اسم مبالغه در عربی چیست و بر چه وزنی است؟ + مثال و تمرین
اسم مبالغه در عربی بر وزنهای «فَعّال، مِفعال، فَعول، فَعیل و فعِل» ساخته میشود و معنای انجامدهنده کاری با شدت فراوان را دارد. برای مثال، اسم مبالغه «جسور» معنای «بسیار جسارتکننده (دارای جسارت بسیار)» را میدهد. برخی از اسمها در زبان عربی با قرار گرفتن حروف ریشه یک فعل در الگوی خاصی ساخته میشوند. این الگو حروف را به یک اسم تبدیل میکند و به آن معنایی ملموس میدهد. در آموزشهای قبلی مجله فرادرس، با دو نوع از این اسامی، یعنی اسم فاعل و اسم مفعول، آشنا شدیم. در این آموزش از مجله فرادرس یکی دیگر از این اسمها، یعنی اسم مبالغه در عربی، را معرفی میکنیم.
- با انواع اسم مشتق در زبان عربی مانند اسم مبالغه آشنا میشوید.
- کاربرد و ترجمه اسم مبالغه را یاد خواهید گرفت.
- وزنهای اسم مبالغه عربی را با مثال یا میگیرید.
- با شیوه ساخت اسم مبالغه از افعال غیرثلاثی آشنا میشوید.
- نمونههای اسم مبالغه در قرآن و اشعار عربی را مشاهده میکنید.
- تفاوت اسم مبالغه و صفت مشبهه را یاد میگیرید.
اسم مبالغه در عربی چیست؟
مبالغه در لغت به معنی اغراق، افراط، زیادهروی، غلو و گزافه است. اسم مبالغه در عربی اسمی است که از یک مصدر یا به نوعی فعل مشتق شده است که برای نشان دادن معنای بیان شده با حروف ریشه به میزان بسیار زیاد به کار میرود. به عنوان مثال، میتوانیم یک اسم مبالغه برای «سفر کردن» ایجاد کنیم که به معنای «کسی که زیاد سفر میکند» یا «کسی که حرفهای سفر میکند»، است یا به عبارت دیگر «جهانگرد» به ما میدهد.
بنابراین، میتوان چنین که که اسم مبالغه اسمی است که بر بسیار بودن صفت یا انجام کاری دلالت میکند. در واقع، اسم مبالغه در عربی را میتوان به نوعی اسم فاعل دانست که شدت بیشتری دارد.
بهعنوان مثال، اگر بخواهیم بگوییم مؤمن روزه میگیرید، از جمله زیر یا اسم فاعل استفاده میکنیم:
- المؤمنُ صائمٌ قائم.
اما اگر بخواهیم غلو کنیم و شدت را بیان کنیم و بگوییم که بسیار روزه میگیرد و نماز میخواند، از اسم مبالغه استفاده میکنیم و میگوییم:
- المؤمنُ صوّام قوّام.
میبینیم که ریشه اسمهای فاعل و مبالغه یکی است، اما وزن و الگوی آنها متفاوت است.
یا در جمله زیر، کلمات سمیع و بصیر، بهترتیب، بر بسیار شنونده بودن و بینا بودن دلالت دارند:
- لَيْسَ كمثْلهِ شيءٌ وهُوَ السّميعُ الْبَصيرُ.
برای درک بهتر، به جملههای زیر توجه کنید که اسمهای مبالغه آن مشخص شدهاند:
- ما أعظم الصديقَ إذا كان غيرَ قَوَّالٍ سوءا.
- الطائرُ محذارٌ صائدَهُ.
- المُسلمُ صبورٌ على الشدائد.
میبینیم که اسمهای مبالغه اسمهایی هستند که از افعال مشتق شدهاند تا معنای اسم فاعل را نشاندهند و در عین حال تأکید و تقویت و مبالغه در معنی داشته باشند.
برخی از نکاتی که در مورد اسم مبالغه باید به آن توجه شود قبلاً در آموزش اسم فاعل به تفصیل بیان شده است:
- اسم مبالغه میتواند هر نقشی در یک جمله داشته باشد.
- ممکن است معنی آن همیشه واضح نباشد.
- میتوان آن را هم به عنوان صفت و هم به عنوان اسم استفاده کرد.
- همه مصدرها اسم مبالغه ندارند.
در ادامه، به وزنهای اسم مبالغه در عربی میپردازیم.
