فرادرسوزن کلمات عربی – توضیح به زبان ساده + مثال و تمرین
دانستن وزن کلمات در عربی می‌تواند به ما کمک کند تا از ریشههای فعل، کلمات مختلف با معانی متفاوت بسازیم. از این رو دانستن و به کار بردن آنها می‌تواند قدم بزرگی در یادگیری و به کارگیری این زبان باشد. در این نوشته از مجله فرادرس وزن کلمات را در دو دسته مختلف بررسی می‌کنیم. دسته اول، وزن مربوط به افعال عربی است. در دسته دوم به سراغ وزن اسم‌های عربی خواهیم رفت. هر یک از این موارد را به صورت مجزا و همراه با مثال بررسی می‌کنیم. در انتها نیز میتوانیم با استفاده از تمرین‌های پایانی بفهمیم که چه میزان از این مبحث را فهمیده و درک کرده‌ایم.
منظور از وزن کلمات در عربی چیست؟
در زبان عربی دسته‌بندی کلمات متفاوت است. اما یکی از این دسته‌ها بررسی جامد یا مشتق بودن کلمات در عربی است. زبان عربی این قابلیت را دارد تا کلمات جدیدی را به روشی مرسوم و قابل فهم بسازد. حرف اول را در این روش، ریشههای افعال می‌زنند. در قدم بعدی باید از این ریشه‌ها در وزن‌های معینی استفاده کرد تا کلمه‌ای جدید با معنای تازه به دست بیاید. به این نوع از کلمه‌ها در زبان عربی «مشتق» می‌گویند. یعنی کلمه‌ای که از کلمه دیگر انشقاق یافته و به دست آمده است.
به عنوان مثال از مصدر «کتابة» میتوانیم سه حرف «ک ت ب» را به عنوان ریشه فعل استخراج کنیم. در صورتی که بخواهیم از این سه حرف یک اسم مفعول بسازیم، میتوانیم آنها را به وزن مفعول ببریم. یعنی، باید به جای حرف «ف» در کلمه مفعول از نخستین حرف ریشه فعل، به جای «ع» در کلمه مفعول، از دومین حرف ریشه فعل و به جای «ل» در کلمه مفعول از سومین حرف ریشه فعل استفاده کنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
مفعول --> م ف ع و ل --> ک ت ب --> م ک ت و ب --> مکتوب
با دقت در کلمه «مفعول» و «مکتوب» میتوانیم بفهمیم که برخی از حروف در کلمههای وزن‌دار همیشگی هستند و جابه‌جا نمی‌شوند. مثلا در این مورد «م، و» از حروف اضافی اسم مفعولی هستند که می‌توانند در کنار ریشههای فعل قرار بگیرند و یک کلمه جدید بسازند.
اگرچه ممکن است به نظر برسد که این تعریف و مثال مربوط به انواع اسم در زبان عربی است، اما افعال نیز در این زبان وزن‌های ومخصوص به خودشان را دارند. فعل‌های ثلاثی مجرد در سه زمان ماضی عربی و مضارع عربی در وزن‌های مشخصی صرف می‌شوند.
نکته: تفاوت صرف افعال در ثلاثی مجرد در متغیر بودن حرکت عین‌الفعل است.
در صورتی هم که بخواهیم فعلی را در باب ثلاثی مزید صرف کنیم، باید ریشه کلمه را به وزن‌های مشخص ماضی، مضارع و امر آن وارد کنیم و سپس بر همان اساس آنها را صرف کنیم.
در ادامه نمونه‌هایی از وزن‌های فعل در زبان عربی و نحوه به کار بردن آنها را می‌خوانیم. بعد از آن نوبت به وزن اسامی عربی و کلمات مشتق می‌رسد که تمامی آنها را همراه با مثال بررسی می‌کنیم.
وزن افعال در زبان عربی
فعل‌ها در زبان عربی دو دسته هستند. دسته اول را فعل‌های «ثلاثی مجرد» تشکیل می‌دهد. منظور فعل ثلاثی مجرد فعلی است که صیغه یک ماضی آن یعنی صیغه مفرد مذکر غائب به جز سه حرف اصلی ریشه فعل، حرف اضافه دیگری نداشته باشد.
دسته دوم، مخصوص فعل‌های «ثلاثی مزید» است. همان‌طور که از اسمش پیداست، این نوع از افعال در صیغه یک ماضی خودشان حروف زائده و اضافه‌ای دارند که مربوط به وزن آن فعل‌ها میشود.
نکته: معیار مجرد یا مزید بودن افعال در عربی، صیغه یک ماضی یا مفرد مذکر غائب یا صیغه للغائب آنهاست.
در ادامه وزن‌های این دو دسته از افعال عربی را همراه با مثال مربوط به آنها بررسی می‌کنیم.
وزن فعل ثلاثی مجرد در عربی
برخلاف وزن‌های ثلاثی مزید، وزنی که افعال ثلاثی مجرد در آن صرف می‌شوند قاعده خاصی ندارند و برای فهمیدن اینکه کدام وزن، شکل صحیح وزن یک فعل است، باید به فرهنگ لغت عربی یا مُعجم مراجعه کنیم.
اما می‌توان گفت که در حالت کلی فعل‌های ثلاثی مجرد در زمان گذشته یا ماضی در سه وزن «فَعَلَ، فَعِلَ و فَعُلَ» صرف می‌شوند. زمان حال یا مضارع آنها نیز از سه حالت «یَفعَلُ، یَفعِلُ و یَفعُلُ» خارج نیستند.
وزن‌های صرف فعل ثلاثی مجرد را می‌توان به روش زیر دسته‌بندی کرد که در ادامه می‌خوانید.
فَعَلَ - یَفعُلُ
به مثال‌های مربوط به این وزن توجه کنید.
نَصَرَ - یَنصُرُ، مَدَّ - یَمُدُّ، قال - یقولُ
فَعَلَ - یَفعِلُ
به مثال‌های مربوط به این وزن توجه کنید.
ضَرَبَ - یَضرَبُ، وَعَدَ -یَعِدُ، باعَ - یَبیعُ
فَعَلَ - یَفعَلُ
به مثال‌های مربوط به این وزن توجه کنید.
فَتَحَ - یَفتَحُ، وَقَعَ - یَقَعُ، قَرَأَ - یَقرَأُ
فَعِلَ - یَفعَلُ
به مثال‌های مربوط به این وزن توجه کنید.
فَرِحَ - یَفرَحُ، خافَ - یَخافُ، بَقِیَ - یبقَیُ
فَعُلَ - یَفعُلُ
به مثال‌های مربوط به این وزن توجه کنید.
کَرُمَ - یَکرُمُ، حَسُنَ - یَحسُنُ، شَرُفُ - یَشرُفُ
فَعِلَ - یَفعِلُ
