جناس چیست؟ – آرایه جناس در ادبیات + انواع و مثال

«جِناس» واژه‌ای عربی و در لغت به معنی هم‌جنس بودن است. در ادبیات جناس، آوردن دو یا چند کلمه است که در لفظ شبیه هم یا با اختلاف‌هایی جزئی هستند و در معنی، تفاوت دارند. برای مثال با قرار دادن دو واژه «روی» و «رویه» در یک بیت می‌توانیم آرایه جناس بسازیم. در آموزش‌های قبلی مجله فرادرس، با آرایه‌های مختلف ادبی آشنا شدیم. دیدیم که این آرایه‌ها به دو دسته لفظی و معنوی دسته‌بندی شده‌اند. پیش‌تر، در مطلبی به یکی از آرایه‌های لفظی به نام آرایه واج‌آرایی پرداختیم. در این آموزش به این پرسش پاسخ می‌دهیم که آرایه لفظی جناس چیست و چه انواعی دارد. همچنین، مثال‌های متنوعی را از این آرایه بررسی می‌کنیم.

جناس چیست ؟

جناس آوردن واژه‌هایی با ظاهر کاملاً یکسان یا با تفاوت‌هایی جزئی و معنای متفاوت در یک بیت یا جمله است. برای مثال اگر دو واژه «شیر (خوراکی)» و «شیر (حیوان)» را در یک بیت یا مصراع قرار بدهیم، آرایه جناس ساخته‌ایم. این آرایه دارای دو نوع کلی تام (فقط تفاوت معنایی) و ناقص (تفاوت ظاهری اندک) است که در ادامه مطلب آن‌ها را با مثال یاد می‌گیریم.

در متون مختلف از این آرایه با نام تجنیس نیز یاد کرده‌اند. همچنین، در برخی منابع، دو کلمه متجانس را ارکان جناس‌ نامیده‌‌اند و بیان کرده‌‌اند که چهار عنصرِ نوع، تعداد، ترتیب و شکل حروف انواع جناس‌ را می‌سازند. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، انواع این آرایه را بررسی کرده‌ایم.

انواع جناس با مثال

در یک دسته‌بندی کلی، انواع جناس، تام و ناقص هستند و خود جناس ناقص نیز به سه نوع اختلافی، حرکتی و افزایشی تقسیم می‌شود.

• جناس همسان (تام): دو واژه کاملاً یکسان با معنی متفاوت / «شیر» حیوان و «شیر» خوراکی
• جناس ناهمسان (ناقص): ناهمسانی واژه‌ها
  • جناس ناهمسان اختلافی:‌ ناهمسانی واژه‌ها در یک واج (اول یا وسط یا آخر) / روی و گوی
  • جناس ناهمسان حرکتی: ناهمسانی واژه‌ها در مصوت‌های کوتاه / سُر و سَر
  • جناس ناهمسان افزایشی: ناهمسانی واژه‌ها در تعداد حروف / آزاده و آزاد

همان‌طور که در ادامه این مطلب خواهید دید، دسته‌بندی‌های مختلفی برای انواع جناس بیان شده است. آنچه ما در این آموزش بیان کرده‌ایم، دسته‌بندی نسبتاً کاملی از انواع این آرایه است و حتی به مواردی که اختلاف نظر نیز وجود دارد، اشاره کرده‌ایم. اگر قصد دارید تنها در سطح کتاب‌های خود با این آرایه آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم از دسته‌بندی‌های جزئی عبور کرده و فقط مثال‌های آن‌ها را بررسی کنید. برای نمونه، جناس‌ مفروق نوعی جناس‌ مرکب است و خود جناس‌ مرکب نوعی جناس همسان یا تام است. بنابراین، کافی است مثال‌ جناس مفروق را به عنوان مثالی از جناس همسان در نظر بگیرید.

جناس تام (همسان)

جناس همسان یا تام آرایه‌ای است که در آن، کلمات لفظ کاملاً مشابهی دارند و معنی‌ آن‌ها مختلف است. به همین دلیل است که به جناس‌ تام جناس‌ همسان نیز می‌گویند.

در رباعی معروف زیر از خیام، واژه «گور» دو بار به کار رفته که اولی به معنای گورخر و دومی به معنای قبر است.

آن قصر که جمشید در او جام گرفت
آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت

بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر
دیدی که چگونه گور بهرام گرفت

در بیت زیر از مولوی نیز این آرایه وجود دارد. منظور از «میان» نخست اصطلاح میان آوردن به معنی گفت‌وگو کردن است. «میان» دوم به معنی کمر و «میان» سوم به معنی میانه است.