وزنهای اسم مبالغه در عربی
اسم مبالغه اوزان زیادی دارد و پنج مورد آنها از همه معروفتر هستند:
- فَعّال: فَتّاح، سفّاح
- مِفعال: مِقدام، مِعطار
- فَعُول: أكول، شكور
- فَعيل: سميع، عليم
- فَعِل: حَذِر، فَطِن
اوزان دیگری نیز وجود دارند که البته کمتر مورد استفاده قرار میگیرند:
- فِعِّيل: سِكِّير، صِدِّيق، قِدّيس، قِسيّس، شِرّيب، شِرّير، دِرّيس
- فُعَلَة: هُمَزة، حُطَمة، لُمَزة، هُوَزه، ضُحَكة، مُسَكه، صُرَعه
- فُعّال: كُبّار، طُوّال، وُضّاء
- فاعُول: فاروق، ناطور، ساكوت، قابوس، ناموس، جاسوس
- مِفعيل: مِعطير، مِسكين، مِنطيق، مِسكير
- فيعول: قيوم
- فُعّول: قُدّوس
- فَعالِ: فَساق
- مِفْعَل: مِسْعَر
- فَعَالة: بَقَامَة
- فُعَل: غُدَر، أُبَر، حُبَر
در ادامه، به مهمترین وزنهای اسم مبالغه در عربی میپردازیم.
وزن فَعَّال
وزن فَعَّال پرکاربردترین وزن اسم مبالغه در عربی است که در جدول زیر مثالهایی از آن را آوردهایم. برای مؤنث کردن این اسم، باید به انتهای آن «ـة» افزود.
| فعل | اسم فاعل | اسم مبالغه |
| أَكَلَ (خوردن) | آكِل | أَكَّال (کسی که بسیار میخورد) |
| نَامَ (خوابیدن) | نَائِم | نَوَّام (کسی که بسیار میخوابد) |
| مَشَى (راه رفتن) | مَاشٍ، مَاشِيًا | مَشَّاء (کسی که زیاد راه میرود) |
| غَفَرَ (بخشیدن) | غَافِر | غَفَّار (کسی که بسیار میبخشد) |
اسمهای ضرّاب، قوّال، قتّال، حمّال، جبّار، فتّاك، غفّار و كذّاب نمونههای دیگری از این فعل هستند.
نکته: برخی از اسامی شغلها در عربی بر وزن «فعّال» هستند که معمولاً آنها را اسم مبالغه در نظر نمیگیریم. مثلاً نَجَّار، حَلاَّق (آرایشگر)، بَنَّاء (بنا)، حدّاد (آهنگر)، خبّاز (نانوا)، صبّاغ (رنگرز) و قصّاب.
وزن مِفْعَال
وزن مِفْعَال یکی دیگر از وزنهای پرکاربرد اسم مبالغه در عربی است که در جدول زیر مثالهایی از آن را آوردهایم. این وزن هم برای مذکر و هم مؤنث است.
| فعل | اسم فاعل | اسم مبالغه |
| سَمِعَ (شنیدن) | سَامِع | مِسْماع (کسی که بسیار میشنود) |
| هَذَرَ (پرگویی کردن) | هَاذِر | مِهْذَار (کسی که بسیار پرگویی و غیبت میکند) |
| قَدِمَ (پیشروی کردن) | قَادِم | مِقْدَام (جسور، بیباک) |
اسمهای مِنوال، مِكثار، مِنحار، مِقدام، مِعوان، مِطعان، مِضياع، مِزواج، مِهذار، مِعطار، مِتلاف، مِعطاء و مِقوال نیز اسمهایی بر این وزن هستند.
وزن فَعُوْل
وزن فَعُوْل یکی دیگر از وزنهای پرکاربرد اسم مبالغه در عربی است که مذکر و مؤنث آن یکی است. در جدول زیر مثالهایی از آن را آوردهایم.
| فعل | اسم فاعل | اسم مبالغه |
| شَكَرَ (شکر کردن) | شَاكِر | شَكُوْر (کسی که بسیار شکر میکند) |
| صَبَرَ (صبر کردن) | صَابِر | صَبُور (کسی که بسیار صبور است) |
| صَدَقَ (راست گفتن) | صَادِق | صَدُوْق (کسی که بسیار راستگوست) |
اسمهای جَزُوع ، غَفُور، حَسُود، كَذُوب، عَجُول و هَتُون از این نوع اسم هستند.
وزن فَعِيْل
وزن فَعِيْل کمتر از سایر وزنهای اسم مبالغه در عربی استفاده میشود و برای مؤنث کردن این اسم، باید به انتهای آن «ـة» افزود. جدول زیر مثالهایی از آن را نشان میدهد.
| فعل | اسم فاعل | اسم مبالغه |
| عَلِمَ (دانستن) | عَالِم | عَلِيْم (کسی که بسیار میداند) |
| قَدَرَ (توانستن) | قَادِر | قَدِيْر (کسی که بسیار تواناست) |
| خَبَرَ (اطلاع داشتن) | خَابِر | خَبِيْر (کسی که بسیار مطلع است) |
از نمونههای اسم مبالغه بر این وزن، میتوان به رحيم، هزيل، فهيم، سميع، حسيب و بصير اشاره کرد.
وزن فَعِل
وزن فَعِل نیز کمتر از سایر وزنهای اسم مبالغه در عربی استفاده میشود و برای مؤنث کردن این اسم، باید به انتهای آن «ـة» افزود. همچنین، اسم فاعل فعلهایی که این اسم از آن ساخته میشوند را نمیتوان ساخت. جدول زیر مثالهایی از آن را نشان میدهد.
| فعل | اسم فاعل | اسم مبالغه |
| فَرِحَ (شاد شدن) | - | عَلِيْم (کسی که بسیار شاد است) |
| لَبُقَ (درایت داشتن) | - | قَدِيْر (کسی که بسیار درایت دارد) |
| حَذِرَ (محتاط بودن) | - | حَذِر (کسی که بسیار محتاط است) |
| قَلِقَ (نگران شدن) | قَلِق (کسی که بسیار نگران میشود) | |
| يَقِظَ (هوشیار بودن) | يَقِظ (کسی که بسیار هوشیار است) | |
| شَرِسَ (بدخلق بودن) | شَرِس (کسی که بسیار بدخلق است) |
اسمهای فَطِن، سَمِع، فَهِم، مَلِك، سَئِم، مَزِق، جَحِد، لَبِق، جَهِل، نَهِم و شَرِه مثالهایی از این دست اسمها هستند.
مثال برای اسم مبالغه در عربی
در این بخش، مثالهایی از اسم مبالغه در زبان عربی را ارائه میکنیم.
چند نمونه از اسمهای مبالغه در زبان عربی، در ادامه آورده شدهاند.
- اسم مبالغه بر وزن «فعّال»: إنّ ربك فعالٌ لما يريد
- اسم مبالغه بر وزن «فَعِل»: الأبُ حذِر على أولاده
- اسم مبالغه بر وزن «فعول»: لا تكنْ حقودًا
- اسم مبالغه بر وزن «فعيل»: محمدٌ رجلٌ كريمٌ
- اسم مبالغه بر وزن «فعّال»: الطيّبُ بسّامٌ دائمًا
- اسم مبالغه بر وزن «مِفْعال»: الناسُ يحبون كلَّ معطاءٍ
- اسم مبالغه بر وزن «فعّال»: الله علّامُ الغيوبِ
- اسم مبالغه بر وزن «فعّال»: لا أحبُ الكذّاب
- اسم مبالغه بر وزن «فَعِل»: هذا ولدٌ لبِق
- اسم مبالغه بر وزن «مِفعال»: لا تكن شخصًا مضياعًا لوقتك
- اسم مبالغه بر وزن «فعول»: قرأتُ قصةً عن ولدٍ صبورٍ
- اسم مبالغه بر وزن «فَعِل»: المؤمنُ فَطِن
مثال اسم مبالغه در قرآن
در این بخش، نمونههایی از اسم مبالغه در قرآن را همراه با ترجمه آوردهایم.
- 〈وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَّهِينٍ〉 (از هر فرومايهاى كه بسيار سوگند مىخورد، پيروى مكن)
- 〈هَمَّازٍ مَّشَّاءٍ بِنَمِيمٍ〉 (آنکه بسیار عیبجوست، و برای سخنچینی در رفت و آمد است)
- 〈مَّنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ〉 (بهشدت بازدارنده [مردم] از کار خیر و متجاوز و گنهکار است.)
- 〈وَ اللَّهُ غَفُورٌ الرَّحِيمِ〉 (خدا بسیار آمرزنده ومهربان است)
- 〈إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِير〉 (یقیناً خدا شنوا و بیناست)
- 〈إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ〉 (پروردگارت هرچه را بخواهد انجام میدهد)
- 〈وَإِن مَّسَّهُ الشَّرُّ فَيَئُوسٌ قَنُوطٌ〉 (واگر آسیبی به او رسد بهشدت مأیوس [و] ناامید میشود)
- 〈إنَّ اللهَ كَانَ تَوَّابًا رَّحِيمًا〉 (همانا خدا همواره بسیار توبهپذیر و مهربان است)
- 〈وأرسلنا السَّماءَ عَليهِم مِّدرَارًا〉 (و بر آنان باران های پیدرپی و پرریزش فرستادیم)
- 〈وَحَمَلَهَا الإنسَانُ إنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهولاً〉 (و انسان آن را پذیرفت بی تردید او [به علت ادا نکردن امانت] بسیار ستمکار، و [نسبت به سرانجام خیانت در امانت] بسیار نادان است)
- 〈بَلْ هُم قَومٌ خَصِمُونَ〉 (بلکه اینان گروهی ستیزه جو [و در جدال باطل بسیار سرسخت] هستند)
مثال برای اسم مبالغه در شعر عربی
در این بخش، نمونههایی از اسم مبالغه در شعر عربی را آوردهایم.
أخا الحرب لباسا إليها
جلالها وليس بولاج الخوالف أعقلا
ضروب بنصل السيف سوق سمانها
إذا عدموا زادا فإنك عاقر
أتاني أنهم مزقون عرضي
جحاش الكرملين لها فديد
عشية سعدى لو تراءت لراهب
بدومة تجر دونه وحجيج
فتاتانِ أمّا منهما فشبيهَةٌ
هلالا وأخرى منهما تشْبِهُ البدْرَا
اسم مبالغه افعال غیرثلاثی
اسم مبالغه معمولاً از افعال ثلاثی ساخته میشود و ممکن است بهندرت اسم مبالغهای را ببینیم که از غیر افعال ثلاثی ساخته شده باشند. چهار مورد زیر، نمونههایی از اسم مبالغه مشتق از افعال غیرثلاثی هستند:
- اسم مبالغه «مغوار» از فعل رباعی «أغار»
- اسم مبالغه «مِقدام» از فعل رباعی «أقدم»
- اسم مبالغه «بشير» از فعل رباعی «بشّر»
- اسم مبالغه «نذير» از فعل رباعی «أنذر»
انواع فعل در زبان عربی
فعل بسیط یا ساده یا مجرد (الفِعْل المُجَرَّد) فعلی است که ریشه ماضی آن سه یا چهار حرف اصلی دارد و بهترتیب به دو نوع ثلاثی و رباعی تقسیم میشود. فعلهای ثلاثی مجرد سهحرفی و ساده هستند. حروف ریشه این فعلها میتواند شامل حروف عله (حرفهای «و»، «الف»، «ی») باشد. این نوع افعال فعلهای مزید را در عربی تشکیل میدهند. از فعلهای ثلاثی مجرد میتوان به این موارد اشاره کرد: کَتَبَ، قَالَ، فَتَحَ، دَعَا، ضَرَبَ، جَرَى، فَرِحَ، وَعَدَ، حَفِظَ، صَامَ، قَطَعَ، نَسَى، سَهَا، شَرِبَ اشاره کرد.
اما، مزید فعلی است که با افزودن حرف به فعلهای مجرد بهدست آمده و معنای جدیدی از آنها را ساخته است. فعل مزید خود به دو دسته ثلاثی مزید و رباعی مزید تقسیم میشود. حروف اضافهشده معنی دیگری به ریشه میدهند؛ یعنی معنای جدید که با ثلاثی مجرد متفاوت، اما همچنان به آن مربوط است. مثلاً اِسْتَوْقَفَ از ریشه وَقَفَ به معنای توقف کردن است و اِسْتَوْقَف به معنای درخواست توقف کردن است. از مثالهای فعل ثلاثی مزید میتوان به این فعلها اشاره کرد: هَاجَمَ، اِنْفَعَلَ، خَمَّنَ، تَحَدَّثَ، اِسْتَفْهَمَ، خَوَّفَ، اِسْتَقَال، أَوْجَد، نَاهَضَ، اِسْتَوْقَفَ، اِجْتَمَعَ.
نکته: آنچه در ادامه برای ساخت اسم مبالغه بیان میکنیم، مربوط به افعال ثلاثی مجرد است. در انتهای آموزش به افعال رباعی نیز میپردازیم.
برای آشنایی با مباحث عربی دبیرستان، پیشنهاد میکنیم به مجموعه آموزشهای دروس دبیرستان و پیش دانشگاهی فرادرس مراجعه کنید که لینک آن در ادامه آورده شده است.
- برای مشاهده مجموعه آموزشهای دروس دبیرستان و پیش دانشگاهی + اینجا کلیک کنید.
انواع اسم در زبان عربی
اسمها در زبان عربی بر اساس ملاحظات زیادی مانند جنس، عدد، صرف و غیره به دستههایی تقسیم میشوند. به عنوان مثال، اگر بخواهیم اسمها را بر اساس جنسیت تقسیم کنیم، دو دسته مذکر و مؤنث خواهیم داشت. هر اسمی یا مذکر است یا مؤنث و نمیتواند هر دو یا هیچکدام از آنها باشد.
به همین ترتیب، میتوانیم اسامی را بر اساس ساختارشان تقسیم کنیم. بر این اساس، سه دسته زیر را خواهیم داشت:
- جامِد: آنهایی که از چیزی مشتق نمیشوند و چیزی نیز از آنها مشتق نمیشود.
- مَصْدَر: آنهایی که از چیزی مشتق نمیشوند، بلکه کلمات دیگر از آنها مشتق میشوند.
- مُشْتَقّ: آنهایی که از مصدر مشتق میشوند.
بدین ترتیب، هر اسمی در عربی یا مشتق نیست و چیزی از آن مشتق نمیشود (جامد است)، یا مصدر است یا مشتق. همه اسمها در یکی از این دستهها قرار میگیرند.
انواع اسم مشتق در عربی
اسم مشتق برخلاف اسم جامد، اسمی است که معنی نزدیکی به ریشه فعل دارد و از مصدر آن به اضافه یک الگوی خاص که معنای ثابتی را به آن معنی اضافه میکند، بهدست میآید. به عنوان مثال، کلمه «نصر» را میتوان به الگوی اسم فاعلِ «ناصر» (یکی از اسمهای مشتق در عربی) تبدیل کرد. این اسم مشتق معنای کسی را که عملی را انجام میدهد میرساند.
از نظر فنی، خود افعال نیز مشتق شدهاند، زیرا ترکیبی از یک ریشه هستند که از مصدر بهعلاوه یک الگوی خاص بهدست میآیند که یک مفهوم را اضافه میکند. در مورد افعال، معانی اضافهشده عبارتاند از زمان (ماضی، مضارع و مستقبل)، حالت (فاعل، مفعول)، شخص (اول، دوم و غیره)، عدد، جنس و موارد دیگر.
در عربی هفت نوع اسم مشتق وجود دارد. هریک از این هفت نوع دستهای از اسمها هستند که تابع مجموعهای از الگوها (و شاید برخی قوانین صرفی) هستند که ساختار آنها را تعیین میکند. این الگوها معنایی به معنای فعل پایه اضافه و به ما در درک معنای آن کمک میکنند.
در ادامه، هر یک از این هفت اسم را اجمالاً توضیح میدهیم.
- اسم الفاعل (اسم فاعل): بر کسی یا چیزی کسي که فعل را انجام میدهد دلالت میکند.
- اسم المبالغة (اسم مبالغه): کسی یا چیزی که فعل را بهشکل مبالغهآمیزی انجام میدهد.
- اسم المفعول (اسم مفعول): بر کسی یا چیزی کسي که فعل روی آن انجام میشود، دلالت میکند.
- الصفة المشبهة (صفت مشبهه): برای بیان یک ویژگی ثابت و پایدار در یک فرد میآید و دارای اوزان خاصی است.
- اسم الآلة (اسم آلت): اسم ابزاری است که برای بیان معنای پایه به کار میرود.
- اسم الظرف (اسم ظرف): زمان یا مکان وقوع فعل را نشان میدهد.
- اسم التفضيل (مقايسه و مضاف): برای بیان برتری یک فرد یا شیء نسبت به دیگری یا بیان کمتر و بیشتربودن یک صفت به کار میرود.
در جدول زیر مثالهایی آورده شده است که به درک این تعاریف کمک میکند. برای هر نوع اسم، یک الگوی خاص از فهرست الگوهای آن و همچنین یک مصدر نمونه انتخاب کردهایم. مصدر را طبق آن الگو قرار میدهیم و معنای کلمه حاصل را توضیح میدهیم.
| اسم مشتقشده | الگو (وزن) | نمونه مصدر | نمونه مشتق | معنی |
| اسم فاعل | فَاعِل | ضرب (ضربه زدن) | ضَارِب | کسی که ضربه میزند |
| اسم مبالغه | فَعَّالَة | رحيل (سفر کردن) | رَحَّالَة | کسی که بسیار سفر میکند |
| اسم مفعول | مَفْعُوْل | فهم (درک کردن) | مَفْهُوْم | چیزی که فهمیده میشود |
| صفت مشبهه | فَعِيْل | علم (دانستن) | عَلِيْم | کسی که همه چیز را میداند |
| اسم آلت | مِفْعَال | فتح (باز کردن) | مِفْتَاح | چیزی که برای باز کردن استفاده میشود |
| اسم ظرف | مَفْعَل | لعب (بازی کردن) | مَلْعَب | جایی که افراد در آن بازی میکنند |
| اسم تفضیل | أَفْعَل | قصو (دور بودن) | أَقْصى | دورتر/دورترین |
جدول زیر را برای فعل مشترک «علم» بهمنظور مقایسه بهتر آوردهایم.
