اسم مصغر در عربی چیست؟ – به زبان ساده + مثال و تمرین

اسم مصغر در عربی اسمی است که در ساختمان اصلی آن تغییراتی ایجاد می‌کنند تا معانی خرد و کوچک بدهد. مهم‌ترین کاربردش مصغر کردن اسامی از سر محبت و برای نشان دادن عشق و علاقه است. اما علاوه بر آن کاربردهای دیگری برای اسم مصغر در زبان عربی وجود دارد که قصد داریم تمامی آنها را همراه با مثال در این نوشته از «مجله فرادرس» بررسی کنیم. با فهمیدن کاربردهای مختلف اسم مصغر و می‌توانیم معنی جملات را بهتر درک کنیم. برای رسیدن به این هدف، ابتدا تعریف مختصری از اسم مصغر و دلایل به کار بردن آن ارائه می‌کنیم. سپس به سراغ روش‌های ساخت این نوع از اسم در زبان عربی همراه با مثال می‌رویم. در آخر با استفاده از تمرین‌ها می‌توانیم معلومات‌مان را درباره این مبحث محک بزنیم.

التصغیر و تعریف اسم مصغر در عربی

منظور از فرایند تصغیر یا مصغر کردن یک کلمه این است که آنها را به سه وزن «فُعَیعِل»، «فُعَیلْ» و «فُعَیعیل» ببریم. با وارد شدن کلمات بر این وزن‌ها اصطلاحا آنها را مصغر کرده‌ایم. اما برای ساختن چنین اسمی نیازمند شرایطی هستیم که عبارتند از:

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

1. کلمه مصغر حتما باید اسم باشد. از فعل و حرف نمی‌توان مصغر ساخت.
2. کلمه مصغر حتما باید معرب باشد. از اسامی مبنی مثل ادات استفهام عربی و اسم شرط عربی و اسم موصول عربی نمی‌توانیم مصغر بسازیم.
3. کلمه باید قابل تصغیر کردن باشد. مثلا اسام و القاب مربوط به خدا، ملائک و پیامبرها مصغر نمی‌شوند.
4. کلمه‌هایی که معنای بزرگ و گسترده داشته باشند مصغر نمی‌شوند. مثل: عظیم، کبیر، ضخم، جسیم.
5. اسم ماه‌های سال و کلماتی مربوط به قید زمان مثل کل، بعض، غیر، سوي، البارحة و الغد مصغر نمی‌شوند.
6. اسامی جمع مکسر نمی‌توانند مصغر شوند.
7. کلمه‌ای که خودش در صیغه مصغر ساخته شده را نمی‌توان مصغر کرد. مانند: شُعَیب، کُمیت، مُهیمن، مُسیطر، البعیث، هذیل و....

کاربردهای اسم مصغر در عربی

مصغر یعنی «کوچک شده». بر همین اساس برای نشان دادن محبت و علاقه می‌توان از اسم مصغر استفاده کرد. اما نشان دادن محبت تنها کاربرد این نوع از اسم عربی نیست. اسم مصغر در عربی کارایی‌های دیگری دارد که در ادامه و همراه با مثال مربوط به آنها می‌خوانید.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

کاربرد تحقیر

گاهی‌اوقات ممکن است از اسم مصغر برای تحقیر کردن استفاده شود. به مثال زیر توجه کنید.

تقلیل حجم و اندازه

با استفاده از اسم مصغر می‌توانیم نشان دهیم که یک شیء حجم و اندازه‌اش از آن چیزی که هست کمتر به نظر می‌رسد. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

نشان دادن نزدیکی زمان

کم کردن فاصله زمانی، با مصغر کردن ظرف زمان در زبان عربی به راحتی انجام می‌شود. یعنی با استفاده از مصغر کردن ظرف زمان می‌توانیم نشان دهیم که وقوع یا انجام کاری با مدت زمان کمتری اتفاق می‌افتد. به مثال‌های مربوط به این مبحث دقت کنید.

نشان دادن نزدیکی مکان

نشان دادن اندک بودن فاصله مکان یک جا نسبت به جای دیگری، با مصغر کردن ظرف مکان در عربی ممکن می‌شود. همانند مورد بالا با استفاده از مصغر کردن قید مکان می‌توانیم نشان دهیم که فاصله میان دو مقصد یا دو موضوع کمتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. به مثال‌های زیر دقت کنید.

نشان دادن ترحم و دلسوزی

می‌توان از اسم مصغر برای برانگیختن احساسات و دادن عذاب وجدان هم استفاده کرد. به مثال‌های زیر دقت کنید.

نشان عشق و دوستی

شاید مهم‌ترین کاربرد اسم مصغر در زبان عربی، نشان دادن عشق، محبت، علاقه زیاد و صمیمت است. در ادامه می‌توانید نمونه‌هایی از این کاربرد را در جملات زیر بخوانید.

نحوه ساخت اسم مصغر در در عربی

فهمیدیم که با استفاده از سه وزن «فُعَیعِل»، «فُعَیلْ» و «فُعَیعیل» می‌توانیم اسم مصغر بسازیم. اما هر یک از این وزن‌ها مخصوص کلمات خاصی هستند که در ادامه می‌خوانید.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

اسم مصغر بر وزن «فُعَیلْ»

اسم‌های سه حرفی در زبان عربی بر وزن «فُعَيْل» مصغر می‌شوند. یعنی ابتدا به حرف اول علامت ضمه می‌دهیم. حرکت آوایی حرف دوم کلمه را به فتحه تبدیل می‌کنیم. بعد از حرف دوم، از یک «یاء ساکنه» استفاده می‌کنیم و در آخر، سومین حرف کلمه را می‌نویسیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

علاوه بر اسم‌های سه حرفی، برخی اسامی بیش از سه حرف در زبان عربی وجود دارند که می‌توانیم آنها را بر وزن «فُعَیل» مصغر کنیم. در ادامه ویژگی‌ این اسم‌ها را همراه با مثال مربوط به هر یک می‌خوانید.

اسم چهار حرفی مختوم به «ة»

به این حرف «ة» تای تانیث یا تای مربوطه می‌گویند. چرا که با آمدن آن در انتهای کلمه از آن یک اسم مونث می‌سازد. از آنجا که تای مربوطه جزوی از حروف اصلی یک اسم نیست و صرفا اضافه شده تا جنسیت آن را تغییر بدهد، می‌توانیم اسم‌هایی که حرف چهارم آن «ة» است، بر وزن «فُعَیل» مصغر کنیم. به مثال‌های مربوط به این اسامی توجه کنید.

اسم چهار حرفی مختوم به الف تانیث مقصوره

منظور از کلمه مختوم به الف مقصوره، کلمه‌ای است که به «ی» ختم می‌شود ولی باید آن را الف یا «آ» تلفظ کنیم. از آنجا که این «ی» همانند تای مربوطه حرفی اضافه بر حروف اصلی کلمه است، می‌توانیم اسم‌های دارای الفِ مقصوره را بر وزن «فُعَیل» مصغر کنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

اسم چهار حرفی مختوم به همزه تانیث

برخی کلمات در زبان عربی به الف همزه‌ای ختم می‌شوند که باعث می‌شود جنسیت آن کلمه مونث شود. به این حروف «الف و همزه ممدوده» نیز می‌گویند. این حرف نیز مازاد بر سه حرف اصلی اسم است. به همین خاطر می‌توانیم وزن «فُعَیل» را برای مصغر کردن این دسته از کلمات به کار ببریم. به مثال‌های زیر توجه کنید.

اسم جمع قِلّه بر وزن أفعل

جمع قله، وزن‌های مخصوصی است که با وارد شدن اسم به این وزن‌ها می‌خواهیم نشان دهیم که تعداد آن کلمه بین ۳ تا ۱۰ عدد است. این نوع از جمع بر وزن‌های «أفعل، أفعلة، أفعُل و فِعلة» ساخته می‌شود. حالا اگر با کلمه‌ای بر وزن جمع قله طرف بودیم که بر وزن «أفعل» ساخته شده بود، این امکان وجود دارد که آن را بر وزن «فُعَیل» مصغر کنیم. یعنی به حرف اول حرکت ضمه و به حرف دوم حرکت فتحه می‌‌دهیم. پس از آن یاء را به کلمه اضافه می‌کنیم و مابقی حروف را همان‌طور که هست می‌نویسیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

اسم مختوم به الف و نون مزید

برخی اسم‌ها هستند که «ان» انتهایی آنها به اصل کلمه اضافه شده و از حروف اصلی آن نیستند. در نتیجه برای مصغر کردن باید از وزن «فُعَیل» استفاده کنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

اسم مصغر بر وزن «فُعَیعِل»

از وزن «فُعَیعِل» برای مصغر کردن اسم‌هایی استفاده می‌کنیم که حروف اصلی آن چهار حرف یا به اصطلاح اسم رُباعی باشند. شیوه کار به این صورت است که به حرف اول ضمه، به حرف دوم فتحه و بعد از آن یک یاء به حروف اصلی کلمه اضافه می‌کنیم. بعد از آن باید به تمامی حروف باقی مانده بعد از یاء حرکت کسره بدهیم. برای درک بهتر به مثال های اسم مصغر بر وزن این «فعَیعِل» توجه کنید.

این وزن برای مصغر کردن اسم‌های چهار حرفی دیگری نیز استفاده می‌شود که در ادامه می‌خوانید.

اسم رباعی مختوم به «ة» یا تای مربوطه

برخی اسم‌های پنج حرفی هستند که انتهای آن «ة» قرار گرفته است. از آنجا که تای مربوطه جزو حروف اصلی کلمه به حساب نمی‌آید، این امکان را داریم تا چنین اسمی را بر وزن «فُعَیعِلْ» مصغر کنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

اسم چهار حرفی مختوم به الف همزه ممدوده

برخی از اسم‌ها در زبان عربی هستند که چهار حرف دارند ولی با اضافه شدن الف و همزه به انتهای آنها جنسیت‌شان مونث می‌شود. از آنجا که این کلمه‌ها حروف اصلی‌شان چهار حرف است، در نتیجه می‌توانیم بر وزن «فُعَیعِلْ » آنها را مصغر کنیم. به نمونه‌هایی از این کلمات و شکل مصغر شده آنها توجه کنید.

اسم چهار حرفی با الف و نون زائده

این نوع از اسم‌ها نیز ریشه و حروف اصلی‌شان چهار حرف است، اما با الف و نون زائده یا «ان» همراه شده‌اند. برای مصغر کردن این اسم‌ها نیز باید از وزن «فُعَیعِلْ» استفاده کنیم. به مثال های مربوط به این دسته از کلمات توجه کنید.

اسم‌های رباعی مثنی

اسم‌های چهار حرفی که در حالت مرفوع با «ان» مثنی شده‌اند نیز بر وزن «ٰفُعَیعِلْ» مصغر می‌شوند. به مثال‌های مربوط به این نوع از اسامی عربی توجه کنید.

اسم‌های رباعی در حالت جمع مذکر سالم

اسم‌های رباعی یا چهار حرفی که در حالت مرفوع با «ون» آمده و به یک کلمه جمع مذکر سالم تبدیل شده‌اند نیز بر وزن «فُعَیعِلْ» مصغر می‌شوند. در ادامه به مثال‌های این اسم مصغر در عربی توجه کنید.

اسم‌های رباعی در حالت جمع مونث سالم

اسم‌های مفرد مونث با آمدن «ات» در انتهای آنها به جمع مونث سالم تبدیل می‌شوند. چنین اسم‌هایی را نیز می‌توانیم در عربی با استفاده از وزن «فُعَیعِلْ» به اسم مصغر تبدیل کنیم. به مثال‌های مربوط به این نوع اسم در مصغر عربی توجه کنید.

اسم‌های چهار حرفی مختوم به یاء نسبت

در برخی از کلمات عربی می‌توانیم با اضافه کردن یک «ي» آن را به جایی یا چیزی نسبت بدهیم. به این نوع از کلمات اسم منسوب عربی گفته می‌شود. وزن «فُعَیعِلْ» برای مصغر کردن این دسته از اسم‌ها نیز به کار می‌رود. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

مصغر کردن اسم های پنج حرفی

اسم‌هایی که پنج حرف یا بیشتر دارند بر وزن «فُعَیعِلْ»، همان وزن مصغر کردن اسامی رباعی به حالت تصغیر در می‌آیند. به این ترتیب که حرف اول حرکت ضمه، حرف دوم حرکت فتحه، بعد از آن یاء و دو حرف بعدی حرکت کسره می‌گیرند و مابقی حروف باقی مانده از اسم حذف می‌شوند. در واقع، اسم‌های خُماسی یا دارای پنج حرف و اسم‌هایی بیشتر از پنج حرف داشته باشند، تنها با چهار حرف اول آن کار داریم. آن چهار حرف را به وزن «فُعَیعِلْ» می‌بریم و بقیه حروف را حذف می‌کنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

سایر اسم‌های مصغر در عربی

برای مصغر کردن اسم‌های دیگر در زبان عربی که در این تقسیم‌بندی‌ها قرار ندارند نیز قواعد خاصی وجود دارد که در ادامه می‌خوانید.

فیلم مجموعه آموزش عربی دوره متوسطه – درس، تمرین، حل مثال و تست در فرادرس

کلیک کنید

مصغرِ اسم‌های مرکب

منظور از اسم مرکب اسمی است که از ترکیب دو اسم ساخته شده باشد. برای آنکه این اسم‌ها را مصغر کنیم، باید تنها روی مصغر کردن اسم اول تمرکز کنیم و تغییری در اسم دوم ایجاد نکنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

مصغرِ اسم دارای حرف عله

برای مصغر کردن اسمی که حرف دوم یا سوم آن عله باشد، باید آن حرف را به شکل اصلی‌اش بازگردانیم و بعد از آن کار مصغر کردن آن و بردنش به وزن‌های تصغیر را انجام بدهیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

سوالات رایج درباره اسم مصغر در عربی

در این بخش به برخی از سوالات پر تکرار مرتبط با مبحث اسم مصغر در عربی به اختصار پاسخ می‌دهیم.

اسم مصغر در عربی چیست؟

به اسمی که به وزن «فُعَیل»، «فُعَیعِل» و «فُعَیعیل» رفته باشد تا معنای کوچک شده بدهد، اسم مصغر می‌گویند.

اسم مصغر چه کاربردهایی دارد؟

از اسم مصغر برای تحقیر، تحبیب، دلسوزی و ترحم و نشان دادن نزدیکی مکان و زمان استفاده می‌شود.

تمرین مربوط به اسم مصغر در عربی

برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «اسم مصغر در عربی چیست؟»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۱۶ سؤال است. در تمرین اول پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. در بخش تمرین دوم، می‌توانید پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها با استفاده از گزینه «جواب» پاسخ درست را ببینید و آن را با جواب خودتان مقایسه کنید. به این ترتیب می‌توانید به نقاط ضعف خود پی برده و آنها را رفع کنید.

تمرین اول

گزینه درست را انتخاب کنید.

تمرین دوم

با توجه به متن به سوالات زیر پاسخ بدهید.

جمع‌بندی

در این نوشته از مجله فرادرس درباره اسم مصغر در عربی مطالبی آموختیم. فهمیدیم که با استفاده از اسم مصغر می‌توانیم معنای کوچک به یک اسم بدهیم. اما این تنها کارایی اسم مصغر نیست. چرا که تحقیر، تحبیب و نشان دادن ترحم، دلسوزی و نزدیکی زمان و مکان هم با استفاده از اسامی مصغر انجام می‌شود. اسم مصغر در زبان عربی بر وزن «فُعَیل» و «فُعَیعِل» ساخته می‌شود. از وزن «فُعیل» برای مصغر کردن اسامی دارای سه حرف و از وزن «فُعَیعِل» برای مصغر کردن اسم‌های چهار حرف و بیشتر از چهار حرف استفاده می‌کنیم.