تمرکز چیست؟ – از تعریف تا اهمیت و ۱۹ راهکارهای افزایش

مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ دنیا به‌خوبی می‌دانند که معجزه تمرکز چیست و چه تأثیری بر روی پیشرفت افراد دارد. تمرکز به‌معنی توانایی جمع کردن توجه و حواس خود بر روی موضوعی خاص است. افراد دارای تمرکز در هر زمان بر روی موضوعی واحد متمرکز هستند و با بیشترین بازدهی و کمترین اتلاف زمان و انرژی فعالیت می‌کنند. در نتیجه افراد متمرکز با سرعت بالا و به‌صورت مستمر پیشرفت می‌کنند و با ذهن ورزیده خود از انواع تفکر استفاده می‌کنند. اما افراد نامتمرکز به‌نظر سرشلوغ می‌آیند، درحالی‌که پیشرفت چندانی ندارند و بیشتر زمان‌شان تلف می‌شود. مهم‌ترین راه‌های افزایش تمرکز شامل تفکیک فعالیت‌ها، تمرین پومودورو، تقویت ذهن، انتخاب یک محرک دیداری و تمرینات ذهن‌آگاهی است. در این مطلب از مجله فرادرس، یاد می‌گیریم که چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم و بهترین شرایط را برای حفظ تمرکز خود فراهم کنیم.

توجه و تمرکز چیست؟

به توانایی ذهنی جمع کردن تمام توجه و معطوف کردن آن بر روی موضوعی خاص و تلاش برای پیش‌برد آن کار تا زمانی که به انتها برسد، تمرکز گفته می‌شود. ذهن فرد متمرکز می‌تواند در برابر حواس‌پرتی مقاومت کند و به‌صورت مستمر، انرژی خود را صرف دقت، تحلیل اطلاعات و پیش‌برد مؤثر وظیفه کند.

فیلم آموزش افزایش تمرکز و تقویت حافظه در فرادرس

کلیک کنید

راهکارهای افزایش تمرکز

با راهکارهای متعددی از جمله تفکیک فعالیت‌ها، تغییر فعالیت و تقویت ذهن، می‌توانیم یاد بگیریم که چگونه تمرکز خود را بالا ببریم. هر کدام از این راه‌ها برای افراد خاصی کارکرد بیشتری دارد. فرایند تمرکز کردن به‌عنوان یک مهارت محسوب می‌شود، در نتیجه نیاز است که راهکارهای زیر را در زندگی پیاده کنیم و در برنامه کاری و مطالعاتی خود جای دهیم. همچنین برای یادگیری تکنیک‌های تمرکز، می‌توانیم به مجموعه آموزش تمرکز و حافظه فرادرس مراجعه کنیم.

فیلم آموزش مدیریت تمرکز و توجه و راه های افزایش آن در فرادرس

کلیک کنید

۱. تفکیک فعالیت‌ها

تمرکز بر وظایف کوچک‌ ساده‌تر است. عده‌ای برای تمرکز راحت‌تر، فعالیت‌های خود را به «بخش‌های کوچک‌تری» (Break Down Tasks) تقسیم می‌کنند. این کار باعث می‌شود تا بازه اطلاعات محدودتر و مدیریت آن‌ها ساده‌تر شود. در ادامه شیوه‌های تفکیک فعالیت‌ها را بیان می‌کنیم.

1. مشخص کردن هدف نهایی: شما ابتدا باید مشخص کنید که در نهایت از فعالیت خود چه می‌خواهید. نتایج مورد نظر و موفقیت‌های خود را مشخص کنید.
2. مشخص کردن شیوه رسیدن به هدف نهایی: در گام دوم باید به‌‌صورت کلی مراحل مسیر خود را تعیین کنید. برای مثال، منابع مورد نیاز، فرایند تعیین نیروها، هماهنگی با افراد و طراحی برنامه‌ها را انجام دهید.
3. تفکیک فعالیت کاری به وظایف کوچک‌تر: بعد از روشن‌سازی کلی مسیر، فعالیت کاری را به وظایف کوچک‌تر تفکیک کنید. برای مثال، فرایند جذب نیروها را به بخش‌های مختلفی تفکیک کنیم که شامل جستجو و انتخاب رزومه‌های معتبر، مشخص کردن زمان‌های خالی برای جلسه، تماس گرفتن و هماهنگی با آن‌ها می‌شود.
4. تیم‌سازی و تعیین زمان انجام پروژه‌ها: حال که هر کدام از وظایف به‌صورت جزئی تفکیک شد، می‌توانید وظایف خودتان و هر کدام از نیروها را تعیین کنید و «زمان انجام پروژه» (Timelines) را تخمین بزنید. این فرایند، میزان ابهام در فرایند انجام کار را به‌حداقل می‌رساند و امکان تمرکز بر روی موضوعی خاص و انجام کامل آن را فراهم می‌کند.
5. ارزیابی میزان پیشرفت: با وجود وظایف روشن، به‌راحتی می توانید میزان پیشرفت خود را ارزیابی کنید. اگر هنوز نمی‌توانید به‌خوبی بر روی وظیفه‌ای تمرکز کنید، شاید هنوز به‌اندازه کافی جزئی نشده است. در نتیجه تلاش کنید تا فعالیت مورد نظر خود را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنید. هر چه وظایف کوچک‌تر باشد، مدیریت آن راحت‌تر شده و پیشرفت شما سریع‌تر می‌شود.

تا زمانی که فعالیت‌های خود را تفکیک نکنید، اهمیت آن را متوجه نمی‌شوید. مدیرانی که راهکار تفکیک فعالیت‌ها را انجام داده‌اند، به‌خوبی می‌دانند که تأثیر آن بر روی افزایش کیفیت تمرکز چیست.

۲. تغییر فعالیت

در بسیاری از مواقع، هنگام تمرکز بر روی فعالیتی خاص، به‌یک‌باره ذهن افراد قفل می‌شود و برای ادامه فرایند فکری، نیاز به موضوع متنوعی پیدا می‌کند تا بر روی آن متمرکز شود. ذهن افراد محرک‌های ثابت را بعد از مدتی در نظر نمی‌گیرد، در نتیجه تغییر فعالیت باعث می‌شود تا مدت زمان بیشتری به‌صورت هوشیار و مولد باقی بمانیم. افرادی که یک فعالیت واحد را به‌صورت محوری انتخاب می‌کنند و فعالیت‌های حاشیه‌ای برای ایجاد تنوع در کنار آن دارند، به احتمال بیشتری موفقیت می‌شوند. در نتیجه یک فعالیت اصلی را انتخاب کنید و هر بار که از تمرکز بر روی آن خسته شده‌اید، بر روی کار دیگری متمرکز شوید تا تنوع مورد نیاز اتفاق بیفتد و در ادامه، دوباره به موضوع قبلی برگردید و مطالعه کنید. بعد از مدتی مطالعه و خستگی مجدد، دوباره بر روی موضوع جدیدی متمرکز شوید. البته بین تمام این دوره‌های مطالعاتی مبتنی نیز زمان‌هایی را برای استرات قرار می‌دهیم.

۳. تقویت ذهن

شواهد بسیار زیادی نشان می‌دهد که افراد با تمرین‌های ذهنی می‌توانند برای مدت‌زمان بیشتری تمرکز عمیق داشته باشند. به‌طور دقیق عضلات مغز نیز مانند عضلات بدن با تمرین‌های خاصی به‌مرور تقویت می‌شوند. به همین دلیل، همان‌طور که ورزشکار بدن‌سازی توانایی استفاده از وزنه‌های سنگین‌تر را پیدا می‌کند، مغز نیز توانایی تمرکز بلندمدت‌تری را پیدا می‌کند. در نتیجه، هر گونه فعالیتی که نیاز به تمرکز دارد می‌تواند باعث افزایش توان شما برای تمرکز شود. در ادامه، تمرین‌هایی را برای تقویت قوای ذهنی و افزایش تمرکز بیان می‌کنیم.

• «بازی‌های تمرین ذهنی» (Brain Training Games)
• «پازل» (Puzzel)
• «سودوکو» (Sudoku)
• «روبیک» (Rubik)
• «شطرنج» (Chess)
• «جدول کلمات متقاطع» (Crossword Puzzles)
• «بازی‌های ویدئویی» (Video Games)

تمام فعالیت‌هایی که نیاز به فکر کردن و تمرکز بر موضوعی خاص دارند، باعث افزایش تمرکز و ارتقاء «حافظه کوتاه‌مدت» (Short Term Memory) می‌شود. بسیاری از ورزشکاران و بازیکنان حرفه‌ای به‌خوبی می‌دانند تمرین‌های تقویت تمرکز چیست و چه اهمیتی دارد، زیرا وجود تمرکز بالا در بسیاری از ورزش‌های حرفه‌ای مانند مسابقات حرفه‌ای رالی یا مسابقات بازی‌های رایانه‌ای اکشن اهمیت زیادی دارد.

۴. تمرین پومودورو

«تکنیک پومودورو» (Pomodoro Technique) یکی از بهترین شیوه‌های مطالعه است. تحقیقات نشان‌داده‌‌اند که مغز انسان تمایل دارد تا از محرک‌های مستمر چشم‌پوشی کند. با کمک از این تکنیک، راحت‌تر می‌توانید انرژی خود را برای فعالیت حفظ کنید. در نتیجه نیاز به وقفه‌های کوتاهی در فرایند کار کردن است تا مغز دوباره بر روی موضوع مورد نظر متمرکز شود. یکی از بهترین تکنیک‌ها برای استراحت میان فعالیت‌ها، استفاده از تکنیک‌ پومودورو است. در ادامه، مراحل این تکنیک را بیان می‌کنیم.

1. شروع فرایند مطالعه و تمرکز بر موضوع به‌همراه ساعتی که امکان کوک کردن آن وجود دارد.
2. بعد از گذشت ۲۵ دقیقه، اولین دوره فعالیت کاری به‌پایان می‌رسد.
3. حال ۵ دقیقه استراحت کنید. در هنگام استراحت می‌توانید راه بروید، نرمش کنید یا چشمان خود را ببندید.
4. حال دوباره ۲۵ دقیقه مطالعه کنید و در ادامه ۵ دقیقه استراحت کنید.
5. بعد از ۴ دوره فعالیت ۲۵ دقیقه‌ای و ۵ دقیقه استراحت وارد استرحت نهایی می‌شویم.
6. دوره استراحتی ۱۵ الی ۳۰ دقیقه‌ای خواهید داشت
7. بعد از انجام استراحت، این دوره دوباره تکرار می‌شود.

هر دوره کامل پومودورو به‌مدت یک ساعت و ۲۵ دقیقه تا ۵۵ دقیقه طول می‌کشد.

۵. یک اولویت محوری

«توجه به یک اولویت محوری» (Stick To One anchor task) در روز و تمرکز بر آن، می‌تواند احتمال موفقیت شما را بسیار افزایش دهد. با این که شاید افراد در طول روز فعالیت‌های متعددی انجام دهند، اما ایده‌آل، انتخاب یک (و تنها یک) اولویت محوری و تمرکز بر روی آن برای انجام فعالیت‌ها است. این اولویت به‌هیچ عنوان تغییر نخواهد کرد. این فعالیت را می‌توانیم «وظیفه بنیادین» (Anchor Task) می‌نامیم. انتخاب تنها یک اولویت تغییرناپذیر نیاز به خودکنترلی و قدرتی دارد که شما را مجبور می‌کند تا زندگی خود را سازمان‌دهی کرده و به‌مرور، تمام فعالیت‌های خود را با اولویت انجام دهید. با تجربه این راهکار، به‌خوبی متوجه خواهید شد که اهمیت داشتن یک فعالیت محوری بر افزایش تمرکز چیست و تفاوت ملموسی را در سرعت پیشرفت کاری‌تان احساس می‌کنید.

۶. مدیریت انرژی به‌جای زمان

همه افراد برای تمرکز بلندمدت و عمیق، نیاز به انرژی دارند. به‌همین دلیل، باید فعالیت‌های مهم‌تر را برای زمان‌هایی قرار دهند که بیشترین تمرکز را داشته باشند. اگر فعالیت مورد نظر نیاز به تمام بازه تمرکز شما دارد،‌ برنامه‌های خود را جوری تنظیم کنید که هنگام شروع کار، انرژی مورد نیاز برای انجام آن را داشته باشید. برای مثال، شاید به‌این نتیجه برسید که بهترین زمان برای انجام فعالیت‌های خلاقانه، صبح زود است. در نتیجه جوری برنامه‌ریزی می‌کنم که فعالیت‌های خلاقانه خود را در صبح زود انجام دهم. هواره باید تلاش کنیم تا فعالیت‌های با اولویت بیشتر را در ابتدای روز یا بعد استراحت‌ها انجام دهیم و اولین فعالیت، وظیفه بنیادین شما باشد.

۷. اجتناب از فعالیت‌های موازی

افراد می‌توانند چند کار را «به‌صورت موازی» (Multitasking) انجام دهند (برای مثال دیدن تلویزیون و کتاب خواندن) اما نمی‌توانند بر روی چند موضوع به‌صورت همزمان متمرکز شوند. در نتیجه همواره توجه شما به موضوعات مختلف معطوف شده و تمرکزتان به‌کلی از بین می‌رود و در نهایت بازدهی شما به‌شدت کاهش می‌یابد. در نتیجه اگر در تمرکز کردن مشکل دارید، به‌طور کلی دور فعالیت موازی را خط بکشید، زیرا تنها به‌نظر سرتان شلوغ می‌آید، در حالی‌که مدت‌زمان زیادی در حال تلف شدن است.

۸. انتخاب یک محرک دیداری

افراد متمرکز در حین فعالیت، تا آنجا که ممکن است نگاه خود را جوری تنظیم می‌کنند که چیزی جز صفحه لپ‌تاپ را نبینند. در نتیجه هنگامی که در حال مطالعه هستند، متنی می‌نویسند، عکسی را ادیت می‌کنند یا مطلبی را در اینترنت جستجو می‌کنند، تنها صفحه کامپیوتر را می‌بینند و نگاه‌شان به سمت دیگری نمی‌افتد. این شاید تفاوت «توجه دقیق» (Concentration) و «تمرکز» (Focus) است. اگر تمام نشانه‌های دیداری دیگر را حذف کنید، تمایل چند لحظه‌ای شما برای توجه به موضوعات دیگر نیز از بین می‌رود.

۹. کاهش عوامل حواس‌پرتی

«کاهش عوامل حواس‌پرتی» (Remove Distractions) از مبانی ایجاد فضای مناسب برای مطالعه است. هر چقدر این عوامل بیشتر باشد، ذهن شما باید انرژی بیشتری را به تمرکز بر روی یک موضوع اختصاص دهد. تمام وسایل و «صداهای مزاحم» (Noises) که باعث حواس‌پرتی شما می‌شوند از جمله گوشی همراه، تلویزیون یا رادیو را از خود دور کنیم.

۱۰. تمرینات ذهن‌آگاهی

استفاده از تمرینات «ذهن‌آگاهی» (Mindfulness) به افراد کمک می‌کند تا توجه خود را بر روی موضوع خاصی متمرکز کنند. این تمرینات بیشترین تأثیر را بر افزایش تمرکز دارند. افراد در این تمرینات، تلاش می‌کنند تا بدون هیچ‌گونه قضاوتی بر روی «زمان حال و جایگاه فعلی» (Here And Now) متمرکز شوند. همچنین افراد در حالت ذهن‌آگاهی بر روی بخش‌های مختلف بدن نیز متمرکز می‌شوند. انجام تمرینات ذهن‌آگاهی باعث تقویت قوای ذهنی، کاهش استرس و طولانی‌تر شدن دوره‌های تمرکز می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین این تکنیک‌ها را بیان می‌کنیم.

• «تمرین تنفس» (Breathing)
• «تمرین اسکن بدنی» (Body Scan)
• «ذهن‌آگاهی متمرکز بر فعالیت» (Mindful focus on a task)
• «ذهن‌آگاهی مبتنی بر درمان شناختی» (Mindfulness Based Cognitive Therapy | MBCT)
• «ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس» (Mindfulness Based Stress Reduction | MBSR)

با تسلط بر تمرینات ذهن‌آگاهی، می‌تواند با آگاهی بالا و عمیق‌ترین تمرکز ممکن فعالیت‌های خود را انجام دهید. افراد دارای تمرینات ذهن‌اگاهی مستمر به‌خوبی می‌دانند تمرکز چیست و لذت وجود تمرکز در انجام فعالیت‌ها را چشیده‌اند.

فیلم آموزش ذهن آگاهی برای کاهش استرس و رسیدن به آرامش در فرادرس

کلیک کنید

۱۱. زمان چک کردن پیام‌ها

یکی از اصلی‌ترین عوامل حواس‌پرتی که می‌تواند تا مدت‌ زیادی ذهن شما را درگیر کند، چک کردن پیام‌ها هستند. چک کردن پیام‌ها در ابتدای روز، می‌تواند ذهن شما را تا انتهای روز درگیر کند. از آن‌سو از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در تمرکز عمیق افراد موفق، چک نکردن پیام‌ها در طول صبح است. در این زمینه افراد موفقی مانند «جیمز کلیر» (James Clear) بیان می‌کنند که در ساعات اولیه روز حتی گوشی همراه خود را نزدیک‌شان قرار نمی‌دهند. عادت به این کار باعث می‌شود تا راحت‌تر بتوانید میل به چک کردن پیام‌های خودتان را کنترل کنید.

۱۲. انتخاب اهداف

«انتخاب اهداف» (Think Goals) بلندمدت و تعیین مسیر رسیدن به اهداف، حرکت به‌سوی آن‌ها را راحت‌تر می‌کند. در نتیجه امکان تمرکز افزایش می‌یابد. همچنین با وجود اهداف مشخص بلندمدت، میان‌مدت، کوتاه‌مدت و اقدام‌هایی که در حال حاضر بر روی آن‌ها متمرکز هستید، احتمال دور شدن از مسیر اصلی و انجام فعالیت‌های حاشیه‌ای کاهش می‌یابد.

۱۳. ارتباط با طبیعت

تحقیقات نشان داده‌اند که وجود انواع گیاهان در فضای دفتر، باعث افزایش تمرکز و فعالیت مولّد می‌شود. همچنین اگر در زمان‌های استراحت خود بتوانید به پارک رفته و در چنین محیطی قدم بزنید، میزان بازیابی انرژی شما بسیار افزایش می‌یابد.

۱۴. ورزش صبح‌گاهی

طبق مطالعاتی در دانشگاه هاروارد، فعالیت‌های ورزشی ساده باعث فعالیت‌های شیمیایی خاصی در مغز می‌شود که بر روی «حافظه» (Memory)، «توجه دقیق» (Consentration) و «افزایش سرعت عملکرد ذهن» (Mintal Sharpness) شود. برخی دیگر از تحقیقات هم افزایش «دوپامین» (Dopamin)، «سروتونین» (Serotonin) و «نوراپی‌نفرین» (Norapinephrin) می‌شود. این فرایند باعث افزایش سطح تمرکز افراد می‌شود. در نتیجه اگر در ابتدای صبح، فعالیت ورزشی داشته باشید، در ادامه روز راحت‌تر می‌توانید تمرکز کنید. البته صبح بهترین زمان برای ورزش کردن است اما اگر به هر دلیلی موفق نشده‌اید، هر فعالیت بدنی را که می‌توانید در یکی از زمان‌های روز خود انتخاب کرده و انجام دهید. در ادامه، مثال‌هایی از این فعالیت‌های بدنی را بیان می‌کنیم.

• پیاده‌روی تا محل کار
• حرکت‌های نرمشی در خانه قبل از رفتن به محل کار
• پیاده‌روی تا محل جلسات کاری
• رفتن به باشگاه ورزشی بعد از کار

۱۵. موسیقی آٰرامش‌بخش

موسیقی آرامش‌بخش به افراد کمک می‌کند تا سطح تمرکز افزایش پیدا کند. متخصصان به‌‌صورت جامع پذیرفته‌اند که موسیقی‌های بی‌کلام و طبیعی از جمله صدای آب، انتخاب‌های مناسبی برای افزایش تمرکز هستند. در حالی‌که موسیقی‌های دارای متن (Lyrics) و صدای انسان تمرکز را از بین می‌برند. در نتیجه موسیقی شما باید سه ویژگی را داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• بی‌کلام بودن موسیقی
• داشتن سطوح مختلفی از صدا در موسیقی
• اولویت با موسیقی‌های طبیعی مثل صدای آب
• گوش ندان موسیقی‌هایی که عاشق آن‌ها بوده یا از آن‌ها متنفر هستیم

بسیاری از افراد برای ایجاد تنوع و افزایش تمرکز خود، از موسیقی‌های مخصوصی استفاده می‌کنند. این افراد به‌خوبی می‌دانند که تأثیر موسیقی بر افزایش تمرکز چیست.

۱۶. مصرف غذاهای مغذی

انتخاب غذاهایی که باعث تنظیم قند خون شده و انرژی مورد نیاز برای فعالیت ذهنی را تأمین کنند، مغز را آماده تمرکز می‌کند. مصرف انواع میوه‌ها، سبزیجات و دیگر مواد دارای فیبر باعث تنظیم سطح قند خون می‌شوند. به‌طور کلی مصرف غذاهای خیلی شیرین یا بسیار چرب، تعادل قند خون و چربی را از بین می‌برند و در بلندمدت باعث کاهش تمرکز و خواب‌‌آلودگی می‌شوند. در ادامه، مواد مغذی که باعث تمرکز می‌شود را نام می‌بریم.

• «آجیل» (Nuts)
• «انواع توت» (Berries)
• «آووکادو» (Avocado)
• «روغن نارگیل» (Coconut Oil)
• «تخم مرغ» (Egg)
• «بلوبری یا زغال‌اخته» (Blueberry)
• «اسفناج» (Spinach)

این مواد مغزی از گزینه‌های مناسب برای ورود چربی سالم به‌بدن و تسهیل فرایند تمرکز هستند.

۱۷. افزایش کیفیت خواب

کم‌خوابی یا خواب سطحی بر روی تمام فرایندهای شناختی از جمله حافظه، توجه و تمرکز تأثیر بسیار منفی می‌گذارد. اگر افراد در طول شب نتوانند میزان انرژی مورد نیازشان را بازیابی کنند، توان مورد نیاز برای جمع کردن توجه و تمرکز بر روی موضوعات را ندارند. در ادامه، شیوه‌هایی را برای بهداشت خواب بیان می‌کنیم.

• نگاه نکردن به هر گونه صفحه نمایشگری مانند تلویزیون، موبایل یا لپ‌تاپ از یک ساعت قبل خواب
• پایین آوردن دمای اتاق
• حمام با آب گرم
• گوش دادن به موزیک آرامش‌بخش
• داشتن زمان خواب و بیداری مشخص حتی در روزهای تعطیل
• انجام ندادن فعالیت‌های هیجان‌انگیز قبل از خواب

۱۸. مصرف کافئین

اضافه کردن «کافئین» (Caffeine) به وعده‌های غذایی چندان ضروری نیست، اما تحقیقات مختلفی ارتباط میان مصرف متعادل کافئین و افزایش تمرکز را نشان داده‌اند. افرادی که به‌هر دلیلی تمایل به مصرف کافئین ندارند، می‌توانند از «چای سبز» (Green tea) به‌همراه «شکلات تلخ» (Dark Chocolate) با ۷۰ درصد «کاکائو» (Cacao) استفاده کنند. همچنین مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷، شواهدی را از شباهت فعالیت‌های عصبی‌‌شیمیایی مغز با مصرف چای سبز و چای «ماچا» (matcha) پیدا کرد. در نتیجه چای ماچا نیز مانند چای سبز، باعث ایجاد آرامش در افراد و افزایش تمرکز آن‌ها می‌شود. در ادامه این موارد را فهرست می‌کنیم.

• قهوه
• چای سبز به‌‌همراه شکلات تلخ
• چای ماچا

۱۹. مصرف مکمل‌های غذایی

برخی مکمل‌ها نیز می‌توانند به افزایش تمرکز و افزایش سطح فعالیت مغز می‌شود. در ادامه، برخی از مکمل‌های غذایی را نام می‌بریم.

• غذاهای دارای «اسید چرب امگا سه» (Omega 3 Fatty Acids)
• «کراتین» (Creatine)
• «سنبل الطیب» (Valerian)

دلیل عدم تمرکز چیست؟

ناتوانی در تمرکز تحت تأثیر عوامل متعددی به‌وجود می‌آید که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را بیان می‌کنیم.

• «عوارض جانبی داروها» (Medication Side Effects)
• کاهش گلبول‌های قرمز خون
• عدم تعادل هورمون‌ها
• «فرسودگی عاطفی» (Emotional Exhaustion)
• درد
• گرسنگی
• «کم‌آبی بدن» (Dehydration)
• «سبک زندگی ثابت» (Sedentary Lifestyle)
• مصرف وعده‌های غذایی مغذی
• عدم وجود فعالیت ورزشی در طول روز
• «آسیب‌های مغزی» (Head Injuries)
• مصرف الکل

اختلال‌های مرتبط با ضعف تمرکز

برخی از اختلال‌های روانی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم قابلیت تمرکز افراد را از بین می‌برند. در ادامه، به این اختلال‌های روانی اشاره می‌کنیم.

• «اضطراب» (Anxiety)
• «اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه» (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)
• «فرسودگی شغلی» (Burnt out)
• «افسردگی» (Depression)
• «بی‌خوابی» (Insomnia)
• «اسکیزوفرنیا» (Schizophrenia)
• «زوال عقل» (Dementia)
• «اختلال دوقطبی» (Bipolar Disorder)
• «بیماری آلزایمر» (Alzheimer’s Disease)

بیشتر اختلال‌های روان‌شناسی و مشکلات ذهنی باعث نقص عملکرد فرد و از بین بردن تمرکز می‌شود.

اهمیت تمرکز چیست؟

تمرکز به‌معنی توانایی بخش‌هایی از مغز برای متمرکز کردن تمام توجه شما بر روی یک موضوع خاص است. این کار به انرژی و قدرت زیادی نیاز دارد. به‌همین دلیل، توانایی تمرکز بلندمدت بر موضوعات نیاز به تمرین دارد و افرادی که توانایی انجام این کار را دارند، در سایر فعالیت‌های شناختی نیز موفق عمل می‌کنند. در ادامه، فعالیت‌های شناختی مرتبط با تمرکز را بیان می‌کنیم.

• حل مسئله
• تصمیم‌گیری
• استدلال
• یادگیری
• حافظه

افرادی که توانایی تمرکز بر موضوعات را ندارند، در فعالیت‌های شناختی دیگر نیز نمی‌توانند عملکرد خوبی داشته باشد. در ادامه، مزایای داشتن تمرکز را بیان می‌کنیم.

• در هنگام مطالعه، نیازی به بازگشت و مطالعه از ابتدای خط یا ابتدای پاراگراف وجود ندارد.
• تلف نشدن زمان و انرژی در موضوعات بی‌اهمیت
• بازدهی بسیار بالا و پیشرفت با بیشترین سرعت
• بعد از تعیین اهداف، بدون توجه به موضوعات حاشیه‌ای، حرکت بر اساس مهم‌ترین اولویت‌ها
• عدم پرداختن به حواشی و جا ماندن از مسیر اصلی
• گوش دادن به صحبت‌های دیگران، بدون حواس‌پرتی و گم کردن سیر بحث

در نتیجه افراد با توانایی‌های شناختی بالا به‌خوبی می‌دانند که اهمیت تمرکز چیست و چه‌ تأثیری بر زندگی دارد.

جمع‌بندی راهکارهای افزایش تمرکز در یک نگاه

حال که یادگرفتیم راهکارهای افزایش تمرکز چیست و با افزایش تمرکز آشنا شده‌ایم، وقت آن رسیده است که یک بار تمام این راه‌کارها را مرور کنیم. در جدول زیر، می‌توانیم تمام راهکارهای معتبر و عملیاتی افزایش تمرکز را به‌‌صورت یک‌جا ببینیم.

سؤالات متداول

حال که به‌طور کامل یادگرفتیم که تمرکز چیست و با راهکارهای افزایش تمرکز آشنا شده‌ایم، وقت آن رسیده است تا به سؤالات متدوال در این حوزه پاسخ دهیم.

تعریف تمرکز در سازمان چیست؟

فرایند تمرکز عمیق و بلندمدت بر روی افزایش بازدهی و سرعت پیشرفت نیروها در سازمان تأثیری بسیار زیادی دارد. به‌همین دلیل، مسئله تمرکز نیروها و تیم بر روی اهداف سازمانی و وظایف کاری مورد توجه مدیران و متخصصان منابع انسانی قرار گرفته است. تمرکز در سازمان به‌معنی توانایی نیروهای سازمانی بر انجام وظایف و پیشربرد اهداف، بدون اتلاف وقت و انرژی در فضای سازمانی و فعالیت حرفه‌ای است.

برای کودکان بهترین راه‌های افزایش تمرکز چیست؟

انواع بازی‌های فکری مانند سودوکو، شطرنج و حتی «بازی‌های ویدئویی» (Video Games) کودکان را مجبور می‌کنند که بر روی موضوع خاصی متمرکز شوند. همچنین جذابیت این بازی‌ها، احتمال انجام آن‌ها را افزایش می‌دهد. به‌طور کلی هر فعالیت فکری باعث افزایش تمرکز کودکان کمک می‌شود اما باید بتوانید انگیزه انجام فعالیت را در بچه ایجاد کنیم. همچنین در بین بازی‌های ویدئویی، برخی بازی‌ها از جمله «بازی‌های اکشن که با سرعت زیادی پیش می‌روند» (Fast Paced Action Games) و مراحل کوتاهی دارند، تمرکز کودکان را برای زمان بیشتری به‌کار می‌گیرند و در نتیجه، تأثیر بیشتری بر افزایش تمرکز دارند. بعلاوه حضور والدین در بازی‌ها و توجه به کودک نیز انگیزه‌ای برای بازی کردن کودک می‌شود.

اختلال تمرکز چیست؟

اختلال تمرکز بخشی از «اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه» (Attention Deficit Hyperactivity Disorder | ADHD) است. اختلال ADHD یکی از انواع اختلالات «عصبی‌رشدی» (Neurodevelopmental) است. اختلال تمرکز در کودکی آشکار می‌شود و تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند. کودکان دارای بیش‌فعالی توانایی زیادی بر متمرکز کردن توجه‌شان بر موضوعی واحد و کنترل «رفتارهای تکانشی» (Impulsive Behaviors) خود را ندارند. این افراد وسایل خود را جا گذاشته، توانایی گوش دادن بلندمدت به معلم یا انجام فعالیت‌های دقیق را ندارند. با گذشت زمان افراد دارای ADHD جنب‌وجوش کمتری دارند اما حواس‌پرتی و اختلال تمرکز آن‌ها ادامه می‌یابد.