| اسم مشتقشده | الگو (وزن) | نمونه مشتق | معنی |
| اسم فاعل | فَاعِل | عَالِم | کسی که میداند |
| اسم مبالغه | فَعَّالَة | عَلاَّمَة | کسی که بسیار میداند |
| اسم مفعول | مَفْعُوْل | مَعْلُوْم | چیزی که دانسته میشود |
| صفت مشبهه | فَعِيْل | عَلِيْم | کسی که همه چیز را میداند |
| اسم آلت | مِفْعَال | عَالَم | چیزی که از طریق آن [خدا] را میشناسیم (جهان) |
| اسم ظرف | مَفْعَل | مَعْلَم | مکان/زمانی که در آن میدانیم |
| اسم تفضیل | أَفْعَل | أَعْلَم | کسی که بیشتر میداند |
نکته: توجه به این نکته ضروری است که این اسمهای مشتق نیز مانند هر اسم دیگری هستند؛ یعنی وقتی در یک جمله به کار میروند، ظرفیت پذیرفتن نقش فاعل، مفعول یک فعل، و هر چیز دیگری را دارند. مثلاً فاعل در جمله زیر مفعول فعل و مفعول فاعل آن فعل است:
- ضَرَبَ المَضْرُوْبُ الضَارِبَ (ضربهخورنده ضربهزننده را زد).
نکته: اسم مکان در جمله زیر فاعل جمله است و بهخودیخود بهعنوان مکان استفاده نمیشود:
- المَلْجَأُ لَيْسَ بَيْنَ أَشْدَاقِ التِمْسَاحِ (راه فراری از میان آروارههای تمساح نیست).
نکته: موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که بسیاری از این انواع اسم را میتوان به عنوان صفت استفاده کرد، همانطور که میتوان آنها را به عنوان اسم به کار برد. برای مثال، دو کاربرد یک کلمه را در جمله زیر مقایسه کنید:
- اِسْتَجَبْتُ الرَجُلَ العالِمَ وعالِماً آخَرَ (از آن مرد عالم و دانشمند دیگر پرسوجو کردم).
در ادامه، به اسم مبالغه در عربی میپردازیم.
سوالات رایج درباره اسم مبالغه در عربی
در این بخش به برخی از سوالات پرتکرار درباره مبحث اسم مبالغه در عربی به اختصار پاسخ میدهیم.
اسم مبالغه در عربی چیست؟
هرگاه در زبان عربی بخواهیم وجود داشتن یک صفت به مقدار زیاد در فردی را نشان دهیم، باید از اسم مبالغه استفاده کنیم.
اسم مبالغه چه فرقی با صفت مشبهه دارد؟
عموما صفت مشبهه از ریشه افعال لازم ساخته میشوند اما برای ساختن اسم مبالغه باید به سراغ ریشه افعال متعدی برویم.
تمرین اسم مبالغه در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «اسم مبالغه در عربی»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. آزمون شامل ۱۰ سوال است که باید از ریشه های فعل و وزنهای داده شده اسم مبالغه مورد نیاز را مناسب بسازید. پس از پاسخ به تمامی سوالها میتوانید با استفاده از گزینه «جواب» به درستی یا نادرستی پاسخهایتان پی ببرید.
- از ریشههای فعل اسم مبالغه بر اساس وزنهای داخل پرانتز بنویسید و سپس معنی آن را در فرهنگ لغت جستجو کنید.
سوال۱: سفک (فعّال)
جواب: سفاک - بسیار خونریز
سوال۲: قدم (مِفعال)
جواب: مقدام - پر دل و جرأت
سوال۳: قدس (فعّیل)
جواب: قدیس - بسیار پاک
سوال۴: فهم (فعّالة)
جواب: فهامة - بسیار فهیم
سوال۵: سکن (مِفعیل)
جواب: مسکین - بیچاره
سوال۶: علم (فعیل)
جواب: علیم
سوال۷: سبح (فعول)
جواب: سبوح - بسیار پاک و منزه
سوال۸: قیم (فیعول)
جواب: قیّوم - قائم به خود
سوال۹: غضب (فعِل)
جواب: غضِب - خشمگین
سوال۱۰: عجل (فعول)
جواب: عجول - بسیار عجله کننده
جمعبندی
در این آموزش از مجله فرادرس، با اسم مبالغه در عربی آشنا شدیم و روش ساخت آن را بر مبنای اوزان مختلف بیان کردیم.
