فرادرسراه های تمرکز برای درس خواندن – ۱۲ روش افزایش تمرکز
آیا خودتان را در حالی می‌یابید که به زحمت قادر به تمرکز برای درس خواندن هستید؟ دستیابی به تمرکز کافی و سپس حفظ آن برای برهه‌های مطالعه طولانی‌مدت، کاری واقعا دشوار است. فرقی هم ندارد که دانش‌آموز هستید یا دانشجو، در هر صورت یافتن راه های افزایش تمرکز برای درس خواندن و در عین حال، اجتناب از حواس‌پرتی‌های دائمی، سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد.
به همین خاطر در سراسر این مقاله به سراغ ۱۲ ابزار و تکنیک حرفه‌ای می‌رویم که باعث می‌شوند قادر به حفظ تمرکز برای درس خواندن یا هر فعالیت مشابهی باشید و به بیشترین میزان یادگیری دست پیدا کنید. هرکدام از موارد موجود در این مقاله، نه‌تنها شما را روی امور ضروری متمرکز نگه می‌دارند، بلکه انگیزه‌های لازم برای ادامه دادن فرایند درس خواندن را هم در اختیارتان می‌گذارند.
در نهایت باید خاطر نشان کرد که از میان راهکارهای ارائه شده در این مقاله، تنها قادر به تطبیق دادن خود با برخی از آن‌ها خواهید بود. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم که به آزمون و خطا با موارد مختلف بپردازید و سپس خودتان بهترین رویکردهای ممکن برای دستیابی به تمرکز برای درس خواندن را پیدا کنید. همچنین در ادامه، می‌توانید به مطلب «چگونه تمرکز خود را بالا ببریم؟» از مجله فرادرس مراجعه کنید.
۱. فراهم آوردن فضای مناسب درس خواندن
فراهم آوردن یک فضای مناسب برای مطالعه، اصلی‌ترین پیش‌نیاز موفقیت در هر جلسه درس خواندن به حساب میآید. ما انسانها همه‌چیز خود را مدیون عادات‌مان هستیم. برای اینکه شما هم در یک روتین بیفتید و روی مطالعات خود متمرکز باشید، لازم است یک فضای مطالعه به‌خصوص فراهم آورید که ذهن‌تان را برای مطالعه آماده می‌کند.
اگر در منزل درس می‌خوانید، بسیار مهم است که فضای مطالعه خود را در جایی تعیین کنید که پیشتر فضایی برای ریلکس کردن نبوده باشد. میتوان درک کرد که دانشجویان خانه‌نشین یا آن‌هایی که در خوابگاه‌های دانشجویی زندگی می‌کنند، نمی‌توانند یک اتاق یا میز کامل را به مطالعات خود اختصاص دهند. در این شرایط، به دنبال فضایی کوچک و باز بگردید که بتوانید هر روز در آن نشسته و مطالعات خود را به پایان برسانید. این فضا می‌تواند هرچیزی باشد: مثلا میز ناهارخوری منزل یا میزی مشترک برای تمام اعضای خانواده.
اما برای آن‌هایی که فرصت‌هایی برای درس خواندن در بیرون از منزل دارند، چنین اتفاقی به معنای تعریف شدن دو زمان و مکان مختلف برای خواندن و استراحت خواهد بود و می‌توانید به محض ورود به منزل، ذهن‌تان را خاموش کنید. در نهایت باید گفت که برخی محیط‌های دیگر را می‌پسندند. مثلا کتابخانه برای برخی بهترین فضای ممکن به حساب میآید و برخی دیگر مطالعه زیر نورهای اندک یک کافی‌شاپ را هنگامی که هدفون روی سر گذاشته‌اند، ترجیح می‌دهند.
در هر صورت مهم نیست چه فضایی برای درس خواندن انتخاب می‌کنید، زیرا می‌خواهیم دریابیم که چگونه تمرکز کنیم و آن فضا صرفا باید معیارهای زیر را در خود داشته باشد:
- سطوح تمیز: با فضای کافی برای اینکه لیوان قهوه، دفترها، لپ‌تاپ، قلم‌ها، مداد‌ها و هرچیز دیگری که برای پشت سر گذاشتن یک جلسه درس خواندن موثر لازم است را روی آن‌ها بگذارید.
- صندلی راحت: هنگام انتخاب فضای جدید خود برای مطالعه، بسیار مهم است که مکانی مجهز به اثاثیه راحت را پیدا کنید تا بتوانید برای مدتی طولانی به شکلی راحت و سلامت بنشینید. بنابراین چه به سراغ صندلی‌های ارگونومیک بروید و چه میزهای ایستاده، در نهایت باید بدن خود را صاف نگه دارید. تحقیق‌ها نشان داده‌اند که صاف نشستن نه‌تنها برای سلامت کمر ضروری است، بلکه باعث افزایش سطح انرژی نیز میشود.
- منبع برق: اگر به مطالعه در کتابخانه یا کافی‌شاپ مشغول می‌شوید، این مورد بسیار اهمیت می‌یابد. اگر لپ‌تاپ شما عمر باتری آنقدرها طولانی ندارد، باید از وجود پریز برق در نزدیکی خود اطمینان حاصل کنید.
البته، راه‌های افزایش تمرکز به‌طور کلی در تمام زندگی کاربرد دارد و می‌تواند به بهره‌وری و استفاده بهینه از زمان کمک کند.
۲. تعیین اهداف واضح و دقیق
یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های پشت تمرکز برای روش های درس خواندن سریع این است که از همان ابتدا به شکلی دقیق بدانید که چرا می‌خواهید به مطالعه مشغول شوید. موضوع فقط راجع به این نیست که به خود بگویید «می‌خواهم عملکردی خوب در آزمون‌ها داشته باشم» و در عوض باید به سراغ تمام جزییات بروید.
اگر می‌خواهید به نمره‌ای مشخص دست پیدا کنید، آن را برای خود بنویسید. اگر امیدوار به قبولی در دانشگاهی به‌خصوص هستید، آن را هم در اهداف خود بیاورید. اساسا باید تمام تلاش خود را به کار ببندید تا اهدافی شفاف و «واقعی» داشته باشید. برخی از اهداف نمونه‌ای که ممکن است خواستار دستیابی به آن‌ها باشید به شرح زیر است:
- «می‌خواهم [فلان نمره] را به دست آورم تا قادر به مطالعه [فلان سوژه] در [فلان دانشگاه رویایی] باشم».
- «می‌خواهم [فلان مهارت] را بهبود دهم تا برای ورود به محیط کار آماده باشم.»
- می‌خواهم عادات مطالعه سالمی برای خودم پدید بیاورم تا همواره بهترین عملکرد ممکن را به نمایش بگذارم».
اهداف‌تان هر چه که هست، تک‌تک آن‌ها را نوشته و در جایی نزدیک به فضای کارتان و به شکلی قابل مشاهده قرار دهید. بدین ترتیب می‌توانید انگیزه‌هایتان برای درس خواندن را به خود یادآوری کنید، خصوصا زمانی که تمرکز از دست می‌رود و ذهن‌تان در جایی دیگر به سر می‌برد.
- مطالب پیشنهادی برای مطالعه:
۳. زمان‌بندی برای مطالعه
تا به حال شده که پشت میز بنشینید، لپ‌تاپ را باز کنید و سپس از خود بپرسید که «خب، حالا چه کنم؟»
یکی از اصلی‌ترین اجزایی که به شما در مسیر دستیابی به تمرکز برای درس خواندن و سپس رسیدن به اهداف کمک می‌کند، این است که یک برنامه زمانی مشخص تدارک دیده، پیاده‌سازی کنید و سپس به روتین خود پایبند باقی بمانید.
در دوران پس از شیوع ویروس کووید-۱۹، عدم دسترسی به برنامه‌های زمانی سخت‌گیرانه‌ای که معمولا توسط دانشگاه تعیین می‌شوند، باعث شده بسیاری از دانشجویان به دنبال راه‌های تازه برای مدیریت زمان بگردند. اگرچه برخی در این مسیر به موفقیت رسیدند، اما عمده افراد به سختی توانستند زمان خود را مدیریت کنند.
تعیین یک برنامه زمانی برای مطالعه، راهی عالی برای حرکت به سمت اهداف، شکل دادن به یک روتین و همینطور کسب نوعی حس کامیابی در پایان روز و بعد از اتمام مطالعه به حساب میآید. بنابراین حتی اگر روتین‌های پیشین به صورت تمام و کمال از دست رفته‌اند نیز هنوز می‌توانید با اندکی سخت‌گیری به خود، یک برنامه زمانی موثر برای مطالعه پیاده‌سازی کنید.
در ادامه از چند نکته‌ای می‌گوییم که این فرایند را تسهیل خواهند کرد:
- تعیین تمام اهداف و موعدهای مقرر: آیا برای آزمون‌هایی که بزودی از راه خواهند رسید مطالعه می‌کنید؟ یا شاید صرفا تا زمان بازگشایی دانشگاه نیاز به یک برنامه زمانی دارید؟ «موعد مقررتان» هرچه که هست، باید برنامه زمانی را با درنظر‌گیری تمام تاریخ‌ها و داده‌های ضروری تعیین کنید. بدین ترتیب یک تاریخ نهایی برای رسیدن به اهداف مد نظر خود خواهید داشت.
- تعیین اوقات آزاد: یکی از اصلی‌ترین فاکتورهایی که به شما در دستیابی به تمرکز برای درس خواندن کمک می‌کند، این است که به خودتان اجازه دهید به نقطه تعادلی مناسب میان درس و زندگی برسید. بنابراین برای استراحت‌های مداوم، روزهای آزاد و چرت‌های عصرانه برنامه‌ریزی کنید و به خودتان اجازه دهید که انرژی خود را با انجام دادن کارهایی که دوست دارید، پس بگیرید.
- کدگذاری رنگی سوژه‌ها و موضوعات: با کدگذاری رنگی برنامه زمانی خود می‌توانید از گذاشتن وقت کافی روی هر سوژه یا موضوع اطمینان حاصل کنید. با هایلایت کردن هر سوژه یا موضوع به رنگ‌های مختلف، راهنمایی بصری برای برنامه زمانی خود داشته و می‌توانید مطالعات خود را مدیریت کنید.
۴. داشتن آیین درس خواندن
گذشته از برنامه زمانی، بسیار مهم است که یک «آیین» درس خواندن هم داشته باشید که ذهن‌تان را به کار انداخته و تمرکز برای درس خواندن را امکان‌پذیر می‌کند. یک نقطه شروع خوب می‌تواند ساخت آیین پیش از مطالعه باشد: مثلا می‌توانید میز خود را آماده کنید، به یک پیاده‌روی کوتاه در اطراف منزل بروید، یک فهرست وظایف روزانه بنویسید یا برای ۱۰ دقیقه تمرین یوگا کنید تا ذهن‌تان متمرکز شود.
با زمان گذاشتن روی چنین آیینی، نه‌تنها به صورت فیزیکی برای مطالعه درس آماده می‌شوید، بلکه به ذهن خود می‌آموزید که چنین الگوهایی را شناسایی کرده و بدون هیچ تلاش اضافه‌ای، در حالت متمرکز قرار بگیرد. هرچه این آیین را بیشتر تمرین کنید، ذهن شما هم بهتر قادر به تمرکز و به دست آوردن انگیزه خواهد بود.
در نتیجه می‌بینید که از زمان خود به شکلی موثرتر استفاده می‌کنید و وقت کمتری را صرف آماده شدن برای رسیدگی به امور خواهید کرد. از سوی دیگر به هنگام مطالعه متمرکز باقی می‌مانید و بنابراین تبدیل به آدمی بهینه‌تر می‌شوید.
۵. اشتراک‌گذاری برنامه مطالعه با دوستان و خانواده
زمانی که برنامه زمانی خود را ساختید و آیین پیش از مطالعه را هم شکل دادید، باید به حصول اطمینان از این مشغول شوید که این برنامه‌ها را با دوستان و اعضای خانواده هم به اشتراک می‌گذارید تا حواستان در اوقاتی که باید مشغول مطالعه باشید، به هیچ‌چیز دیگر پرت نشود.
