائه‌دهنده گرایش‌های مختلف زیست‌شناسی هستند که به طور معمول، در مقطع کارشناسی پذیرش بالاتری دارند. وزارت بهداشت و وزارت علوم هر دو، در مقطع ارشد و دکتری برای زیست شناسی آزمون برگزار می‌کنند و پذیرش دارند. اما کاربرد، وضعیت کاری، دروس کنکور و دروس دانشگاهی آن‌ها با یکدیگر تا حدودی متفاوت خواهد بود. مثلا بیوشیمی در وزارت بهداشت به صورت بیوشیمی بالینی ارائه می‌شود. در آزمون وزارت علوم تقریبا محدودیتی در رشته‌های مجاز شرکت کننده آزمون ارشد و دکتری در گرایش‌ها یا حتی رشته‌های غیر مشابه، وجود ندارد اما در وزارت بهداشت در هر گرایش فقط رشته‌های محدودی می‌توانند شرکت کنند.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان‌ خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید.

فیلم مجموعه آموزش زبان انگلیسی – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

امکان ادامه تحصیل در رشته زیست شناسی در خارج از کشور به چه صورت است؟

در خارج از کشور به دلیل اینکه بودجه بالاتری به تحقیقات اختصاص می‌یابد، درآمد و وضعیت اشتغال رشته‌های علوم پایه از جمله زیست شناسی بالاتر از ایران است. دسترسی به بهترین کیت‌ها و مواد آزمایشگاهی، مجهزترین دستگاه‌ها و تخصیص بودجه‌های تحقیقاتی، از جمله مزایای تحصیل در خارج از کشور هستند.

در آمریکا امکان پذیرش phD بدون داشتن مدرک کارشناسی ارشد نیز امکان‌پذیر است. اگرچه یک رزومه قوی مانند دانشگاه معتبر دولتی، معدل بالا، کارهای پژوهشی و چاپ مقاله در دریافت فاند و پذیرش اهمیت دارند اما این به معنای عدم پذیرش افرادی با شرایط متفاوت نیست. مهم‌ترین فاکتورها در دریافت پذیرش، یک یا چند توصیه‌نامه از اساتید، نمره زبان بالا و ارتباط برقرار کردن با استادی که می‌خواهید با او کار کنید. در اکثر دانشگاه‌ها مهمترین فاکتور، پذیرش استاد مربوطه است. بسیاری از دانشگاه‌های آمریکا و اروپا، خصوصا در دوره دکترا یا پسادکترا، به دانشجویان هزینه‌کمک تحصیلی می‌دهند که می‌توان با آن به خوبی هزینه زندگی دانشجویی را تأمین کرد.

دروس دانشگاهی رشته زیست شناسی تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌کنند؟

همانطور که در بخش اول گفته شد، تئوری و حفظیات، تنها یکی از ملزومات موفقیت هستند. به طور معمول، در دانشگاه‌ها فرصت و امکانات کافی برای آموزش عملی وجود ندارد و متأسفانه دانشجویان کارهای آزمایشگاهی و تحقیقاتی، تکنیک‌ها و روش‌ها را به خوبی آموزش نمی‌بینند. کار در آزمایشگاه به عنوان یک همراه پروژه و شرکت در کارگاه‌های آموزشی می‌تواند این خلأها را تا حدودی پر کند. اصلی‌ترین مرحله‌ای که می‌تواند از زیست شناس، یک محقق بسازد، انجام پایان‌نامه کارشناسی ارشد است.

هرچه پایان‌نامه، تکنیک‌های بیشتر یا مهم‌تری را در بر بگیرد، آموزه‌های دانشجو نیز در نهایت بیشتر خواهند بود و همین مهارت‌ها به اشتغال دانشجو در آینده یا پذیرش در مقاطع بالاتر در خارج از کشور بسیار مؤثر هستند. در نهایت نمی‌توان از پیش تعیین کرد که فراگیری کدام بخش‌های کار آزمایشگاهی، آینده شغلی فرد را تضمین خواهد کرد. همه چیز بستگی به کار مورد نظر و اهداف آن دارد. فراگرفتن تکنیک‌های پایه و اصلی منطقی‌ترین کار است و پس از آن با توجه به مسیر شغلی می‌توان در ابتدای کار روش‌های لازم را آموزش دید.