تمرین اسم مبالغه عربی
۱. در زبان عربی، هدف اصلی از ساخت اسم مبالغه چیست؟
اشاره به مکان وقوع یک رویداد
بیان زمان انجام فعل توسط فاعل
مشخص کردن ابزار مورد استفاده برای انجام کار
نشان دادن شدت یا فراوانی در یک کار یا صفت
هدف اصلی ساخت اسم مبالغه این است که شدت یا فراوانی در انجام یک عمل یا داشتن یک صفت را بیان کند. مانند واژه «جسور» که کسی که بسیار جسارت دارد را نشان میدهد. گزینههای دیگر مانند «بیان زمان انجام فعل توسط فاعل» یا «اشاره به مکان وقوع رویداد» و نیز «مشخص کردن ابزار انجام کار»، کارکردهای ساختارهای دیگری در زبان عربی هستند و به اسم مبالغه ربط ندارند.
۲. کدام ویژگی، اسم مبالغه را از اسم فاعل در زبان عربی متمایز میکند؟
اسم مبالغه همیشه بهعنوان اسم شغلی به کار میرود.
اسم مبالغه شدت و فراوانی انجام فعل را نشان میدهد.
اسم مبالغه فقط از افعال غیرثلاثی ساخته میشود.
اسم مبالغه نقش دستوری خاص ثابت دارد.
«اسم مبالغه شدت و فراوانی انجام فعل را نشان میدهد.» ویژگی بارز این ساختار است که آن را از «اسم فاعل» متمایز میکند زیرا اسم مبالغه بر شدت یا تکرار یک عمل یا داشتن یک صفت تأکید دارد در حالی که گزینه «همیشه بهعنوان اسم شغلی به کار میرود.» نادرست است چون کاربرد اسم مبالغه فراتر از اسامی شغلی است. گزینه «فقط از افعال غیرثلاثی ساخته میشود.» نیز اشتباه است چون عمدتاأ از افعال ثلاثی مشتق میشود. گزینه «نقش دستوری خاص ثابت دارد.» هم صحیح نیست زیرا بسته به جمله نقش اسمی یا صفتی پیدا میکند.
۳. کدام گزینه به اوزان اصلی و اهمیت شناخت آنها در ساخت اسم مبالغه عربی اشاره دارد؟
اوزان فعّال، مِفعال، فعول، فعیل و فعِل نقش اصلی در ساخت و تشخیص اسم مبالغه دارند.
شناخت وزنهای فاعل، مفعول، مفعل، مفعال برای اسم مبالغه ضروری است.
توجه به وزنهای صفت مشبهه و اسم فاعل برای یادگیری اسم مبالغه کافی است.
وزن فعّال و فعول تنها اوزان معتبر برای اسم مبالغه هستند.
اوزان «فعّال»، «مِفعال»، «فعول»، «فعیل» و «فعِل» به عنوان وزنهای اصلی اسم مبالغه هستند و تسلط بر آنها باعث تشخیص بهتر واژگان و کاربرد صحیح میشود.
۴. برای ساختن اسم مبالغه از فعل ثلاثی «کَتَبَ» در زبان عربی، کدام مرحله بیشتر اهمیت دارد؟
استفاده از وزن اسم مفعول برای ساخت اسم مبالغه
شناخت اوزان پرکاربرد مثل فعّال، فعول و انتخاب وزن مناسب
ترجمه کردن فعل به فارسی قبل از ساخت اسم مبالغه
افزودن یک پیشوند به ابتدای ریشه کتَبَ
برای ساخت اسم مبالغه از فعل ثلاثی مانند «کَتَبَ» باید یکی از اوزان اصلی اسم مبالغه مثل «فعّال» یا «فعول» را انتخاب کرد، چرا که این اوزان پایه اصلی ساخت چنین اسامی هستند. «ترجمه کردن فعل به فارسی» برای ساخت اسم مبالغه کاربردی ندارد و اوزان اسم مفعول متفاوت با اوزان اسم مبالغهاند و استفاده از آنها صحیح نیست. همچنین افزودن پیشوند به ابتدای ریشه کتَبَ مربوط به ساخت دیگر مشتقات است و برای اسم مبالغه به کار نمیرود. پس «شناخت اوزان پرکاربرد مثل فعّال، فعول و انتخاب وزن مناسب» اهمیت بیشتری دارد.
۵. در زبان عربی، کدام ویژگی به بهترین شکل به شما کمک میکند اسم مبالغه را در جمله از میان سایر اسمهای مشتق تشخیص دهید؟
همیشه اشاره به انجامدهنده عمل به صورت ساده
همیشه قرار گرفتن بعد از فعل در جمله
داشتن معنی کلی یا ثابت در بیشتر جملهها
داشتن یکی از اوزان ویژه مانند فعّال یا مِفعال
ویژگی «داشتن یکی از اوزان ویژه مانند فعّال یا مِفعال» بهترین راه تشخیص اسم مبالغه از سایر اسمهای مشتق است چون اسم مبالغه در عربی معمولاً وزنی خاص مثل فعّال، مِفعال، فعول، فعیل و فعِل دارد که آن را از اسم فاعل و دیگر مشتقات متمایز میکند. عبارت «داشتن معنی کلی یا ثابت در بیشتر جملهها» مربوط به اسم جامد یا مصدر است نه اسم مبالغه. «همیشه اشاره به انجامدهنده عمل به صورت ساده» مشخصه اسم فاعل است، نه اسم مبالغه. همچنین، «همیشه قرار گرفتن بعد از فعل در جمله» یک قاعده دستوری ثابت نیست و موقعیت اسم مبالغه در جمله تغییر میکند پس معیار قابلاعتمادی برای تشخیص آن نیست.
۶. چرا معمولا اسم مبالغه در عربی از افعال ثلاثی ساخته میشود و در چه مواردی میتواند استثنا داشته باشد؟
چون تنها ریشههای افعال ثلاثی ویژگی معنایی لازم برای اسم مبالغه را فراهم میکنند.
به دلیل ساختار ساده افعال ثلاثی و قابلیت اشتقاق آسان اسم مبالغه از آنها.
زیرا بیشتر افعال غیرثلاثی مناسب ساخت اسم مبالغه نیستند و استفاده از آنها محدود است.
چون قواعد وزنی اسم مبالغه برای افعال ثلاثی تدوین شده و افعال غیرثلاثی کاربرد محدودی دارند.
ساختار افعال ثلاثی سادهتر است و ساخت اسم مبالغه از آنها براساس قواعد مشخص صورت میگیرد. در برخی موارد معدود، اسم مبالغه از افعال غیرثلاثی نیز ساخته میشود اما این موارد استثنا هستند و بیشتر مثالها متعلق به افعال ثلاثی هستند. گزینههایی که فقط به عدم مناسب بودن افعال غیرثلاثی یا ویژگی معنایی افعال ثلاثی اشاره دارند، بیانگر اصلیترین دلیل مطرحشده نیستند.
۷. کدام گزینه درستترین بیان درباره تفاوت اسم مبالغه با صفت مشبهه است؟
اسم مبالغه معمولا از فعل متعدی ساخته میشود و شدت عمل را نشان میدهد.
اسم مبالغه تنها برای اسامی شغلی و حرفهای به کار میرود.
هر دو بیشتر برای معانی لازم استفاده میشوند و در شدت دخالت ندارد.
اسم مبالغه برای توصیف حالت پایدار به کار میرود نه موقت.
عبارت «اسم مبالغه معمولا از فعل متعدی ساخته میشود و شدت عمل را نشان میدهد.» صحیح است زیرا اسم مبالغه برگرفته از افعالی است که روی مفعول تاثیر میگذارند و بر شدت یا فراوانی انجام آن کار دلالت دارند. در مقابل، صفت مشبهه بیشتر از افعال لازم ساخته میشود و به وصف دائمی اشاره دارد.
سلام عقّاد هم اسم مبالغه است؟ با اینکه اسم انسانه؟
سلام و وقت بهخیر؛
بله، «عَقّاد» بر وزن «فَعّال» ساخته شده است و در دسته اسمهای مبالغه قرار میگیرد. بسیاری از اسمهای مبالغه برای اشاره به انسانها به کار میروند.
از همراهی شما با مجله فرادرس سپاسگزاریم.
ننوشته قاعده چیه؟ مثلا چه کلماتی بر فلان وزن نمیشه آورد و چه کلماتی میشه؟ مثلا آیا هر کلمه ای را میشه بر وزن … صیغه مبالغه ساخت؟؟
سلام و وقت بهخیر؛
در این مطلب، قواعد کلی مربوط به وزنهای رایج اسمهای مبالغه و روش ساخت آنها را بررسی کردهایم. اینکه برای ساخت چه کلماتی از کدام وزنهای صیغه مبالغه استفاده میشود، تا حد زیادی سماعی است و معمولاً قواعد جزئی هر وزن بهطور جداگانه بررسی نمیشود.
از همراهی شما با مجله فرادرس سپاسگزاریم.
عالی و کامل👍 خسته نباشید