اگر در خانه مطالعه می‌کنید، برنامه زمانی خود را روی کاغذی نوشته و به در اتاق خود یا یخچال آشپزخانه بچسبانید. بدین شکل، اعضای خانواده می‌دانند که چه زمانی باید شما را به حال خود رها کنند. اگر در خوابگاه زندگی می‌کنید و دوستان‌تان گاهی برای یک مکالمه کوتاه از راه می‌رسند نیز می‌توانید از همین ترفند بهره بگیرید.
یک گروه واتساپی با دوستان و هم‌دانشگاهی خود دارید؟ همه را به اشتراک‌گذاری تصویری از برنامه‌های زمانی‌شان ترغیب کنید تا همه بدانند چه زمانی نباید به سراغ دیگری بروند. حتی می‌توانید برنامه‌های زمانی خود را با یکدیگر همگام کنید تا اوقات آزادتان را مشغول گفتگو و خوش‌گذرانی با یکدیگر باشید. بدین شکل از حواس‌پرتی جلوگیری میشود و نیازی هم نیست نگران از دست دادن اوقات سرگرم‌کننده با دوستان خود باشید.
اما مهمترین مزیتی که از این کار به دست می‌آورید، اعتبار بیشتر است. با نمایش تعهد خود به دوستان و آشنایان، به احتمال بیشتری به برنامه زمانی خود پایبند باقی خواهید ماند. بنابراین اساسا داریم راجع به یکی دیگر از راه های تمرکز برای درس خواندن صحبت می‌کنیم.
۶. کنار گذاشتن تمام حواس‌پرتی‌های احتمالی
بسیار خب، این یکی واقعا بدیهی است، اما در عین حال یکی از مهمترین مواردی است که دستیابی به تمرکز برای درس خواندن را امکان‌پذیر می‌کند. می‌دانستید که به صورت میانگین، ۲۳ دقیقه طول می‌کشد تا بعد از اختلال در کار، مجددا به سراغ آن برویم؟
بنابراین اگر شما هم مثل تمامی ما انسانها موبایل‌تان را به محض خاموش و روشن شدن نمایشگر برمی‌دارید و پیام‌ها را به محض دریافت شدن می‌خوانید، این را به خوبی می‌دانید که موبایل‌های هوشمند، اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها، قاتل بهره‌وری به حساب می‌آیند.
با بهره‌گیری از ابزارهای مسدود کردن وب‌سایت‌ها، خاموش کردن اعلانات موبایل یا - بهتر از همه - دور کردن تمام دستگاه‌های الکترونیکی از مقابل چشم، می‌توانید سرمنشا تمام حواس‌پرتی‌ها را از بین ببرید و کاملا بر مطالعات خود متمرکز بمانید.
بنابر پژوهش تازه‌ای که از سوی دانشگاه هاروارد ترتیب داده شده، وقتی ما اعلانات یک شبکه اجتماعی را دریافت می‌کنیم، ذهن‌مان به ترشح ماده شیمیایی دوپامین در مسیرهای دریافت پاداش مغز مشغول شده و حس خوبی در ما پدید می‌آورد. دوپامین ارتباطی مستقیم با هرآنچه دوست داریم دارد، از جمله خوراکی‌ها، ورزش و بازی‌های ویدیویی. افزونه جدیدتر این فهرست هم شبکه‌های اجتماعی هستند.
در گذر زمان این ترشح دوپامین شکلی اعتیادآور به خود می‌گیرد و ذهن‌مان هم بیشتر آن حس خوب را طلب می‌کند. در نتیجه برهه‌های تمرکز ما کوتاه‌تر می‌شوند و خودمان را بیشتر از همیشه مشغول استفاده از موبایل می‌یابیم. در نتیجه با از بین بردن این حواس‌پرتی‌های به ظاهر خوشایند در دوره‌ای که باید روی چیزی دیگر متمرکز باشیم، مغز خود را تمرین می‌دهیم که برای برهه‌های طولانی‌تر متمرکز بماند. به صورت موازی، از اعتیاد به موبایل‌های هوشمند و دیگر وسایل الکترونیکی هم جلوگیری میشود.
