کارآفرینان بزرگ کدام راه را برگزیدند: مدرک یا مهارت؟

پرسشی که ممکن است در ذهن بسیاری از افراد به ویژه علاقمندان به کارآفرینی وجود داشته باشد این است که «آیا برای کارآفرینی به مدرک نیاز دارم؟». این روزها هنگامی که صحبت از کارآفرین شدن به میان می‌آید، بسیاری از منتقدان آموزش عالی، لیستی طویل از کارآفرینان بزرگ و موفق جهان ارائه می‌کنند که یا تحصیل (در مقاطع گوناگون از دبیرستان گرفته تا آموزش عالی) را رها کرده و یا اخراج شده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• «آرش فردوسی» (Arash Ferdowsi)، یکی از دو بنیان‌گذار «دراپ‌باکس» (Dropbox)
• «جک دورسی» (Jack Dorsey)، بنیان‌گذار «توییتر» (Twitter) و «Square»
• «دیوید کارپ» (David Karp)، سازنده «تامبلر» (Tumblr)
• «دنیل اِک» (Daniel Ek)، بنیان‌گذار «اسپاتیفای» (Spotify)
• «مت مولنوگ» (Matt Mullenweg)، بنیان‌گذار «وردپرس» (WordPress)
• «پت کشمور» (Pete Cashmore)، بنیان‌گذار «مشیبل» (Mashable)
• «استیو وازنیَک» (Stephan Gary Wozniak)، هم‌بنیان‌گذار شرکت کامپیوتری «اَپل» (Apple)
• «استیو جابز» (Steve Jobs)، هم‌بنیان‌گذار شرکت کامپیوتری «اَپل» (Apple)
• «جین ورواند» (Jane Wurwand)، بنیان‌گذار شرکت مراقبت‌های شخصی «دِرمالوجیکا» (Dermalogica)
• «والتِر درایور» (Walter Driver)، بنیان‌گذار شبکه سرگرمی لمسی «اسکوپلی» (Scopely)
• «جان نایفیک» (John Knific)، بنیان‌گذار «دسیژن دسک» (DecisionDesk)
• «بیل گیتس» (Bill Gates)، بنیان‌گذار «مایکروسافت» (Microsoft)
• «هنری فورد» (Henry Ford)، بنیان‌گذار «شرکت فورد موتور» (Ford Motor Company)
• «مایکل دل» (Michael Dell)، بنیان‌گذار شرکت «کامپیوترهای دِل» (Dell Computers)
• «سایمن کاول» (Simon Cowell)، تهیه‌کننده تلویزیون
• «والت دیزنی» (Walt Disney)، بنیان‌گذار شرکت «والت دیزنی»
• «داو چارنی» (Dov Charney)، بنیان‌گذار شرکت تولید و فروش پوشاک «American Apparel»

این لیست بسیار طولانی و آنچه در اینجا آمده تنها گوشه‌ای از آن است. جالب‌تر آنکه برخی از این افراد نه تنها تحصیلات آموزش عالی ندارند، بلکه اصلا به مدرسه نرفته و یا در دوران دبیرستان ترک تحصیل کرده‌اند! این در حالی است که مدافعان تحصیلات آکادمیک با اشاره به اینکه چنین افرادی استثنا هستند، از افرادی نام می‌برند که با تحصیلات آکادمیک در مقاطع عالی مانند دکترا در بهترین دانشگاه‌های دنیا در حال حاضر بنیان‌گذار یا مدیرعامل شرکت‌های قابل توجهی هستند. از جمله این افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «ایلان ماسک» (Elon Musk)، بنیان‌گذار شرکت‌هایی همچون «تسلا موتورز» (Tesla Motors)، «پی‌پال» (PayPal) و «اسپیس‌اکس» (SpaceX)
• «مایکل بلومبرگ» (Michael Rubens Bloomberg)، بنیان‌گذار «بلومبرگ ال.پی.» (.Bloomberg L.P) و ابر تاجر آمریکایی
• «فیلیپ همپسون نایت» (Phil Knight)، هم‌بنیان‌گذار شرکت «نایکی» (NIKE)
• «اسکات مک‌نیلی» (Scott McNealy)، هم‌بنیان‌گذار شرکت «سان مایکروسیستمز» (Sun Microsystems)
• «باب پارسونز» (Bob Parsons)، بنیان‌گذار«گوددی» (GoDaddy)
• «چاد هرلی» (Chad Hurley)، هم‌بنیان‌گذار «یوتیوب» (YouTube)
• «گوردون مور» (Gordon Moore)، بنیان‌گذار «اینتل» (Intel)
• «هِرب کِلِر» (Herb Kelleher)، هم‌بنیان‌گذار «ساوت‌وست ایرلاینز» (Southwest Airlines)
• «جف بیزوس» (Jeff Bezos)، بنیان‌گذار «آمازون» (Amazon)
• «جری یانگ» (Jerry Yang)، بنیان‌گذار «یاهو!» (!Yahoo)
• «لَری پیج» (Lawrence Larry Page)، هم‌بنیان‌گذار «گوگل» (Google)
• «سرگی برین» (Sergey Brin)، هم‌بنیان‌گذار «گوگل»
• «پیر امیدیار» (Pierre Omidyar)، هم‌بنیان‌گذار «ای‌بِی» (eBay)
• «رید هستینگز» (Reed Hastings)، هم‌بنیان‌گذار «نتفلیکس» (Netflix)

