سنجش پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ — شیوه محاسبه

۱۲۸۹۶ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۷ آبان ۱۴۰۱
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
سنجش پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ — شیوه محاسبه

در بررسی پرسشنامه‌های مرتبط با تحقیقات آماری، از معیاری به منظور سنجش اعتبار پاسخ‌های ارائه شده در گویه‌ها (هر پرسش در پرسشنامه) استفاده می‌شود که به «آلفای کرونباخ» ($$\alpha$$ Cronbach's) مشهور است. این شاخص را گاهی با ضریب آلفا نیز می‌شناسند. شاخص یاد شده توسط «لی کرونباخ» (Lee Cronbach) دانشمند روانشناسی و علوم تربیتی در سال ۱۹۵۱ معرفی شد.

آلفای کرونباخ را می‌توان به عنوان ضریب همبستگی بین دو سوال در نظر گرفت که به منظور اندازه‌گیری دستیابی به یک هدف به کار گرفته می‌شوند. این شاخص به عنوان تابعی از تعداد گویه‌ها در پرسشنامه، متوسط کوواریانس بین زوج گویه‌ها و واریانس امتیازات پرسشنامه است.

lee-j-cronbach

آلفای کرونباخ ( $$\alpha$$ Cronbach's)

یک «پرسشنامه» (Questionnaire) چند گزینه‌ای را در نظر بگیرید که k پرسش اول آن به منظور اندازه‌گیری مفهوم یا اندازه خاصی طراحی شده است. فرض کنید این مقدار (متغیر X) براساس جمع این چند پرسش (گویه) که در پرسشنامه وجود دارند، قابل اندازه‌گیری است. اگر گویه‌ها را با $$Y_i$$‌ نشان دهیم ارتباط آن‌ها را با X‌ به صورت زیر می‌نویسیم:

$$X=Y_1+Y_2+\ldots+Y_k$$

همچنین فرض کنید که واریانس برای گویه‌ iام، طبق نتایج پرسشنامه نیز با $$\sigma_{Y_i}^2$$ و واریانس X نیز با $$\sigma_X^2$$ نشان داده شده باشد. در این صورت مقدار آلفای کرونباخ از رابطه زیر قابل محاسبه است:

$$\alpha_k=\dfrac{k}{k-1}(1-\dfrac{\sum_{i=1}^k \sigma_{Y_i}^2}{\sigma_X^2})$$

نکته: اگر گویه‌های پرسشنامه دو گزینه‌ای (مثلا ۰ و ۱) بودند می‌توان رابطه بالا را به شکل ساده‌تری  که در زیر دیده می‌شود،‌ بدست آورد:

$$\alpha_k=\dfrac{k}{k-1}(1-\dfrac{\sum_{i=1}^k P_iQ_i}{\sigma_X^2})$$

که در آن $$P_i$$ درصد پاسخ‌های صحیح (با مقدار ۱) و $$Q_i$$‌ نیز درصد پاسخ‌های غلط (با مقدار ۰) است. مشخص است که در این حالت رابطه $$Q_i=1-P_i$$ بینشان برقرار است.

چنانچه بین گویه‌ها ارتباطی وجود نداشته باشد، عبارت داخل پرانتز در هر دو حالت برابر با صفر خواهد بود. زیرا مجموع واریانس گویه‌ها ($$Y_i$$) با واریانس X‌ برابر شده، در نتیجه نسبت آن‌ها یک بدست می‌آید. پس داخل پرانتز صفر شده و آلفای کرونباخ برابر با صفر خواهد بود.

در بیشتر نرم‌افزارهای محاسبات آماری مقدار آلفای کرونباخ را به صورت زیر بدست می‌آورند.

$$\alpha_k=\dfrac{k \overline{c}}{\overline\nu +(k-1)\overline{c}}$$

در این رابطه منظور از $$\overline{c}$$‌ میانگین مقدارهای کوواریانس گویه‌ها (بدون در نظر گرفتن کوواریانس هر متغیر با خودش) و $$\overline{\nu}$$ نیز میانگین واریانس گویه‌ها است.

نکته: با توجه به شیوه محاسبه این ضریب،‌ کمترین مقدار برای آن صفر و بیشترین مقدار نیز برابر با ۱ خواهد بود. یعنی اگر گویه‌ها مستقل از یکدیگر بوده و یا کوواریانس آن‌ها صفر باشد، صورت کسر محاسبات مربوط به آلفای کرونباخ برابر با صفر خواهد بود که نشان‌دهنده ناهمگون بودن گویه‌ها با یکدیگر به منظور سنجش متغیر هدف است.

کاربرد آلفای کرونباخ در پرسشنامه‌ها

برای سنجش سازگاری درونی پرسشنامه، از آلفای کرونباخ استفاده می‌شود. به این ترتیب با افزایش میزان سازگاری درونی پرسشنامه، ضریب آلفا نیز افزایش می‌یابد به این معنی که اگر گویه‌ها بیشترین ارتباط را با هدف مورد بررسی (متغیر مربوط به فرضیات تحقیق) داشته باشند، این ضریب بزرگ می‌شود.

در جدول زیر کران‌های آلفای کرونباخ و میزان سازگاری گویه‌ها آورده شده است.

مقدار ضریب آلفای کرونباخسازگاری داخلی گویه‌ها
$$0.9 \leq \alpha$$عالی
$$0.8\leq\alpha<0.9$$مناسب
$$0.7\leq\alpha<0.8$$قابل قبول
$$0.6\leq\alpha<0.7$$مشکوک
$$0.5\leq\alpha<0.6$$ضعیف
$$\alpha<0.5$$غیرقابل قبول

همچنین به منظور ارتباط گویه‌ها با متغیر پنهان (Latent Variable) نیز از آلفای کرونباخ استفاده می‌شود. به این معنی که گویه‌هایی که بیشترین ضریب را داشته باشند می‌توانند معرف یک متغیر پنهان باشند در نتیجه می‌توان با محاسبه جمع امتیازات آن‌ها، مقدار متغیر پنهان را محاسبه کرد.

مثال

داده‌های مربوط به یک پرسشنامه با «طیف لیکرت» (likert Scale) برای چهار گویه در اینجا با قالب فشرده با محتوای مربوط به برنامه SPSS قرار گرفته است. همانطور که می‌دانید در طیف لیکرت، پنج گزینه‌ انتخابی برای هر گویه وجود دارد. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ در SPSS‌ مراحل زیر را طی می‌کنیم.

از فهرست Analysis گزینه Scale و سپس دستور Reliability Analysis را اجرا می‌کنیم. در پنجره ظاهر شده گویه‌هایی که باید سازگاری درونی آن‌ها بررسی شود را قرار می‌دهیم. این تنظیمات در تصویر زیر قابل مشاهده هستند.

alpha cronbach calculation in spss

اگر می‌خواهید ماتریس همبستگی، کوواریانس و همچنین میانگین و واریانس را برای هر یک از گویه‌ها مشاهده کنید، می‌توانید با انتخاب دکمه Statistics گزینه‌ها را مطابق تصویر زیر تنظیم کنید.

alpha cronbach options in spss

با توجه به این تنظیمات، نتیجه اجرای این محاسبات در SPSS‌ به صورت زیر در خواهد آمد:

alpha cronbach calculation output1

با توجه به اینکه مقدار ضریب آلفا در ستون اول برابر با 0.839 است،‌ مشخص می‌شود که این چهار گویه دارای سازگاری درونی خوبی هستند و قابلیت اندازه‌گیری یک متغیر پنهان را دارند. در قسمت بعدی ماتریس همبستگی و همینطور ماتریس کوواریانس نیز دیده می‌شود.

نکته: اگر مقدار پاسخ‌ها را برای گویه‌ها استاندارد کنید (مقدارها را از میانگین کسر و بر انحراف استاندارد تقسیم کنید) ضریب آلفای استاندارد شده بدست خواهد آمد که در این مثال برابر با 0.840 است.

alpha cronbach calculation output2

در کادر اول میانگین و انحراف معیار برای هر یک از گویه‌ها براساس ۶۰ مشاهده (۶۰ پرسشنامه) محاسبه شده و سپس ماتریس همبستگی و کوواریانس برای گویه‌ها قرار گرفته است. اگر مایل به چک کردن محاسبات برای آلفای کرونباخ هستید کافی است مراحل زیر را طی کنید.

  1. محاسبه میانگین عناصر بالای قطر اصلی ماتریس کوواریانس. (مقدار $$\overline{c}$$)
  2. محاسبه میانگین عناصر روی قطر اصلی ماتریس کوواریانس که همان واریانس عناصر گویه‌ها است. ( مقدار $$\overline{\nu}$$)
  3. محاسبه آلفا طبق رابطه زیر:

$$\alpha_k=\dfrac{k \overline{c}}{\overline\nu +(k-1)\overline{c}}=$$

$$\dfrac{4 \times 0.6563}{1.16 +۳\times 0.6563}=0.8390$$

اگر به فراگیری مباحث مشابه مطلب بالا علاقه‌مند هستید، آموزش‌هایی که در ادامه آمده‌اند نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

^^

بر اساس رای ۸۱ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
۸ دیدگاه برای «سنجش پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ — شیوه محاسبه»

با سلام و تشکر از ارائه مطالب مفیدتون
من میخواستم پایایی پرسشنامه ای رو با آلفای کرونباخ بسنجم حجم نمونه 277 نفر از دانشجویان و اساتید هستند که باید به این پرسشنامه پاسخ بدن.برای آلفای کرونباخ پرسشنامه رو در اختیار چند نفر باید قرار بدم؟
ممنون میشم راهنمایی بفرمایید

با سلام لطفا در صورت امکان بفرمائید من چگونه می توانم در فرمول کرونباخ واریانس را محاسبه بکنم
ممنون می شوم اگر راهنمایی فرمائید

با سلام و تشکر از ارائه مطالب مفیدتون
من میخواستم پایایی پرسشنامه ای رو با آلفای کرونباخ بسنجم حجم نمونه بین 380 تا 400 نفر از دانشجویان و اساتید هستند که باید به این پرسشنامه پاسخ بدن
من قبل از اینکه پرسشنامه رو پخش کنم باید با آلفای کرونباخ پایایی رو بسنجم؟
و سوال دیگر اینکه برای آلفای کرونباخ پرسشنامه رو در اختیار چند نفر باید قرار بدم؟
ممنون میشم راهنمایی بفرمایید واقعا به مشکل برخوردم

اگر به جواب رسیدید ممنون میشم به من هم اطلاع بدید

مطالب بسیار عالی است.

سلام وقت بخیر
آلفای کرونباخ برای سوالات چند گزینه ای که طیفی نیستند به چه صورت هست؟

بسیار مفید تمام شد

پست عالی هست ولی صدای گوینده ویدیو واقعا اذیت کننده و ناواضح هست

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *