ه ملفوظ و ه غیر ملفوظ چیست؟ – به زبان ساده با مثال

به‌طور مثال، «ه» در واژه «همدم» به‌صورت «h» تلفظ می‌شود، بنابراین، «ه» ملفوظ است اما در کلمه «خانه» به‌صورت «e» ادا می‌شود. به همین علت، «های» بیان حرکت به شمار می‌آید.

در جدول زیر، به مهم‌ترین نکته‌های مربوط به انواع «ه» اشاره کرده‌ایم که با توجه به آن، تفاوت‌های انواع «ه» را نیز به‌خوبی یاد می‌گیرید.

«ه» ملفوظ	«ه» غیرملفوظ
به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود.	به‌صورت /e/ تلفظ می‌شود.
صامت است.	مصوت است.
ابتدا، وسط و انتهای کلمه می‌آید.	وسط و انتهای کلمه می‌آید.

در بخش‌های بعدی این مطلب، انواع ه ملفوظ و غیرملفوظ را به‌طور مفصل آموزش می‌دهیم اما قبل از آن، لازم است کمی در مورد صامت‌ها و مصو‌ت‌ها یا به‌طور کلی، درباره واج‌های فارسی توضیح بدهیم.

پسری که تخته سفید کوچکی را نگه داشته است

انواع واج های فارسی

«واج» (phoneme) کوچک‌ترین واحد آوایی زبان است که معنا ندارد اما می‌تواند تفاوت معنایی ایجاد کند. با قرار گرفتن واج‌ها در کنار هم، واحد دیگری به نام «هجا» ساخته می‌شود. در زبان فارسی، ۲۹ واج وجود دارد که به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

صامت یا همخوان: هنگام تلفظ آن‌ها، مانعی در برابر جریان هوای شش‌ها قرار می‌گیرد.
مصوت یا واکه: هنگام تلفظ آن‌ها، هوا بدون هیچ مانعی از شش‌ها و مجرای صوتی انسان خارج می‌شود.

در جدول زیر، تمامی صامت‌ها و مصوت‌های فارسی را نشان داده‌ایم.

واج‌های فارسی
صامت‌ها	مصوت‌ها
ب ـ پ ـ ت ـ ط ـ ث ـ س ـ ص ـ ج ـ چ ـ ح ـ ه ـ خ ـ د ـ ذ ـ ز ـ ض ـ ظ ـ ر ـ ژ ـ ش ـ ع ـ ء ـ غ ـ ق ـ ف ـ ک ـ گ ـ ل ـ م ـ ن ـ و ـ ی	ــَـ ـ ــُـ ـ ــِـ ـ ا ـ او ـ ای

هرکدام از واج‌ها دارای یک صورت آوایی و یک صورت نگارشی هستند. برای نشان دادن صورت نگارشی واج‌ها از انواع حروف فارسی استفاده می‌کنیم اما برای نمایش دادن صورت آوایی آن‌ها، الفبای بین‌المللی IPA را به کار می‌بریم. به‌طور مثال، واج «t» یکی از واج‌های رایج زبان فارسی است. برای نشان دادن صورت آوایی این واج، آن را با استفاده از الفبای IPA و به‌ شکل /t/ مشخص می‌کنیم. صورت نوشتاری این واج در خط فارسی به شکل «ت» یا «ط» نوشته می‌شود. بنابراین، گاهی ممکن است برای یک واج، دو حرف در خط فارسی وجود داشته باشد.

برعکس این حالت نیز ممکن است. مثلاً «ه» یکی از نشانه‌های خط فارسی است که می‌توان آن را به دو صورت تلفظ کرد. مثلا در کلمه «هرج‌و‌مرج» به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود اما در کلمه «نامه» آن را به‌صورت /e/ تلفظ می‌کنیم.

با توجه به نکته‌های بالا به این نتیجه می‌رسیم: «ه» یکی از حروف و علائم نگارشی فارسی است که به ۲ شکل تلفظ می‌‌شود. گاهی به‌عنوان صامت /h/ و گاهی نیز به‌عنوان مصوت /e/ به تلفظ درمی‌آید. در حالت اول، به آن، «ه» ملفوظ گفته می‌شود اما در حالت دوم، «های» بیان حرکت نامیده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با واج‌های زبان فارسی و انواع آن‌ها توصیه می‌کنیم از فیلم آموزش مقدماتی زبان‌شناسی فرادرس کمک بگیرید.

واج چیست؟ – قوانین و قواعد شمارش با مثال و تمرین

فیلم آموزش فارسی – پایه نهم در فرادرس

«ه» ملفوظ چیست؟

در بخش‌های قبلی، به‌طور کلی با انواع «ه» آشنا شدید. در این بخش، صرفاً بر «ه» ملفوظ تمرکز می‌کنیم و کاربرد آن را توضیح می‌دهیم. «ه» ملفوظ، یعنی «ه»ای که به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود. این واج، یکی از صامت‌های چاکنایی زبان فارسی است که معمولاً در ابتدا، وسط یا انتهای کلمه می‌آید. در جدول زیر، مثال‌هایی از کاربرد «ه» ملفوظ را نشان داده‌ایم.

مثال «ه» ملفوظ
ابتدای کلمه	وسط کلمه	انتهای کلمه
هم‌بازی	مهربانی	گریزگاه
هشدار	شهامت	وطن‌خواه
هم‌کلاسی	پهباد	راه

«ه» غیر ملفوظ چیست؟

«ه» بیان حرکت در حقیقت به‌صورت حرکت «ـِ» یا «e» تلفظ می‌شود. این نوع از «ه» در انتها یا وسط کلمه می‌آید و کاربرد آن شرایط خاصی دارد. در مورد این مبحث و برای آشنایی بیشتر با های بیان حرکت، مشاهده فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس می‌تواند برایتان مفید باشد. از طریق لینک زیر می‌توانید به این فیلم آموزشی دسترسی داشته باشید.

کاربردهای «های» بیان حرکت را در بخش بعدی بررسی می‌کنیم.

کاربردهای «ه» بیان حرکت

در فهرست زیر به اصلی‌ترین کاربردهای این «ه» اشاره کرده‌‌ایم:

انتهای برخی از کلمه‌های و به‌عنوان بخشی از خود کلمه: مانند «خاطره»
در فارسی محاوره و به‌جای فعل اسنادی «است»: مانند «خودکارم آبیه.»
در فارسی محاوره و به‌عنوان نشانه معرفه بودن اسم: مانند «معلمه پارسال به ما درس می‌داد.»
در فارسی محاوره و به‌عنوان نشانه تحقیر و کوچک‌ شمردن: مانند «پسره‌یِ دیوونه، کارای خطرناکی می‌کنه!»
در انتهای تلفظ محاوره‌ای برخی از کلمه‌ها: مانند «دیگه، مگه، اگه، یه و...»
در فارسی محاوره و به‌جای شناسه سوم شخص مفرد فعل مضارع: مانند «می‌خوره، می‌پرسه، می‌شنوه و...»

در ادامه، نکته‌های تکمیلی هرکدام از موارد بالا را توضیح می‌دهیم.

به عنوان بخشی از کلمه

می‌دانیم که بسیاری از کلمه‌ها دارای حرف «ه» هستند. گاهی این «ه» به‌صورت «e» تلفظ می‌شود. بنابراین، «های» بیان حرکت است. توجه داشته باشید که اگرچه «های» بیان حرکت مانند «ـِ» تلفظ می‌شود اما هرگز نباید آن را به‌صورت حرکت کسره بنویسید.

در جدول زیر، به نمونه‌هایی از این نوع «ه» اشاره کرده‌ایم و صورت نگارش نادرست آن را نیز آورده‌‌ایم.

درست	نادرست
جامه	جامِ
استحاله	استحالِ
رخساره	رخسارِ
رنج‌کشیده	رنج‌کشیدِ

به جای فعل «است»

«است» یکی از پرکاربردترین فعل‌های ربطی فارسی است که در جملات اسنادی به کار می‌رود. هرگاه بخواهیم در فارسی محاوره از جمله اسنادی استفاده کنیم، معمولاً به‌جای «است»، واژه‌بست «ه» را قرار می‌دهیم. این نوع از «ه» به‌صورت «e» تلفظ می‌شود. بنابراین، «های» بیان حرکت به شمار می‌آید.

نمونه‌هایی از کاربرد این «ه» را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

صورت نوشتاری	صورت محاوره‌ای
اتاق تاریک است.	اتاق تاریکه.
چراغ‌ روشن است.	چراغ روشنه.
خاطرات کودکی در ذهنم است.	خاطرات کودکی توی ذهنمه.
رفت‌و‌آمد به خانه ما زیاد است.	رفت‌و‌آمد به خونه ما زیاده.

توجه داشته باشید که اگرچه این «ه» به‌صورت «ـِ» تلفظ می‌شود اما هرگز نباید آن را به شکل کسره بنویسید. کاربرد «است» و سایر فعل‌های اسنادی را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش رایگان مسند و فعل اسنادی در زبان فارسی فرادرس یاد بگیرید.

فعل ربطی چیست؟ – در فارسی و به زبان ساده با مثال و تمرین

به عنوان نشانه معرفه یا تحقیر

اسم‌های معرفه، اسم‌هایی هستند که برای نویسنده، گوینده و یا مخاطب آن‌ها، شناخته‌شده هستند. به‌طور مثال، اگر کسی با شنیدن جمله «این کتاب را بردارد.»، دقیقاً بداند منظور کدام کتاب است، «کتاب» اسم معرفه به شمار می‌آید.

اسم‌های معرفه در فاسی نوشتاری و گفتاری نشانه‌های مختلفی دارند. یکی از نشانه‌های اسم‌های معرفه در فارسی محاوره این است که انتهای آن‌ها، «ه» قرار می‌گیرد. البته این «ه» به‌صورت «e» تلفظ می‌شود اما هرگز نباید آن را به‌صورت «ـِ» بنویسیم. در جدول زیر، مثال‌هایی از کاربرد «ه» به‌عنوان نشانه معرفه آمده است.

«های» بیان حرکت به‌عنوان نشانه معرفه
این خانمه دیروز هم اومده بود.	دفتره رو گذاشتم سر جاش.
لباسه رو همین امروز خریدی؟	گفتن مهمونیه امروز برگزار می‌شه.
مَرده دوست بابام بود.	امروز این کتابه رو بهم دادن.

در برخی موارد، برای حقیر شمردن و تحقیر کردن از «ه» استفاده می‌شود. این «ه» نیز به‌صورت «e» تلفظ می‌شود و نوعی «ه» از نوع بیان حرکت است. در کادر زیر، مثالی برای این مورد از «ه» مشاهده می‌کنید.

دختره‌یِ سربه‌هوا، بازم مدارکش رو گم کرده.

دختری که چند برگه را نگه داشته است و دنبال چیزی می گردد - ه ملفوظ و ه غیرملفوظ

انتهای صورت محاوره ای کلمه ها

برخی از کلمه‌های فارسی، به دو شکل متفاوت نوشته و تلفظ می‌شوند. به‌طور مثال، کلمه «دیگر» با صامت پایانی «ر» نوشته می‌شود اما اگر آن را در فارسی محاوره تلفظ کنیم، به‌صورت «دیگه» درمی‌آید. «ه» در انتهای «دیگه»، «ه» بیان حرکت است و به‌صورت «e» تلفظ می‌شود اما هرگز به‌صورت «ـِ» نوشته نمی‌شود.

مثال‌هایی از این کاربرد «ه» را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

صورت نوشتاری	صورت محاوره‌ای
اگر	اگه
مگر	مگه
یک	یه

به جای شناسه فعل مضارع

شناسه‌ها تکواژهای وابسته‌ای هستند که با قرار گرفتن در انتهای فعل‌ها، مطابقت آن‌ها را با فاعل یا نهاد جمله نشان می‌دهند. می‌دانیم که فعل‌های مضارع سوم شخص مفرد دارای شناسه «ـَ د» (مثل «می‌خواهَد») هستند. هنگامی که بخواهیم فعل‌های مضارع سوم شخص مفرد را در فارسی محاوره تلفظ کنیم، به‌جای شناسه «ـَ د»، «ه» قرار می‌دهیم. این نوع «ه» به‌صورت «e» تلفظ می‌شود و نوعی «های» بیان حرکت به شمار می‌آید.

مثال‌هایی از این نوع «ه»، در جدول زیر آمده است.

فعل مضارع در فارسی نوشتاری	فعل مضارع در فارسی محاوره
می‌شمرَد	می‌شمره
می‌نویسَد	می‌نویسه
می‌کِشَد	می‌کشه

با مشاهده فیلم آموزش رایگان فعل در فارسی فرادرس، هم شناسه‌های فارسی و هم نقش آن‌ها را در ساختار فعل‌ها به‌خوبی یاد می‌گیرید. البته مبحث شناسه‌های فعل‌‌‌ها در مطلب زیر از مجله فرادرس نیز به‌طور کامل آموزش داده شده است.

شناسه فعل چیست ؟ — تعریف و توضیح به زبان ساده + مثال

فیلم آموزش فارسی – پایه نهم در فرادرس

پسری که موقع نوشتن مدادی در دست دارد و فکر می کند

آموزش دستور زبان فارسی در فرادرس

در بخش‌های قبلی، با انواع «ه» آشنا شدید و کاربردهای آن‌ها را نیز یاد گرفتید. حتماً تابه‌حال به این نکته پی برده‌اید که مبحث انواع «ه» و کاربرد آن‌ها ارتباط زیادی با دستور زبان فارسی دارد. به‌طور مثال، در بسیاری از موارد، برای اینکه تشخیص بدهیم «ه» پایانی کلمه از نوع ملفوظ است یا بیان حرکت، بعد از آن مضاف‌الیه می‌گذاریم تا از روش تلفظ «ه» در حالت اضافی، به نوع «ه» پی ببریم.

با توجه به نکته‌هایی که گفتیم، به این نتیجه می‌رسیم که برای شناخت بهتر انواع «ه»، لازم است تا حدودی با دستور زبان فارسی و قواعد آن آشنا باشید. به این منظور، توصیه می‌کنیم فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را تهیه و مشاهده کنید.

فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس - ه ملفوظ و ه غیرملفوظ — برای دسترسی به فیلم آموزش فارسی پایه نهم فرادرس، روی عکس کلیک کنید.

چنانچه بخواهید علاوه‌بر دستور زبان، ادبیات فارسی، همچنین اصول ویرایش و نگارش را نیز یاد بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم به مجموعه فیلم‌‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.

مثال ه ملفوظ و ه غیر ملفوظ

در ادامه، به کمک مثال‌هایی که ارائه می‌شود، با انواع «ه» در جمله‌های فارسی بیشتر آشنا می‌شوید.

فیلم آموزش درس فارسی – پایه هشتم در فرادرس

مثال اول

در مثال زیر از کلمه «ماه» استفاده شده است. «ه» انتهای این کلمه به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود. بنابراین صامت است و «ه» ملفوظ به شمار می‌آید.

ماه در آسمان می‌درخشد.

مثال دوم

در مثال زیر، سه بار از «ه» استفاده شده است. انواع «ه» این مثال را در ادامه نشان داده‌ایم:

لباس‌ها: «ه» در نشانه جمع «ها»، همیشه «ه» ملفوظ است.
جامه‌دان: «ه» در وسط این کلمه، به‌صورت /e/ تلفظ می‌شود و «ه» بیان حرکت است.
نگه: «ه» انتهای «نگه» به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود و «ه» ملفوظ به شمار می‌آید.

در ایام قدیم، مردم لباس‌های خود را در جامه‌دان نگه می‌داشتند.

مثال سوم

انواع «ه» در مثال زیر شامل این مواردند:

اگه: این کلمه در فارسی نوشتاری به‌صورت «اگر» به کار می‌رود اما در فارسی محاوره، انتهای آن «های» بیان حرکت می‌آید.
می‌ره: «ه» در این کلمه، به‌جای شناسه «ـَ د» آمده است. بنابراین، «ه» بیان حرکت به شمار می‌آید.
بیاره: «ه» در این کلمه، «های» بیان حرکت است و به‌جای شناسه «ـَ د» آمده است.

اگه کسی مسافرت می‌ره، برام سوغاتی بیاره.

مثال چهارم

«ه» در کلمه «گلدونه» نشانه معرفه بودن این کلمه است و نوعی «های» بیان حرکت به شمار می‌آید اما همین حرف در کلمه «هدیه»، از نوع «ه» ملفوظ است و نوعی صامت محسوب می‌شود.

گلدونه رو از دوستم هدیه گرفتم.

مثال پنجم

انواع «ه» در این مثال عبارتند از:

یه: این کلمه در فارسی نوشتاری به‌صورت «یک» نوشته می‌شود اما در فارسی محاوره، انتهای آن «ه» بیان حرکت قرار می‌گیرد.
کوچه: «ه» در انتهای این کلمه به‌صورت /e/ تلفظ می‌شود. بنابراین، «های» بیان حرکت به شمار می‌آید.
پرسه: «ه» در انتهای این کلمه، بخشی از خود کلمه و نوعی «ه» غیر‌ملفوظ است.
می‌زنه: «ه» در این فعل، به‌جای شناسه «ـَ د» می‌آید و نوعی «های» بیان حرکت محسوب می‌شود.

یه غریبه توی کوچه ما پرسه می‌زنه.

مثال ششم

در مثال زیر، سه بار از «ه» استفاده شده است که انواع آن را در زیر مشخص کرده‌ایم.

سه: «ه» در انتهای این عدد، به‌صورت /e/ تلفظ می‌شود و از نوع «ه» غیرملفوظ است.
حلقه: «ه» انتهای این کلمه نیز نوعی مصوت است. به عبارت دیگر، «ه» بیان حرکت به شمار می‌آید.
چاه: در انتهای این کلمه از «ه» ملفوظ استفاده شده است. این حرف به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود.

سه حلقه چاه در این روستا وجود دارد.

مثال هفتم

در ادامه، انواع «ه» مثال زیر را مشخص کرده‌ایم.

همه: «ه» ابتدایی این کلمه از نوع «ه» ملفوظ است اما «ه» انتهایی آن ناملفوظ است.
بچه‌ها: انتهای این کلمه از «های» بیان حرکت استفاده شده است. «ه» در نشانه جمع «ها» نیز همیشه از نوع ملفوظ است.
مدرسه: هنگام تلفظ این کلمه، حرف آخر آن را به‌صورت «ـِ» تلفظ می‌شود. بنابراین، «ه» بیان حرکت به شمار می‌آید.

همه بچه‌های کلاس اول، امروز به مدرسه می‌روند.

مثال هشتم

انواع «ه» در این مثال عبارتند از:

شاهد: «ه» میانی در این کلمه از نوع ملفوظ است.
هم‌نوازی: «ه» ابتدایی این کلمه نیز به‌عنوان «ه» ملفوظ آمده است.
نوازنده: «ه» انتهای این کلمه به‌صورت /e/ تلفظ می‌شود. بنابراین، «ه» از نوع «های» بیان حرکت است.
مشهور: «ه» در این کلمه به‌عنوان «ه» ملفوظ به کار رفته است، زیرا به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود.
خواهیم: «ه» در این فعل به‌صورت /h/ تلفظ می‌شود و از نوع ملفوظ است.

فردا شاهد هم‌نوازی دو نوازنده مشهور خواهیم بود.

مثال نهم

«ه» در دستگیره از نوع «ه» بیان حرکت است، زیرا مانند مصوت «ـِ» تلفظ می‌شود.

دستگیره را بگیر و کتری را بیاور.

مثال دهم

نوع «ه» مثال زیر را در ادامه مشاهده می‌کنید:

داستانه: «ه» در این کلمه، نشانه معرفه بودن و از نوع «ه» بیان حرکت است.
رمان‌ها: «ه» در نشانه جمع «ها»، همیشه «ه» ملفوظ است.
معروفه: «ه» در انتهای این کلمه در واقع، به‌جای فعل اسنادی «است» آمده است و «های» بیان حرکت به شمار می‌آید.

داستانه کپیِ یکی از رمان‌های معروفه.

پسری که پشت میز نشسته است و موقع خواندن کتاب ناراحت است

روش تشخیص و نگارش ه ملفوظ و ه غیر ملفوظ

تا اینجا با هرکدام از انواع «ه» آشنا شدید و هریک را به‌طور جداگانه بررسی کردید. اگر همچنان تشخیص ه ملفوظ و ه بیان حرکت از یکدیگر برایتان دشوار است، توصیه می‌کنیم مطالب این بخش را به‌دقت مطالعه کنید. همچنین اگر با روش نگارش انواع «ه» آشنا نیستید، خواندن مطالب این بخش برایتان مفید و راهگشا خواهد بود.

روش تشخیص انوع «ه»

برای تشخیص راحت‌تر «ه» ملفوظ و بیان حرکت از یکدیگر، به نکته‌های زیر توجه داشته باشید:

«ه» ابتدای کلمه همیشه از نوع ملفوظ است. (مانند «هویدا»)
«ه» میانه کلمه‌ می‌تواند از نوع ملفوظ یا بیان حرکت باشد. (مثلاً «ه» در «رها» ملفوظ است اما در «پرده‌پوش» غیرملفوظ است.)
«ه» انتهای کلمه نیز ممکن است ملفوظ یا بیان حرکت باشد. (مثلاً «ه» در «چاه» ملفوظ است اما در «پوشیده» بیان حرکت است.)
«ه» اگر انتهای جمله اسنادی و به‌جای فعل «است» آمده باشد، از نوع غیرملفوظ است. (مانند «چشمات آبیه.»)
«ه» اگر نشانه معرفه بودن اسم یا تحقیر کردن باشد، از نوع بیان حرکت است. (مانند «گردنبنده چشمم رو گرفت.»)
«ه» اگر انتهای فعل مضارع و به‌جای شناسه «ـَ د» بیاید، از نوع بیان حرکت است. (مانند «می‌خوره و می‌خوابه»)

گفتیم که «ه» انتهای کلمه هم می‌تواند از نوع ملفوظ باشد و هم از نوع بیان حرکت. ممکن است بپرسید، در چنین حالتی، چطور باید تشخیص بدهیم که آن «ه»، ملفوظ است یا بیان حرکت.

برای تشخیص نوع «ه» در انتهای کلمه، فقط لازم است بعد از آن یک مضاف‌الیه یا صفت را قرار بدهید. اگر «ه» در آن کلمه با وجود مضاف‌الیه یا صفت به‌صورت /h/ تلفظ شود، از نوع «ه» ملفوظ است. در غیر این صورت، «ه» غیر ملفوظ به شمار می‌آید. برای یادگیری بهتر این نکته به مثال زیر توجه کنید.

در کادر زیر، دو کلمه با «ه» پایانی آمده است. برای اینکه تشخیص بدهیم «ه» در کدام کلمه از نوع ملفوظ است و در کدام کلمه، ناملفوظ است، یک مضاف‌الیه را بعد از آن‌ها قرار می‌دهیم. «گوشواره» با وجود مضاف‌الیه به‌صورت «گوشواره‌یِ» تلفظ می‌شود. بنابراین، «ه» انتهایی آن از نوع بیان حرکت است. کلمه «پناه»، با وجود مضاف‌الیه به‌صورت «پناهِ» تلفظ می‌شود. بنابراین «ه» پایانی آن، از نوع «ه» ملفوظ است.

گوشواره ← گوشواره‌یِ لیلا

پناه ← پناهِ بی‌پناهان

ه ملفوظ و ه بیان حرکت را چگونه بنویسیم؟

در بخش‌های قبلی، انواع «ه» و کاربردهای آن‌ها را بررسی کردیم. با این حال، ممکن است طرز نگارش ه ملفوظ و ه بیان حرکت در موقعیت‌های مختلف برایتان دشوار باشد. در این بخش، بایدها و نبایدهای نگارش انواع «ه» را در خط فارسی بررسی می‌کنیم.

اگر انتهای کلمه‌ای «ه» ملفوظ باشد و آن کلمه کسره بگیرد، کسره را زیر «ه» قرار می‌دهیم. (ماهِ درخشان)
اگر انتهای کلمه‌ای «ه» بیان حرکت باشد و آن کلمه کسره بگیرد، بهتر است «ه» را به‌صورت «هٔ» بنویسیم اما می‌توانیم آن را به‌ شکل «ه‌یِ» یا «ـ‍ه‌ی» نیز بنویسیم. (خانهٔ خورشید / خانه‌یِ خورشید)
برای نوشتن «ه‌ٔ» در صفحه کلید استاندارد فارسی، ابتدای «ه» را بنویسید و پس از آن دکمه‌های «shift + N» را بزنید.
کلمه‌هایی که انتهای آن‌ها، «ه» غیرملفوظ است، اگر نشانه جمع «ان» بگیرند، «ه» را حذف می‌کنیم و به‌جای آن واج میانجی «گ» را قرار می‌دهیم. (مانند «رهیده» ← «رهیدگان»)
کلمه‌هایی که انتهای آن‌ها، «های» بیان حرکت وجود دارد، اگر «ی» نسبت بگیرند، «ه» حذف می‌شود و «گ» به‌جای آن می‌آید. (مانند «رمیده» ← «رمیدگی») این نکته را با مشاهده فیلم آموزش فارسی پایه هشتم فرادرس به‌طور کامل می‌آموزید.

سؤالات متداول

در ادامه، برخی از سؤالات متداول در مورد این بحث را مطرح می‌کنیم و به آن‌ها پاسخ می‌دهیم.

آیا «های» بیان حرکت فقط در فارسی محاوره به کار می‌رود؟

خیر، «ه» غیرملفوظ یا «های» بیان حرکت در فارسی نوشتاری و به‌عنوان بخشی از کلمه (مانند «میوه») نیز کاربرد دارد.

«ه» در صفت‌های مفعولی از چه نوع است؟

«ه» در صفت‌های مفعولی معمولاً از نوع «های» بیان حرکت است.

صفت مفعولی چیست ؟ + نحوه ساخت در ادبیات فارسی + مثال

فیلم آموزش ادبیات فارسی – پایه دهم در فرادرس

تمرین ه ملفوظ و ه غیر ملفوظ

در ادامه، با پاسخگویی به تمرین‌های این بخش می‌توانید دانسته‌های خود را در مورد انواع «ه» در فارسی ارزیابی کنید.

سؤال‌های این بخش به‌صورت چهارگزینه‌ای طراحی شده‌اند. برای پاسخ دادن به‌ آن‌ها، لازم است یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست نشان داده می‌شود. بعضی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی نیز هستند. با کلیک کردن روی گزینه «شرح پاسخ»، به پاسخ تشریحی آن‌ها دسترسی خواهید داشت. پس از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن، می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.