گفتی اسرار در میان آور
کو میان اندر این میان که منم

یک مثال بسیار زیبای دیگر از جناسی تام، بیتی از ترجیع‌بند معروف سعدی و نشانی از نبوغ استاد سخن است. در بیت زیر، «باریک» اول به معنی نازک و دومی به معنی آفریدگار است.

گفتار خوش و لبان باریک
ما أطیب فاک جل باریک

نمونه‌ای دیگر از جناسی تام، بیت زیر از حافظ است که در آن، «باز» مصرع اول نوعی پرنده شکاری و «باز» مصرع دوم به معنای گشوده است.

بردوخته‌ام دیده چو باز از همه عالم
تا دیده من بر رخ زیبای تو باز است

نکته: گاهی شاعر دو واژه با لفظ و معنی یکسان را به کار می‌برد و منظورش در یکی از کلمات نمادین یا استعاری است.

در بیت زیر، حافظ «لعل» را با لفظ و معنی (نوعی سنگ) یکسانی به کار برده، اما در مصرع اول، «لعل» استعاره از لب است و «لعل» دوم، مجازاً به معنی سرخ.

به یاد لعل تو و چشم مست می‌گونت
ز جام غم می لعلی که می‌خورم خون است

سعدی و حافظ از شاعرانی هستند که از این تکرارها به خوبی در معنای مجازی استفاده کرده‌اند.

نکته: به جناس‌ تام که تنها اختلاف در معنی دو رکن آن وجود دارد، جناس‌ مماثل (مانند هم) نیز می‌گویند.

نکته: علامت جمع، ی نکره، تر، ترین و ضمیر متصل جناس بودن کلمات را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.

نکته: دقت کنید که کلمات مخفف جناس نیستند. مثلاً «ره» با «راه» جناس نمی‌سازند، زیرا معنی آن‌ها یکسان است و همان‌طور که گفتیم، شرط جناس بودن تفاوت در معناست.

جناس لفظ

جناس‌ لفظ از جناس‌هایی است که می‌توان آن را به نوعی جناس‌ تام دانست. چرا که ادبا معتقدند جناس‌ و اصولاً بدیع مربوط به شنیده‌هاست، نه نوشته‌ها. جناس‌ لفظ مربوط به کلماتی است که تلفظ آن‌ها کاملاً یکسان است، اما شکل نوشتاری و معنایشان متفاوت.

در بیت زیر از فرخی یزدی، «ختا» ولایتی است از ترکان و «خطا» به معنای اشتباه.

دیدی آن ترک ختا دشمن جان بود مرا
گرچه عمری به خطا دوست خطابش کردم

نکته: بسیاری این آرایه را با توجه به اختلاف در شکل نوشتاری حروف به عنوان نوعی جناس ناقص درنظر گرفته‌اند که در ادامه این موضوع را بیان می‌کنیم.

جناس مرکب

در جناس‌ مرکب، یکی از دو رکن آن، یک کلمه (با هر ساختی) و رکن دیگر یک گروه است. منظور از گروه (با حداقل دو کلمه)، مانند آن چیزی است که در ترکیب‌های وصفی و ترکیب‌های اضافی سراغ داریم. در واقع، یک کلمه (ساده یا کلمه مرکب) به اجزای معنادار تجزیه شده و در کنار خود کلمه جناس‌ تام می‌سازند.

بیت زیر از عطار، مثال خوبی برای این نوع جناس‌ است:

زان شده در پیش شاهان دورباش
کای شده در پیش شاهان دور باش

«دورباش» اول یک کلمه مرکب است و «دور باش» در مصرع دوم یک گروه اسنادی (مسندِ «دور» + فعل ربطیِ «باش») است.

گاهی در جناس‌ مرکب، تعداد تکیه ثابت است و جایگاه آن است که تغییر می‌کند. برای مثال، در بیت زیر از سعدی، «کمند» مصرع اول به معنی ریسمان و «کمند» یا همان «کم‌اند» مصرع دوم به معنی «کم هستند» است. همان‌طور که می‌بینیم، «کمند» دوم از دو کلمه تشکیل شده، اما شکل نوشتاری آن، به گونه‌ای است که به یک تکیه کاهش یافته است.

هر خم از جعد پریشان تو زندان دلی‌ست
تا نگویی که اسیران کمند تو کمند

برخی از ادبا جناس‌ مرکب را برحسب نحوه نگارش رکن‌های آن به دو دسته مرکب مقرون و مرکب مفروق تقسیم کرده‌اند.

جناس مقرون

جناس‌ مقرون (پیوسته و نزدیک) نوعی از جناسی مرکب است که شکل نوشتاری ارکان آن با هم یکی است. بیت اخیر از سعدی مثالی از این جناس‌ مرکب است.

جناس مفروق

اما جناس‌ مفروق (جدا کرده شده) جناس‌ مرکبی است که شکل نوشتاری رکن‌ها متفاوت است. بیت زیر از اسدی توسی مثالی از این نوع جناس‌ است.

یکی دخترش بود کز دلبری
پری را به رخ کردی از دل بری

جناس مرفو

یا مَرفُوّ (یعنی رفو شده) همان جناس مرکب است که یکی از ارکان تجنیس کلمه و دیگری از ترکیب یک کلمه و حرفی پیش از آن تشکیل شده است.

بیت زیر از نظامی مثالی از جناس مرفو است (دقت کنید که خوانش صحیح «روی آوریم» در اینجا به صورت «رویاوریم» است).

چاره ما ساز که بی یاوریم
گر تو برانی به که روی آوریم

جناس ملفق

در جناس‌ ملفق (تلفیق شده) دو کلمه در یکدیگر تلفیق می‌شوند و معنای تازه‌ای می‌سازند.

بیت زیر مثالی از جناس‌ ملفق است.

ای دل در این دیار نشان وفا مجوی
جز درد یار ما نبود در دیار ما

جناس ناقص (ناهمسان)

همان‌طور که گفتیم، برخی ادبا معتقدند که چهار عنصر نوع، تعداد، ترتیب و شکل حروف انواع جناس را می‌سازند. بنابر این گفته، می‌توان جناس ناهمسان یا ناقص را چنین تعریف کرد که اگر دو رکن، در یکی از این عناصر تفاوت داشته باشند، جناس ناقص خواهیم داشت. بر این اساس، برای جناس ناقص می‌توان انواعی قائل شد که آن‌ها را در فهرست زیر آورده‌ایم.

• ناقص اختلافی
• ناقص افزایشی
• ناقص حرکتی

جناس ناقص اختلافی

این نوع جناس ناقص در جایی وجود دارد که در دو کلمه یک صامت یا یک مصوت بلند با هم تفاوت دارند. برای مثال بین دو واژه «مار» و «مور» جناس ناقص اختلافی وجود دارد زیرا این دو واژه در مصوت بلند «آ» و «او» با هم تفاوت دارند.

جناس ناقص اختلافی را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد: محرّف، لفظ، مضارع و لاحق، خط.

جناس مضارع و لاحق

شاید این نوع جناس‌ برایتان جالب باشد. اگر دقت کنید، ما برخی از حروف را با فرایند مشابهی ادا می‌کنیم. مثلاً برای ادا کردن حروف «ن» و «د» و «ت»، نوک زبانمان را به پشت دندان‌هایمان می‌چسبانیم. یا حرف‌های «خ» و «ق» را با فرایند مشابهی تلفظ می‌کنیم. به این حروف «قریب‌المخرج» (محل خروج نزدیک به هم) می‌گویند. اما ربط جناس‌ مضارع و لاحق به این توضیحات چیست؟ جناس‌ مضارع، نوعی جناس‌ ناقص اختلافی است که اختلاف دو رکن این آرایه در حرفی است که نحوه تولید صوت‌ آن‌ها یکسان است. مثلاً دو واژه «داس» و «تاس» که اختلاف آن‌ها در دو حرف «د» و «ت» بوده و این دو حرف با فرایندی مشابه از دستگاه تکلم انسان خارج می‌شوند و اصطلاحاً قریب‌المخرج هستند.

بیت زیر از سنایی، مثالی از این نوع آرایه است بین «حالی» و «خالی»:

علمی که ز ذوق شرع خالی است
حالی سبب سیاه‌حالی است

جناس‌ لاحق در مقابل مضارع قرار می‌گیرد و مربوط به کلماتی است که در یک حرف، آن هم با خروجی صوتی مختلف، تفاوت دارند و اصطلاحاً «بعید‌المخرج» (محل خروج دور از هم) هستند.

مانند بیت معروف زیر از مولوی که از نوع لاحق است.

بشنو این نی چون شکایت می‌کند
از جدایی‌ها حکایت می‌کند

جناس خط

جناس‌ خط یا تصحیف مربوط به تجنیس بین کلمه‌هایی است که به یک شکل نوشته می‌شوند، اما در نقطه اختلاف دارند. دلیل این امر نیز این است که در گذشته، نقاط کلمات به صورت دقیق در جای خود قرار نمی‌گرفته و دو کلمه هم‌جنس به نظر می‌رسیده‌اند.

‌شاعران گذشته، به زیبایی از این آرایه استفاده‌ کرده‌اند، به گونه‌ای که در مواردی خواننده با هدایت شاعر متوجه این آرایه می‌شود. برای مثال، بیت زیر از بوستان سعدی، به خوبی نشان می‌دهد که در آن، سعدی گفته توشه مصحّف بوسه است و جناس خط دارند:

مرا بوسه گفتا به تصحیف ده
که درویش را توشه از بوسه به

جناس لفظ

بسیاری این آرایه را با توجه به آن چهار عنصر که بیان کردیم، ناقص شمرده‌اند. البته اغلب آن را به عنوان تام نیز در نظر می‌گیرند.

بیت زیر از پروین اعتصامی،همین آرایه را دارد، زیرا دو کلمه «خار» و «خوار» لفظی یکسان، اما نوشتار و معنای متفاوتی دارند.

پروین، ستم نمی‌کند ار باغبان دهر
گل را چراست عزت و خار از چه روست خوار

جناس حرکتی (محرّف)

در جناس محرّف یا همان ناقص حرکتی در شکل حروف (حرکت یا سکون آن‌ها) اختلاف وجود دارد. مثلاً «تَرک» و «تُرک» یا «خَلق» و «خُلق».

در بیت زیر از بوستان سعدی، بین دو کلمه «کُنَد» و «کُنْد» جناس ناقص اختلافی نوع حرکتی است:

عدو را به جای خسک، زر بریز
که احسان کُنَد کُنْد، دندان تیز

در مواردی که تشدید وجود دارد، معمولاً با مسامحه می‌توان از آن گذشت.

نکته: اختلاف در مصوت‌های بلند (مانند زمین و زمان) معمولاً در منابع مختلف به عنوان نوع ناقص حرکتی در نظر گرفته نشده و آن را جزو جناس اشتقاق دانسته‌اند که در ادامه آن را معرفی می‌کنیم. در کتاب‌های دبیرستان مصوت‌های بلند (آ / او / ای) در زمره صامت‌ها در نظر گرفته شده‌اند و اختلاف در آن‌ها را جناس اختلافی در نظر گرفته‌اند.

جناس اشتقاق (مصوت بلند)

جناس اقتضاب یا اشتقاق، از انواع ناقص اختلافی است که ارکان آن در مصوت‌های بلند با هم تفاوت دارند. از نظر موسیقیایی، اشتقاق بیشترین اثر را بر مخاطب دارد و شنونده به خوبی آن را حس می‌کند. در این نوع جناس، مصوت بلند اختلافی یا در آخر است یا در آخر نیست.

برای مثال، در بیت زیر از حافظ، دو کلمه «پارسی» و «پارسا» در مصوت بلند آخر اختلاف دارند و جناس‌ اشتقاق ساخته‌اند:

خوبان پارسی گو بخشندگان عمرند
ساقی بده بشارت رندان پارسا را

یا در رباعی زیر از مولوی، مصوت بلند بین کلمات «زیر» و «زار» تفاوت دارد:

چشمت صنما هزار دلدار کشد
آن ناله زیر او همه زار کشد

شاهان زمانه خصم بردار کنند
آن نرگس بیدار تو بیدار کشد

نکته: یک نوع جناس‌ دیگر نیز وجود دارد که به آن جناس‌ اشتقاق می‌گوییم و مربوط به کلمات هم‌خانواده است. در ادامه این آن را نیز را معرفی می‌کنیم.

جناس ناقص افزایشی

در جناس‌ ناقص افزایشی یا زاید، همان‌گونه که نامش نشان می‌دهد، تفاوت رکن‌های این آرایه از نظر تعداد حروف یا صامت‌ها است. بدین صورت که یک حرف به ابتدا، میان یا انتهای یک رکن افزوده می‌شود. مانند «تاب و عتاب، سر و سرو، کار و کنار».

البته گاهی این تفاوت‌ها بیش از یک هجاست، مانند «ناز و نازنین، کار و کاردان، سر و سراب».

جناس افزایشی را می‌توان در سه دسته تقسیم‌بندی کرد.

جناس مطرّف (مختلف‌الاول)

مُطَرَّف به معنای اول و آغاز چیزی است. در جناس‌ مطرف، آغاز یکی از کلمات نسبت به دیگری یک یا دو هجای اضافه دارد. مثل دام و مدام، کوه و شکوه، قار و منقار.

در بیت زیر از سعدی، بین «پیروز» و «روز» این نوع آرایه وجود دارد.

فرخ صباح آن که تو بر وی نظر کنی
پیروز روز آن که تو بر وی گذر کنی

جناس وسط (مختلف‌الوسط)

این آرایه در دو حالت رخ می‌دهد. یکی از کلمات متجانس نسبت به کلمه دیگر، در وسط، یک مجموعه «صامت + مصوت کوتاه» یا یک مجموعه «صامت + مصوت بلند» اضافه دارد. مثلاً نرد و نبرد، کف و کَنَف یا جان و جانان.

حافظ در بیت زیر از نوع ناهمسان افزایشی وسط این آرایه بین سه کلمه «جان» و «جانان» و «جهان» بهره برده است.

جان بی جمال جانان میل جهان ندارد
هر کس که این ندارد حقا که آن ندارد

جناس مذیّل (مختلف‌الاخر)

مُذَیَّل به معنی دامن‌دار است. در جناس‌ مذیل، یکی از متجانس‌ها یکی از چهار نوع افزایش زیر را دارد. نوع اول، افزایش یک مصوت کوتاه مثل «جام و جامه» یا «نام و نامه». «باد» و «باده» در بیت زیر از حافظ مثال خوبی برای این آرایه است.

بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است
بیار باده که بنیاد عمر بر باد است

نوع دوم، افزایش یک مصوت بلند مانند «ساق و ساقی». عطار در بیت زیر بین «کل» و «کلی» تجانس ناقص افزایشی از این نوع به کار برده است:

گر شد اینجا جزو و کل، کلی تباه
کم شد از روی زمین یک برگ کاه

نوع سوم، افزایش یک صامت است مثل «در و درب» یا «سر و سرد». «خطا» و «خطاب» در بیت زیر از فرخی مثالی از این نوع آرایه است.

دیدی آن ترک ختا دشمن جان بود مرا
گرچه عمری به خطا دوست خطابش کردم

نوع سوم، افزایش یک صامت است مثل در و درب و سر و سرد. مانند «خطا» و «خطاب» در بیت زیر از فرخی که دارای همین آرایه است.

نوع چهارم، افزایش مجموعه «مصوت کوتاه یا بلند + صامت» است مانند «دار و دارد» یا «دست و دستان». مولوی در بیت زیر از این آرایه استفاده کرده است.

چون که گل رفت و گلستان شد خراب
بوی گل را از که جوئیم از گلاب

جناس قلب (عکس)

جناس قلب یا مقلوب یا عکس نوعی است که در آن، کلمات متجانس در ترتیب حروف با هم اختلاف دارند. این آرایه انواعی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

جناس قلب بعض

در قلب بعض جای یک صامت در کلمات هم‌هجا تغییر می‌کند. مانند «رحیم و حریم» یا «شاعر و عاشر». بیت زیر از خاقانی، مثالی برای قلب بعض است.

جنت رقمی ز رتبت اوست
تَبَت اثری ز تربت اوست

جناس قلب کل

قلب کل در کلمات تک‌هجایی است و حروف ابتدا و انتها تعویض می‌شوند. مثل «مار و رام» یا «گنج و جنگ». عطار در بیت زیر به زیبایی تجانس قلب کل را به کار برده است.

شعر و عرش و شرع از هم خاستند
تا دو عالم زین سه حرف آراستند

جناس اشتقاق (ریشه و پسوند)

پیش‌تر گفتیم که جناس اشتقاق یا اقتضاب، از انواع جناس ناقص اختلافی است که ارکان آن در مصوت‌های بلند با هم تفاوت دارند. اما یک جناس‌ دیگر وجود دارد که به آن جناس «اشتقاق» (به معنی گرفتن و مشتق کردن) می‌گوییم و به نوعی اشاره می‌شود که ارکان آن هم‌خانواده هستند. این جناس اشتقاق را می‌توان به دو دسته پسوند و ریشه تقسیم کرد.

جناس پسوند

در این نوع از این آرایه، یکی از کلمات پسوندی بیشتر از کلمه دیگر دارد و این پیشوند حداقل دارای سه واک است. مثل «ناز و نازنین» یا «گل و گلستان».

مولوی در بیت زیر از این آرایه استفاده کرده است.

چون که گل رفت و گلستان شد خراب
بوی گل را از که جوئیم از گلاب

جناس ریشه

در جناس ریشه، دو کلمه حداقل دو یا سه صامت و یک مصوت (کوتاه یا بلند) مشترک دارند. مانند «خواهش و خواهان و خواهنده» یا «تحویل و احوال» یا «حرم و حریم و حرمت» که حافظ در بیت زیر بیان کرده است:

من که باشم در آن حرم که صبا
پرده‌دار حریم حرمت اوست

پاره‌شعر زیر از فروغ فرخزاد مثال دیگری از این آرایه است.

و ساعت همیشگی‌اش را
با منطق ریاضی تفریق‌ها و تفرقه‌ها کوک می‌کند

جناس مشوش

ارکان جناس‌ در این نوع از این آرایه، بیش از یک نوع تجانس دارند. در بیت زیر از حافظ، در ترکیب «شهره شهر» یک بار نوع ناقص ناقص و بار دیگر نوع زاید این آرایه مشاهد می‌شود.

شهره شهر مشو تا ننهیم سر در کوه
شور شیرین منما تانکنی فرهادم

جناس مکرر

اگر در یک مصرع یا عبارت واژه‌های متجانس در کنار هم هم قرار گیرند، اصطلاحاً می‌گوییم نوع مکرر این آرایه وجود دارد. مانند بیت زیر از خلیل‌الله خلیلی:

بوی یار آورد با خود از جلال‌آباد باد
چشم نرگس باد روشن خاطر شمشاد شاد

معرفی فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس

آموزش ادبیات فارسی پایه دهم، در ۱۸ درس منطبق بر کتاب درسی تدوین شده است. مدت این آموزش ۷ ساعت و ۵۰ دقیقه بوده و در آن، از ابتدا تا انتها، به طور کامل و دقیق درسنامه‌ها، آرایه های ادبی و دستور زبان فارسی آموزش داده شده است. در این آموزش، با بررسی بررسی خط به خط کتاب ادبیات فارسی یازدهم، نیازهای دانش‌آموزان برای امتحانات برطرف شده و داوطلبان کنکور سراسری نیز می‌توانند نکات مفیدی را از آن بیاموزند.

• برای مشاهده فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم + اینجا کلیک کنید.

معرفی فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس

آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم در ۱۸ درس تدوین شده که مجموع آن‌ها ۳ ساعت و ۵۲ دقیقه است. آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم در ادامه آموزش‌های ادبیات پایه دهم و یازدهم و به منظور تقویت مهارت‌های زبانی دانش‌آموزان ارائه شده است. در این آموزش، تمام کتاب درسی از ابتدا آموزش داده شده تا دانش‌آموزان به خوبی درسنامه‌ها، آرایه های ادبی و دستور زبان فارسی را فرا گیرند. علاوه بر این، به نکات مهم برای امتحان نهایی، امتحانات ترم و آزمون سراسری اشاره شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم + اینجا کلیک کنید.

سوالات رایج درباره جناس در ادبیات فارسی

در این بخش به برخی از سوالات پر تکرار در رابطه به مبحث جناس در ادبیات به اختصار پاسخ می‌دهیم.

چه عناصری در ساخت جناس دخیل هستند؟

چهار عنصرِ نوع، تعداد، ترتیب و شکل حروف انواع جناس‌ را می‌سازند.

جناس تام چه جناسی است؟

دو کلمه‌ای که در لفظ حروف یکسان دارند اما در معنا با هم متفاوت هستند، به عنوان جناس تام شناخته می‌شوند.

تمرین

برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «جناس چیست؟»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۵ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.

جمع‌بندی

در این مطلب درباره جناس و انواع آن مطالبی یاد گرفتیم. فهمیدیم که با استفاده از نوع، تعداد، ترتیب و شکل حروف کلمات می‌توانیم به راحتی این آرایه را بسازیم. بر اساس نوع کاربرد این عناصر سازنده انواع مختلفی از جناس وجود دارد که ناقص، تام، لفظ، مرکب و قلب از انواع آن به شمار می‌آیند.