اکنون و با مشاهده این لیست، پرسش مطرح شده در ابتدای این مطلب پررنگ‌تر می‌شود. بلاخره راه رستگاری کارآفرینان از ترک تحصیل می‌گذرد و یا از جاده تحصیلات آکادمیک؟ مساله اساسی در همین پرسش نهفته است. هیچ راه رستگاری مشخصی وجود ندارد. نه الزاما ترک تحصیل موجب موفقیت یک فرد در کسب‌و‌کار و مبدل شدن به یک کارآفرین موفق می‌شود و نه تحصیلات عالی از افراد کارآفرینان موفق می‌سازد. آنچه در این میان نقش اساسی را بازی می‌کند «مهارت» است. همه افراد موفق دارای یک ویژگی مشترک هستند و آن داشتن مهارت است.

این افراد اغلب موفقیت را چیزی فراتر از دریافت نمره ۲۰ در امتحانات مدرسه و دانشگاه دانسته و به آموزش و یادگیری اهمیت قابل توجهی می‌دهند اما به مدرک‌های ارائه شده توسط مراکز گوناگون توجهی نمی‌کنند. در واقع، آنچه برای آن‌ها اهمیت دارد فراگیری یک مهارت و بهره‌گیری از آن در عرصه عمل است، نه یادگیری برای دریافت مدارک با نمرات بالا. این در حالی است که جوامع کنونی با جمعیت انبوهی از افراد «غیر قابل استخدام» و نه «استخدام نشده» مواجه هستند و دلیل این امر مدرک‌گرایی پوچ حاکم بر برخی جوامع است.

به همین دلیل است که بسیاری از کارآفرینان موفق جهان با تحصیلات آکادمیک و بسیاری از آن‌ها حتی بدون رفتن به مدرسه به این جایگاه‌های علمی و تجاری رسیده‌اند. آن‌ها مستقل از مسیر یادگیری که برگزیده‌اند، در نهایت به یادگیری مهارت وقع نهاده و در کار یا کارهایی متخصص هستند. برای مبدل شدن به یک کارآفرین موفق، نیاز است که به جای تمرکز بر دریافت یک مدرک خاص، بر یادگیری مهارت‌های مورد نیاز در آن زمینه اقدام کرد. این مهارت‌ها معمولا در دو دسته مهارت‌های نرم و مهارت‌های تخصصی قرار می‌گیرند. از جمله مهارت‌های نرم می‌توان به تفکر انتقادی، داشتن پشتکار، توانایی مدیریت و رهبری و مهارت‌های تجارت و کسب‌و‌کار اشاره کرد.

از سوی دیگر، مهارت‌های تخصصی متناسب با زمینه‌ای است که فرد تمایل دارد در آن به کارآفرینی بپردازد. با مدرک و یا بدون مدرک آنچه اهمیت دارد داشتن دانش، مهارت‌های تخصصی و تقویت مهارت‌های نرم است. افراد بدون داشتن مدرک و تنها با داشتن دانش و مهارت‌های تخصصی می‌توانند به کارآفرینان موفقی مبدل شوند، اما عکس این موضوع صادق نیست. در واقع نمی‌توان با داشتن مدارک گوناگون با نمرات بالا ولی بدون داشتن دانش و مهارت کارآفرین موفقی شد.

در این راستا، می‌توان به آرش فردوسی بنیان‌گذار دراپ‌باکس اشاره کرد که دانشجوی مهندسی برق در دانشگاه MIT بود و دانشگاه را برای تمرکز بر کسب‌و‌کار خود در سال آخر رها کرد. دیوید کارپ، بنیان‌گذار تامبلر نمونه قابل توجه دیگری است که از سن ۱۱ سالگی شروع به یادگیری HTML کرده بود و با یادگیری این مهارت به سرعت آغاز به ساخت وب‌سایت برای کسب‌و‌کارها کرد. او در سن ۱۵ سالگی دبیرستان را رها کرد تا در منزل آموزش ببیند و در نهایت هرگز به دبیرستان بازنگشت و مدرک دیپلم را دریافت نکرد. پت کشمور بنیان‌گذار مشیبل هرگز به کالج نرفت و مدرک دانشگاهی دریافت نکرد، اما این موضوع به هیچ عنوان کسب‌و‌کار او را تحت تاثیر قرار نداد. مایکل دل، خالق کمپانی دِل (DELL) که بسیاری از افراد از لپ‌تاپ‌های آن استفاده کرده‌اند دانشگاه را در همان سال اول و سن ۱۹ سالگی رها کرد تا به کسب‌و‌کار خود بپردازد. او برای اینکه خانواده خود را متقاعد به ترک تحصیل کند از بیانیه مالی شرکت تازه تاسیس خود یعنی Dell استفاده کرد. این بیانیه سود ناخالصی بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ دلار نشان می‌داد.

آنچه در راه مهارت‌آموزی می‌تواند به کمک افراد بیاید داشتن انگیزه، پذیرش سختی‌های مسیر، تمایل به یادگیری و استمرار آن، پذیرش شکست‌های در طول مسیر، تجربه کردن و یادگیری از آن‌ها است. در مسیر یادگیری مهارت‌های تخصصی، آموزش آنلاین امروزه بی‌شک موثرترین، در دسترس‌ترین و قدرتمندترین گزینه است. افراد می‌توانند برای افزایش دانش و مهارت خود در زمینه‌های مورد نیاز از مباحث نویی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین گرفته تا برنامه‌نویسی، مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک، طراحی و گرافیک کامپیوتری، نقشه‌برداری و عمران، نرم‌افزارهای تخصصی گوناگون و دیگر زمینه‌ها از آموزش‌هایی که در وب‌سایت‌های یادگیری آنلاین قرار دارد بهره ببرند. از جمله معروف‌ترین این سایت‌ها در زبان انگلیسی می‌توان به «یوداسیتی» (Udacity)، «کورسرا» (Coursera) و «اِدِکْس» (edX) اشاره کرد. در ایران نیز بزرگ‌ترین دانشگاه آنلاین ایران با بیش از ۸۵۰۰ ساعت ویدئوی آموزشی در قالب ۹۵۰ عنوان کاربردی در زمینه‌های گوناگون «فرادرس» است.

اگر نوشته بالا برای شما مفید بوده، عناوین زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

• مجموعه آموزش‌های مهارتی برای بازار کار
• مجموعه آموزش‌های هوش محاسباتی
• مجموعه آموزش‌های طراحی و برنامه نویسی وب
• مجموعه آموزش‌های آمار، احتمالات و داده‌کاوی
• مدرک بی مهارت یا مهارت بی مدرک؛ دانشگاه یا آموزش آنلاین
• مجموعه آموزش‌های مهندسی برق
• مجموعه آموزش‌های طراحی سه‌بعدی و متحرک‌سازی
• مجموعه آموزش‌های مهارتی برای بازار کار
• مجموعه آموزش‌های برنامه‌های کاربردی کامپیوتر

^^