فرادرسوند تصریفی چیست؟ – به زبان ساده و با مثال
وند تصریفی، تکواژی وابسته است که به واژهها اضافه می‌شود و بدون ساخت کلمه‌ای جدید یا ایجاد تغییر در معنا و طبقه دستوری آن واژه، آن را در حالت متفاوتی صرف می‌کند. برای مثال، در واژه «بدترین»، وند تصریفی «ترین» به صفت «بد» اضافه شده و حالت نحوی این صفت را به صفت عالی تبدیل کرده است. اما این وند از صفت «بد»، واژه جدیدی نساخته و تغییری اساسی در معنا و طبقه دستوری آن ایجاد نکرده است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم وند تصریفی چیست و چه انواعی دارد. همچنین تفاوت وند تصریفی و اشتقاقی را با مثال بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز، پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای را برای تمرین طرح کرده‌ایم.
وند تصریفی چیست؟
وند تصریفی وندی است که با اضافه شدن به واژه، بدون ایجاد تغییر اساسی، صورت نحوی آن واژه را تغییر می‌دهد. یعنی وند تصریفی، واژه اصلی را به واژه‌ای جدید تبدیل نمی‌کند و نوع دستوری و معنای آن را تغییر نمی‌دهد. برای مثال در ساختمان کلمه «انسان‌ها» وند تصریفی «ها» وجود دارد. این وند، بدون ایجاد تغییرات اساسی در این واژه، آن را به شیوه‌ای جدید (به شکل جمع) صرف کرده است.
در میان نظریه‌پردازان زبان فارسی، تفکر یکسانی در تفکیک بین وند اشتقاقی و وند تصریفی وجود ندارد اما می‌توانیم «ها و ان (نشانه‌های جمع فارسی)»، «تر»، «ترین» و «ی» نکره را به‌طور قطعی وند تصریفی بدانیم.
در همین مطلب، تفاوت وند تصریفی و اشتقاقی را به طور کامل توضیح می‌دهیم. پیش از آن، پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری کامل مبحث وندهای فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول انواع وند تصریفی با مثال
در جدول زیر، نمونه‌هایی از واژه‌های دارای وند تصریفی را آورده‌ایم و تغییر ایجاد شده روی آنها را بررسی کرده‌ایم.
| انواع وند تصریفی | مثال | تغییر ایجاد شده روی واژه |
| «ها» نشانه جمع | آدم‌ها | تغییر «آدم» از حالت مفرد به حالت جمع |
| «ان» نشانه جمع | دانش‌آموزان | تغییر «دانش‌آموزان» از حالت مفرد به حالت جمع |
| «تر» | بدتر | تبدیل صفت ساده «بد» به صفت تفضیلی |
| «ترین» | بدترین | تبدیل صفت ساده «بد» به صفتی عالی |
| «ی» نکره | لباسی | تبدیل اسم معرفه «لباس» به اسم نکره |
| «-ُم» و «-ُمین» | چهارم / چهارمین | صرف عدد اصلی «چهار» به حالت عدد ترتیبی |
| «می» | می‌خوردید | صرف فعل ماضی ساده در زمان ماضی استمراری |
| «بِـ» | برویم | صرف فعل ماضی ساده در زمان ماضی التزامی |
| «نَـ» | نمانم | صرف فعل مضارع به‌صورت منفی |
| شناسه‌های فعل‌های ماضی و مضارع | -َم، ی، یم، ید، -َند و -َد (سوم شخص مضارع) | کمک به صرف فعل در شخص و شمارهای مختلف |
| فعل کمکی از مصدر «استن» در ماضی نقلی | برده‌اید | صرف فعل ماضی ساده به‌صورت ماضی نقلی |
در مطلب زیر از مجله فرادرس به‌طور مفصل درباره وند و انواع مختلف آن توضیح داده‌ایم.
پایه وند تصریفی چیست؟
پایه وند تصریفی همان واژه یا تکواژ مستقلی است که وند به آن اضافه می‌شود. در جدول زیر، پایه چند واژه دارای وند تصریفی را مشخص کرده‌ایم.
| واژه | پایه | وند تصریفی |
| بدها | بد | «ها» |
| دورتر | دور | تر |
| بهترین‌ها | به | «ترین» و «ها» |
| صداهایی شنیدم. | صدا | «ها» و «ی» نکره |
تفاوت وند تصریفی و اشتقاقی
وند اشتقاقی در مقابل وند تصریفی قرار دارد. یعنی وند اشتقاقی با اضافه شدن به واژهها، کلمه‌ای جدید می‌سازد، تغییری اساسی در معنای واژه ایجاد می‌کند و نوع دستوری کلمه را تغییر می‌دهد. در جدول زیر، تفاوت‌های وندهای تصریفی و اشتقاقی را با مثال بررسی کرده‌ایم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع تکواژهای مستقل و وابسته (وند) در زبان فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
| وند تصریفی | وند اشتقاقی |
| عدم ساخت واژه جدید | ساخت واژه جدید |
| تبدیل «مجله» به «مجله‌ها» | تبدیل «گریه» به «گریان» |
| عدم ایجاد تغییر اساسی در معنای واژه | ایجاد تغییر اساسی در معنای واژه |
| تبدیل «زشت» به «زشت‌ترین» | تبدیل «راه» به «همراه» |
| عدم تغییر نوع دستوری کلمه | ایجاد تغییر در نوع دستوری کلمه |
| تبدیل اسم مفرد «درخت» به اسم جمع «درخت‌ها» | تبدیل اسم «هوش» به صفت «باهوش» |
| قاعده‌مند (تأثیر یکسان روی واژه‌های مختلف) | بی‌قاعده |
| وند «تر»، همه صفت‌ها را به صفت تفضیلی تبدیل می‌کند. | یک وند خاص، گاهی اسم را به صفت و گاهی صفت را به اسم تبدیل می‌کند. |
| قابل استفاده برای تمام واژهها از یک نوع دستوری | غیرقابل استفاده برای تمام واژهها از یک نوع دستوری |
| وند «ی» نکره برای همه اسم‌ها قابل استفاده است. | وند «ار» با بن ماضی «دید»، اسم «دیدار» را می‌سازد اما نمی‌تواند به بن ماضی «فرستاد» بچسبد. |
| کم‌تعداد (محدود) | تعداد زیاد |
تفاوت وند اشتقاقی و وند تصریفی از نظر جایگاه
وندها از نظر جایگاه به سه نوع پیشوند، پسوند و میانوند تقسیم می‌شوند. پیشوندها به ابتدای واژه اضافه می‌شوند. پسوندها را به انتهای واژهها اضافه می‌کنیم. اما میانوندها بین دو واژه یا تکواژ مستقل قرار می‌گیرند و واژه‌ای جدید می‌سازند. بنابراین میانوندها نمی‌توانند وند تصریفی باشند و باید آنها را از نوع وند اشتقاقی بدانیم. در جدول زیر، نمونه‌هایی از تغییرات میانوندها بر واژهها را مشاهده می‌کنید.
| واژه با میانوند | تغییر | نوع وند |
| گفت‌وگو | ساخت واژه‌ای جدید از دو بن ماضی و مضارع | اشتقاقی |
| جورواجور | ساخت اسمی جدید از صفت «جور» | اشتقاقی |
یادگیری وند تصریفی در فارسی نهم با فرادرس
تا اینجا یاد گرفتیم وند تصریفی چیست و تفاوت وند اشتقاقی و وند تصریفی را با مثال بررسی کردیم. وندها یکی از تکواژهای وابسته در زبان فارسی هستند که به‌تنهایی دارای معنا نیستند بلکه آنها را معناساز می‌دانیم. یعنی وندها فقط با اضافه شدن به تکواژهای مستقل و واژهها، دارای معنا و کاربرد می‌شوند. علاوه بر این، برای درک تفاوت میان وند تصریفی و اشتقاقی باید با نوع دستوی کلمات زبان فارسی آشنا باشیم و نقش‌های دستوری را نیز بشناسیم. به همین دلیل، در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که در یادگیری نکات مختلف وند تصریفی، مهم هستند.
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هشتم فرادرس
همچنین برای یادگیری کل مباحث ادبیات فارسی دوره متوسطه، می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.
تا اینجا یاد گرفتیم وند تصریفی چیست و چه انواعی دارد. سپس تفاوت وند تصریفی و اشتقاقی را با مثال توضیح دادیم. در ادامه، انواع وند تصریفی را با مثال‌های بیشتری توضیح می‌دهیم.
انواع وند تصریفی با مثال
تا اینجا یاد گرفتیم وند تصریفی چیست و نمونه‌هایی از آن را بررسی کردیم. همچنین تفاوت وند تصریفی و اشتقاقی را به‌طور کامل توضیح دادیم. در این بخش، انواع وند تصریفی را به‌طور جداگانه و با مثال‌های بیشتری بررسی می‌کنیم تا تمام نکته‌های مربوط به آنها را یاد بگیرید.
- نشانه جمع «ها»
- نشانه جمع «ان»
- نشانه صفت برتر یا تفضیلی (تر)
- نشانه صفت برترین یا عالی (ترین)
- نشانه «ی» نکره‌ساز
- «-ُم» و «-ُمین» در ساخت اعداد ترتیبی
- پیشوندهای فعلی «می»، «بِـ» و «نَـ»
- شناسه‌های افعال
- افعال کمکی از مصدر «استیدن» در ماضی نقلی
در ادامه، هرکدام از این موارد را با مثال بررسی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری وندهای فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
وند «ها»
در زبان فارسی برای جمع‌بستن واژهها از دو نشانه جمع «ها» و «ان» استفاده می‌کنیم. این نشانه‌های جمع در واقع، پسوندهای تصریفی هستند که بدون ایجاد تغییر اساسی در واژهها، آنها را از از حالت مفرد به حالت جمع صرف می‌کنند. در جدول زیر، نمونه‌هایی از واژه‌های دارای وند «ها» را مشاهده می‌کنید.
| واژه | پایه | تغییر |
| اسب‌ها | اسب | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
| برادرها | برادر | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
| انسان‌ها | انسان | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
وند «ان»
برخی از واژه‌های فارسی را نیز با نشانه جمع «ان» جمع می‌بندیم. در جدول زیر، نمونه‌هایی از واژه‌های جمع بسته شده با وند تصریفی «ان» را مشاهده می‌کنید.
| واژه | پایه | تغییر |
| استادان | استاد | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
| دانشجویان | دانشجو | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
| مادران | مادر | تبدیل اسم مفرد به اسم جمع |
وند «تر»
این پسوند با اضافه شدن به انواع صفت‌ها، صفت برتر یا تفضیلی می‌سازد. برای مثال، صفت ساده «خوب» با گرفتن پسوند «تر» تبدیل به صفت تفضیلی «خوب‌تر» می‌شود. در واقع، این پسوند فقط صفت‌ها را در حالت تفضیلی صرف می‌کند و تغییری اساسی و مهم در آنها ایجاد نمی‌کند. جدول زیر را مشاهده کنید.
| واژه | پایه | تغییر |
| خوب‌تر | خوب | صفت ساده به صفت تفضیلی |
| شیرین‌تر | شیرین | صفت ساده به صفت تفضیلی |
| بلندتر | بلند | صفت ساده به صفت تفضیلی |
وند «ترین»
از پسوند «ترین» برای ساخت صفت برترین یا عالی استفاده می‌کنیم. این پسوند تصریفی با چسبیدن به انتهای صفت‌ها، آنها را به‌صورت صفت برترین صرف می‌کند. در جدول زیر، نمونه‌هایی از صفت‌های عالی ساخته‌شده با این پسوند را مشاهده می‌کنید.
| واژه | پایه | تغییر |
| بهترین | به | صفت ساده به صفت عالی |
| دلپذیرترین | دلپذیر | صفت مرکب به صفت عالی |
| دقیق‌ترین | دقیق | صفت ساده به صفت عالی |
وند «ی» نکره
«ی» نکره نوعی از پسوند تصریفی است که واژه‌ای را از حالت شناس به ناشناس تبدیل می‌کند اما تغییری اساسی در آن به وجود نمی‌آورد. در جدول زیر، نمونه‌هایی از این پسوند تصریفی را با هم بررسی می‌کنیم.
| واژه | پایه | تغییر |
| دختری را دیدم. | دختر | تبدیل اسم شناس به نکره |
| او کتابی می‌خواند. | کتاب | تبدیل اسم شناس به نکره |
نکته های «ی» نکره
در مبحث «ی» نکره، نکته‌های مهمی وجود دارد که برای شناسایی تصریفی بودن یا اشتقاقی بودن آن، باید این نکات را یاد بگیریم.
- اگر حرف آخر واژه‌ای که می‌خواهد «ی» نکره‌ساز بگیرد، مصوت بلند «آ» یا «او» باشد، قبل از «ی» نکره، یک «ی» میانجی قرار می‌گیرد. برای مثال، واژه نکره «ابرویی»، هم «ی» نکره و هم «ی» میانجی گرفته است.
- اگر واژه گیرنده «ی» نکره‌ساز، با حرف «ه» یا مصوت بلند «ای» تمام شود، قبل از «ی» نکره، یک «ا» قرار می‌گیرد. برای مثال اگر بخواهیم واژه «مجله» را نکره کنیم باید آن را به‌صورت «مجله‌ای» بنویسیم.
- اگر واژه گیرنده «ی» نکره‌ساز، صفتی داشته باشد، معمولاً «ی» نکره به صفت آن اضافه می‌شود. برای مثال اگر بخواهیم اسم «دفتر» را در گروه اسمی «دفتر زیبا» نکره کنیم، این گروه اسمی، تبدیل به «دفتر زیبایی» خواهد شد.
انواع «ی» در زبان فارسی
در زبان فارسی انوع دیگری از «ی» وجود دارد که آنها وند تصریفی نیستند. پس برای آنکه در شناخت و شناسایی وند تصریفی «ی» نکره دچار اشتباه نشویم، باید همه انواع آن را نیز بشناسیم.
| انواع «ی» | توضیح | مثال |
| «ی» نکره‌ساز | تبدیل اسم معرفه به نکره | ظرفی شستم. |
| «ی» صفت‌ساز | تبدیل اسم به صفت | کتاب ادبی |
| «ی» صفت‌ساز ملیتی | تبدیل اسم به صفت ملیتی | زن آسیایی |
| «ی» صفت فاعلی ساز | تبدیل اسم به صفت فاعلی | انسانِ کاری |
| «ی» صفت مفعولی ساز | تبدیل اسم به صفات مفعولی | مرد زندانی |
| «ی» صفت شغلی ساز | تبدیل اسم به صفت شغلی | آقای نفتی آمد. |
| «ی» صفت رنگی ساز | تبدیل اسم به صفت رنگ | چرم قهوه‌ای |
| «ی» صفت تشبیهی ساز | تبدیل اسم به صفت شباهت | چشم‌های بادامی |
| «ی» صفت لیاقت ساز | تبدیل اسم به صفت لیاقت | کتاب خواندنی |
| «ی» اسم مکان ساز | تبدیل اسم و صفت به اسم مکان | اداره دادگستری |
| «ی» قیدساز | تبدیل صفت به قید | با مهربانی با او صحبت کردم. |
| «ی» نشانه اسم مصدر | تبدیل صفت به اسم‌های مصدر | بدی ثمری جز بدی ندارد. |
| «ی» وحدت | نشان‌دهنده «یک» | سیب کیلویی (یک کیلو) چند است؟ |
| «ی» نشانه قیدهای زمان | قیدهای نشان‌دهنده زمان | عصری می‌رویم خرید. |
| «ی» اسنادی | فعلی اسنادی «ای (هستی)» برای دوم شخص مفرد | تو خوبی. |
تا اینجا یاد گرفتیم وند تصریفی چیست و انواع آن را با مثال بررسی کردیم. در ادامه این مطلب، برخی دیگر از وندهای تصرفی را با مثال یاد می‌گیریم.
پسوند اعداد ترتیبی
در زبان فارسی با اضافه کردن پسوندهای «-ُم» و «-ُمین» به اعداد اصلی، اعداد ترتیبی می‌سازیم. این وندها، معنای عددهای اصلی را تغییر نمی‌دهند و فقط آنها را به حالت شمارشی و ترتیبی صرف می‌کنند. در جدول زیر، نمونه‌هایی از آنها را بررسی می‌کنیم.
| واژه | پایه | تغییر |
| هفتم | هفت | صرف عدد اصلی به حالت ترتیبی |
| هشتمین | هشت | صرف عدد اصلی به حالت ترتیبی |
پیشوند فعلی «می»
از پیشوند «می» برای صرف فعل‌های ماضی استمراری، ماضی مستمر، ماضی نقلی مستمر، مضارع اخباری و مضارع مستمر استفاده می‌کنیم. این پسوند با اضافه شدن به این فعل‌ها معنای پیوستگی را به معنای اصلی فعل اضافه می‌کند اما تغییر مهم و اساسی در آن پدید نمی‌آورد پس وندی تصریفی است. در جدول زیر، نمونه‌هایی از فعل‌های صرف‌شده با این وند در زمان‌های مختلف را آورده‌ایم.
| فعل | پایه | تغییر |
| می‌خواندم | خواندم | صرف فعل ماضی ساده به زمان ماضی استمراری |
| داشتم می‌نوشتم (فعل ماضی مستمر) | نوشتم | صرف فعل ماضی ساده به زمان ماضی استمراری |
| می‌پرسیده‌ام | پرسیده‌ام | صرف فعل ماضی نقلی به زمان ماضی نقلی مستمر |
| می‌گویم | گویم | صرف فعل مضارع ساده به زمان مضارع اخباری |
| دارم می‌روم (فعل مضارع مستمر) | روم | صرف فعل مضارع ساده در زمان مضارع اخباری |
نکته: در ادبیات کهن فارسی، از پیشوند فعلی «همی» نیز به‌جای پیشوند «می» استفاده می‌کرده‌اند.
پیشوند فعلی «بـ»
از این پیشوند برای ساخت فعل مضارع التزامی استفاده می‌کنیم. یعنی پیشوند تصریفی «بـ» به ابتدای فعل مضارع ساده می‌چسبد و آن را به زمان مضارع التزامی می‌برد. در جدول زیر دو نمونه از این فعل را مشاهده می‌کنید.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری کامل و ساده انواع فعل فارسی، فیلم آموزش رایگان فعل فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
| فعل | پایه | تغییر |
| بگوید | گوید | صرف فعل مضارع ساده به زمان مضارع التزامی |
| بخوانند | خوانند | صرف فعل مضارع ساده به زمان مضارع التزامی |
پیشوند فعلی «نَـ»
از پیشوند «نَـ» برای صرف افعال مختلف به حالت منفی استفاده می‌کنیم. این پیشوند نیز یکی از وندهای تصریفی زبان فارسی محسوب می‌شود. در جدول زیر، نمونه‌ای از فعل‌های منفی دارای این پیشوند را مشاهده می‌کنید.
| فعل | پایه | تغییر |
| نگفتند | گفتند | صرف فعل به حالت منفی |
| ننوشتم | نوشتم | صرف فعل به حالت منفی |
نکته: در متون و اشعار کهن ادبیات فارسی، از پیشوند «مَـ» نیز مانند پیشوند «نَـ» برای منفی‌سازی فعل‌ها استفاده می‌شده است.
شناسه فعل ها
برای مشخص کردن شخص و شمار فعل‌های ماضی و مضارع، در انتهای آنها شناسه می‌گذاریم. شناسه‌ها نیز تغییری اساسی در فعل‌ها ایجاد نمی‌کنند بلکه آنها را در صیغه‌های مختلف صرف می‌کنند. جدول زیر را ببینید.
| فعل | تغییر |
| رفتم / می‌روم | صرف فعل در صیغه اول شخص مفرد |
| رفتی / می‌روی | صرف فعل در صیغه دوم شخص مفرد |
| رفت / می‌رود | صرف فعل در صیغه سوم شخص مفرد |
| رفتیم / می‌رویم | صرف فعل در صیغه اول شخص جمع |
| رفتید / می‌روید | صرف فعل در صیغه دوم شخص جمع |
| رفتند / می‌روند | صرف فعل در صیغه سوم شخص جمع |
نکته: صیغه‌های سوم شخص فعل‌های ماضی، شناسه تهی یا شناسه صفر دارند. در واقع شناسه این افعال، در ساختمان آنها وجود ندارد اما در شمارش تکواژها به‌عنوان یک تکواژ وابسته تصریفی شمرده می‌شود. پس شناسه‌های تهی را نیز می‌توانیم وند تصریفی بدانیم.
فعل کمکی «استن» در ماضی نقلی
فعل ماضی نقلی از «صفات مفعولی (بن ماضی + ه) + صرف مصدر «استن»» ساخته می‌شود. برای مثال فعل «پوشیده‌ام» فعل ماضی نقلی است و «ام» در ساختمان این فعل، وندی تصریفی است. در جدول زیر، صرف این فعل در شخص و شمارهای مختلف را مشاهده می‌کنید.
| شخص و شمار | فعل |
| اول شخص مفرد | رفته‌ام |
| دوم شخص مفرد | رفته‌ای |
| سوم شخص مفرد | رفته‌است |
| اول شخص جمع | رفته‌ایم |
| دوم شخص جمع | رفته‌اید |
| سوم شخص جمع | رفته‌اند |
نمونه سؤال وند تصریفی
حالا که یاد گرفتیم وند تصریفی چیست، چه انواعی دارد و تفاوت آن با وند اشتقاقی چیست، می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید. برای شرکت در این تمرین که از ده پرسش چهارگزینه‌ای تشکیل شده، کافی است در هرسؤال روی گزینه درست موردنظر خود کلیک کنید. سپس با زدن گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست سؤال را مشاهده می‌کنید. با ثبت هر پاسخ درست، یک امتیاز می‌گیرید و در پایان تمرین یعنی بعد از پاسخ دادن به همه پرسش‌ها، امتیاز نهایی خود را خواهید دید.
۱. وند تصریفی چیست؟
وند تصریفی نوعی از وند اشتقاقی است.
وند تصریفی نوعی وند است که فقط تفاوتی اساسی در معنای واژهها ایجاد می‌کند.
به پیشوندهای فارسی، وند تصریفی می‌گوییم.
وند تصریفی فقط واژهها را به‌شکل جدیدی صرف می‌کند.
۲. در کدام گزینه وند تصریفی وجود دارد؟
دانش‌آموز خوب کلاس ما
کلاس درس در زمان تعیین‌شده برگزار شد.
بهترین لباسم را برای مراسم آن روز آماده کردم.
خانه پدربزرگ و مادربزرگم را ببین.
وند «ترین» در واژه «بهترین»، وند تصریفی گزینه سوم است.
۳. کدام گزینه درست است؟
وندهای تصریفی، نوع دستوری کلمات را از اسم به صفت تبدیل می‌کنند.
وندهای تصریفی از نظر ایجاد تغییر روی واژهها، در مقابل وندهای اشتقاقی قرار می‌گیرند.
یک وند تصریفی خاص، تأثیر یکسانی روی اکثر واژه‌های یک نوع دستوری نمی‌گذارد.
نشانه‌های جمع، از وندهای اشتقاقی هستند.
۴. در کدام گزینه، وندهای تصریفی بیشتری وجود دارد؟
لباسی را از بهترین فروشگاه خریدم.
آموزش کودکان، مبحثی بسیار مهم است.
زیباترین کودکان، شادترین کودکان هستند.
اینجا پر از فرصت‌های خوب است.
در فهرست زیر، وندهای تصریفی موجود در همه گزینه‌های این سؤال را آورده‌ایم.
- گزینه اول: «ی» در «لباسی» / «ترین» در «بهترین»
- گزینه دوم: «ان» در «کودکان» / «ی» در «مبحثی»
- گزینه سوم: «ترین» در «زیباترین» / «ان» در «کودکان» / «ترین» در «شادترین»
- گزینه چهارم: «ها» در «فرصت‌ها»
۵. کدام گزینه درباره وند اشتقاقی درست نیست؟
وند اشتقاقی، تأثیری اساسی در معنای واژهها ایجاد می‌کند.
وند اشتقاقی نوع دستوری واژهها را تغییر می‌دهد.
وند اشتقاقی نسبت به وند تصریفی باقاعده‌تر و منظم‌تر است.
تعداد وندهای اشتقاقی بیشتر از وندهای تصریفی است.
۶. در کدام گزینه وند اشتقاقی وجود دارد؟
اگر دوستم را دیدی سلام مرا به او برسان.
او دل‌انگیزترین نغمه‌های موسیقی را نواخته است.
کتابی را به او هدیه دادم.
او بهترین دونده دوی صدمتر است.
پسوند «-َنده» در واژه «دونده»، وند اشتقاقی موجود در گزینه چهارم این سؤال است.
۷. در کدام گزینه هم وند تصریفی و هم وند اشتقاقی وجود دارد؟
مشهورترین خواننده‌های جهان
نوشتن مقاله علمی
پرسش‌های خوب
عجایب خلقت خدا
وندهای اشتقاقی و تصریفی گزینه اول را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- وند اشتقاقی: «-َنده» در «خواننده»
- وند تصریفی: «ترین» در «مشهورترین» / «ها» در «خواننده‌ها»
۸. در کدام گزینه، تعداد وندهای تصریفی کمتر از سایر گزینه‌ها است؟
عجیب‌ترین روزهای سال، روزهای قبل از نوروز است.
درختان، دستگاه‌های ساخت اکسیژن هستند.
شادمان‌ترین دهان‌ها، غمگین‌ترین ترانه‌ها را می‌خوانند.
او یکی از سرشناس‌ترین داوران بین‌المللی در رشته‌های رزمی است.
وندهای تصریفی موجود در گزینه‌های این سؤال را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- گزینه اول: «ترین» در «عجیب‌ترین» / «ها» در «روزها» / «ها» در «روزها»
- گزینه دوم: «ان» در «درختان» / «ها» در «دستگاه‌ها»
- گزینه سوم: «ترین» در «شادمان‌ترین» / «ها» در «دهان‌ها» / «ترین» در «غمگین‌ترین» / «ها» در «ترانه‌ها»
- گزینه چهارم: «ترین» در «سرشناس‌ترین» / «ان» در «داوران» / «ها» در «رشته‌ها»
۹. در کدام گزینه «ی» نکره وجود دارد؟
کتاب خواندنی او را قرض گرفتم.
نجاری ما در خیابان امیریه تهران است.
مطلب جالبی را در مجله خواندم.
دوستی و محبت از پایه‌های روابط انسانی هستند.
انواع «ی» موجود در گزینه‌های این سؤال را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- گزینه اول: «ی» موجود در «خواندنی»، وند اشتقاقی صفت لیاقت ساز است.
- گزینه دوم: «ی» موجود در «نجاری»، وند اشتقاقی اسم مکان ساز است.
- گزینه سوم: «ی» موجود در گروه اسمی «مطلب جالبی»، ی نکره مربوط به اسم «مطلب» است که به صفت این اسم (جالب) چسبیده است.
- گزینه چهارم: «ی» موجود در «دوستی»، اسم مصدر ساخته و «ی» موجود در «انسانی»، صفت‌ساز است.
۱۰. در کدام گزینه وند تصریفی وجود دارد؟
بخش هنری مجله
ساختمان قدیمی شهرداری
لباس صورتی خواهرم
نوشته‌ای هیجان‌انگیز
جدول خلاصه نکات وند تصریفی
در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم وند تصریفی چیست و انوع وند تصریفی چه هستند. همچنین تفاوت وند اشتقاقی و تصریفی را با مثال بررسی کردیم. در انتهای مطلب نیز، پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای را طرح کردیم تا با استفاده از آنها، هم در مبحث وند تصریفی تمرین کنید و هم میزان یادگیری خود را بسنجید. در جدول زیر، مهم‌ترین نکات بیان‌شده در این مطلب را به‌صورت بسیار خلاصه آورده‌ایم. توصیه می‌کنیم برای یادگیری کامل این مبحث، کل مطلب را مطالعه کنید.
| ۱. وند تصریفی | وندی که واژهها را به‌شیوه‌ای جدید صرف می‌کند. (بدون ایجاد تغییر اساسی) |
| ۲. انواع وند تصریفی | نشانه‌های جمع «ها» و «ان» / «تر» صفت تفضیلی ساز / «ترین» صفت عالی ساز / «ی» نکره‌ساز |
| ۳. پایه وند تصریفی | واژه یا تکواژ مستقلی که وند به آن اضافه می‌شود. |
| ۴. تفاوت وند اشتقاقی و وند تصریفی | تصریفی: عدم ایجاد تغییر اساسی در معنای پایه / اشتقاقی: ایجاد تغییر اساسی در معنای پایه |
| تصریفی: عدم ساخت واژه جدید / اشتقاقی: ساخت واژه جدید | |
| تصریفی: عدم تغییر نوع دستوری پایه / اشتقاقی: تغییر نوع دستوری پایه | |
| تصریفی: قاعده‌مند / اشتقاقی: بی‌قاعده | |
| تصریفی: تعداد کمتر/ اشتقاقی: تعداد بیشتر | |
| تصریفی: عدم محدودیت در استفاده / اشتقاقی: محدودیت در استفاده | |
| ۵. وند تصریفی «ها» | مانند «بچه‌ها» |
| ۶. وند تصریفی «ان» | مانند «دوستان» |
| ۷. وند تصریفی «تر» | مانند «بیشتر» |
| ۸. وند تصریفی «ترین» | مانند «قوی‌ترین» |
| ۹. وند تصریفی «ی» نکره | مانند «کودکی در راه مدرسه بود.» |
| ۱۰. پسوند اعداد ترتیبی (-ُم و -ُمین) | مانند «سومی» و «سومین» |
| ۱۱. پیشوند فعلی «می» | مانند «می‌نویسم» |
| ۱۲. پیشوند فعلی «بِـ» | مانند «بنویسم» |
| ۱۳. پیشوند فعلی «نَـ» | مانند «ننویس» |
| ۱۴. شناسه‌های افعال | مانند «-َند» در فعل «نوشتند» |
| ۱۵. فعل کمکی از مصدر «استن» در ساختمان افعالی ماضی نقلی | مانند «ایم» در فعل «خوانده‌ایم» |
