ترانهاده ماتریس — به زبان ساده

۲۳۰۲۴ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۸ مهر ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
ترانهاده ماتریس — به زبان ساده

در راستای طرح مباحث مرتبط با ماتریس‌ها، پیش‌تر در بلاگ فرادرس مفاهیم بنیادین ماتریس‌ها، معکوس ماتریس،‌ دترمینان ماتریس و نحوه بدست آوردن معکوس ماتریس ۳×۳ را توضیح دادیم. در این مطلب قصد داریم تا ماتریس ترانهاده یا ترانهاده ماتریس (Matrix Transpose) را که در بدست آوردن دیگر ماتریس‌ها نیز کاربرد دارد، توضیح دهیم.

مقدمه

ترانهاده، ابزاری است که در بدست آوردن ماتریس معکوس و بسیاری دیگر از مفاهیم جبر خطی کاربرد دارد.

این ماتریس به دیگر ویژگی‌های یک ماتریس‌ هم‌چون مربعی بودن، معکوس‌پذیر بودن و متقارن بودن آن وابسته است. یکی از کاربرد‌های مهم این مفهوم در تانسور‌ها و در آنالیز برداری است. البته از این مفهوم برای ضرب دو بردار نیز استفاده می‌شود.

بدست آوردن ترانهاده ماتریس

برای بدست آوردن ماتریس ترانهاده، می‌توان به روش‌های گوناگونی عمل کرد. توجه داشته باشید که هر ماتریسی با هر مرتبه‌ و ویژگی را می‌توان به‌صورت ترانهاده بیان کرد.

به‌منظور بدست آوردن ترانهاده به‌ترتیب زیر عمل کنید.

در ابتدا ماتریس A را به‌صورت زیر در نظر بگیرید.

ترانهاده ماتریس

همان‌طور که می‌بینید به‌منظور راحتی کار ماتریس A به‌صورت مربعی در نظر گرفته شده.

قدم اول

مطابق با تصویر زیر، سطر اول ماتریس A را در ستون اول قرار دهید.

Matrix-transpose

قدم دوم

همان‌طور که در شکل زیر نشان داده شده، قدم اول را برای دیگر سطر‌ها نیز انجام دهید. نهایتا ماتریس AT، مطابق با تصویر زیر بدست می‌آید.

Matrix-transpose

همان‌طور که در تصویر بالا نیز نشان داده شده، سطر دوم ماتریس A در ستون دوم ماتریس ترانهاده (AT)، نوشته شده است. به همین صورت سطر سوم در ستون سوم و الی آخر نوشته می‌شود.

با توجه به توضیحات بالا اعدادی که روی قطر ماتریس قرار می‌گیرند، ثابت می‌ماند.

قدم سوم

همان‌طور که دیدید بدست آوردن ماتریس ترانهاده بسیار آسان بوده و حتی می‌توان به صورت ذهنی آن را تصور کرد. اما در بسیاری از کاربرد‌ها، بایستی بتوانید شکل ریاضیاتی آن را نیز بیان کنید.

در مورد ماتریس ترانهاده عبارات زیر را به خاطر بسپارید:

  • اگر ماتریس B به صورت m×n باشد، آن‌گاه ماتریس BT، به شکل n×m در خواهد آمد.
  • مولفه bij در ماتریس B برابر با مولفه bji در ماتریس BT است.

ماتریس ترانهاده

نکات

در ماتریس ترانهاده نکات مهمی نهفته است که بایستی آن‌ها را فرا بگیرید.

MT)T=M)

برای هر ماتریس دلخواهی هم‌چون M، رابطه MT)T=M) برقرار است. این رابطه می‌گوید ترانهاده‌ی ترانهاده یک ماتریس برابر با خود ماتریس می‌شود.

قرینه ماتریس حول قطر اصلی

ممکن است زمان زیادی برای حل یک مسئله ریاضی نداشته باشید؛ بنابراین در چنین شرایطی به‌منظور بدست آوردن ترنهاده ماتریس می‌توانید آن را حول قطر اصلیش قرینه کنید. در حقیقت مولفه‌های روی قطر اصلی را نگه داشته و بقیه اجزا را حول آن دوران دهید. برای نمونه در انیمیشن زیر نحوه بدست آمدن ماتریس ترانهاده نشان داده شده. همان‌طور که می‌بینید ماتریس A نسبت به محور اصلیش معکوس شده است.

Matrix-transpose

این روش خصوصا در مواردی که با ماتریس‌های مربعی مواجه هستید، می‌تواند بسیار مفید باشد.

Matrix-transpose

همان‌طور که در شکل فوق نیز می‌بینید مولفه‌های روی قطر اصلی ثابت نگه داشته شده‌اند.

ماتریس متقارن

ماتریس متقارن، ماتریسی است که مولفه‌های آن نسبت به قطر اصلیش متقارن باشند. بدیهی است که ترانهاده چنین ماتریسی خودش می‌شود. بنابراین اگر A ماتریسی متقارن باشد، رابطه زیر را می‌توان برای آن نوشت.

$$\large A^T=A$$

ترانهاد مزدوج

عدد مختلط، عددی است که از دو بخشِ حقیقی و موهومی تشکیل شده و می‌توان آن را معادل با یک بردار فرض کرد. البته در صورت علاقه‌مندی به مبحث اعداد مختلط می‌توانید به این لینک مراجعه فرمایید.

اگر حتی یکی از مولفه‌های ماتریس،‌ عددی مختلط باشد،‌ آن ماتریس مختلط فرض می‌شود. برای نمونه ماتریس زیر نمونه‌ای از یک ماتریس مختلط است.

Matrix-transpose

برای چنین ماتریس‌هایی می‌توان ماتریسی تحت عنوان «ترانهاد مزدوج» (Conjugate Transpose) را تعریف کرد. به‌منظور یافتن چنین ماتریس‌هایی در ابتدا بایستی بخش موهومی هر درایه را قرینه کرده، سپس ترانهاده آن را نوشت. برای نمونه ماتریس فوق را در نظر بگیرید. به‌منظور نوشتن ترانهاده آن در ابتدا بخش موهومی هر مولفه را قرینه کنید (ماتریس زیر).

Matrix-transpose

در مرحله بعد ترانهاده‌ی ماتریس قرینه شده -در بالا- را مطابق با ماتریس زیر بنویسید.

Matrix-transpose

معمولا ماتریس ترانهاده مزدوج را با نماد H نمایش می‌دهند. بنابراین در مورد مثال فوق می‌توان نوشت:

Matrix-transpose

ویژگی‌های ترانهاده

ماتریس ترانهاده دارای ویژگی‌هایی است که در اثبات قضایای ریاضی و فیزیک بسیار از آن‌ها استفاده می‌شود.

مهم‌ترین ویژگی‌های یک ماتریس ترانهاده به شرح زیر هستند:

Matrix-transpose

ویژگی آخر بیان شده ($$ ( A B ) ^ T = B ^ T A ^ T $$)، نکته جالبی را در خود دارد. در حقیقت اگر در این رابطه به‌جای B، ماتریسِ AT قرار گیرد $$( ( A A ^ T ) ^ T )$$، رابطه $$( A A ^ T ) ^ T = ( A ^ T ) ^ T A ^ T = A A ^ T $$ بدست می‌آید. بنابراین ترانهاده ماتریسِ $$( A A ^ T )$$ برابر با خودش است. در حقیقت ماتریس $$ A A ^ T $$ متقارن است. از این نکته که حاصل ضرب یک ماتریس در ترانهاده‌اش، ماتریسی متقارن بوده، بسیار استفاده می‌شود.

بر اساس رای ۱۸۷ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
Wikihow
۱۷ دیدگاه برای «ترانهاده ماتریس — به زبان ساده»

عالی بود. روان و ساده توضیح داده شده

هیچ وقت ریاضی رو تا این حد راحت و ساده یاد نگرفته بودم . شما در آموزش توانمندی بالایی دارید آقای عوض زاده

اثبات ویژگی آخر رو میشه بگید

چطور می توانیم ویژگی آخر رو (ترانهاده ضرب ماتریس ها )را اثبات کنیم?

بابا ایول … تشکر

بسیار عالی ، خلاصه و مفید و پرانرژی
واقعا سپاسگزارم

اینا همه حرف زدید، یه کلمه نگفتید اصلا خود ماتریس ترانهاده چی هست!!

سلام.
اگر سطرها و ستون‌های یک ماتریس را با هم تعویض کنیم، ماتریس جدید ترانهاده ماتریس اصلی نامیده می‌شود. برای آشنایی بیشتر یا خواص ماتریس‌ها به مطلب «خواص ماتریس ها — به زبان ساده» مراجعه کنید.
از همراهی‌تان با مجله فرادرس، خوشحالیم.

توضیحات عالی بود.

واقعا دستتون درد نکنه . خیلی خوب بود

مرسی از شما والله پسر من دانشجوی حسابداریه ریاضی عمومی داره استادش فقط کلی جزوه بی سروته گفته اینا نوشتن نه فعالیتی نه تمرینی نه نمونه سوالی الانم نمیدونم چه جوری باید پاس کنه فقط هر چی تو سایت شما بود رو راحت میشه فهمید بارم مرسی خدا خیرتون بده

خیلی عالی هستید.
سپاسگزارم.

ای کاش اساتید ما هم این قدر ساده و قابل فهم درس میدادن
دمتون گرم.فوق العاده بود

شما بهترین هستید
سپاسگزارم

با سلام و عرض خسته نباشید
سایت بسیااااااااااااااااار خوبی دارین و مطالبتون به زبانی ساده و قابل فهم نوشته شده ،خیلی بهم کمک کرد ، بی نهایت سپاسگزارم.

سلام خیلی سایت عالیی دارید شما یه کتاب خوب و خلاصه برای جبر خطی چی معرفی میکنید؟

بابا این چه سایتی ست که همه دانشجوها دیوانه ی اویند…شرمنده میکنین ما رو هر دفعه…تشکر کلمه ی خیلی کمیه

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *