فرادرسواو ربط چیست؟ – توضیح به زبان ساده با مثال و تمرین
«واو ربط» یکی از انواع حروف ربط هم‌پایه‌ساز است که بین دو یا چند جمله همسان و مستقل قرار می‌گیرد و آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد، بدون اینکه یک جمله را به جمله دیگری وابسته کند. واو ربط در جمله‌های مرکب همپایه به کار می‌رود. به‌عنوان مثال، در جمله مرکب «به گل‌ها آب دادم و پروانه‌ها را تماشا کردم.» از واو ربط برای پیوند دادن دو جمله همسان استفاده شده است. در بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس می‌آموزید که واو ربط چیست و چه تفاوتی با واو عطف دارد. همچنین با مثال‌های آن در جمله‌های فارسی آشنا می‌شوید. در نهایت، با پاسخگویی به نمونه‌سؤال‌های این مطلب، میزان یادگیری خود را در مورد این مبحث ارزیابی می‌کنید.
واو ربط چیست؟
«واو ربط» از پرکاربردترین و رایج‌ترین حروف ربط هم‌پایه‌ساز است که بین دو یا چند جمله مستقل قرار گرفته و آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد. واو ربط دو یا چند جمله همپایه را به هم متصل میکند، بدون اینکه آن‌ها را به یکدیگر وابسته کند. این حرف معمولاً بعد از فعل اصلی جمله قرار می‌گیرد.
برای یادگیری بهتر این مبحث می‌توانید از فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس نیز کمک بگیرید. لینک این فیلم آموزشی را در کادر زیر مشاهده می‌کنید.
به کمک مثال زیر، کاربرد واو ربط را بهتر و بیشتر یاد می‌گیرید.
در این مثال واو ربط در میان دو جمله همپایه «خانه‌اش را فروخت.» و «روانه شهر دیگری شد.» قرار گرفته است. هر دوی این جمله‌ها مستقل هستند و هیچ‌کدام به دیگری وابسته نشده‌اند. کل جمله «خانه‌اش را فروخت و روانه شهر دیگری شد.» یک جمله مرکب همپایه به شمار می‌رود.
خانه‌اش را فروخت و روانه شهر دیگری شد.
تفاوت واو عطف با واو ربط چیست؟
حرف «و» علاوه‌بر اینکه نوعی حرف ربط است، به‌عنوان «حرف عطف» هم شناخته میشود. واو عطف بین دو یا چند واژه و گروه قرار می‌گیرد و آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد. توجه داشته باشید که «واو» عطف تنها بین کلمه‌ها و گروه‌ها می‌آید و بین جمله‌ها به کار نمی‌رود. کلمه و گروهی که بعد از واو عطف می‌آید، از نظر نقش دستوری، تابع کلمه یا گروه قبل از واو عطف خواهد بود.
به کلمهای که بعد از واو عطف قرار می‌گیرد، «معطوف» گفته میشود. «معطوف» یکی از نقش‌های دستوری فرعی به شمار می‌آید. کلمهای که قبل از واو عطف قرار می‌گیرد، «معطوف‌ٌالیه» نامیده میشود.
تفاوت اصلی واو عطف با واو ربط این است که واو عطف بین کلمه‌ها و گروه‌ها می‌آید اما واو ربط بین جمله‌ها قرار می‌گیرد. برای یادگیری بهتر واو عطف، به مثال‌های زیر توجه کنید.
در مثال اول، «و» بین دو اسم «دفتر» و «کتاب» آمده و «کتاب» را به «دفتر» عطف کرده است. «کتاب» به‌عنوان معطوف، در نقش دستوری تابع «دفتر» است. از آنجایی که در این جمله، «دفتر» دارای نقش دستوری «مفعولی» است، «کتاب» نیز دارای همین نقش خواهد بود.
در مثال دوم نیز همین اتفاق افتاده است. با این تفاوت که این بار گروه اسمی «کتاب خودم» به «دفتر شما» عطف شده است. «کتاب خودم» به تبعیت از «دفتر شما» دارای نقش دستوری مفعولی است.
مثال ۱: دفتر و کتاب را روی میز گذاشتم.
مثال ۲: دفتر شما و کتاب خودم را روی میز گذاشتم.
چند نکته مهم در مورد واو ربط و عطف
اکنون که آموختید واو ربط چیست و چگونه به کار می‌رود، لازم است به نکته‌های زیر توجه داشته باشید تا تفاوت‌ها و شباهت‌های آن را با واو عطف بهتر بیاموزید.
در این مورد می‌توانید به فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس نیز مراجعه کنید.
- اگر «و» بین دو یا چند جمله مستقل به کار برود و یک جمله مرکب را تشکیل بدهد، «واو» ربط است اما اگر بین دو یا چند کلمه و گروه بیاید، «واو عطف» به شمار می‌رود.
- به‌طور کلی، عناصر دو طرف واو (چه واو ربط و چه واو عطف) همیشه یکسان هستند. به عبارت دیگر، هر دوی آن‌ها همیشه جمله، گروه یا کلمه هستند.
- هرگز واو ربط برای پیوند دادن یک جمله به یک گروه، یک گروه به یک کلمه یا یک کلمه به یک جمله استفاده نمی‌‌شود و هر دو طرف آن همیشه یک جمله مستقل قرار می‌گیرد.
- هرگاه بین چند کلمه، گروه یا جمله، بیش از یک بار از واو ربط یا عطف استفاده شده باشد، بهتر است به‌جای «و» از علامت ویرگول (،) استفاده کنیم و تنها بین دو مورد آخر، واو ربط یا عطف را قرار بدهیم (مانند: کتاب، دفتر، قلم و کیفم را برداشتم.)
- اگر «و» بین اجزای یک کلمه قرار بگیرد، دیگر حرف ربط یا عطف نیست، بلکه نوعی میانوند محسوب میشود (مانند «گفت‌و‌شنید»).
- در برخی از اصطلاحات عربی مانند «والله»، «الحق‌والانصاف» و... نیز از «و» استفاده میشود. این «و» از نوع واو ربط یا عطف به شمار نمی‌آید.
مثال واو ربط
با مطالعه بخش قبلی یاد گرفتید که واو ربط چیست و چه کاربردهایی دارد. در این بخش، با مثال‌هایی که بررسی می‌کنیم، کارکرد این حرف ربط را در انواع جمله‌ها به‌خوبی می‌آموزید.
مثال اول برای واو ربط
مثال زیر یک جمله مرکب است که از دو جمله همپایه تشکیل شده است. در واقع، واو ربط با قرار گرفتن بین این جمله‌ها، آن‌ها را به هم پیوند داده است. هر کدام از این جمله‌های همپایه معنای مستقلی دارند و هیچ‌کدام به یکدیگر وابسته نشده‌اند.
کتاب‌ها را از روی میز بردارید و آن‌ها را در قفسه‌ها بچینید.
مثال دوم برای واو ربط
در این مثال، حرف ربط واو برای پیوند زدن دو جمله همپایه «آسمان ابری شد» و «ناگهان باران بارید» به کار رفته است. از پیوند این جمله‌های همپایه، جمله مرکب زیر ساخته شده است.
هر دو جمله از لحاظ معنایی کاملاً مستقل و کامل هستند و هیچ‌کدام به آن دیگری وابسته نشده‌اند.
آسمان ابری شد و ناگهان باران بارید.
مثال سوم برای واو ربط
حافظ بیت زیر را با دو جمله مرکب سروده است. هر کدام از این جمله‌های مرکب نیز با پیوند دو جمله همپایه ساخته شده‌اند.
با دقت به مصراع‌های این بیت مشاهده می‌کنید که جمله همپایه «بیا تا گل برافشانیم» با استفاده از واو ربط به «می در ساغر اندازیم» پیوند زده شده است. همچنین جمله «فلک را سقف بشکافیم» نیز با استفاده از حرف ربط واو به «طرحی نو دراندازیم» متصل شده است.
هر کدام از این چهار جمله دارای معنای مستقل هستند و به یکدیگر وابسته نشده‌اند.
البته جمله «بیا تا گل برافشانیم» خود یک جمله مرکب است که از «بیا» به‌عنوان جمله پایه، «تا» به‌عنوان حرف ربط وابسته‌ساز و «گل برافشانیم» به‌عنوان جمله پیرو تشکیل شده است.
بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم
(حافظ)
مثال چهارم برای واو ربط
در این مثال، هم جمله «کشتی‌ها روانه دریا شدند» و هم جمله «به سوی مقصد حرکت کردند» دارای معنای مستقل هستند اما با استفاده از واو ربط به یکدیگر پیوند داده شده‌اند. این جمله‌ها با استفاده از واو ربط به یک جمله مرکب همپایه تبدیل شده‌اند، بدون اینکه به یکدیگر وابسته شده باشد.
کشتی‌ها روانه دریا شدند و به سوی مقصد حرکت کردند.
مثال پنجم برای واو ربط
در بیت زیر، هم «می‌گویم» و هم «بعد از من گویند به دوران‌ها» هر دو جمله‌های هم‌پایه‌ای هستند که با استفاده از واو ربط به یک جمله مرکب همپایه تبدیل شده‌اند. توجه کنید که این جمله‌ها مستقل هستند و به یکدیگر وابسته نشده‌اند.
گویند مگو سعدی چندین سخن از عشق
می‌گویم و بعد از من گویند به دوران‌ها
(سعدی)
مثال ششم برای واو ربط
جمله‌ای که در کادر زیر مشاهده می‌کنید، یک جمله مرکب است که از پیوند دو جمله همپایه «لطفاً درس‌های جدید را بخوانید» و «آن‌ها را تمرین کنید» به دست آمده است. این جمله‌ها با واو ربط به یکدیگر متصل شده‌اند.
هر کدام از این جمله‌ها مستقل هستند و به آن دیگری وابسته نشده‌اند.
لطفاً درس‌های جدید را بخوانید و آن‌ها را تمرین کنید.
مثال هفتم برای واو ربط
واو ربط در مثال زیر دو جمله همپایه «هشیار باشید» و «قدر فرصت‌های زندگی را بدانید» را به هم پیوند داده است. این جمله‌های مستقل، بدون اینکه به هم وابسته شده باشند، با استفاده از واو ربط به یکدیگر پیوند خورده‌اند و جمله مرکب زیر را تشکیل داده‌اند.
هشیار باشید و قدر فرصت‌های زندگی را بدانید.
مثال هشتم برای واو ربط
مثال زیر از سه جمله همپایه ساخته شده است که با استفاده از واو ربط، یک جمله مرکب را تشکیل داده‌اند. البته برای جلوگیری از تکرار «و»، بین جمله‌های اول و دوم، صرفاً از علامت ویرگول به‌جای «و» استفاده شده است.
هیچ‌کدام از این جمله‌ها به یکدیگر وابسته نشده‌اند.
مطالب هر فصل را بخوانید، نکته‌های آن‌ها را مرور کنید و به تمرین‌هایشان پاسخ بدهید.
مثال نهم برای واو ربط
جمله مرکب زیر نیز از دو جمله همپایه تشکیل شده و بین آن‌ها از واو ربط استفاده شده است. هر دوی این جمله‌ها مستقل هستند و معنای کاملی دارند و هیچ‌کدام به آن دیگری وابسته نشده‌اند.
تمامی نکته‌های مهم مشخص شده‌اند و زیر آن‌ها خط کشیده شده است.
مثال دهم برای واو ربط
در مثال زیر، شاعر ۵ بار از حرف «و» استفاده کرده است. چهار مورد اول بین کلمه‌های «ابر»، «باد»، «مه»، «خورشید» و «فلک» قرار گرفته‌اند. مورد آخر نیز بین دو جمله «تا تو نانی به کف آری» و «به غفلت نخوری» قرار دارد.
کلمه «باد» به «ابر»، «مه» به «باد»، «خورشید» به «مه» و «فلک» به «خورشید» عطف شده‌اند. همگی این کلمه‌ها دارای نقش فرعی معطوف هستند. این کلمه‌ها به تبعیت از «ابر» در نقش نهاد جمله به کار رفته‌اند.
در مورد مصراع «تا تو نانی به کف آریّ و به غفلت نخوری» هم باید بگوییم که یک جمله مرکب است و از دو جمله همپایه تشکیل شده است. واو ربط با قرار گرفتن بین جمله‌های همپایه «تا تو نانی به کف آری» و «به غفلت نخوری»، بدون اینکه آن‌ها را به هم وابسته کند، این جمله‌ها را به هم پیوند زده است.
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو نانی به کف آریّ و به غفلت نخوری
(سعدی)
برای یادگیری مثال‌های بیشتر توصیه می‌کنیم فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس را مشاهده کنید.
انواع حروف ربط
به حروفی که بین دو یا چند کلمه، گروه یا جمله همسان یا ناهمسان قرار می‌گیرند و آن‌ها را به هم پیوند میدهند، «حرف ربط» یا «حرف پیوند» گفته میشود. به کمک فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس می‌توانید حروف ربط فارسی و کاربرد آن‌ها را بیاموزید.
لینک این فیلم آموزشی را در ادامه قرار داده‌ایم.
این حروف به دو دسته کلی حروف ربط وابسته‌ساز و هم‌پایه‌ساز تقسیم میشوند. توضیح مربوط به هر کدام را در ادامه می‌خوانید.
- حروف ربط هم‌پایه‌ساز: بین دو یا چند کلمه، گروه و جمله همسان قرار گرفته و آن‌ها را به هم پیوند می‌زنند، بدون اینکه آن‌ها را به یکدیگر وابسته کنند.
- حروف ربط وابسته‌ساز: بین دو یا چند جمله ناهمسان (جمله پایه و پیرو) قرار گرفته و یکی از آن‌ها را به دیگری وابسته می‌کنند. حروف ربط وابسته‌ساز در جمله‌های مرکب به کار می‌روند و جمله یا جمله‌های پیرو را به جمله پایه وابسته می‌کنند.
در جدول زیر، نمونه‌هایی از رایج‌ترین حروف ربط هم‌پایه‌ساز و وابسته‌ساز فارسی را با مثال نشان داده‌ایم.
| حروف ربط هم‌پایه‌ساز (مثال) | حروف ربط وابسته‌ساز (مثال) |
| و (نقاشی را کشیدم و آن را رنگ کردم.) | که (کاشان شهری است که قدمت بسیاری دارد.) |
| اما (مطالعه کنید اما در این کار زیاده‌روی نکنید.) | اگر (اگر عجله کنید، حتماً به‌موقع می‌رسید.) |
| یا (برای برگزاری کنسرت، این سالن یا آن سالن مناسب است.) | تا (درخت‌ها را هرس کردم تا بهتر رشد کنند.) |
| ولی (کسی در خانه نبود ولی صداهایی شنیده می‌‌شد.) | اگرچه (اگرچه کسی نمی‌داند، اما برنده واقعی شما هستید.) |
| چه (چه بخواهید چه نخواهید، تصمیم اصلی را مدیر می‌گیرد.) | وقتی که (وقتی که به سالن نمایش رسیدم، هنوز کسی نیامده بود.) |
انواع حروف ربط و کاربرد آن‌ها همراه با مثال، در مطلب زیر از مجله فرادرس آموزش داده شده‌اند.
یادگیری انواع حروف با فرادرس
حروف مختلفی در زبان فارسی به کار می‌روند که هر کدام کارکرد متفاوتی دارند. به‌طور مثال، حروف اضافه قبل از متمم خود قرار می‌گیرد و آن را به یکی از اجزای جمله نسبت میدهند. حروف ربط وابسته‌ساز نیز جمله پیرو را به جمله پایه پیوند میدهند.
در صورتی که بخواهید با سایر حروف در زبان فارسی آشنا شوید و به کاربرد آن‌ها در جمله‌ها پی ببرید، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را پیشنهاد می‌کنیم.
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس
- فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
- فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس
در مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر، نه‌تنها حروف فارسی، بلکه سایر مباحث دستور زبان و ادبیات فارسی نیز آموزش داده شده‌اند. برای یادگیری صنایع ادبی فارسی می‌توانید به فیلم‌های آموزشی این مجموعه مراجعه کنید.
سؤالات متداول
تا اینجا یاد گرفتید که واو ربط چیست و چه کاربردی دارد. همچنین با کاربرد آن در جمله‌های فارسی نیز آشنا شدید. در این بخش، نکته‌های تکمیلی این مبحث را نیز در قالب پرسش و پاسخ می‌آموزید.
بین چند جمله می‌توان از واو ربط استفاده کرد؟
کاربرد واو ربط محدودیتی ندارد اما چنانچه بخواهید بین بیش از دو جمله از حرف ربط «و» استفاده کنید، بهتر است به‌جای آن ویرگول قرار داده و تنها بین دو مورد آخر از واو ربط استفاده کنید.
اگر «و» بین دو جزء یک کلمه به کار برود، باز هم واو ربط است؟
خیر، در این صورت، نوعی میانوند محسوب میشود، نه حرف ربط یا عطف.
آیا واو تنها به‌عنوان حرف عطف یا ربط به کار می‌رود؟
خیر، در زبان فارسی «و» نقش‌ها و کاربردهای مختلفی دارد. در فهرست زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
- واو مُبایِنَت یا اِستِبعاد (نشان دادن دور بودن دو موضوع): شما و خستگی!
- واو مَعیَّت (همراه بودن دو موضوع): این هم من و شعبده‌بازی‌هایم!
- واو مقابله یا تقابل (در مقابل هم بودن دو موضوع): عمر برف است و آفتاب تموز (سعدی)
- واو مخفف ضمیر «وی»: ورا نام تهمینه سهراب کرد (فردوسی)
- واو میانوند: داروندار
- واو حالیه: پریشانم و راه‌حلی ندارم. (پریشانم در حالی که راه‌حلی ندارم.)
نمونه سؤال واو ربط
در بخش‌های قبلی این مطلب به این سؤال پاسخ دادیم که واو ربط چیست و کاربرد آن چگونه است. در این مرحله، برای اینکه واو ربط و کاربردهای آن را به‌خوبی یاد بگیرید، ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای را ارائه می‌کنیم.
برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها، ابتدا صورت هر سؤال را بخوانید و سپس گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، پاسخ درست سؤالها نشان داده میشود.
بعد از پاسخ دادن به تمامی سؤالها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نمایش داده میشود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهایی را که از این آزمون کسب کرده‌اید، مشاهده کنید.
۱- در کدام گزینه از حرف واو ربط استفاده شده است؟
به والله که راست می‌گویم.
کت‌و‌شلوار جدیدی خریده بود.
به سؤالها پاسخ دهید و تمرین‌ها را حل کنید.
الحق‌والانصاف داستان خوبی نوشته بودید.
۲- حرف عطف را در جمله زیر مشخص کنید.
آی آدم‌ها که بر ساحل نشسته شاد و خندانید
یک نفر در آب دارد می‌سپارد جان
(نیما یوشیج)
آی
که
بر
و
۳- در کدام گزینه، از حرف «و» برای پیوند زدن دو گروه اسمی استفاده شده است؟
حاضر شوید و در مراسم بزرگداشت استاد شرکت کنید.
به دوستان دور و نزدیک، سلام ما را برسان.
به کارهای خانه و به کارهای بیرون از خانه رسیدگی کردم.
تنوع بالایی در میان اقوام ایرانی و گویش‌های بومی ایران وجود دارد.
۴- کدام گزینه در مورد واو ربط درست است؟
همیشه بین دو کلمه، گروه یا جمله می‌آید.
دو جمله همپایه را به هم پیوند می‌دهد.
جمله پایه را به جمله پیرو وابسته میکند.
گروه‌های اسمی را به هم پیوند می‌دهد.
۵- در همه گزینه‌ها از حرف «و» برای پیوند دادن دو جمله استفاده شده است، به جز...
پروانه‌ها دور گل‌ها و شکوفه‌ها پرواز می‌کنند.
پروانه‌ها پرواز می‌کنند و دور میشوند.
پروانه‌ها دور گل‌ها پرواز می‌کنند و روی غنچه‌ها می‌نشینند.
پروانه‌ها را دوست دارم و آن‌ها را زیبا و دوست‌داشتنی می‌دانم.
۶- در کدام گزینه، حرف ربط هم‌پایه‌ساز به کار رفته است؟
اینکه چه چیزی برایتان بهتر است را خودتان بهتر از هر کسی می‌دانید.
شرایط فرهنگی جامعه بر روی شرایط اجتماعی و اقتصادی آن اثرگذار خواهد بود.
تا وقتی که تلاش نکنید، به نتیجه قابل قبولی هم نمی‌رسید.
اگر کتابی را ترجمه می‌کنید، باید تک‌تک جمله‌های آن را به‌خوبی درک کنید.
۷- کدام گزینه از موارد کاربرد واو ربط نیست؟
دو جمله مستقل را به هم پیوند می‌دهد.
دو جمله یا چند جمله همپایه را به هم متصل میکند.
جمله‌های پایه و پیرو را به هم پیوند می‌دهد.
جمله‌های مرکب را تشکیل می‌دهد.
۸- کدام گزینه در مورد جمله زیر نادرست است؟
مهاجرت و جابه‌جایی از روستاها به شهرها افزایش پیدا کرده است.
«جابه‌جایی» به «مهاجرت» عطف شده است.
«و» حرف ربط هم‌پایه‌ساز است.
«مهاجرت» دارای نقش دستوری نهادی است.
دو اسم به هم عطف شده‌اند.
۹- در کدام گزینه، «و» حرف ربط نیست؟
گفت‌و‌گو در مورد این موضوع بی‌حاصل است.
لباس زرد را انتخاب کردم و از خرید لباس آبی منصرف شدم.
کامپیوتر را خاموش کردم و آن را دوباره روشن کردم.
مادرم شیرینی‌های خوشمزه می‌پزد و کیک‌های خوش‌طعمی را آماده میکند.
۱۰- معطوف‌ها را در جمله زیر مشخص کنید.
سبزه، سمنو و سنجد سه مورد از «سین‌های» سفره هفت‌سین هستند.
سبزه - سنجد
سمنو - سفره
هفت‌سین - سنجد
سمنو - سنجد
جمع بندی
اینکه واو ربط چیست و چه کارکردی دارد، موضوع اصلی این مطلب از مجله فرادرس است. در مطلب پیش رو، ضمن بررسی انواع حروف در زبان فارسی، با مثال‌های متنوع نشان دادیم که واو ربط چگونه به کار می‌رود و چه تفاوت‌هایی با واو عطف دارد. همچنین برای مرور نکته‌های مربوط به این مبحث، آزمونی را با ۱۰ سؤال چهارگزینه‌ای ارائه کردیم.
