فرادرساجزای تشکیل دهنده هوا — به زبان ساده
افراد به طور معمول و در صحبت‌های روزمره خود، هوا را به عنوان یک واحد مجزا در نظر می‌گیرند اما در واقعیت، هوا از چندین گاز تشکیل شده است. اجزای تشکیل دهنده هوا سه جزء اصلی را شامل می‌شوند که عبارتست از نیتروژن، اکسیژن و آرگون. گازهای دیگری را نیز با درصدهای بسیار کم می‌توان به عنوان اجزای تشکیل دهنده هوا در نظر گرفت که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.
گازهای اصلی تشکیل دهنده هوا
اجزای تشکیل دهنده هوا به همراه درصد فراوانی آن‌ها در ادامه آورده شده‌اند:
- نیتروژن: ۷۸/084
- اکسیژن: 20/9476
- آرگون: 0/934
- دیاکسید کربن: 0/0314
- نئون: 0/001818
- متان: 0/0002
- هلیوم: 0/000524
- کریپتون: 0/000114
- هیدروژن: 0/00005
- زنون: 0/0000087
- اوزون: 0/000007
- دیاکسید نیتروژن: 0/000002
- ید: 0/000001
- مونو اکسید کربن: مقادیر بسیار کم
- آمونیاک: مقادیر بسیار کم
به این نکته توجه داشته باشید که مقادیر ذکر شده در بالا، اجزای تشکیل دهنده هوا را به طور ایده‌آل نشان می‌دهند و این اجزا در مناطق مختلف زمین، درصدهای مختلفی را شامل می‌شوند تا توازنی در طبیعت برای رسیدن به مقادیر بالا برقرار باشد.
بررسی دقیق تر اجزای تشکیل دهنده هوا
در حقیقت، زمانی که ترکیب اجزای تشکیل دهنده هوا تغییر کند، این توازن طبیعی تغییر خواهد کرد. به طور مثال، در مناطق صنعتی، ترکیب هوا به میزان زیادی متغیر است زیرا مقادیر زیادی از گازهای خطرناک از دودکش‌های صنعتی به هوا وارد می‌شوند و میزان دیاکسید کربن را افزایش می‌دهند. در اثر این اتفاق، هوایی آلوده خواهیم داشت که استنشاق آن بسیار مخرب خواهد بود. در ادامه این متن، با جزئیات بیشتری، اجزای تشکیل دهنده هوا را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
اکسیژن
مهم‌ترین گاز در اجزای تشکیل دهنده هوا اکسیژن است. اکسیژن، از جمله گازهای مهم چه برای اتمسفر و چه برای انسان به شمار می‌آید. این گاز، تنفس موجودات زنده و هوازی را امکان‌پذیر می‌کند اما همزمان، گازی است که سبب اشتعال می‌شود به این معنی که به سرعت آتش می‌گیرد. به همین دلیل، زمانی که شمعی را روشن می‌کنید، به سادگی شعله آن پدیدار می‌شود. اگر این کار را در محیطی بدون اکسیژن انجام دهید، شمع روشن نخواهد شد.
نیتروژن
در مقابل گاز اکسیژن، نیتروژن قرار دارد که گازی غیر اشتعال‌پذیر به شمار می‌آید. به همین دلیل، زمانی که شمع را فوت می‌کنید، به دلیل حضور نیتروژن، به سادگی خاموش می‌شود. علاوه بر این، نیتروژن از جمله گازهایی است که به وفور در زمین پیدا می‌شود.
آرگون
وجود گاز نجیب آرگون در هوا، برای اولین بار توسط «هنری کاوندیش» (Henry Cavendish) در سال ۱۸۷۵ مشخص شد اما تا سال ۱۸۹۴ تایید نشد. توجه داشته باشید که تنفس این گاز در مقادیر زیاد سبب تهوع و خفگی می‌شود.
دی اکسید کربن
به هنگام تنفس، دیاکسید کربن در هوا آزاد می‌شود. البته دیاکسید کربن از راه‌های دیگری نیز وارد هوا می‌شود و ترکیب درصد آن بسته به نوع محیط، تغییر می‌کند. به طور کلی، دیاکسید کربن در حدود 0/31 تا 0/38 درصد از اجزای تشکیل دهنده هوا را شامل می‌شود.
بخار آب
از جمله اجزای تشکیل دهنده هوا باید به بخار آب نیز اشاره کرد. در اثر تبخیر آب در فرآیند چرخه آب، این گاز با اجزای تشکیل دهنده هوا مخلوط می‌شود که مقدار آن‌را می‌توان توسط رطوبت‌سنج اندازه‌گیری کرد.
ازن
گاز اوزون (ازن) از جمله گازهای تشکیل دهنده هوا با درصد بسیار کم به شمار می‌آید که به عنوان لایه محافظ زمین عمل می‌کند. به عبارت دیگر، هوای موجود در اتمسفر زمین، مانند یک عایق است و زمین و موجودات را از سرما و گرمای شدید و همچنین نور خورشید حفظ می‌کند. خاصیت آخر، یعنی محافظت از اشعه ماورا بنفش خورشید توسط لایه اوزون صورت می‌گیرد که در سال‌های اخیر، با وضع قوانین مشخص و منع استفاده از کلروفلوئورو کربن‌ها (CFCs)، این لایه که در گذشته تخریب شده بود، به میزان قابل قبولی اصلاح و ترمیم شده است.
سایر اجزای تشکیل دهنده هوا
علاوه بر مواردی که در ابتدای متن ذکر شد، در بسیاری از موارد، هوا شامل دوده و گرد و غبار نیز می‌شود. هرقدر که به فضای شهری نزدیک شوید، مقدار این اجزا نیز بیشتر می‌شوند. البته تلاش‌هایی برای کاهش تولید دوده و سایر گازهای سمی صورت گرفته است که از میان آن‌ها می‌توان به نقش اساسی کاتالیزور خودروها در کاهش این مواد آلاینده اشاره کرد.
معرفی فیلم آموزش علوم تجربی پایه هشتم بخش شیمی
آن‌چه که در این آموزش تحت عنوان اجزای تشکیل دهنده هوا مطرح شد، از مباحث مربوط به علوم پایه هشتم به شمار می‌آید. به همین دلیل، «فرادرس»، آموزشی ۵ ساعت و ۱۰ دقیقه‌ای را در قالب شش درس آماده کرده است که به معرفی دروس این آموزش می‌پردازیم.
درس یکم به مخلوط‌ها و جداسازی مواد اختصاص دارد و در این درس، انواع مخلوط‌های همگن و ناهمگن و همچنین محلول‌ها، کلوئیدها و سوسپانسیون‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، در انتهای درس نیز به مبحث انحلال‌پذیری مواد پرداخته می‌شود.
در درس دوم، تغییرات فیزیکی و شیمیایی بررسی می‌شوند و پس از مرور نشانه‌های تغییرات شیمیایی و فیزیکی، واکنش‌های شیمیایی نیز آموزش داده می‌شوند. درس سوم، شامل ادامه مبحث تغییرات شیمیایی در خصوص واکنش‌های گرماده و گرماگیر و همچنین بررسی واکنش‌های سوختن است. درس چهارم به بررسی ساختار اتم و همچنین تعریف مولکول اختصاص دارد. در درس پنجم و ششم نیز مدل‌های اتمی، یون‌ها، کاتیون و آنیون تدریس خواهد شد.
سلام ببخشید آیا همه ی اجزای تشکیل دهنده هوا نافلزند یا فلز هم دارند ؟
با سلام و روز شما به‌خیر؛
اجزای اصلی هوا همان‌طور که در متن اشاره شده همگی گاز هستند، مانند اکسیژن، نیتروژن و آرگون. البته باید به این نکته توجه داشت که در کلان‌شهرها و مناطق صنعتی و آلودگی فلزهایی مانند سرب می‌توانند در هوا وجود داشته باشند. در واقع سرب جزئی از هوا نیست و و آلاینده آن به حساب می‌آید و حضور آن نامطلوب است.
بسیار خوشحالیم که با مجله فرادرس همراه هستید.
علت اینکه نیتروژن ۴ برابر اکسیژن در هواهست چیه؟
با وجودیکه در واقع ما برای تنفس بیشتر به اکسیژن نیازمندیم
اکسیژن گازی اشتعال پذیر نیست. گازهای اشتعال پذیر مانند بوتان، پروپان، استیلن و … . اکسیژن گاز اکسید کننده است.
با سلام؛
از بازخورد شما بسیار سپاسگزاریم. متن به طور مجدد بازبینی و اصلاح شد.
با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس