فرادرسمرفوع در عربی — به زبان ساده + مثال
مرفوع در عربی بخشی از علم نحو و یکی از حالاتی است که یک کلمه می‌تواند در جمله به خودش بگیرد. منظور از «حالات» در زبان عربی نقشی است که کلمه‌ها در جمله میگیرند که در نتیجه آن نقش مشخص میشود چه آوایی باید بر سر آخرین حرف یک کلمه بنشیند. به این حالت در زبان عربی «اعراب» میگویند. در این نوشته درباره این موضوع صحبت خواهیم کرد که کلمه چگونه مرفوع میشود. بعد از توضیح کلی درباره اعراب‌گذاری در زبان عربی موقعیت‌هایی را بررسی می‌کنیم که یک کلمه در جمله، اعراب محلا مرفوع میگیرد. در ادامه، درباره انواع مرفوع مثل فاعل، مبتدا و خبر و... صحبت می‌کنیم و در انتها این نکته را که چرا افعال مضارع مرفوع هستند، با مثال‌هایی از صرف فعل، توضیح می‌دهیم.
مرفوع در عربی به چه معناست ؟
همان‌طور که بالاتر توضیح داده شد، در عربی کلمات اعراب‌پذیر هستند. یعنی با توجه به نقش و جایگاهشان در جمله در آخرین حرف از حروف تشکیل دادهشان، یکی از حرکتهای فتحه (ــَـ)، کسره (--ِ-)، ضمه (--ُ-) و ساکن (--ً-) قرار میگیرد.
نقش کلمه در جمله عربی
نقش یک کلمه در جمله عربی از چهار حالت زیر خارج نیست:
- کلمات در حالت نصب فتحه میگیرند و منصوب میشوند.
- در حالت جر کسره میگیرند و مجرور میشوند.
- در حالت رفع ضمه میگیرند و مرفوع میشوند.
- در حالت جزم ساکن میگیرند و مجزوم میشوند.
در این آموزش به سراغ کلماتی می‌رویم که در یک جمله با پذیرفتن علامت ضمه در حالت رفع قرار گرفته و در نتیجه مرفوع شده‌اند. به مثال زیر توجه کنید.
ذَهبَ أحمدُ إلی المدرسة.
احمد به مدرسه رفت.
در این جمله که یک جمله فعلیه عربی است، احمد در جایگاه فاعل جمله قرار گرفته که باعث شده علامت ضمه در انتهای کلمه قرار بگیرد. در نتیجه به نقش احمد در این جمله «فاعل و مرفوع» می‌گوییم. به مثال دیگری در این رابطه توجه کنید.
سأل المُعلمُ سوالاً من التلمیذِ.
معلم از دانش‌آموز سوال پرسید.
معلم انجام‌دهنده کار در جمله است. در نتیجه، نقش معلم در این جمله فاعل است و مرفوع و علامتی که انتهای کلمه قرار گرفته ضمه است. به مثالی دیگر در این زمینه توجه کنید.
زینبٌ استاذةٌ في الجامعةِ.
زینب استاد دانشگاه است.
این جمله یک جمله اسمیه است. جمله‌های اسمیه در زبان عربی از «مبتدا و خبر عربی» تشکیل میشوند. زینب در این جمله نقش مبتدا به خود گرفته است. مبتدا در زبان عربی همواره مرفوع است. در نتیجه در انتهای کلمه زینب حرف ضمه نشسته است. اما گاهی کلماتی در جمله‌های عربی می‌بینیم که برخلاف نقش آن‌ها در جمله حرکت انتهایی آن‌ها تغییر نکرده است. این کلمات مبنی هستند و برای درک بهتر آن‌ها خوب است کمی مبحث اعراب را به صورت خلاصه مرور کنیم.
انواع اعراب در زبان عربی
تا اینجا یاد گرفتیم که کلمات در جمله‌های عربی با توجه به نقش‌شان اعراب می‌پذیرند. بر اساس نقش در جمله مشخص میشود که چه علامتِ آوایی باید در انتهای یک کلمه قرار بگیرد. به این کلمات اصطلاحا «مُعرَب» میگویند، مانند مثال زیر:
کتبتْ التلمیذةُ رسالةٌ لصدیقتِها.
دانش‌آموز (دختر) برای دوستش نامه‌ای نوشت.
(نقش کلمه «التمیذة» فاعل، مُعرب و مرفوع است.)
در این نوع از کلمات به راحتی می‌توان از روی ظاهرشان به نقش آن‌ها در جمله پی برد. اما گاهی اوقات کلماتی در جمله‌های عربی هستند که از روی ظاهر نمی‌توان به نقش آن‌ها پی ببریم. چون این کلمات اعراب نمی‌پذیرند و تحت هیچ شرایطی تغییر نمی‌کنند. به این کلمات در زبان عربی «مبنی» میگویند. به مثال زیر توجه کنید.
أنتَ تُحِّبُ اللغة‌َ العربیةَ.
تو زبان عربی را دوست داری.
در این جمله اسمیه همان‌طور که می‌بینید «أنت» در نقش مبتدا قرار گرفته است. پس قاعدتا باید علامت ضمه در انتهای آن می‌آمد و مرفوع می‌شد. اما به خاطر اینکه «أنت» ضمیر است و ضمایر در زبان عربی مبنی هستند، انتهای آن تغییری نداشته و مثل قبل باقی مانده است.
انواع کلمات مبنی در عربی
کلمات مبنی در زبان عربی شامل موارد زیر میشوند:
- ضمایر منفصل و متصل (مثل أنت ،أنتما، هو، هی، هم ...أنا، نحن)
- اسم‌های اشاره (هذا، هذه، تلک و ذلک، هاتان، هذان و....)
- اسم‌های موصول (ألذی، ألذان ...ألتی، ألتان و....)
- اسم‌های استفهام (هل، ماذا، من، ما و.....)
محلا مرفوع در عربی چیست؟
در صورتی که یکی از کلمات مبنی در جایگاه مبتدا، خبر یا فاعل قرار بگیرد اعراب آن کلمه محلی میشود. یعنی باید بگوییم:
- مبتدا و محلا مرفوع
- خبر و محلا مرفوع
- فاعل و محلا مرفوع
ابتدا به مثال زیر توجه کنید.
هذا صدیقی.
این دوست من است.
در این جمله «هذا» مبتدای جمله به حساب می‌آید ولی به خاطر اینکه از اسامی اشاره است تغییری در آن ایجاد نشده در نتیجه باید گفت «مبتدا و محلا مرفوع». همچنین در جمله زیر، ضمیر «نا» در انتهای فعل، فاعلِ متصل آن به حساب می‌آید در نتیجه باید گفت «فاعل، ضمیر متصل، مبنی و محلا مرفوع». مثال زیر را در نظر بگیرید.
شاهدنا هی ألتی تدرسُ.
زنی را که درس می‌خواند دیدیم.
عالی بودد.ممنونم
خیلی عالی ممنونم از مطالب مفیدتون🌹🙏🏻🙏🏻🙏🏻🙏🏻